Çoçuklarda Kansızlık Nedenleri

Çocuklarda Demir Eksikliği Nedir?

Demir eksikliği anemisi çocuklarda sık görülen bir problemdir ve genellikle fark edilmez. Çocukların büyüme ve gelişmesinde en önemli minerallerden olan demir, kırmızı kan hücrelerinin akciğerlerden dokulara oksijenin taşınmasına, kasların oksijeni depolamasına ve kullanmasına yardım eder. Demir eksikliği tedavi edilmediği zaman hem çocuğun fiziksel ve zihinsel gelişimi olumsuz etkilenir hem de kansızlığa (anemi) neden olabilir. Liv Hospital Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Emre Çenesiz anlattı.

Demir Eksikliği Çocuklarda Neye Yol Açar?

Demir eksikliğinde normalde demir içermesi gereken kırmızı kan hücreleri sayıca azalır. Kırmızı kan hücrelerinin esas görevi dokulara oksijen taşımak ve dolayısıyla enerji vermektir. Kan hücreleri azaldığında dokulara taşınan oksijen de azalacağından çocuk halsizleşir. Ancak tedavi edilmediği takdirde zihinsel fonksiyonları etkileyebilir. Demir eksikliği olanlarda mental ve motor (zihinsel ve hareket) gelişim skorları daha düşük olur, dikkat eksikliği daha sık görülür. 

Çocuklarda Demir Eksikliği Nedenleri

• Zamanından erken doğum
• Düşük doğum ağırlığı
• İlk 12 ayda inek sütü verilmesi
• Anne sütü ile beslenen bebeklerde 6’ncı aydan sonra demirden zengin ek gıda verilmemesi
• Anne sütü alamayan bebeklerde demirden zenginleştirilmiş mama kullanılmaması
• yaş arası günde ml'den fazla inek/keçi sütü tüketimi
• Kronik hastalıklar
• Genç kızlarda adet kanaması

Çocuklarda Demir Eksikliği Belirtisi Nelerdir?

• Halsizlik, güçsüzlük
• Solukluk
• İştahsızlık
• Çabuk yorulma
• Huzursuzluk
• Dil üzerinde yaralar
• Üşüme
• Sık enfeksiyon
• Çarpıntı
• Davranış problemleri
• Okul başarısında azalma
• Buz, toprak, kil gibi besin değeri olmayan maddelerin tüketilmesi

Belirtilerin görülmesi halinde bir çocuk doktoru tarafından muayene edilmesi gereklidir.

Çocuklarda Demir Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Basit bir kan tahlili ile tanı konabilir.

Bebeklerde Demir Eksikliği Tedavisi Nedir?

Demir eksikliğinin erken tanısı için düzenli aralıklarla kan sayımı yapılmalıdır. Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerin ’ncı ayda, zamanında doğmuş bebeklerin ise ’uncu ayda tam kan sayımı yapılması gerekir. Doktorunuz gerekli görürse testin zaman içinde tekrarlanmasını önerebilir. Kansızlık saptanırsa demir tedavisi başlanmalıdır. Demir eksikliği anemisi tanısı konan çocuklara kilosuna uygun dozda demir içeren ilaçlar başlaması gerekir ve diyet düzenlenmelidir. Demir emiliminin daha iyi olması için ilaç aç karna alınmalı ve C vitamini bakımından zengin gıdalar bolca tüketilmelidir. 1 ay kırmızı kan hücrelerinin artırılması ve 2 ay da demir depolarının dolması için toplam 3 ay tedavi sürdürülmeli, tedavi bitiminde kan sayımı kontrolü yapılmalıdır. Demir tedavisine bağlı dişlerde lekelenme ve dışkıda renk değişikliği görülebilirse de bu durum geçicidir.

Tıbbi adıyla “anemi” yani kansızlık kırmızı kan hücre (alyuvarların) sayısının beraber veya ayrı olarak o yaşa uygun normal değerlerin altına düşmesi sonucu oluşan önemli bir bir sağlık sorunudur. Kansızlık çocukların gelişimi acısında ciddi bir soruna dönüşebilir. Normalmiş gibi görünen ve bazen çok da mühim görmediğimiz bazı problemler, çocuklarda kansızlık sorunu olduğunun habercisi olabiliyor. Ülkemizde yaş arası çocukların neredeyse yarısında kansızlık sorunu görüldüğü saptanmıştır. Dikkat edilmez ve önlem alınmaz ise kansızlık tehlikeli boyutlara ulaşabilir.

Çocuklarda (anemi) Kansızlık Belirtileri

Kansızlık yazın bile üşümenize neden olabilir Toplumda oldukça yaygın olarak görülen kansızlığın; yorgunluk, egzersiz kapasitesinde kısıtlanma, hareket edildiğinde nefes nefese kalma ve kalp çarpıntısı gibi pek çok belirtisi vardır. Kansızlığın yaz-kış üşüme, el ve ayaklarda daima soğukluk hissi gibi şikâyetlere de neden olabilir.

Çocuklarda (anemi) Kansızlık Nedenleri

Çocuklarda kansızlığın 3 ana nedeni vardır. Birincisi yapım azlığı, ikincisi yıkım fazlalığı, üçüncüsü de kan kaybıdır. Kansızlık sıklığı belirli yaş gruplarına ve nedene yönelik değişmekle birlikte ülkemizde büyük çoğunluğu yaş grubunu içeren fizyolojik anemi dediğimiz kansızlık türü görülmektedir. Kansızlık demir alımında eksiklik, demir emiliminde azalma ve kanamalar neden olur.

Çocuklarda Kansızlık Tanısı Nasıl Konulur?

Yapılan fizik muayene, hastanın doktora anlattıkları ve kan tahlilleri sonucu tanı konur. Alyuvarlar mikroskobik olarak incelenir. Kan hemoglobini, serum ferritin düzeyi, demir bağlama kapasitesine bakılır.

Çocuklarda Kansızlık Tedavisi Nasıl Yapılır?

Demir eksikliği tedavisinde uygulanan yöntem ağızdan demir ilacı verilmesidir. 2 ay sonra hasta normale döner ancak demir depolarının doldurulması için uzun bir süre daha demir tedavisi uygulanır. Bu tedavi bir yıla kadar çıkabilir. Bebeklerde şurup ya da damla yoluyla ilaç verilir. Kansızlık sorunu olan hasta sürekli kan tahlili yaptırmalı mıdır? Kan tahlilleri hastanın genel durumu ve kansızlık tipine bağlı olarak istenir. İncelemeler tedavi sırasında düzenli olarak yapılmalı ve genellikle tedavinin kesilmesinden bir süre sonra da yinelenmelidir.

Doğru beslenmeyen kız çocuklarında kansızlık yaygındır

Eğer risk faktörü varsa her yaşta ve her cinsiyette görülen kansızlık sorunu sağlıklı bebeklik, özellikle yeterli ve dengeli beslenmeyen ergen kız çocuklarında daha yaygın görülüyor. Kansızlık öncelikle iştahsızlık, solukluk, huzursuzluk ile kendisini belli ediyor ve kalp hızında artma, kabızlık, kilo kaybı, büyüme geriliği, davranış ve bilişsel fonksiyonlarda gerileme gibi tüm sistemleri etkileyen semptomlarla etkisini gösteriyor. Kansızlık tedavisinin nedene yönelik olması gerekir. Yapım azlığı içim farklı yıkım fazlalığı için farklı yaklaşımlar sergilenir, örneğin ülkemizde çok sık görüldüğü için demir eksikliği anemisinde bebeklere 3. ayından itibaren demir desteği sağlanır. Her yaş için en önemli olan ise dengeli ve doğru beslenmedir.

Kansızlığa karşı ilk 6 ay sadece anne sütü verilmeli

Çocukların yaşlarına ve ihtiyaçlarına göre beslenmesi kansızlığı engeller. İlk 6 ay sadece anne sütü verilir. Eğer mümkün olamıyorsa demir içeren mamalar ile beslenme sağlanmalıdır. 6. aydan sonra ek gıdalara başlanır. Yaş ilerledikçe yeşil yapraklı sebze, baklagil, kırmızı ve beyaz et, karaciğer gibi demirden zengin besinler bulunmalıdır. Demir emilimini artıran portakal, domates, limon gibi C vitamini içeren gıdalar unutulmamalıdır.

Bebeklerde kansızlık göz kaymasına neden olabiliyor

Aneminin bebeklik ve çocukluk çağında büyümeyi, motor ve mental fonksiyonları olumsuz etkileyebilir: demir, oksijenin taşınmasını sağlar ve beyinsel fonksiyonlarda da koenzim olarak görev alır. Bu sayede sinirsel işleyişe ufak da olsa katkıda bulunur. Demir eksikliğinin, motor ve duysal çalışmanın koordinasyonsuzluğu nedeniyle gözde oluşan içe kaymalarda rol oynayabileceğini düşünülüyor. Bir çok hekim gözleri içe kayan çocuklarda basit bir test olan kan testini yaptırıyor ki, çocuklar olacakları tedaviye daha iyi cevap versin ve tedavi süreci kısalsın.

Kansızlık problemi olan kişiler nasıl beslenmelidir?

Kansızlık problemi olan kişilerin beslenmelerine dikkat etmesi çok önemlidir. Özellikle demir bakımından zengin besinleri tüketmeleri gerekir. Kırmızı et, kuru üzüm, pekmez, yeşil yapraklı sebzeler, kuru yemişler, pekmez, yulaf ve soya sütü kansızlığa iyi gelen yiyecekler arasındadır. Ancak et tüketimini abartmamak gerekir. Özellikle yetişkinler için aşırı kilo alımı ve kolesterol sorunlarıyla karşılaşılabilir. Bunun dışında demir emilimini bozacak bazı besinlerden de mümkün olduğunca uzak durulması, çay ve kahve tüketiminin sınırlandırılması önerilir.

Huzursuzluk, iştahsızlık, çok uyuma , halsizlik ve çabuk yorulma Bunlar bebeklerde ve çocuklarda görülen demir eksikliğinin önemli belirtileri arasındadır. Çocuklarda demir eksikliği pek çok hastalığa işaret etmekle birlikte zeka geriliğine dahi yol açabilmektedir.

Memorial Hizmet Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü Uzmanları, çocuklarda demir eksikliğinden kaynaklanan sorunlar ve demir eksikliği tedavisi hakkında bilgi verdi.

Anne sütüyle beslenemeyen bebeklerde demir eksikliği görülebilir

Bebeklik ve çocukluk döneminde demir eksikliğine bağlı kansızlık sorunu bazı hastalıkların habercisidir. Kansızlık her yaşta görülebilen bir sorundur; ancak özellikle bebeklik ve çocukluk çağında daha sık rastlanmaktadır. Bunun temel sebebi bebeğin anne sütü almaması ve demirden eksik gıdalarla beslenmesidir. Demir eksikliğine bağlı kansızlık basit bir sorun değildir. Sadece fiziksel rahatsızlıklara neden olmakla kalmayıp, bebeklerde zeka düzeyini de etkilemektedir. Bu nedenle ailelerin, bebek ve çocuklarında sık görülen kansızlığın belirtilerini iyi gözlemlemesi ve zamanında uzmana başvurması gerekmektedir.

Demir eksikliğinin belirtilerine dikkat!

Süt çocuklarında huzursuzluk, davranış değişiklikleri, iştahsızlık, uykusuzluk veya normalin üzerinde uyuma gibi belirtiler görülmektedir. Daha büyük çocuklarda ve çocukluktan yetişkinliğe geçiş döneminde ise; yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi, baş ağrısı, çabuk yorulma ve nefes darlığı gibi yakınmalar ile ortaya çıkmaktadır.

Demir eksikliği anemisi nedir?

Anemi, kanda hemoglobin konsantrasyonunun veya kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarların) sayısının beraber veya ayrı olarak o yaşa uygun normal değerlerin altına düşmesi sonucu oluşan bir klinik tablodur. Bu değerlerin azalması sonucu kanın oksijen taşıma kapasitesi ve dokulara giden oksijen miktarı azalır.

Bebeklik çağı ve ergenlik döneminde demir eksikliği anemisi sık görülüyor

Çocuklarda aneminin oluşmasında diyetin çok büyük bir önemi vardır. Diyetin en önemli olduğu yaş grupları; 6 ay ile 2 yaş arası ve bir de çocukluktan ergenliğe geçiş dönemdir. Büyümenin çok hızlı olduğu bu iki dönemde, demirden fakir yiyeceklerle beslenilmesi sonucunda, demir eksikliği anemisi meydana gelebilir. Adolesan (çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi), kızlarda adet kanamalarının düzensiz ve fazla olması da demir eksikliğine katkıda bulunan bir faktördür. Kan yapımında önemli rol oynayan diğer iki besinsel faktör B12 vitamini ve folik asittir. Ancak bu iki besinin eksikliğine bağlı anemiler, çocuklardaki demir eksikliğine bağlı anemi kadar sık görülmez. Sadece diyet değil bazı ilaçların kullanımı da çocuklarda anemiye neden olur. İlaçlar ya alyuvarların yıkımına katkıda bulunarak veya kemik iliğine doğrudan toksik etki göstererek alyuvar yapımını baskılamak suretiyle anemi meydana getirir.  Çocuklarda kronik hastalıkların ve sık geçirilen enfeksiyonların anemiye neden olduğu bilinen bir gerçektir.

Mutlaka uzman yardımı alın

6 aylıkken yapılan rutin kan incelemesinde veya şikayet ya da muayenede şüphelenilmesi üzerine yapılan tetkiklerde kan hemoglobin düzeyinin, demir düzeyinin veya ferritin (depo demiri) düzeylerinin yaş aralıklarının altına düşmesi ile tanı konulur. Tetkik sonuçlarına göre demirden zengin diyet veya demir içeren ilaçlar ile tedavi planlanır

Anne ve babalara öneriler;

Anne sütü ile beslenen bebeklerde, annede demir eksikliği yoksa ilk 6 ay demir eksikliği görülmemektedir. Anne sütündeki demir çok kolay emilebildiği için miktar olarak yeterli gelir. Ancak altı aydan sonra ek gıdalar ile yetersiz demir alan bebek, demir eksikliği tehlikesi ile karşı karşıya kalır. Demir en çok kırmızı ette, yumurta sarısında, yeşil sebzelerde ve tahılda bulunur. Demir eksikliğinin gelişmemesi için etten ve sebzelerden gelen demirin dengeli alınması gerekir. Demir eksikliği anemisinin engellenmesi için diyete önem verilmeli, demirden zengin ek gıdalara zamanında ve uygun şekilde başlanmalıdır.