Işsizlik Fonunda Biriken Para 2018

Türkiye’de işsizlik oranları her geçen dönem artmakta ve işsizler yoksulluk ile yüz yüze bırakılmaktadır. Ekonomik kriz nedeniyle işsiz sayısı 6,3 milyon kişiye yükseldi. Türkiye’de işsizliğin azaltılmasından sorumlu olan Bakanlık ve bu bakanlığın ilgili kurumu olarak İŞKUR bulunuyor. AKP iktidarı rant odaklı güvencesiz bir istihdamın yayılması için birçok politika uygularken işçilerin kıdem tazminatına göz dikiyor, çalışma saatlerini uzatıyor, ücretlerini reel olarak azaltıyor.  Resmi verilerle Türkiye, Avrupa ve OECD ülkeleri içerisinde işgücüne katılma ve istihdam oranları en düşük ülkeler içerisinde iken işsizlik verileri ise özellikle kadınlar ve gençlerde alarm düzeyindedir. İşsizlere verilmesi gereken işsizlik sigortası fonu ise yıllardır işsizler dışında birçok alanda kullanılmaktadır. İşsizlik sigortası fonu, işçinin ücretinden kesilen primlerle biriken bir fondur.

İşsizlik sigortası fonundan işsizlerin sadece yüzde 10’u yararlanabilirken işsizlik sigortası fonundan harcanan miktarın yüzde 70’i işsizlik ödeneği dışındaki kalemlere harcanmaktadır. İşsizlik sigortasından yararlanma koşulları olan ve günlük sürenin yanı sıra kayıt dışı çalışmanın yaygınlığı, işsiz kalanların bu sigortadan yararlanmasını engellemektedir. Hem kayıt dışı sigortasız çalışma engellenmeli hem de gün ve gün koşulları işsizler lehine kısaltılmalıdır.

İşçilerin parası AKP’nin yolsuzluk ve israf ekonomisine harcanmıştır. Fondan alınan bu miktarların geri iade edilmesi gereklidir. Yasa gereği bütçe dışı fon olması gereken işsizlik sigortası fonunun bu niteliği AKP uygulamaları ile ortadan kaldırılmaktadır. Fon kur ve enflasyon karşısında reel olarak azalmakta ve kötü yönetilmektedir. İşsizlik sigortası fonu AKP’nin yağmaladığı bir alana dönüşmüştür.

yılları arasında “işsizlere verilen toplam ödenek miktarı 21,8 Milyar” iken yılları arasında AKP’nin yandaşlarına aktardığı miktar bunun kat kat üzerindedir.  AKP sadece aşağıda ifade edilen 3 başlıkta fondan 40,3 milyar aktarmış ve yerine iade yapmamıştır. Bu başlıklar bağımsız denetim raporlarına, Sayıştay raporlarına ve resmi bültenlerde ortaya çıkmasına rağmen AKP fonu yağmalamaya devam etmektedir. Bu yağmalama sonucunda işsizlik azalmamış tam tersine artmıştır.

1- AKP’nin GAP idaresine aktardığı ve nerede kullanıldığı belli olmayan 11,5 Milyar TL fon alacağı hala fona aktarılmamıştır.

2- AKP fonu seçim dönemlerinde Toplum Yararına Program (TYP) adı altında kendi seçim propagandası amacıyla kullanmaktadır. Bu kapsamda yılları arasında yaklaşık 18 Milyar TL fon kullanılmıştır.

3- AKP ekonomik kriz nedeniyle krize giren kamu bankalarının zararına İşsizlik Sigortası fonunu da ortak yapmıştır. Eylül ayı sonunda İşsizlik Sigortası Fonundan 10,8 milyar TL Vakıfbank, Eximbank ve Halkbank’a sermaye olarak aktarılmıştır. 

HDP olarak işçilerin ve işsizlerin olan bu fonun, sermayeye ve AKP politikalarına peşkeş çekilmesine karşı duruyoruz. Fonun zarara uğratılmasının sorumlusu olan siyasetçilerin ve kamu görevlilerinin hesap vermesi için parti olarak üzerimize düşeni yapacağız. Bu konuda genel olarak toplumu, yargıyı ve tüm demokratik kitle örgütlerini birlikte hareket etmeye çağırıyoruz.

Günay Kubilay
Emek, Ekonomi ve Sosyal Politikalardan Sorumlu
Eş Genel Başkan Yardımcısı

7 Kasım

İşsizlik Sigortası Fonu yılında işini kaybedenlere gelir desteği sağlamak amacıyla kuruldu. Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun maddesi işsizlik sigortasını; “Bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta” şeklinde tanımlamıştır.

İşsizlik sigortasının amacı, işsizliğin önlenmesi veya işsizliğin azaltılması değil, işsiz kalan kişiye işini kaybettiği ve bu nedenle gelir elde edemediği için, yasalarla belirlenmiş süre ile sınırlı olmak üzere, ona bir güvence sağlamaktır.

Ancak sayılı kanunda yapılan bir değişikle fonda biriken kaynakların işsizlere ödeme için kullanılması yanında, Fonun bir önceki yıl prim gelirlerinin % 30’unun destek, teşvik, aktif işgücü programı, iş başı eğitimi gibi gerekçeler ile kullanılmasına da imkân sağlanmıştır. Cumhurbaşkanı’na bu oranı %50’ye kadar artırma yetkisi verilmiştir. Kasım ’de yayınlanan bir karar ile ve yıllarında bu amaçla kullanılacak oranın %50 olmasına karar verilmiştir.

Fonun üç temel gelir kaynağı vardır: (1) işçi ve işveren tarafından ödenen primler, (2) devlet katkısı ve (3) faiz geliri. Çalışanlar brüt ücretin %1, işverenler ise %2’si oranında prim ödemektedirler. İşsizlik fonuna devletin yaptığı katkı ise söz konusu ücretin %1’dir.

Başlangıçta işini kaybedenlere yeni iş buluncaya kadar belli bir miktar finansal destek sağlamak için kurulmuş olan fon yakın zamanda, özellikle geçen yıl, artan oranda işverene destek sağlayan bir yapıya dönüşmüştür.

Son zamanlarda yaşanan ekonomik sorunlar ile birlikte fonda toplanan kaynağın kullanımı da farklılaşmaya başladı. Fonun son üç yılda işini kaybedenlere yapılan ödemeden daha fazla bir kaynağı işverenlere destek olarak aktardığını görüyoruz.

İşsizlik ödeneği olarak işini kaybetmiş olanlara yapılan ödeme yılında 4,5 milyar liradır. yılında %8,9 oranında artarak 4,9 milyara ve yılında ise %20 artarak 5,9 milyar liraya yükseldi. Ancak bu dönem içinde işverenlere fondan aktarılan kaynak daha hızlı artmıştır.

İşverenlere yapılan ödeme daha fazla

Kısa çalışma ve yarım çalışma için yapılan ödemeler fonun yapmış olduğu toplam ödemeler içinde önemli bir yer tutmamaktadır. Fondan en fazla ödeme “aktif işgücü programı”, “işbaşı eğitim desteği”, “teşvik ve destek” gibi farklı başlıklar altında işverenlere yapılmaktadır ve bu şekilde sağlanan desteklerde önemli artışlar meydana gelmiştir.

İşverenlere sağlanan katkılar yılında 7,4 milyar lira iken, yılında %10,8 artarak 8,2 milyara yükseldi. Ekonomik krizin daha belirgin bir şekilde hissedildiği yılında ise çok daha yüksek bir oranda, %, artarak 17,5 milyar liraya ulaştı.

yılında işverenlere fondan sağlanan destek miktarı işini kaybetmiş olanlara fondan yapılan işsizlik ödemesinin yaklaşık 3 katı kadar olmuştur.

İşverenler ödedikleri primden daha fazla destek alıyorlar

yılında işverenlerin fona ödedikleri prim 6,6 milyar lira iken, fondan aldıkları destek bunun %12 fazlası, 7,4 milyar lira olmuştur. yılında işverenlere sağlanan destek miktarı, ödenen primin %’ine ulaşırken, yılında %’e yükselmiştir. Diğer bir ifade ile işverenler fona yaptıkları prim ödemesinin yaklaşık 2 katı kadar bir desteği işsizlik fonundan almışlardır. İşverenlerin aldıkları desteklerin detayına baktığımız zaman en önemli artışın “Teşvike ve Destek Ödemeleri” kapsamında verildiğini görüyoruz. yılında bu kalemde yapılan ödeme miktarı 2,5 milyar lira iken, yılında yaklaşık dört kat artarak 9,5 milyar liraya ulaşmıştır.

İşveren destekleri kanunda belirlenen oranların üzerinde

İşini kaybedenlere destek olmak için kurulmuş olan fon artık işverenlere çok daha fazla destek sağlayan bir kaynak haline dönüşmüştür. Üstelik bu amaçla sağlanan desteğin miktarı belirlenirken sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'nun 48'inci maddesinin yedinci fıkrasında belirtilen amaçlar için kullanılmasına imkân veren “bir önceki yıl prim gelirinin %30’u (ki Cumhurbaşkanının bunu %50’ye çıkarma yetkisi vardır) sınırlamasına bağlı kalmadıkları görülüyor. Primler, işçi ve işverenler tarafından ilgili kanunla belirlenmiş oranlarda yapılan ödemelerden elde edilen gelirlerdir. Devletin fona yapmış olduğu ödeme prim olarak değil “Devlet katkısı” olarak tanımlanmıştır.

yılında işverenlere ilgili kanun kapsamında sağlanan desteğin miktarı yılında elde edilen prim esas alınarak belirlenir. Buna göre, yılında fona işçi ve işverenler tarafından yapılan ödemelerin toplamı 9,9 milyar liradır. yılında sağlanan destek miktarı ise 8,2 milyar liradır. Bu durumda desteklerin bir önceki yıl primine oranı %82,5 olmaktadır. Benzer şekilde yılında sağlanan 17,5 milyar liralık desteğin yılında elde edilen 11,67 milyar liralık prime oranı ise yaklaşık %’dir. Her iki durumda da kanunda sınırlanan limitlerin üstünde destek sağlanmıştır. Ancak söz konusu kanun maddesinde ”işsizlik ödeneğinden yararlananlar için bu sınırlama dikkate alınmaz” denilmiştir. Buradan hareketle; “Aktif işgücü programları” ve “işbaşı eğitim desteklerinden” yararlananların tamamının işsizlik ödeneğinden yararlananlar olduğunu varsaysak dahi (ki abartılı bir varsayım olur) yılında sadece “Teşvik ve Destek ödemeleri” adı altında işverenlere yapılan 10,6 milyar liralık ödemenin yılı prim gelirlerine oranı %91,4 olmaktadır. Bu bile kanunla belirlenen limitin üzerindedir.

O zaman soralım: Sahi, işsizlik fonu nasıl ve kimin için kullanılıyor?

* Prof. Dr. Yalçın Karatepe, Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi

ÇETİN ARIK (Kayseri) - Teşekkür ediyorum Sayın Başkan.

Bir AKP geleneği olan torba yasa teklifinin 26'ncı maddesi üzerine söz almış bulunuyorum. Gazi Meclisi ve aziz milletimizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, söz konusu torba yasa teklifinin 26'ncı maddesinde İşsizlik Fonu'yla ilgili birtakım düzenlemeler var ama bizim asıl konuşmamız gereken fonun nasıl talan edildiğidir, iktidar partisi tarafından nasıl kullanıldığıdır. Maalesef, İşsizlik Fonu'nda biriken para işsiz kalan emekçilere ödenmek yerine başka amaçlar için kullanılmaktadır. İşsizlik Fonu işsizlere değil, siyasal iktidara ve yandaş sermayeye âdeta can simidi olarak kullanılmaktadır; tabiri caizse, İşsizlik Fonu tam anlamıyla yağmalanmaktadır.

Değerli milletvekilleri, iktidar ve çevresi bir taraftan "garip gureba" diyor, "fakir fukara" diyor, oy alıyor ama diğer taraftan da elini fakirin cebinden bir türlü çekmiyor.

Değerli milletvekilleri, İşsizlik Fonu'nu AKP seçim için kaynak olarak kullanıyor, İŞKUR bizzat seçim odaklı bir program yürütüyor. Örneğin, 24 Haziran seçimleri öncesi, tam da okullar kapanırken, mayıs ayında okullarda istihdam edilmek üzere İŞKUR işçi alımı yapıyor. Başvuru tarihi seçimlerden önce ama işe başlama tarihi ise seçimlerden sonra yani seçim ayarlı bir fon olarak kullanılıyor. AKP milyonlarca işçinin primleriyle biriken İşsizlik Sigortası Fonu'nu kendi seçim propagandası amacıyla kullanıyor maalesef. yılında İşsizlik Sigortası Fonu'ndan işsizlere verilen ödenek toplam giderlerin sadece yüzde 33'ünü oluştururken geriye kalan yüzde 67 şeffaf olmayan ve AKP il ve işçi örgütlerinin belirleyeceği bir harcama modeli olarak maalesef ki dağıtılıyor. Bu fonun kullanımında görev ve yetki İŞKUR Genel Müdürlüğünde iken bu kurum sadece siyasi baskılar nedeniyle dağıtıcı kurum olarak görev yapıyor.

Değerli milletvekilleri, fon, alenen ve yasa dışı şekilde talan edilmektedir. Diğer bir skandal ise İşsizlik Fonu'nun yol inşaatlarında kullanılmasıdır. Ayrıca yaş arası genç ve kadın istihdamında işverenin ödemesi gereken sigorta primleri yine İşsizlik Fonu'ndan karşılanmaktadır. AKP iktidarında işçi düşmanı yasalarla işçi hakları alabildiğince gasbedimektedir, işçi güvenliği hiç umursanmamaktadır, İşsizlik Fonu işsizlere karşı çok cimri davranmaktadır. AKP'nin ve yandaş sermayenin gözü bu fonda biriken paranın üzerindedir.

Değerli milletvekilleri, Soma'daki işçi cinayetlerinden sorumlu şirkete İşsizlik Fonu'ndan, işçilerin alın terinden yılında 53 milyon lira aktarırken hiç mi Allah'tan korkmadınız, hiç mi utanmadınız, hiç mi vicdanınız sızlamadı?

Değerli milletvekilleri, İşsizlik Fonu hiçbir şekilde işsizlere gitmiyor. Dünyada da en zor şartlarda işsizlik maaşı alan Türkiye'deki işsizlerdir. Gelin, burada hep birlikte emekçilerin alın teriyle oluşturulmuş İşsizlik Fonu'nun yağmalanmasına izin vermeyelim.

Bakınız, sayın milletvekilleri, fonun paraları nasıl çarçur edilmiş: 11 milyar milyon lira GAP'a aktarılmış, yasada borç deniyor ama bugüne değin 1 kuruş tahsil edilmemiş. yılından bu yana tahsil edilmeyi bekliyor. Yine Sayıştay raporunda fon bütçesinde eksik yatan milyon liranın hesabı verilmemiş. yılında işsizlik sigortası olarak 4 milyar milyon lira ödendi. Teşvik, işbaşı, eğitim, aktif iş gücü programları gibi doğrudan patronlara aktarılan paranın tutarı ise tam 7,5 milyar lira. Yine, yılında işsizlik sigortası olarak 4 milyar bin lira ödenmiş, patronlara ise tam 8 milyar milyon lira aktarılmış.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Toparlayın Sayın Arık.

ÇETİN ARIK (Devamla) - Teşekkür ederim Başkanım.

"Teşvik" adıyla yılında milyon, yılında 2 milyar milyon, yılı Ocak-Temmuz arasında ise 4 milyar milyon lira patronlara aktarılmış. Aslında, yasadaki "Fon gelirleri işsizler haricinde hiçbir maksat için kullanılmaz." hükmüne rağmen işçinin alın teri gasbediliyor, yağmalanıyor.

Mart 'den beri var olan İşsizlik Fonu'nda Temmuz itibarıyla milyar milyon lira para birikmiş. Peki, bunun ne kadarı işsizler için kullanılmış? Yalnızca 17 milyar lirası. Şimdi soruyorum: Geri kalan parayı kime aktardınız, kime harcadınız, nereye harcadınız, kime peşkeş çektiniz?

İşçinin sırtına âdeta sülük gibi yapıştınız, kanını emiyorsunuz. Memlekette asgari ücretle geçinenin, aç yaşayanın parasına göz dikmeyin artık. Kendi yanlış politikalarınızın bedelini işçilere ödetmeyin. Onun, birikmiş ve zorda kaldığında kullanacağı paradan elinizi çekin.

Hepinizi saygıyla selamlıyor, teşekkür ediyorum. (CHP sıralarından alkışlar)

İşsizlik fonunda biriken para işsizlere ödenmek yerine başka amaçlar için kullanıldı. Fonda biriken paranın bir bölümü işverenlere aktarılırken, devlet de vergi aldı.

Sözcü İstanbul

Yayınlanma: - 23 Eylül Güncellenme:

Birleşik Metal İş Sendikası Araştırma Merkezi (BİSAM) işsizleri korumak amacıyla kurulan İşsizlik Sigortası Fonu'nun siyasal iktidar ve sermaye tarafından nasıl talan edildiğini, dokuz maddeyle açıkladı. Bu yılın ilk sekiz ayında toplam 13 milyar milyon liralık İşsizlik Sigortası Fonu giderlerinin yüzde 43'ünü işverenlere yapılan teşvik ve destekler, yüzde 28'ini aktif işgücü ve iş başı eğitim programları oluşturdu. İşsizlerin ödenek olarak aldıkları miktar ise yüzde 27 seviyesinde kaldı.

Devletin fondan aldığı vergi 3 yılda 2 milyon işsize ödenen ödenek kadar oldu. Fonun kuruluşundan bu yana ise fondan Hazine'ye ödenen tutar ise işsize ödenenin yaklaşık yarısı oldu. yıllarında işsizlik fonundan Hazine'ye gelir olarak kaydedilen tutar 11 milyar milyon TL'yi bulurken, emekçiye 20 milyar milyon lira aktarıldı. Ağustos itibarıyla fonda biriken tutar ise milyar lira oldu.

TEŞVİKTE KULLANILDI

yılının ilk 8 ayında (Ocak-Ağustos ) teşvik ve destek miktarı 5 milyar milyona ulaştı. Bu oran işsizlere yapılan ödemenin yaklaşık üçte birini oluşturdu. Toplam teşvik ve destek miktarı ise işsizlik fonunun başlangıcından bugüne 11 milyar milyon TL'ye ulaştı. Aynı dönemde işsizlik ödeneği olarak işsizlere ödenen tutar 19 milyar milyon lira seviyesinde oldu. Rapor işsizlik fonunun nasıl talan edildiğini şu dokuz başlıkta ortaya koydu: “Fonun prim gelirleri Türkiye İş Kurumu'na aktarılmaya başlandı, kurum personel maaşlarını bile işsizlik fonundan ödedi. Fonun gelirleri azaltıldı. Fon işsize değil, siyasal iktidara ve sermayeye can simidi oldu. İşverenlere teşvik amaçlı kullanılması sağlandı. Fon gelirleri vergi kapsamına alındı. Fonun kaynakları Hazine'ye aktarıldı. İşçi sendikalarının ağırlığı azaltıldı.”

FONUN GELİRLERİ AZALTILDI

Uygulama, “ ve yıllarında işveren payı yüzde 2, sigortalı payı yüzde 1 ve devlet payı yüzde 1 olarak uygulanmış olup, Mali Yılı Bütçe Kanunu'nun 49/e maddesine göre yılında da aynı oranların uygulanmasına devam edildi. Buna karşın 'te bu oran ve   maddesinde belirtilen prime esas aylık brüt kazançlardan, yüzde 1 sigortalı, yüzde 2 işveren, ve yüzde 1 devlet payı olarak alınır” şeklinde değiştirildi. Bazı sektörlerde ise işveren payı yüzde 1'e indirildi. Soma'da kaybedilen can için ödemeler, ekonomik kalkınma ve sosyal gelişmeye yönelik yatırımlar, doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği, stajyerlerin masrafları, işverenin sigorta primi, sınav parası, kamu kurumlarında çalıştırılan “işsizin” parası, krizde üretimi duran işyerinde işçinin maaşı, işsizin fonundan ödendi.

VERGi BiLE ALINDI

Günübirlik evler mercek altında Güneş santrali üretime başladı sayılı Kanun'un 53'üncü Maddesi'ne göre fon, damga vergisi hariç her türlü vergi, resim ve harçtan muaftı. 'de yapılan düzenlemeyle ise “Bu fon bütçe kapsamı dışında olup, gelirlerinden vergi kesintileri hariç hiçbir şekilde kesinti yapılamaz ve genel bütçeye gelir kaydedilemez” hükmü eklendi. Dolayısıyla fondan vergi alınmasının önü açılmış oldu. Fondan alınan net stopaj vergisi 5 milyar milyon liraya yükseldi. Son yılda yanlış yatırım kararlarıyla reel olarak yüzde 20 eriyen fondan yılı için alınan vergi 2 milyar lirayı geçti.

GüneşparasigortasınavSomaTürkiyeuygulama