6 Yaşındaki Çocuğum Uyumuyor

Sık Görülen Uyku Bozuklukları Nelerdir?

Kabus: En çok görüldüğü yaş grubu 3 - 5 yaştır. Ancak hayatın her döneminde olabilir. Genellikle uykunun ikinci yarısında daha sık olduğundan gecenin geç saatlerinde ortaya çıkar. Stres ve kaygının arttığı dönemlerde daha sık olabilir. Özgül bir tedavisi yoktur. Altta yatan sebeplerin araştırılarak tedavisi önemlidir. Çocuklarda uygunsuz korku içeren çizgi film veya video oyunlarına maruziyet sonrası artış gösterebilmektedir. Yine stres ve kaygı dönemlerinden sonra artış gösterebilir.
Gece- uyku terörü: 1,5 - 10 yaş arası sık görülür. Okul öncesi çocuklarda görülme sıklığı % 40’tır. Uykunun ilk yarısında olduğundan gecenin erken saatlerinde olur. Çocuk uyuduktan 2 - 3 saat sonra korku içerisinde bağırarak veya ağlayarak, yatağının içinde oturur. Gözleri açıktır, ancak bakışlar boş ve donuktur. 30 saniyeden 3 dakikaya kadar süresi değişebilir. Uykunun ağır kısmında olduğundan  sabah çocuk bunu hatırlamaz veya çok az hatırlar (eğer uyandırılmazsa). Çok yorgun olunduğu zamanlarda artış gösterebildiğinden gündüz uykusu önerilebilir. Yine programlı uyandırma da bazen işe yarayabilmektedir. Ergenlik döneminde başladığında ayırıcı tanı önemlidir.
Uyurgezerlik: Çocuklarda görülme sıklığı % 15’tir. En sık 4 - 8 yaş arası başlar, ergenliğe doğru azalır. Yineleyici, uyku sırasında kalkma ve gezinme dönemleridir. Gözler yine açık ve hareketsizdir, bakışlar donuktur. Yine ağır uyku döneminde olduğundan sabah hatırlanmaz veya çok az hatırlanır. Yürümenin yanısıra kapıdan çıkıp gitme veya yanlış yere idrarını yapma gibi eylemler de görülebilir.  Ev içi emniyet tedbirlerini almak çok önemlidir. Uyku hijyeni ve programlı uyandırmadan fayda görse de profesyonel yardım alarak sorunun giderilmesi gerekir.
Uykuda hareket bozukluğu: Normalde rüya gördüğümüz sırada solunum ve göz kasları dışında tüm kaslarımız felç halindedir. Bu bireylerde rüya sırasında normal olan bu felç durumu oluşmaz. Ve kişi rüya gördüğü sırada hareket eder. Tekme atabilir, yakınındaki kişiye vurabilir, çırpınabilir. Bu durum başka uyku bozuklukları veya epilepsi ile karışabilir. Tedaviden fayda görür.
Tıkayıcı uyku apnesi: Uyku sırasında kişinin solunumunun tamamen kesilmesine apne, kısmi olarak kesilmesine ise hipopne denir. Beyinden veya solunum yollarından kaynaklanabilir. Uzun süren apnelerde beynin oksijenlenmesi bozulduğundan çok ciddi bir tablodur. Genellikle bu hastalığa sahip bireyler gece uyku sırasında horlama, gündüzleri ise yorgun uyanma ve uykululuk halinden yakınırlar.
Huzursuz bacak sendromu: Akşamları istirahat halinde ortaya çıkan bacaklardaki huzursuzluk, hareket ettirme isteği, ürperme, karıncalanma, yanma, kaşınma veya ağrı ile kendini gösterir. Hafif olanlarında bu huzursuzluk hissi hareket ile ortadan kalkar. Uyku sırasında da bacak hareketleri olur. Belirtilerin kontrolü ve altta yatan hastalıkların tedavisi önemlidir.
Narkolepsi: Çocuk ve ergenlerde genellikle aşırı, kontrol edilemeyen gündüz uykululuğu ile belirti verir. Hastalar beklenmedik zamanlarda konuşurken veya yemek yerken aniden uykuya dalarlar. Bu uykuların süresi saatler sürebilir. İkinci belirtisi güçlü bir duygu yaşandığında (heyecan, üzüntü, mutluluk) veya gülme sırasında oluşan ani kas gücü kaybıdır. ‘Katapleksi’ denilen bu durum çocuklardaki narkolepsi vakalarının % 50 - 70’inde görülür. Olguların bir kısmında ise uyku paralizisi ve uykuya geçişte halüsinasyonlar görülebilir. Beyinde uyanıklığı sağlayan sinir hücrelerinin eksikliğinden kaynaklanır. Tanısı için özel uyku testleri ve beyin omurilik sıvısında uyku hücrelerinin ürettiği özel bir maddenin analizi ile netleştirilir. Tedaviden fayda görür.
Sirkadiyenritm ( 24 saatlik düzen) ile ilgili uyku- uyanıklık bozuklukları: 24 saatlik uyku-uyanıklık döngüsüne “sirkadiyen ritm” denir. Yaşa, cinsiyete, aydınlık  karanlık durumuna, egzersiz durumuna, stres ve hastalıklara göre değişkenlik göstermektedir. Özellikle ergenlerde görülen bir uyku bozukluğudur.  Ergenlerde akademik hayata paralel fizyolojik uyku ihtiyacı artarken, artan sosyal etkinlikler nedeniyle uyku saati düzenlerinde değişiklik olur. Aynı zamanda uykunun başlangıcında salınan melatonin hormonu daha geç saatlerde salınmaya başlar. Tüm bu sebeplerden dolayı ergenlerin sirkadiyen ritminde faz gecikmesi görülür. Bu uyku bozukluğu uzun yolculuklarda ve vardiyalı çalışan işçilerde de görülebilir.
Bruksizm: Uykuda diş gıcırdatma durumudur. Her yaşta görülebilir. Çene eklemi ve dişlerde aşınmaya neden olur. Dişlerdeki aşınmanın önlenmesi için kişiye özel ağız içi aparat kullanılması gerekir. Basınç nedeniyle baş ağrısına sebep olabilmektedir. Altta yatan sebeplerin (stres vs) araştırılması ve ortadan kaldırılması önerilir.

Çocuk ve Ergenlerde Görülen Uyku Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuk ve ergenlerde görülen uyku bozuklukları birtakım problemleri beraberinde getirebilmektedir. Uyku düzeni bozuk olan çocukların ve ergenlerin fiziksel gelişim süreci olumsuz yönde etkilenmektedir. Çocuk ve ergenlere, kullanım alanı yaygın bir psikoterapi yöntemi olan, davranışçı yöntemler uygulanabilir. Bu davranışçı yöntemleri aşağıda sıralayabiliriz;

• Uyku düzenine dikkat etmek (yatma ve uyanma saatinin sürekli aynı saat olmasına özen gösterme)
• Uyku zamanını rutin haline getirmek (pijama giyme, el yüz yıkama, diş fırçalama, kısa zamanlı sohbet)
• Uykudan önce rahat kıyafetler giyilmeli, oda sıcaklığına ve odanın sessiz olmasına özen gösterilmelidir.
• Işık Terapisi uygulanabilir. (kolay ve maliyet açısından uygun bir yöntemdir) 
• Uykuya müdahale edilmesi gerekebilir.(uyku başlangıcını erteleme, uykuyu bölme gibi)
• Yatağa gitme vaktini saat geciktirme gün içi uyku ataklarını engelleyecektir.
• Bakım veren ailenin çocuğun uyku zamanın da ortaya çıkardığı olumsuz tepkilere karşı net bir tavır sergilemesi (sözel ve ya davranışsal şikayetlerini reddetme, ağlama, yüksek sesle bağırma, gibi davranışlarda yataktan çıkmasını engelleme gibi)

Bu davranışsal uygulamalara rağmen hala uyku problemi devam ediyorsa o zaman bir uzman tarafından mutlaka ilaç tedavisi uygulanmalıdır. Uyku düzeni bozuk olan çocukların ve ergenlerin fiziksel gelişim süreci olumsuz yönde etkilenecektir. Bu olumsuz etkiler günlük aktivitelerde, uyumada, öğrenmede sorunlar oluşturabilmektedir.

Normal Uyku Nedir?

Mental aktivitenin özel bir formudur. Aktif ve nöronal bir süreçtir. Beyinde uykunun başlatılması ve sürdürülmesi ile ilgili özel alanlar vardır. Hayatın her döneminde önemli olsa da özellikle beyin gelişimi ve büyümenin en hızlı olduğu dönem olan bebeklik ve çocukluk dönemlerinde daha da ciddi önem kazanmaktadır. Normal bir uykunun tarifini yapmak zordur. Çünkü uyku - uyanıklık döngüsü yaşa, cinsiyete, aydınlık - karanlık durumuna, egzersiz durumuna, stres ve hastalıklara göre değişkenlik göstermektedir. Güne başlarken fiziksel ve ruhsal açıdan hazır hissettiren, dinlendiren uyku normal bir uykudur.
Çocuk ve ergenlerde görülen uyku bozuklukları, çocuklarda yaşamın ilk yıllarında günün çoğu saati uykuda geçer. Yeni doğan bebekler günde ortalama 14 - 16 saat uyurlar. Hem gündüz hem de gece uyudukları için gece uykusu kavramı tam olarak yoktur. 1 yaş civarı gece uykusu kavramı netleşmeye başlar. Gündüz uyku ihtiyacı 3 yaş civarı azalarak son bulur. Sabah uykuları ise 1 - 2 yaştan sonra devam etmez. Yaş büyüdükçe vücudun uyku ihtiyacı azalır ve ergenlik döneminde erişkine yakın uyku saatleri (8 - 10 saat) yerleşmiş olur.
Çocuk ve ergenlerde görülen uyku bozukluklarının altında yatan birçok farklı sebep olabilir. En sık görülen ve yardım arandığında kolay düzelebilecek olan ebeveynlerin tutum ve sınır problemlerinden kaynaklanan sorunlardır.
Birçok ruhsal hastalığa da (depresyon, kaygı, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, otizm spektrum bozuklukları, vb.) uyku bozukları eşlik edebilmektedir. 
Ruhsal hastalık olmasa da yaşanan stresli olaylara en sık verilen tepkilerden biri uyku bozukluklarıdır. Yine tıbbi hastalıklara ( gastroözofageal  reflü, ağrı, alerji, astım vb.) bağlı olarak da uyku bozukluğu görülmektedir.
Çocuk ve ergenlerde görülen uyku bozuklukları öğrenme, dikkat ve hafıza sorunlarına, sinirliliğe, gündüz uykululuğuna ve özellikle uzun süren uyku bozukluklarında ruhsal hastalıklara yol açabilmektedir. Beyin gelişiminin çok hızlı olduğu çocukluk döneminde bu sorunların giderilmesi büyük önem taşır.
Çocuk ve ergenlerde görülen uyku bozuklukları yaklaşık % 20 – 30’unda görülmektedir. Uyku çocuğun sağlıklı gelişimi için de önemli olduğundan bir problem fark edildiğinde mutlaka bir uzman tarafından destek alınmalıdır.

Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

UYKU BOZUKLUKLARI

Uyku bozuklukları tek başına ya da diğer ruhsal sorunlarla birlikte çocuk ve gençlerde sıkça rastlanmaktadır. Uyku bozukluğu anormal bir uyku paterni ya da uykunun bölünmesi olarak tanımlanmaktadır.

Uyku Terörü

Uyku terörü, sıklıkla rüya veya kabusla karışır. Özellikle ailelerin ayırması zor olur. Uyku terörü; çocuğun uyanmasıyla başlar. Oturan çocuk karşıya anlamsızca bakar, huzursuzdur, ağlayabilir ya da çığlık atabilir. Çocukta eş zamanlı olarak kalp çarpıntısı ve hızlı nefes alma eşlik eder. Çocuk bu anda hiçbir şekilde sakinleştirilemez. Süreç bittiğinde de genellikle geri uyur. Uyandırıldığında ya da sabah uyandığında ise gece olanları anımsamaz. Başlama yaşı çoğunlukla ’dir.

Kabus görme

Kabuslar çocuğu uykusundan tamamen uyandıran korkutucu rüyalardır. Kabuslar gecenin ilerleyen saatlerinde, en derin rüyada ortaya çıkar. Çocuk uyandığında korkmuştur, hızlı nefes alıp verme görülür ya da ağlar. Her yaştaki çocuk kâbus görebilirse de en yaygın olarak 6 yaşın altındaki çocuklar kabus görür.

Çocuğunuz kâbus görürse size anlatması için cesaretlendirin, onun yanında olduğunuzu söyleyin ve ona güven verin. Çocuğunuz sakinleştiğinde tekrar uyumasını sağlamaya çalışın. 

Uykuda Yürüme ve Sayıklama  

Çocukluk çağında en sık rastlanan psikolojik kökenli uyku bozukluğudur. Uyurgezer bir çocuk yatakta oturabilir, yataktan kalkabilir ve yürüyebilir. Hatta bazıları giyinip oyuncakları ile oynayabilir. Çocuk tamamen uyuyordur, uyandırılması çok güçtür, dalgın bir ifadesi vardır fakat yolu üzerindeki eşyaları görebilir. Genellikle saniye sürmekle birlikte nadiren 30 dakikalık nöbetler de olabilir. Uyanan çocuk olayı hatırlamaz. Bazen çocuk büyüdükçe iyileşme görülür. Çocuklarda uyurgezerlik epilepsiden (sara) mutlaka ayırt edilmelidir.

Çocuk yatağa dönebilir ve ne olduğunu hatırlamayabilir. Konuşulduğunda cevap vermeyebilir veya bir iki kelimelik cevaplar verebilir. Çocuğunuz uyurgezer ise düşmemesi için çocuğun yolu üzerindeki eşyaları kaldırmanız gerekir. Uyurken gezen çocuğa uyandırılmak yerine yatağına dönmesine yardımcı olmalısınız. Çocuğunuz olasılıkla yeniden uykuya dalar. Çocuğun yaralanmasını önlemek için kapısına bir bariyer koymanız yarar sağlayabilir.

Uykuda Konuşma

Bazı çocuklar uykusunda konuşabilir; yalnızca sesler çıkarabilir, basit kelimeler söyleyebilir veya anlamlı cümleler kurabilirler. Çocuğun uykusunda konuşması gece korkusu sırasında veya yalnız başına olabilir. Bazı durumlarda stres ve hastalık sırasında artabilir. Çocuğunuz uykusunda konuşuyor ise onu uyandırmamanız gerekir.

Ailelere Öneriler;

Ø  Çocuğunuzun uykuya dalmasını ve tüm gece boyunca uyumasını kolaylaştırmak için düzenli bir uyku takvimi geliştirin. Çocuğun gündüz aşırı uyumadığına emin olun.

Ø  Uygun olarak seçilen uyku saati konusunda kararlı olun.

Ø  Çocuğunuz endişeli ve korkulu görünüyor ise onu rahatlatmaya çalışın. Uyku zamanında ona masal okuyun. Çocuğu sakinleştirin ve gece boyunca onun yakınında olacağınızı anlatın.

Ø  Bir gece ışığını açık bırakın ya da sakinleştirici bir müziği hafif sesle çalacak şekilde açık bırakın.

Ø  Gece çocuğunuz korkarak yanınıza geldiğinde onu yatağınıza alıp birlikte uyumak yerine odasına geri götürün. Korkusunu anlamaya çalışın ve güvende olduğunu, onun yanında olduğunuzu vurgulayın. Odasına birlikte gittikten sonra baş ucunda oturularak bir masal okunan ve gece lambası açık bırakılarak, iyi geceler dilenen çocuk, kendi yatağında uyuyacaktır. Gece uyanıp ailesinin yanına gittiğinde, 'korkulacak bir şey olmadığını, ailesinin orada olacağını' kararlı bir davranışla öğrenen ve geri götürülen çocuk, geceleri ebeveyn yatağına gitmekten vazgeçecektir.

“Bizim yanımızda yatmazsa uykuya dalamıyor!”, “Cep telefonunda oyun oynamaktan geç yatıyor!”, “Erken yatarsa uyuyamıyor!”… Bir çok anne baba, çocuklarında bu ve benzeri sorunlar nedeniyle uzmanlara başvurarak çözüm arıyor. Özellikle günümüzde televizyon, tablet, akıllı telefon ve yoğun çalışan ebeveynler nedeni ile çocukların yatağa gidiş saati gecikmekte ve bu da uyku döngüsünü bozmaktadır. Uyku döngüsünün bozulması geciken uykuya veya bölünen uykuya neden olarak hem sağlık açısından hem de günlük yaşamdaki aktiviteleri açısından olumsuz etkilere yol açmaktadıYeterli ve kaliteli uyumayan çocuk sürekli bitkin hisseder, bağışıklığı zayıflayarak hastalıklara çok açık hale gelir, okulda iyi bir performans gösteremez ve başarısı düşer, unutkanlık, sinirlilik ve dikkat dağınıklığı sorunu yaşar, depresyona girme riski artar. Fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak gelişimi sağlıklı olamayacağından hem kısa hem de uzun vadede pek çok sorunla karşılaşır. Bu nedenle çocuklardaki uyku bozuklukları doğru tespit edilerek, bu nedenleri ortadan kaldıracak önlemlerle sorun ivedilikle çözülmelidir.

ÇOCUĞUM NEDEN UYUMUYOR?

Uyku döngüsünün yaşamın ilk üç ayından sonra oluştuğunu, yaş arasında erişkin tip uykuya dönüştüğünü belirten Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. İmre Gökyar “Uyku insan ömrünün en az üçte birini oluşturur. Vücudun dinlenmesini ve beynin gün içinde aldığı bilgileri beyne yerleştirmesini sağlar. Çocuklarda gece uyanmalarında ailenin mümkünse müdahale etmemesi ve çocuğun kendi kendine tekrar uykuya dönmesinin sağlanması önemlidir” diyor. Uykusuzluğun nedenleri arasında iki faktörün öne çıktığını kaydeden Gökyar şöyle konuşuyor: “Zayıf uyku alışkanlığında; uykunun başlaması ve uykuda kalabilme beceresi bir seri biyolojik koşullar ve öğrenilmiş davranışlara bağlıdır. Organizma uykuya hazır olmalıdır. Bu nedenle alışkanlıklar oluşturarak vücudu dinlendirmesini ve uykuya hazırlanmasını sağlamak gerekir. Diğer bir faktör de stres ve kaygıya dayalı çocuk uykusuzluğudur. Çocukların rutine ihtiyacı vardır. Çocuklar aile sorunları, çocukluk korkuları veya ayrılık kaygısı nedeni ile huzursuz hissedebilirler. Bu tür uyku sorunları aniden ortaya çıkar. Genellikle neden kişisel, ailesel ve sosyal faktörlerden kaynaklanır. Bunlar geçici olabilir. Bu nedenle onları desteklemek ve korkuları hakkında konuşmak önemlidir.”

ÇOCUKLAR GÜNDE KAÇ SAAT UYUMALI?

Gelişim çağındaki çocukların saat ’den önce mutlaka uykuya dalması gerektiğini vurgulayan  Gökyar, aksi taktirde çocuğun büyümesinin yavaşlayacağını, vücut direncinin düşeceğini, bunun da zaman içinde birçok hastalığa davetiye çıkaracağını vurguluyor. Dr. İmre Gökyar, uyku süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte, sağlık için yaş gruplarına göre uyku saatlerini şöyle özetliyor;  

aylık bebekler saat,

ay arası bebekler gündüz saat ve gece saat,

ay arası bebekler saat gündüz ve saat gece,

ay arası gündüz tek uykuya geçiş zamanı olup saat gündüz ve saat gece, 

yaş arası uyku ihtiyacı saat,

yaş arası saat, 

Gençlikte saat. 

GELIŞİGÜZEL BİTKİSEL İLAÇLARDAN KAÇININ!

Çocuklarda uykusuzluk için bir tedaviye başlamadan önce, ciddi bir nörolojik hastalığının olup olmadığının mutlaka belirlenmesi gerektiğini vurgulayan Dr. İmre Gökyar şöyle konuşuyor: Bunu da yapacak kişi çocuk hekimi ve çocuk nöroloji uzmanıdır. Çocuk uyku bozukluğunun nedeni; zayıf uyku alışkanlığı, stres, aşırı heyecan, kaygı ya da davranışsal olsa bile tedavisi maalesef çok kolay değildir. Çocuk uykusuzluğunun üstesinden gelmek ve uyku düzeni sağlamak istiyorsanız; beyni yeniden eğitmeniz ve çocuğa uyku alışkanlığını yeniden öğretmeniz gereklidir. Hekiminiz önermedikçe bitkisel ilaçları asla kullanmayınız.”

ÇOCUKLARDA SAĞLIKLI VE KALİTELİ UYKU İÇİN 7 ÖNERİ!

Uyku vakti değişmemeli. Bir uyanma saati belirleyin ve buna en başta siz uyarak başlayın. 

Uyku öncesi rutini hazırlayın. Akşam yemeğinden sonra hafif oyun zamanı, banyo, diş fırçalama, bir masal veya kitap saati ve yatağa gidiş planını birlikte oluşturun. 

Ekranları yatmadan en az 2 saat önce kapatın. Araştırmalara göre, yatmadan hemen önce televizyon ekranı, telefon veya tabletten gelen mavi ışığa maruz kalmak, çocuğunuzun uykusunu en az dakika geciktirir. Yatak odasını ekransız bir bölge haline getirin.

Uykudan önce stresi azaltın. Stresli çocuk uyuyamaz. Bu nedenle yatmadan önceki aktiviteleri sakin tutun.

Çocuğunuzun odasının çok sıcak değil, serin olmasına dikkat edin. Uyku döngüsü sadece ışığa değil ısıya da duyarlıdır. Oda sıcaklığı derece aralığında olmalıdır. 

Uykuyu getiren ortam hazırlayın. Yumuşak çarşaflar, loş ışık, sessizlik çocuğun gündüzle geceyi ayırt etmesinde yardımcı olur.

Uyku bozuklukları için tetikte olun. Bazen en iyi şekilde hazırlanmış planlar da iyi sonuç vermeyebilir. Çocuğunuz uykuya dalmakta güçlük çekiyorsa, sürekli ağzı açık nefes alıyorsa ya da kabus görüyorsa uyku bozukluğu olabilir. Böyle bir durumda mutlaka uzmandan yardım alın.