Emzirme Döneminde Doğum Kontrol Hapı

Doğum sonrası doğum kontrolü nedir?

Doğum yapmış annenin gebelikten korunması normal şartlara göre daha fazla önem taşır. Çünkü doğum sonu bedensel gereksinimler daha farklıdır. Kişinin psikolojisi yeni bir gebeliğe hazır olmayabilir. Hormonal farklılıklar nedeni ile lohusalık depresyonuna yatkın olabilir. Kullanılacak doğum kontrol yöntemi annenin doğum şekline, emzirme durumuna, kendi rahatsızlıklarına,  kilosuna, ek hastalık olması durumuna göre kısacası kişiye uygunluğuna göre seçilir.

İki gebelik arasındaki ideal süre nedir?

İki gebelik arasında ideal süre ailenin isteğine bağlı olarak değişmekle beraber annenin vücudunun toparlanma süresi 2 yıldır. Bu süreçte vücut hem bebeği için gerekli olan sütü üretirken hem de hamilelik öncesi döneme dönüş sağlar.

Doğumdan ne kadar süre sonra korunmaya başlanmalıdır?

Doğum sonu günden itibaren cinsellik yaşanmaya başlanabilir. Dolayısı ile doğum için korunmaya başlanmalıdır. Süt korur gibi bir düşünce halk arasında yaygın olmakla beraber çoğunlukla hastayı hüsrana uğratmakta; beklenmedik gebeliklerle karşılaşma çok olmaktadır.

Emzirme gebelikten korur mu?

Emzirme döneminde prolaktin seviyesi yükselir. Prolaktin yumurtlamayı olumsuz etkiler; ancak tam bir koruma sağlamaz. Emzirme döneminde emziren annelere uygun korunma yöntemleri kullanılmalıdır. Emzirmeye kesinlikle güvenilmemelidir.

Hangi koruma yöntemleri kullanılabilir?

Öncelikle hiçbir korunma yönteminin yüzde yüz etkisinin olamayacağını unutmamak gerekir. Korunma kişiye ve onun ihtiyaçlarına (kısa süreli, uzun süreli, kanama azaltıcı vs )özel olmalıdır.

Mini Haplar: Emzirme dönemi kullanılır, güvenilirdir, sütün yapısını, miktarını olumsuz etkilemez. Lohusalıkta hap seçilecekse ilk tercih olabilir.

Normal Korunma Hapları: Düşük dozlular kullanılabilir ancak içerik nedeni sütü etkileyebileceği için mini haplar kadar lohusalıkta güvenilir değildir.

Spiral: Güvenilir yöntemlerden biridir. Bakırlı, altınlı olabilen spiraller doğum sonu günden itibaren takılabilir. İdeali adetli iken takmaktır. Kullanılan malzemeye göre 5 veya 10 yıla kadar koruma sağlar.

Tüpleri bağlatma: Bu yöntemle yumurtalıkla rahim arasındaki yol kapatılır. En güvenilir yöntemlerdendir. Bu yöntemi tercih etmek için kadın ve erkeğin bir daha çocuk sahibi olmamaya kesin karar vermiş olması gerekir. Çünkü bu yöntemin geri dönüşümü yok denecek kadar azdır.

3 Aylık Enjeksiyon Yöntemi: Emziren anneler için geçerli olan bir yöntemdir. Yüksek dozda hormonun depo halinde verildiği bu yöntemin ara kanama, adet olamama, yumurtalıkta kist oluşumu gibi yan etkileri görülebilir.

Deri Altı İmplant: Cilt altına yerleştirilen implantlarla yavaş bir salınımla vücuda hormon verilir. Bu hormon gebeliğe karşı koruma sağlamakla birlikte; ara kanama, adet olamama gibi yan etkilere de neden olabilir.

Prezervatif: Sık kullanılan yöntemlerden biridir. Güvenilirliği yüksektir; aynı zamanda enfeksiyonlara karşı da korur. Lohusalıkta kullanımının kadın için herhangi bir yan etkisi yoktur.

Vazektomi: Erkekte tüplerin bağlanma şeklidir; kadınlardan daha kolay ve daha az girişimsel bir yöntemdir. Ancak tüpleri bağlatmada olduğu gibi geri dönüşümü yok denecek kadar az bir yöntemdir.

Ertesi gün hapı: Kısa sürede vücuda yüksek doz hormon verdiği için mecbur kalmadıkça önerilmez. Yılda en fazla 2 kez kullanılabilen yan etkisi fazla olan bir yöntemdir.

Doğum kontrol hapı kullanırken hamile kalınabilir mi?

Doğum kontrol hapı kullanımı sırasında kişi hapı kullanmayı unutmuş, atlamış veya düzensiz kullanmışsa hamile kalabilir. O açıdan düzenli kullanım önemlidir. Çok nadiren düzenli kullanılsa dahi hamile kalınabilir. Koruyuculuğu  %99’lardadır.

Doğum kontrol hapı kilo aldırır mı?

Son dönemde kullanılan doğum kontrol haplarındaki hormon düzeyleri çok düşük olduğu için kilo aldırmaz. Çok az su tutulumu yapabilir.

Doğum kontrol haplarının yan etkileri nelerdir?

Kişinin migren atakları varsa artırabilir. Damar tıkanıklığına yatkınlık varsa ve sigara içiyorsanız damar tıkanıklığı yapabilir. Doğum kontrol hapını düzenli içmeyi unutursanız ara kanama olabilir, hamile kalabilirsiniz.

Doğum kontrol hapları tüm dünyada kadınların hamile kalmamak için kullandığı doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Peki, “Emzirirken doğum kontrol hapları kullanılır mı? Bebeğe ve anneye zararı olur mu? Doğumdan ne kadar süre sonra doğum kontrol hapı kullanılabilir?”

Doğum kontrol hapı çeşitleri ve etki mekanizması

Doğum kontrol hapları içerisindeki hormon içeriğine göre 2 gruba ayrılır.

1- Sadece progestin içeren haplar (Progestin only minipill)

2- Progestin ve östrojen içeren haplar (Kombine oral kontraseptifler)

Doğum kontrol hapları yumurtlamayı baskılayarak hamile kalmayı engeller. Doğum kontrol haplarının içeriğinde bulunan progesteronun emziren anneye veya bebeğe zararı yoktur. Bu nedenle sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları doğumdan sonra hemen kullanılabilir. Ancak kombine doğum kontrol haplarının içeriğinde bulunan östrojen hormonunun hem anneye hem de bebeğe bazı zararları olabileceği ile ilgili endişeler vardır. Bu nedenle östrojen içeren doğum kontrol hapları emzirirken dikkatli kullanılmalıdır.

Doğum kontrol haplarının içerisinde bulunan östrojenin olası zararları şunlardır:

Anne sütünün kalitesini bozar

Yapılan bazı çalışmalarda östrojenin anne sütündeki protein oranını yani sütün besleyiciliğini azalttığı gösterilmiştir. Bu da bebeğin gelişimini ve kilo alımını olumsuz etkiler. Hatta yüksek doz östrojen içeren doğum kontrol hapları sütü kesebilir. Bunun tersini söyleyen çalışmalar da vardır. Bu çalışmalarda anne sütünün kalitesini etkilemediğini, etkilese bile bu etkinin 1 ay sürdüğü, sonrasında sütün eski kalitesine döndüğü gösterilmiştir. Doğum kontrol haplarının içinde bulunan östrojen dozu çok önemlidir. Östrojen dozu ne kadar yüksekse sütün kalitesi o kadar bozulur ve süt tamamen kesilebilir. Günlük 50 mg’ın üzerinde östrojen alındığında bu olumsuz etkiler görülmeye başlar. Eski doğum kontrol haplarının içinde daha yüksek doz östrojen vardı. Ancak yeni nesil doğum kontrol haplarında östrojen dozu 50 mg’ın altındadır. Bu nedenle bu etkilerin görülme ihtimali düşüktür. Bu bağlamda bazı sağlık kuruluşları doğumdan 6 hafta sonra doğum kontrol haplarının emzirirken kullanılabileceğini savunmaktadır.

Yeni doğan bebekte kan hormon dengesini bozar

Doğum kontrol hapı kullanan ve emziren kadınlarda yeni doğan bebeklerin memelerinde büyüme (jinekomasti) olduğu saptanmıştır. Meme büyümesinin nedeni bebeğin vücudunda artan östrojen hormonu seviyesidir. Doğum kontrol hapı bırakıldıktan sonraki 6 ay içinde meme büyümesi düzelir.

Annede tromboemboli (inme, felç) riskini artırır

Gebelikte pıhtılaşma faktörleri artar. Buna bağlı olarak da hamilelik pıhtılaşmaya yatkın bir ortamdır. Bu nedenle gebelikte pıhtı atması, felç gibi risklerin görülme ihtimali artar. Bu etki doğumdan sonraki 40 gün devam eder. Doğum kontrol hapları da kanın pıhtılaşmasını artırır. Bu nedenle doğum kontrol hapları tromboemboli riski olan hastalarda kesinlikle kullanılmaz. Doğum kontrol haplarının lohusalık döneminde kullanılması felç riskini artırdığı için kesinlikle tavsiye edilmez. Ancak annenin kırkı çıktıktan sonra doğum kontrol haplarının kullanılabileceğini savunan çalışmalar olsa da Dünya Sağlık Örgütü doğumdan sonraki ilk 6 ay içinde doğum kontrol haplarının kullanılmasını önermemektedir.

Yeni doğanda folik asit eksikliğine sebep olur

Emzirme döneminde doğum kontrol hapı kullanan annelerin bebeklerinde folik asit eksikliği ve buna bağlı gelişen megaloblastik anemi saptanmıştır. Özellikle beslenmesi düzgün olmayan annelerde bu risk daha da artmıştır.

Sonuç olarak sadece progestin içeren doğum kontrol hapları doğumdan hemen sonra gebelikten korunmak için kullanılabilir. Ancak kombine doğum kontrol hapları için aynı durum söz konusu değildir. Çünkü östrojen sütün kalitesini ve miktarını bozar ve bebeğin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca östrojen annede toromboemboli riskini artırır.

Bu faktörler nedeniyle kombine doğum kontrol hapları doğumdan hemen sonra başlanamaz. Ne zaman kombine doğum kontrol haplarına başlanacağı ile ilgili fikir birliği olmasa da doğumdan sonraki ilk 6 hafta kesinlikle östrojen içeren doğum kontrol haplarına başlanmaması gerektiğini biliyoruz. Hatta emzirmeyen ve yeni doğum yapmış annelerde yine doğumdan sonraki ilk 6 hafta kombine doğum kontrol hapı kullanılmamalıdır.

En güvenlisi bebek 6 aylık olduktan sonra veya ek gıdaya başladıktan sonra emzirirken doğum kontrol hapları kullanılabilir.