Alevilerde 40 Yemeği

40 LOKMA, 40 KAPI, 40 KOMŞU, 40 GULBANG la KIRK ERKANINA VARILIR.
Sevgili Canlar Alev-i&#;lik te Hakka Yürümede neden 40 gün Şiv/ Akşam yemeği ni çıkarırız ??
Hakka Yürüyen Can 40 gün Ruhu kendi evinde Canları ile birliktedir, onların yanındadır. Bizlerde onun için. 40 Gün Her Akşam sofraya bir kab yemek fazla koyarız ve o kabla yemeği her akşam bir başka komşumuza götürerek onlardan Rızalık ve kısada olsa bir Gulbang alırız. Ve bu komşular gün 40 ında bir araya gelerek 40 Erkanındaki Ceme gelerek, 40 Erkanına katılanlarla birlikte Rızalık verirler ve Dardaki Canlar Dardan indirilir. Dar Didar edilir.
Hakka varan Canın Ruhu ancak Gün evden ayrılır. Çünkü O Canın Borcu varsa Rızalık alınıp ödenmesi gerekir. Alacağı varsa Rızalık verilip ya bağış yapılmalı yada gereği yerine getirilmeli. Malı Mülkü Mırası veya vasiyeti varsa onların yerine gelmesi ve Mal Mülk Rızalık alınıp verilerek Hak yenilmeden paylaşılması gerekir. Ayrıca bilinmeyen biri çıkabilir Şahidli ispatlı çıkar derki ben falanca zamanda falanca yerde bu Canlarında şahadeti ile vermiş olduğum alacağım var. Bu aynı zamnada ispat ister eğer gerçekten öyle bir şey varsa gönül rizalığı ile hal edilir. Tğm bunlar için Rizalık Almaktır Günüde yürütülen ERKAN.
40 ERKAN&#;ı Aşağdaki gibi yürütülürse kanımca HAKK YOLU ERKAN&#;ına uygun olur.
Sevgili Canlar bugün burda bu mekanda Hakka yürüyen Canın Kırk Lokması ile Dardan İndirme Erkanı için Cem olmuşuz. Erkanımızı yürüteceğiz . (ERKAN&#;lar daima en az bir Ana ile bir Ehil Can Piro yürütmeli.) Fakat bu karanlıkta olmaz. Karanlıktan aydınlığa, Cehaletten Bilgeliğe varabilmek için Yolumuzu aydınlatmak zorundayız. Sadece yolumuzu değil gönüllerimizide aydınlatmak için Delil uyandıracağız. Delileri Uyandırmak için gençlerimizden bu Hizmete talib olmak istiyen varsa yanızma gelsin. Delileri uyandırsın Meydanımızı aydınlandırsın. Canlar Erkanımız delilleri uyandırmakla başlar ve Delilleri sırlamakla biter. Delileri sırlayana kadar beklemenizi rıca ederiz. Ayrıca Cep- Telefonlarımızı sesize alalaım Erkanımız Hakk Erkanıdır başka seslerle bölünmesin. Erkan yürütülürken kendi aramızdada konuşmazsak Erkanımızı daha iyi anlamış oluruz. Aşk ile.
B&#;ismi Şah YaHakk. Çerağımız / Delilimiz Tektir / Birdir.
Varliğın Birliği aşkına uyandırıyoruz Çerağımızı.
Çerağımız uyansın Xızır aşkına.,
Çerağımız uyansın Analar Pirler aşkına.
Çerağımız uayansın insanlık uğruna canlarını feda edenler aşkına.
Çerağımız uyansın Hakk Yoluna gönül veren Yol ehli Canlar aşkına.
Çerağımız Uyansın Dünya barışı aşkına.
( Erkanlarımızda Çerağ uyandırılıyor bu doğru değildir, Eğer biiz Varliğı Bir olarak görüyor ve Varlıkta ikilik olmaz diyorsak Tek Yani sadece bir Çerağ Uyandırmalıyız.)
Çerağı Uyandıran Cana Gulbang verilir.
Vakitler hayır ola, şerler def ola. Gönüller şad ola. Hizmetler kabul ola. Xızır yardımcınız ola. Darda , zorda sizi kurtara, kollıya. Gerçeğe Hü.
Hakka Varan Canın Hayatında kesitler. Bu Kesitlerden sonra. RIZALIK ZAMANI bugün 3 Rızalığımız var.
1-) Rızalıklar Alınmalı Ehil Cana/ Anaya / Pire Rızalık,
2-) Siz Canlar birbirinizee Rızalık vermelisiniz,
3-) Hakka varan Hakk Yolcusu Can için rızalık istiyeceğiz.
Sevgili Canlar her şeyin başı Rızalıktır.
İnsaların birbirinin üzerinde hakları vardır.
Yedi adım yolun. Bir Lokma ekmeğin. Bir bardak suyun. Kapı komşunun, İnsnlık Hakkı vardır. Evladın , Eşin, çocukların Hakkı vardır. Çektiğimiz Nefesin, Yerde karıncanın, Uçan kuşun hakkı vardır. Doğanın, Evrenin hakkı vardır. Yaşam içinde insanlar her hangi bir zorlama olmadan birbirnden ve Yaşadıkları Topraklardaki varlıklardan Razı olmalılar. Bu Rızalıkların Canlara teferuatlı anlatılması gerekir. Belki bu ERKAN&#;da zaman bakımında uygun olmaz. Başka Erkanlarda, Sohbetlerde, Muhabetlerde Rızalık anlatılmalı.
Sevgili Canlar Hakka varmış olan Canımız bügün Hakk Meydanında Dar olmuştur. Arşı Rahman Dediğimiz Devriye Meydanına varmış olan Canımız.  Darda duruyor burdaki Erkanla Canımızı o Dardan indireceğiz. Bunun için sizler bizleri dinleyen Cem olmuş Canlarsınız Sizlerden de Yolumuz Erkanımız gereği Rızalık alcağım.
Bu gün burda hizmet yapmam için Hakka Yürüyen Canımızın Yakınları bize Rızalık verdiler. Bu Erkanı Yürütmek ve Darı Dıdar etmek için Siz Canlardanda Yol Erkan Gereği Rızalık almam gerekli. Hakk Yolunda hiç bir iş bir kelam Rızasız yapılmaz, söylenmez.
Sevgili Canlar bugün burda Hakka varan Canımızın 40 Erkanı ile Dardan indirme Erkanını yürütmem için bana ve Yanında olduğum &#;&#;&#;&#;&#; Anaya Rızalık veriyormusunuz.
Rızalık veriyormusunuz.
Bu Erkanı Yürütmemeize Rızalık veriyormusunuz&#;
Rızalık veren Gönüller şad olsun. Xızır yardımcınız olsun Hanelerinize boluk bereket getirsin. Bedenineze sağlık ve şifalar diliyoruz. Gerçeğe Hü
Sevgili Canlar Cem olmuşuz. Yolumuz gereği sizlerde birbirinizde Razı olmalısınız. Ailenizden, Eşinizde, Eşitinizden Razı olmalısınız. Rızalık alıp vermelisiniz.  Toplumndan Rızalık alıp Razılık göstermek gerekir. Yeni hem Rızalık alımnmalı hende Rızalık verilmeli karşılıklı olmalı. Tektaraflı olmaz.  Onun için sizlerinde birbirinize Rızalık vermeniz gerekir. Her Can Yanındakinin Omuzuna niyaz olsun ve bu bir Rızalık nişanesi olsun.
Sizler birbirinizden Razı oldunuz Hakk da sizleden Razı olsun.
Şimdi bu günkü erkanda yanımızda Hakka Varan Hakk Yolcusu Can için Dar olacak olan bir yakını yanımıza gelsin ve Dar olsun. Hakka varan …&#;&#; can için Rızalık almam gerekir. Eğer siz Canların Hakka varan Candan alacağınız vereceğiniz varsa. Yanımızda dar olan Hakka Yürüyen Can için &#;&#;&#;&#;. Canımız vekaleten Tüm Hakkları, alacakları verecekleri  yerine  getireceğine ikrar verecek, söz verecek.
Sevgili &#;&#;&#;&#;&#;&#;.. Can canların huzurunda yerin göğün şahitliğinde. Hakka varan&#;&#;&#;Canımızın herhangi bir alacağı, vereceği varsa, onu yerine getirmeye, vermeye razı etmeye. Bir incitiği varsa, gönlünü almaya. Bir ağlatığı varsa, onu güldürmeye. Bir düşürdüğü varsa, kaldırmaya. Burda olmasa bile bir gün haklı bir sebepten iki şahidi ile gelirse. Ve ayrıca &#;&#;&#;&#;&#;.. Canın bir vasiyeti varsa ve bu söyeldiklerimizi yerine getirmek ve durduğun dardan didar olman gerekir. Yani bunlar senin boynunu borcu olacak. Bunları bilmen ve yerine getirmen gerekecek. İşte tüm bu saydıklarımı yapacağına ve gerekeni yapacağına, yerin göğün şahitliğinde ve bu toplumun huzurunda. Bize söz veriyormusun, Bize söz veriyormusun, Bize söz veriyormusun. Sevgili Canlar &#;&#;&#;&#; Canımız Hakk Meydanında söz verdi. Peki Canlar sizlerde şahitlik ediyormusunuz 3 sefer sor. Dediğim gibi sözünü yerine getir Xızır yoldaşın Olsun. Darda Zorda kalmayasın işin gücün rast gelsin. Bundan başka acı görmeyesiniz. Verdiğin sözle seni senin vijdanınla baş başa bırakıyorum. Xızır yoldaşın olsun. Şahitlik eden Siz Canlarımıza Hakk erenler acı keder vermesin.
Sevgili Canlar Hakka varan &#;&#;&#;&#;. Can için vekaleten bu Canımız yanımızda içinizde Hakka varan …&#;&#;&#;.. Canımızda bir alacağı vereceği varsa bile gelsin, dile gelsin. Meydana gelsin Hakkını taleb etsin. Varsa ve söylemek istemiyorsa Rızalık versin ve ebdiyen bu konuyu bir daha açmasın. (Eğer sesizlik oluyorsa . Anlaşılıyorki Alacak verecek yok.)  Sevgili Canlar Hakka Varmış olan …&#;&#;&#;&#;&#;&#;&#; Can Hakk meydanında Darda, Darı Didar edecek O Meydanındaki Pirler Divanı, bizden Rızalık bekler. Sizlerden Hakka varan can için İnsanlık Hakkınıza, Komşuluk Hakkınaıza, Yedirip içirdiğiniz varsa onların Hakkına, Havanın, Suyun, Ateşin, Toprağın Aşkına. Tüm haklarınız için Hakka varan&#;&#;&#;&#; Canımızdan Razımısınız. Razımısınız. Razımısınız. Hakka Erenler, Xızırda sizlerden Razı olsun. Dilden dilekleriniz, gönülden muratlarınız hasıl olsun. Gerçeğe HÜ.
Sevgili Canlar Böyle Günlerde Canlarımızla Acılarımızın Acılarını hafifletmek için bizlerle birlikte olamanız bir İnsanlık görevi olsada, bu Canlarımıza vermiş olduğunuz kıymet bizlere huzur vermiştir. Hakka yğrğyen Canımızın Ailesi ile birlikte sizlere teşekürlerimizi sunarız. Acılarını hafiflettiniz. Acılar Paylaşıldıkça azalır, Sevgiler ve Bilim paylaşıldıkça her yöne gider, çoğalır.Aşk ile.
 Sevgili Canlar unutmuyalımki bir gün Hakka Yürüme sırası bizede gelecek işte o gün gelmeden önce Büyüklerimizin, Anemizin, Babamızın daha hayatta iken kiymetlerini bileleim. Çünkü Ata Hakkı büyük bir Hakk ve yüce bir Yüktür. Ayrıca birbirimize karşı dürüst olalım, birbirimizin Hakkına, Hukukuna saygı gösterelim. Birbirimizi Sevelim. Arkasında konuşmayalım eğer bir Canımızın bir eksikliği varsa direkt onun yüzüne söyliyelim, uyaralım doğruyu gösterelim. Bir canımızın Darında, çarında yardımına koşalım, yardımlarımızı düşene, ihtiyacı olana ulaştıralım. Açıkcası birbirimize Xızır olalıfunduszeue.infoza Erkanımıza sahib çıkalım. Birbirimize Sevgi ile yaklaşalım, Sevgi ile bakalım. Sevgi ile yaşayalım. Sevgi bizleri bir arada tutan en büyük bağlardan biridir. Sevginin olduğu yerde barış olur, dirlik olur, kardeşlik olur.
Hüdai Derki
canan bizim canımızdır
teni bizim tenimizdir
sevgi bizim dinimizdir
başka dine inanmayız
Diyorki Canlar birbirinin Canı olmalılar bu ancak sevgi ile olur.
Seyid Oğlu derki
Sevgi verdik ağacın yeşil yaprağına.
Toprakta sürüngene denizden balığına.
Uzayın dumanına yıldızın en uzağına.
Sevgi ile bakar sevgi dağıtırız biz.

Çünkü sevgi bizim dinimiz başak bir dine ihtiyac duymayız.
Sevgili Canlar bunlara dikkat etmeliyiz. Yaşamı Rızalık, Razılık içinde yürütmeliyiz. Yaşamda kendimize, yakınlarımıza , komşularımıza, insanlığa ve doğaya saygı göstermeliyiz, . Kısaca insan olmalıyız. İnsanlık içinde Daimi Diyorki
Kainatın aynasıyım
Madem ki ben bir insanım
Hakkın varlık deryasıyım
Madem ki ben bir insanım

İnsan hakta hak insanda
Arıyorsan bak insanda
Hiç eksiklik yok insanda
Madem ki ben bir insanım

Bunca temenni dilekler
Vız gelir çark-ı felekler
Bana eğilsin melekler
Madem ki ben bir insanım

Tevratı yazabilirim
İncili dizebilirim
Kuranı sezebilirim
Madem ki ben bir insanım

İlim bende kelam bende
Nice nice alem bende
Yazar levh-i kalem bende
Madem ki ben bir insanım

Enel hakkım ismim ile
Hakka erdim cismim ile
Benziyorum resmim ile
Madem ki ben bir insanım

Daimi&#;yim harap benim
Ayaklara turap benim
Aşk ehline şarap benim
Madem ki ben bir insanım
Sevgili Canlar,; Ömür doğduğunda aldığın ilk solukla verdiğin son soluk arasındadaır. Önemli olan ilk aldığın solukla verdiğin son soluk arasında İnsanlık için yaptıklarındır. İnsanlığı bilen, İnsanlığı bilerek, Hakk ve İnsanlık yolunda yürür ve Canını Hakka sunar. Hakk ve Hakikatla birleşir.
Hakk ve Hakikatla birleşenlere Aşk olsun.
İnsan olmak aç olanı doyurmak, çıplağı giydirmek, düşeni kaldırmak, Okula giden ve ihtiyacı olan gençlere kitap defter kalem , elbise vb yardımlar yapmaktır. Hakk Yolu gereği Paylaşımda bulunmak gerekir. Bunları az veya çok, bir şekilde yapıyorsunuzdur. Yaptığınız yardımlar Hakk katında kabul olsun. Xızır yardımcınız olsun, gönülleriniz huzurlu haneleriniz mutlu olsun. Sevgi ile olsun Sevgiden vaz geçmeyin. Sevgi olursa barış olur, dostluk olur, aç ve açıkta kalan olmaz. Tekrar Xızır yardımcınız Olsun İşiniz gücünüz rast gelsin. Gerçeğe Hü.

BİR GULBANG SUNALIM
Rahman Deryasında akıp Rahim Deryasında Ten bularak Can olan Hakkın adıyla Bismi Şah. Ya Xızır. Ya Hakk biz sana, senin varlığına, varlığın birliğine inandık. Sevgini gönlümüzde topladık. Yolun itikat ve ikrarla bağlandık. Pirlerimizin gösterdiği, Hakk Yolunda ebediyete kadar yürüyeceğimize ikrar verdik. Ya Hakk Hizmetlerimizi ve Gulbanglarımızı eksikleri ile izzeti dergahında kabul ve makbul eyle.
Bismi Şah dedik. Çar Ana sırdan var olduk. Alemleri birledik. Gerçekler aşkına Hü dedik. Anamız yer, Babamız yağmur. Kal u belli. Ateşten, Havaya, Havadan, Suya, Sudan, Toprağa, Candan Cana. Hakk Kapısı Anadan Nur ile geldik. Geldiğimiz kapıya Sır ile döneriz. Can Cana, Can didara. Gerçeğe Hü Halla Halla.
Ya Hakk, Ya Xızır Sizler Cümle canların dilek kapısı, Dilekler makamısınız. Doğan, doğuran, yaşayan yaşatan, var eden, Varlığa alansın Ya Hakk. Sen varsın varlığın birliğisin.. Hakka Yürüyen&#;&#;&#;&#;&#;. Canımızın, Canı bedenini terk etti. Sana kavuşmak için yola çıktı bugün senin Meydanındadır. Hakk Meydanında Mansur Darındadır, Darını Didar eyle.
Ya Şahe Merdan, Ya Naciye Ana. Hakka varan&#;&#;&#;&#;. Canımızın Darında Rehber olun. Ya Mansur, Ya Fazılı, Ya Seyid Nesimi Darını Didar eyleyin. Ya Xızır. Hakka varan &#;&#;&#;&#;&#; canımıza Haldaş, Yoldaş ol. Burdaki Canlar sevgilerini sunuyorlar sen kabul eyel ya Hakk. Halla Halla
Hakka Erenlerin, Evliyanın, Aşıkların, Sadıkların, Anaların, Piroların, Murşid Ocaklarında Yana ateşin aşkına. İnsanlık ve Hakkikat aşkına canını Feda edenlerin aşkına. Hakka varan &#;&#;&#;&#;&#; Canımızın devriyesini daim eyle. Halla Halla. Doruklara vuran Güneşin ilk ışıkları aşkına. Munzur Baba aşkına, Bamasor DaüPir le Piro Aşkına, Pir Ocakların Hakkı için, Abu ecdadımızın kutsadığı ziyaretler aşkına. Sana dönen &#;&#;&#;&#;&#;. canımızı kendi Dergahına mihman eyle. Halla Halla
Ey &#;&#;&#;&#;&#;&#;&#;&#;&#;&#;. Can bu Canlar, bu Meydan senden Razı oldu. Hakda senden Razı olsun. Seni Hak Maydanında Dardan indirip Didar eyledik. Devrin Daim, Mekanın Zöhre, Ruhun Şad olsun. Seni unutmıyacağız Gönüllerimizde olacaksın. Sevgi ile olacaksın. Ya Hakk her şeyin başı Rızalıktır. Rızalıkla alınıp verilen lokmalar aşkına bu gulbanglarımızı, hizmetlerimiz kabul eyle. Sana Varan &#;&#;&#;&#;&#;&#;. Canımızın Ruhunu Şad eyle. Halla Halla
Bizi gönülde dinleyen Canlarımızın hanelerini huzurlu eyle, sağlık ve sabırlar ihsan eyle. Kimselere acı, keder verme. Acılı Canlarımızın son Canları olsun. Bu Dileklerimizi Hakk ve hakikata sunduk kabul olsun. Dil bizden Nefes Da-Pir&#;imiz, Piro&#;muz Bamasor dan olsun.
Ya Xızır sen varsın, Gerçeksin. Gerçeğin Demi-Devranına HÜ

3 Ekim Berlin Ali Koçak

Volkan Ertit*

Cenaze ritüellerinin amac&#; nedir? Bu soruya teoloji ve sosyoloji farkl&#; yan&#;tlar veriyor. Teolojiye göre, ruhun göç etti&#;i s&#;rada kar&#;&#;la&#;aca&#;&#; tehlikelerden onu korumak, gidece&#;i yerde daha rahat etmesini sa&#;lamak ya da geride kalanlar&#; ölen ki&#;inin ruhundan korumak için bu uygulamalara ihtiyaç var. Sosyolojinin bak&#;&#;&#; ise öbür dünya ile ilgili de&#;il. Cenaze ritüelleri ile toplum kendisini yeniden üyelerine hat&#;rlat&#;yor, bireyler korkular&#;n&#; yenmeye çal&#;&#;&#;yor, toplumsal ba&#;lar güçleniyor ve toplumsal kimlik daha rafinele&#;iyor. Yani ölüm, sosyal bütünle&#;menin sürdürülmesinde temel i&#;lev görüyor.

Ancak son dönemlerde, birçok toplulu&#;un cenaze törenlerinde de&#;i&#;imlere tan&#;k oluyoruz. Toroslar&#;n güneyinde kümelenmi&#; olan Arap-Aleviler de bu de&#;i&#;imlerden etkilenmi&#; görünüyorlar.

KUTSAL 7'DEN ÖNCE 5'E SONRA 3'E

Arap Aleviler için tüm cenaze organizasyonu içinde “7’si” diye ifade edilen yedinci günde yap&#;lan organizasyon en çok önem verilen tören durumundad&#;r. Cenaze sahipleri ilk günden ba&#;layarak 7’sine haz&#;rlan&#;rlar. Cenazeye gelemeyen ki&#;iler 7’sine giderek görevlerini yapm&#;&#; say&#;l&#;rlar. 7’sinde düzenlenen namaz en kalabal&#;k namazlardan biridir. koyun kesilerek yaln&#;zca dinî tören günlerinde pi&#;irilen h&#;r&#;si ya da kamhi denilen çorbalar veyahut da etli-nohutlu pirinç pilav&#; yap&#;l&#;r. 7’sine verilen önemden dolay&#; namaz k&#;l&#;nacak evdeki yast&#;klar, yorganlar, perdeler sökülüp y&#;kan&#;r.

7’sine dair bahsedilmesi gereken ilk dönü&#;üm 7’sinin cenazenin 7. gününde yap&#;lma s&#;kl&#;&#;&#;n&#;n azalm&#;&#; olmas&#;d&#;r. Ya&#;l&#; ku&#;aklar&#;n “Böyle bir &#;eyin olma ihtimalini dü&#;ünemezdik.” diyerek belirttikleri bu dönü&#;ümün son senedir norm hâline geldi&#;i görülüyor. Daha önce 7 gün süren ilk yas süreci, tart&#;&#;malar içinde önce 5 güne ve ard&#;ndan 3 güne dü&#;mü&#; durumda. Bu dönü&#;ümün tam olarak hangi tarihte ortaya ç&#;kt&#;&#;&#; bilinmese de Arap-Alevilere göre topluluk böyle bir dönü&#;üme haz&#;rd&#; ve geçi&#; süreci h&#;zl&#; &#;ekilde gerçekle&#;ti. 7 gün boyunca sabahtan ak&#;ama kadar süren ba&#;sa&#;l&#;&#;&#; ziyaretlerinin cenaze sahibi için maddi-manevi y&#;prat&#;c&#; olmas&#;, tar&#;m sektörü yerine kent merkezli i&#; yerlerinde çal&#;&#;man&#;n getirdi&#;i zorluklar, ülke içi/d&#;&#;&#; gurbetçilerin geri dönme tela&#;lar&#;, dramatik ölümlerin azalmas&#; ve benzeri sebepler bu dönü&#;ümü h&#;zland&#;rm&#;&#; görünüyor.

Ayr&#;ca, ilk yas döneminin 7. günden 5. ve 3. güne dü&#;mesi bu konudaki tek dönü&#;üm de&#;il. Bununla birlikte 7’sinde gerçekle&#;en törenlerin “ha&#;meti” de azalm&#;&#; durumda. Eskiden 7. gün namaz&#;na** kat&#;l&#;m en az ki&#;i civar&#;nda olurken bu say&#; günümüzde -eski ku&#;a&#;a mensup- ki&#;iye dü&#;mü&#; durumda.

DAHA AZ &#;ARKI

Eski Türk kavimlerinde izi takip edilebilen a&#;lama, feryat etme, parçala(n)ma gibi davran&#;&#; kal&#;plar&#;na Arap Alevilerde -duygusal tonu yüksek- &#;ark&#;lar da e&#;lik eder. Bulundu&#;um cenazelerin ikisinde Mazlum Çimen’in “Sen Benden Gittin Gideli” &#;ark&#;s&#; ve Ruhi Su’ya ait “All&#; Turnam” türküsü mezar ba&#;&#;nda ölünün yak&#;nlar&#; taraf&#;ndan a&#;lamalar e&#;li&#;inde seslendirilmi&#;ti. Bir ba&#;ka cenazenin 7’sinde ise ölen ki&#;inin k&#;z&#; mezara do&#;ru yine &#;ark&#;lar söylemi&#;ti.

Ancak &#;ark&#;lar sadece mezar ba&#;&#;nda söylenmezler. Cenaze evine dönüldü&#;ünde de özellikle birinci ve ikinci günler &#;ark&#; söyleyen ki&#;ilerin sesi kom&#;u evlerden duyulur. Günümüzde ise tamamen bitti&#;ini söyleyemesek de &#;ark&#; söyleme âdetinin eskisi kadar yayg&#;n olmad&#;&#;&#;n&#; ifade edebiliriz. Genç ve çocuk ölümlerinin azalmas&#;, emekliliklerine kadar ya&#;ayabilen çal&#;&#;ma ça&#;&#;ndaki erkek say&#;s&#;n&#;n artmas&#; ve modern t&#;ptaki geli&#;meler, ölümün dramatik tonunun seyrelmesine sebep olmu&#; görünüyor. Ayr&#;ca a&#;&#;t yakan ya da &#;ark&#; söyleyen ki&#;ilerin zamanla ya&#;lanmalar&#; ve yeni ku&#;aklar&#;n da cenazede &#;ark&#; söylemeye daha az meyilli olmas&#; bu de&#;i&#;imin bir ba&#;ka sebebi olarak belirtilebilir.

YAS SÜREC&#; 

Önceleri ilk yas süreci (ilk 7 gün) boyunca kom&#;ular, ikinci yas süreci (ilk 40 gün) boyunca ise cenaze sahipleri televizyon ya da radyo açmazlard&#;. Günümüzde ise bu konuda iki yap&#;sal de&#;i&#;iklik gözlenmekte. Birincisi, ba&#;sa&#;l&#;&#;&#; ziyaretinden sonra kendi evlerine dönen ki&#;iler, ölen ki&#;i kom&#;ular&#; dahi olsa televizyon açabilmekte. Ayr&#;ca bu dönü&#;ümün, ilk yas süreci 7. günden 5. güne dü&#;erken ya&#;anan tart&#;&#;malara benzer bir tart&#;&#;ma sürecini tetikledi&#;i söylenemez. Aksine, hayat&#;n ak&#;&#;&#; içinde genel kabul görerek oldukça sessiz &#;ekilde gerçekle&#;mi&#;tir. Ayr&#;ca ak&#;ll&#; telefonlarla sosyal medyan&#;n gündelik ya&#;am&#;n parças&#; olmas&#; bir ba&#;ka farkl&#;la&#;man&#;n ya&#;anmas&#;na sebep olmu&#;tur. Önceleri kom&#;u evlerde dahi 7’sine kadar aç&#;l(a)mayan televizyon ve radyolar&#;n yerini, art&#;k cenazeye ba&#;sa&#;l&#;&#;&#; dilemeye gelen ki&#;ilerin yan yana oturduklar&#; ki&#;ilere sosyal medya hesaplar&#;ndan izlettikleri görüntülerin ald&#;&#;&#; ifade edilebilir.

Bir ba&#;ka dönü&#;üm ise ayn&#; sokakta hem cenazenin hem de dü&#;ünün denk geldi&#;i zamanlarla ilgili. Geçmi&#;te sokakta bir cenaze olursa k&#;na, ni&#;an veya dü&#;ün ertelenir ya da iptal edilirken, günümüzde bu süreçte esnemeler gerçekle&#;ti. Art&#;k ayn&#; soka&#;&#;n sakinleri hem dü&#;üne hem de cenazeye kat&#;labiliyor. Dü&#;ün salonlar&#;n&#;n ortaya ç&#;kmas&#;, dü&#;ün organizasyonlar&#;n&#;n geçmi&#;e k&#;yasla daha masrafl&#; hale gelmesi ve tar&#;m merkezli ekonomik hayata k&#;yasla kent merkezli çal&#;&#;ma ya&#;am&#;n&#;n esnekli&#;e daha az izin veren yap&#;s&#; bu dönü&#;ümün ard&#;ndaki sebepler olarak öne ç&#;k&#;yor. Geçmi&#;te dü&#;ün salonlar&#;n&#;n yayg&#;n olmamas&#;, yap&#;lacak törenin evlenecek ki&#;ilerin evlerinin önünde ya da soka&#;&#;n ortas&#;nda gerçekle&#;mesi ve bu törenlere davet edilenlerin zaten tar&#;m sektöründe çal&#;&#;an ve özellikle i&#; yerinden izin alma zorunluluklar&#; olmayan ki&#;iler olmas&#; törenin ertelenmesini kolayla&#;t&#;r&#;yordu. Günümüzde ise, cenazelerin oldu&#;u zaman dilimlerinde -geçmi&#;te kar&#;&#;la&#;&#;lmas&#; pek mümkün olmayan &#;ekilde- ayn&#; sokakta ya da ailede dü&#;ünlerle de kar&#;&#;la&#;&#;labiliyor.

ÖLÜM YEME&#;&#; (HIMLEN) 

Geçmi&#;te ki&#;i gömüldükten sonra cenaze evine dönülür ve h&#;mlen ad&#; verilen büyük bir yemek organizasyonu yap&#;l&#;rd&#;. Mevta gömülene kadar onu s&#;rt&#;nda ta&#;&#;yanlara, uzaklardan gelenlere ve cenaze sahiplerine yard&#;mc&#; olanlara bir nevi te&#;ekkür mahiyetinde yap&#;lan bu büyük -dinî- yemek organizasyonuyla da günümüzde daha az kar&#;&#;la&#;&#;l&#;yor. Süreç içerisindeyse art&#;k yeni ku&#;aklar&#;n ismini dahi duymad&#;&#;&#;, nadiren yap&#;lan, eskide kalm&#;&#; bir gelene&#;e dönü&#;üyor.

H&#;mlen, arabalar&#;n olmad&#;&#;&#; bir dönemde cenazenin evden al&#;nmas&#;ndan gömülmesine kadar geçen sürede yard&#;mc&#; olan ki&#;ilere “te&#;ekkür” etme mahiyetinde yap&#;lan bir uygulama iken, günümüzde tabut hiç kimsenin omzuna de&#;meden gömülece&#;i mezar&#;n ba&#;&#;na kadar araba ile götürülüyor: Hastaneden cenaze arabas&#;na, cenaze arabas&#;ndan y&#;kanmaya, y&#;kand&#;ktan sonra yine araba içinde gömülece&#;i yere… Birinci günün yorgunlu&#;u ve zahmeti geçmi&#;e k&#;yasla azalm&#;&#; durumda. H&#;mlen Arapça “yüklenmi&#;” demekti, art&#;k “yükleyenlerin” kalmad&#;&#;&#; bir süreçte h&#;mlen de fonksiyonel görünmüyor.

KIYAFET KODU

Yas süreci boyunca “ya&#;l&#;k” denilen tülbent kullan&#;m&#;nda da geçmi&#;e k&#;yasla farkl&#;l&#;klar göze çarp&#;yor. Hem daha az kad&#;n tülbent kullan&#;yor hem de tülbent kullanma zaman&#; k&#;salm&#;&#; durumda. Cenaze sahibi olan kad&#;nlar dahi birinci ya da ikinci gün tülbentsiz olabiliyorlar. Ayr&#;ca geçmi&#;te cenazelere renkli k&#;yafetlerle, ba&#;&#; aç&#;k ve makyajl&#; (kad&#;nlar için) gidilmezken günümüzde bu konularda da esnemeler gerçekle&#;mi&#; görünüyor. Erkeklerde ise hem renkli k&#;yafetlerde art&#;&#; var hem de sakal b&#;rakan erkek say&#;s&#; azalm&#;&#; durumda.

D&#;&#;ER DE&#;&#;&#;&#;MLER 

Yukar&#;da bahsedilenler çal&#;&#;mam s&#;ras&#;nda en çok vurgulanan de&#;i&#;imlerdi. Bu kadar s&#;kl&#;kla ifade edilmemi&#; olsalar da burada vurgulanmas&#; gereken birkaç farkl&#;l&#;k daha bulunmakta. Örne&#;in eskiden mevta y&#;kand&#;ktan sonra kar&#;s&#; ona dokun(a)maz ve onu gör(e)mezdi. Son zamanlarda yeni ku&#;ak kad&#;nlar&#;n bu kural&#; esnettiklerine &#;ahit olunuyor. Bununla birlikte, mevtay&#; y&#;kayan görevliye “me&#;guliyet”lerinden dolay&#; “Elinden geldi&#;i kadar h&#;zl&#; y&#;ka cenazeyi.” diyen cenaze sahipleriyle kar&#;&#;la&#;&#;l&#;yor. Yak&#;nlar&#;n&#;n y&#;kanma an&#;n&#; cep telefonlar&#;yla çekenlerin say&#;s&#;nda art&#;&#; gözlemleniyor. Bir ba&#;ka dönü&#;üm ise mezar ba&#;&#;nda gerçekle&#;mi&#; durumda. Eskiden kad&#;nlar -ölen ki&#;i ne kadar yak&#;nlar&#; olursa olsun- mezar yerine ilk gün gitmezlerken son dönemlerde kad&#;nlar bu gelene&#;e eskisi gibi ba&#;l&#;l&#;k göstermiyor.

DÖNÜ&#;ÜMÜN SEYR&#;NE DA&#;R 

Neden cenaze ritüelleri daha az zahmetli ve külfetli hale dönü&#;üyor? Bu soruya verilecek yan&#;tlar, bölgeden bölgeye ve bahsi geçen toplulu&#;a göre de&#;i&#;iklik gösterebilir. Söz konusu Arap-Aleviler ise, eski ritüellerin toplulu&#;un bütünlü&#;ünü sürdürmeye yapt&#;&#;&#; katk&#;n&#;n azalm&#;&#; olmas&#; akla gelen sebeplerin ba&#;&#;nda yer al&#;yor. Bireylerin günümüzde “parças&#; olmak” istedikleri “yap&#;” ile geçmi&#;teki “yap&#;” aras&#;nda farkl&#;l&#;klar söz konusu. Eski ku&#;aklar için Arap-Alevilik sadece bir inanç de&#;il, ya&#;am&#;n do&#;umdan ölüme nas&#;l ya&#;anaca&#;&#;n&#;n da reçetesi idi. Reçeteye uymamak topluluktan d&#;&#;lanmak ve “sosyal bir ölü” olmak anlam&#;na geliyordu. Bireyler daha önce homojen mahallelerde ve köylerde Arap Alevili&#;i kültüründe toplumsalla&#;&#;r, iyiyi-kötüyü, do&#;ruyu-yanl&#;&#;&#; bu kültür içinde ö&#;renir ve toplulu&#;un parças&#; olabilmek için var olan geleneklere uygun davran&#;&#; kal&#;plar&#;n&#; kabul edip, gerçekle&#;tirirdi. Bireylerin kendilerine verdi&#;i de&#;er, toplulu&#;un onlara verdi&#;i de&#;er ile paralellik arz ederdi.

Günümüzde ise yeni ku&#;aklar&#;n artan e&#;itim seviyesi, daha heterojen bir sosyal ortam&#;n bile&#;eni olmalar&#;, kent merkezli mesleklere sahip olmalar&#; ve Arap-Alevili&#;in baz&#; geleneklerini yerine getirmediklerinde kar&#;&#;la&#;acaklar&#; sosyal yapt&#;r&#;m&#;n onlar&#;n gündelik ya&#;am&#;n&#; geçmi&#;e k&#;yasla daha az etkilemesi yukar&#;da ifade edilen dönü&#;ümlerde rol oynam&#;&#; görünüyor. Eski yap&#;da “sayg&#;nl&#;k” göstergesi olan “&#;eyler” yeni yap&#;n&#;n devam etmesinde i&#;leve sahip de&#;ilse geri plana itilebiliyorlar. “Büyük yap&#;” içinde sayg&#;n olmak, para kazanmak, evlenmek, çocuk büyütmek ve benzeri süreçler, art&#;k mahalle büyüklerinin “dedikodular&#;”ndan ya da “yeterince” Arap Alevisi olamamak endi&#;esinden daha az etkileniyor görünüyor. Bu sebepledir ki, toplulu&#;un parças&#; olman&#;n en görünür hallerinden biri olan cenaze ritüelleri de gün geçtikçe daha az zahmetli ve daha az masrafl&#; hale geliyor.

*Dr, Adana Alparslan Türke&#; Bilim ve Teknoloji Üniversitesi

**Arap-Alevilerde k&#;l&#;nan namaz ile Sünni gelenek içinde k&#;l&#;nan namaz ayn&#; dua ve pratiklere sahip de&#;ildir.

Bu metin, Türk Kültürü ve Hac&#; Bekta&#; Veli Ara&#;t&#;rma Dergisi’nde yay&#;mlanan “Adana Arap Alevilerinde Cenaze Ritüellerindeki Dönü&#;üm: Daha Az Masraf, Daha Az Külfet” adl&#; makalenin Duvar için k&#;salt&#;lm&#;&#; halidir.