Confident Diş Ekşi

DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki • Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik Korelasyonel Bir Analiz Halil EKŞİ* Öz Başaçıkma tarzlarının, kişilik gibi kişinin istikrarlı karakteristikler, yoksa stresli durumla ilişkili bilişsel değerlendirme gibi duruma özgü değişkenler tarafından belirlendiği tartış- ması hala gündemdeki yerini korumaktadır. Bu çalışmada, Marmara üniversitesinin çe- şitli bölümlerine kayıtlı öğrencinin (%53,2’si erkek ve ortalama yaş ) başaçıkma stratejileri ile kişilik ayırt edici özelikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Katılımcılar Stres- le Başaçıkma Tarzları Ölçekleri ile NEO Beş Faktör Envanterini doldurmuşlardır. Ka- nonik Korelasyon analizi, sorumluluk ayırıcı özelliği yüksek olanların stresli durumlarda daha fazla kendine güven, iyimserlik ve dine yönelme başaçıkma tarzlarını kullandıkları- nı dışa dönüklerin ise kendine güven ve sosyal destek arama tarzlarını daha fazla kullan- dıklarını göstermektedir. Anahtar Kelimeler Kişilik, Başaçıkma, NEO Beş-Faktör, Kanonik Korelasyon. *Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 10 (4) • Güz / Autumn • © Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. • KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Doç. Dr. Halil EKŞİ Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik ABD Göztepe Kampüsü Kadıköy İstanbul Elektronik Posta: [email protected] Yayın ve Diğer Çalışmalarından Seçmeler Aktay, A. ve Ekşi, H. (). Yönetici ve öğretmenlerin değer tercihleri ile örgütsel vatandaşlık davra- nışları arasındaki ilişki. İş Ahlakı Dergisi, 2 (1), 19– Dündar, S., Ekşi, H. ve Yıldız, A. (). Aksiyonda değerler ölçeği dilsel eşdeğerlik geçerlik ve güve- nirlik çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (15), 89– Asan H. T., Ekşi, F., Doğan, A. ve Ekşi, H. (). Bireysel Değerler Envanteri’nin dilsel eşdeğerlik, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Der- gisi, 27, Çelik, H. ve Ekşi, H. (). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bi- limleri Dergisi, 27, Şentürk, M., Ekşi, H., Erkilet, A., Otrar, M., Durmuş, A., Sunar, L. ve ark., (). Medya profesyonel- lerinin ve medyanın aile algısı. Ankara: Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. Dilmaç, B., Kulaksızoğlu, A., & Ekşi, H. (). An examination of the humane values education prog- ram on a group of science high school students. Educational Sciences: Theory & Practice, 7, DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki • Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik Korelasyonel Bir Analiz Halil EKŞİ Başaçıkma durumsal veya ayırıcı özellik benzeri gibi farklı biçimlerde tanımlanan karmaşık bir süreçtir (Beutler ve Moos, a). Lazarus ve Folkman () başaçıkmanın insan uyumundan farklı duruma özgü bir yapı olduğunu ifade etmişlerdir. Diğer taraftan ise Costa, Somerfi- eld ve McCrae () başaçıkma ve uyumun kişilik eğilimleri gibi yapı- sal boyutlarla yakından alakalı bir süreklilik arz ettiğini ileri sürer. Başka bir ifadeyle, başaçıkma kişi ile stresli durum arasında dinamik bir etki- leşimi yansıtmaktadır. Etkileşimli teori durum değerlendirmelerini ba- şaçıkma çabalarının ana belirleyicisi kabul eder (Folkman ve Lazarus, ). Diğer model ise belirli başa çıkma stratejilerini kullanmaya in- sanları yönlendirebileceklerinden dolayı kişisel eğilimleri de başaçıkma- nın önemli belirleyicisi kabul eder (örn., Suls, David ve Harvey ). Etkileşimli model başaçıkmayı durumlar boyunca sürekli aktif olan ayı- rıcı özellik türü bir yapıdan ziyade, durum ve birey tarafından değerlen- dirmeye göre değişen dinamik bir süreç olarak görmektedirler (Bishop ve ark., ) Bir dizi çalışma etkileşimli modeli sınırlı bulmakta ve kişilik özellik- lerin başaçıkma sürecinde etkin olabileceğini göstermektedir (Carver, Scheier ve Weintraub, ; Costa ve McCrae, ; Endler ve Parker, ; diğer taraftan Suls ve ark., ; Watson ve Hubbard, ). Di- • KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ ğer taraftan Suls ve arkadaşları () başaçıkma teori ve araştırmasının yeni (üçüncü) neslinin birkaç nedenden dolayı çıktığını ifade etmekte- dirler: (i) Beş Büyük gibi kişiliğin daha güvenilir modellerini (ii) geniş ve boyutlu ölçümlerinin varlığı (iii) ampirik olarak durumların başaçık- ma davranışındaki varyanslarının tamamını açıklayamamaları. Benzer şekilde, Carver ve Scheier’a () göre etkileşimli model kişinin belir- li bir başaçıkma olayında ve belirli bir zaman periyodunda ne yaptığı- na (ve şu an ne yapıyor olduğuna) odaklanan durumsal başaçıkma kav- ramıyla ilişkidir. Eğilimsel başaçıkmayı (veya ayırıcı özellik [trait] başa- çıkma) ima eden başaçıkma tarzlarının ikinci şekil modellenmesi ise in- sanların stresle ilgilenirken alışılagelmiş yollar geliştirdiğini farz eder ve bu alışkanlıkların veya başaçıkma stillerinin yeni bir durumdaki tepkile- ri etkileyeceğinden bahseder. Watson ve Hubbard () ise kişilik ve başaçıkma çalışmalarında üç farklı yaklaşım tanımlamışlardır. Birincisinde, başaçıkma davranışı ken- di başına bir ayrıcı özellik görülür. İkinci yaklaşımda ise kişilik değiş- kenleri başaçıkma süreç ölçümleri arasındaki bağıntılar üzerinde odak- lanmakta üçüncü ise başaçıkma davranışı kişiliğin büyük taksonomisi çerçevesine gönderme yaparak anlaşılmaktadır. Costa ve arkadaşları () başaçıkma davranışları ve kişiliğin uyumlu bir bütünlük içinde ele alınması gerektiğinden bahsetmektedirler. Ta- bii bu kişilik ve başaçıkma davranışlarını özde aynı şey olduğu anlamı- na gelmemektedir. Daha ziyade ikisi arasında yapısal ve kavramsal bağ- lantılar olduğu ifade edilmektedir (Kişilik ve Başaçıkma arasındaki iliş- ki için Şekil 1’e bakılabilir) Şekil 1. Bolger ve Zuckerman, , s. EKŞİ / Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik • Başaçıkma stilleri ile atılganlık (Kobosa, ), öz-yeterlilik (Schwar- zer, Böhmer, Luszczynska, Mohamed ve Knoll, ) ve öz-güven (Gu- inn ve Vincent, ) gibi kişilik değişkenlerinin ilişkisi üzerine çeşit- li çalışmalar yapılmıştır. Öncü çalışmalardan birinde Carver ve arka- daşları aktif başaçıkma ile ve planlama ile iyimserlik, özgüven, atılgan- lık arasında olumlu ilişki A Tipi ile olumsuz ilişki buldular. Diğer taraf- tan ise, inkâr ve davranışsal ilişkiyi kesme sürekli kaygı ile olumlu kore- lasyona sahip iken optimizmi özgüven ve atılganlıkla olumsuz korelas- yona sahip bulundu. Benzer şekilde, Kato ve Pedersen (), orta yaş ve ileri yaş tek yu- murta ikizleri arasında ortak genetik faktörler dolayısıyla bireysel ba- şaçıkma tarzlarının belirli bir ölçekte onların kişiliğini yansıttığı sonu- cuna ulaşmışlardır. Çoklu varyans analiz sonuçlarına göre kişilik be ba- şaçıkma arasındaki kovansyans örüntüleri kadın ve erkeklerde oldukça farklıdır. En azından kadınlar için başaçıkma ve kişilik farklı yapılar ol- makla birlikte sistematik bağıntılar bulundu. Bouchard, Guillemette ve Landry-Léger ise () üniversite öğrencileri arasında kişiliğin hem durumsal hem de eğilimsel başaçıkma varyans paylarına sahip oldukla- rını buldular. Ayrıca, durumsal başaçıkma ayırıcı özellik başaçıkma ile de ilişkili bulunmuştur, bu durum bireylerin her başaçıkma kontekstine yeni bir durum olarak yaklaşmadıklarını, daha ziyade tercih edilen başa- çıkma stratejilerin zaman ve durumlar boyunca nispeten sabit olduğu- nu ortaya koymaktadır. Aynı zamanda kişilik ve başaçıkma arasındaki ilişkinin araştırılmasında beş-faktör modelinin kullanılmasını destekleyen bir uzlaşı da mevcuttur (Örneğin, Ekşi, ; McWilliams, Cox ve Enns, ; O’Brien ve De- Longis, ). Gerçektende, beş-faktör kişilik modeli başaçıkma stra- tejilerinin kullanımındaki farklılıkları değerlendirmekte yararlı bir bağ- lam sunmaktadır. Kapsamlı bir kişilik modeli, kişiliği betimleme ve de- ğerlendirmede etkili bir araç ve ayıtedici özellikleri tanımlayıcı olarak beş-faktör modelinin kullanılmasını başaçıkma stilleri gibi daha spe- sifik bireysel farklılıkları sonuç olarak ortaya çıkartacaktır (McCrae ve John, ). Günümüzde büyük beş kişilik özellikleri ile başaçıkma tarzları arasın- daki bağıntılar üzerinde geniş ve büyüyen bir literatür mevcuttur. Bun- • KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ lar arasında en fazla atıf alan çalışmada, McCrae ve Costa () yetiş- kin bir grupta, Nörotisizmi; düşmanca tepkiler, kaçma fantezileri, ken- dini suçlama, geri çekilme, hüsnü kuruntu, pasiflik ve kararsızlık; Dışa- dönüklüğü, akılcı eyleme, olumlu düşünme ve kısıtlama ile olumlu ko- relasyona sahip bulmuştur. Yeni deneyimler açık bireyler stresle başaçık- mada mizahı daha fazla kullanırken açık olmayanlar inanca daha faz- la dayanmaktadırlar. McWilliams ve arkadaşları () depresyon tanısı konulmuş bir grup- ta daha az adaptif başaçıkma stratejilerin (duygu odaklı başaçıkma gibi) daha az adaptif kişilik özellikleri (Nörotisizm gibi) ve psikolojik geri- limler (depresyon gibi) bağıntılı olduklarını bulmuşlardır. Adaptif başa- çıkma stratejilerinde ise (problem odaklı başaçıkma gibi) ise tam tersi- ne rastlanmıştır. Knoll, Rieckmann ve Schwarzer () katarak cerrahi hastaları arasın- da Norötisizmin duruma özgü kaçıngan başaçıkma ile ilişkili buldular. Benzer şekilde ikili değişkenli düzeyde duruma özgü Destek (alma) ba- şaçıkma tarzı da Nörotisizme ilişkiye sahip bulunmuştur. Ameliyattan altı hafta sonra ölçülen eğilimsel başaçıkma tarzında yine aynı fotoğraf ortaya çıkmıştır. Norötisizm hem durumsal hem de eğilimsel olarak ka- çıngan ve Destek alma ile olumlu ilişkiye sahipken Dışa dönüklük sade- ce durumsal başaçıkmada olumluya odaklanma ile ilişkili bulundu. Sos- yal destek ile aralarında bir bağıntıya rastlanmadı. İki değişkenli düzey- de, deneyime açıklık hem durumsal hem de eğilimsel aktif başaçıkma ile ilişkili bulunmuştur. Bununla birlikte eğilimsel başaçıkmada ki duy- gulanımla bağıntıları yüzeyseldir ve denkleme daha yüksek düzey kişilik özellikleri eklendiğinde bağıntı azalmaktaydı. Bishop ve arkadaşları (), Singapur Polis Teşkilatından erkek polis memurları üzerinde yaptığı araştırmada problem çözme ile sorumlulu- ğun olumlu korelasyona sahip olduğunu bulmuşlardır. Kaçınmacı başa- çıkma duygusal dengesizlik ile olumlu, sorumluluk ile olumsuz korelas- yona sahip çıkmıştır. Olumlu değerlendirme; dışa dönüklük, geçimlilik ve açıklık ile olumlu korelasyona sahip bulunurken tatlı hayaller ve ken- dini suçlama, duygusal dengesizliğin temel karakteristiği gibi gözük- mektedir (McCrae ve Costa, ). EKŞİ / Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik • Quirk ve McCormick (), geniş bir madde kötüye kullanan grupta 3, erkek emekli askerde NEO-FFI ile madde kötüye kullanımının çeşitli boyutları ile başaçıkma tarzlarını incelediler. Araştırma bulgula- rına göre en yüksek düzeyde nörotisizm ve en düşük düzeyde geçimlilik ve sorumluluk puanına sahip grup (büyük olasılıkla aynı zamanda kişilik bozukluğuna sahip) en yüksek düzey kaçınmacı başaçıkma tarzı, en dü- şük düzey planlı problem çözme veya olumlu değerlendirme tarzı kul- landığı ortaya çıkmıştır. Ratsep, Kallasmaa, Pulver ve Gross-Paju () multiple sclerosis (MS) hastalarında kişilik özelliklerinin hastalık bağıntılı gerginlikle başetme- yi yordama gücünü tespit etmeye çalıştılar. Hem MS hem de kontrol grubunda Nörotisizm, duygu odaklı başaçıkma ile olumlu anlamlı kore- lasyona sahip bulunmuştur. Geçimlilik ise sadece MS grubunda kaçın- gan başaçıkma ile ilişkili bulunmuştur. Beş büyük arasında, Nörotisizm en yoğun çalışılan ve tutarlı bir şekil- de pasif ve etkisiz başaçıkma mekanizmalarıyla bağıntılı bulunan başa- çıkma tarzıdır (örn., Bolger ve Zuckerman, ). Nörotisizm olumsuz duygudurumu deneyimleme eğilimi olarak tanımlanmakta ve bu yüz- den yüksek nörotisizm düzeyine sahip olanlar daha fazla kaygı, depres- yon, düşmanlık ve öz farkındalık yaşamaktadırlar (McCrae ve Costa, ). Gunthert, Cohen ve Armelli () bunu destekleyecek şekilde düşük düzey nörotiklerle karşılaştırdığı yüksek nörotik bireylerin daha az adaptif başaçıkma stratejileri (örn. Düşmanca tepki) kullandıklarını ve bazı başaçıkma stratejilerine kullanımında daha fazla gerginlik gös- terdikleri sonucuna varmıştır. O’Brien ve DeLongis (), bir seri stresli durum boyunca Nöro- tisizmde yüksek düzeydekileri düşük olanlardan daha fazla kaçma- kaçınma başaçıkma tarzı kullandıklarını daha düşük düzey planlı ba- şaçıkma tarzı kullandıklarını bulmuşlardır. Bir bütün olarak düşündü- ğümüzde ise bu çalışmanın sonuçları, başaçıkmanın problem duygu ve ilişki odaklı modellerinin; kişilik, stresli durum ve kişi-çevre etkileşi- min hepsinin başaçıkma davranışlarının anlamlı yordayıcıları olduğu- nu göstermektedir. Benzer şekilde, Callahan () temporomandibu- lar hastalarının psikolojik olarak daha az dayanıklı, Nörotizimde yüksek • KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ ve adaptif olmayan başaçıkma stratejileri (kaçma-kaçınma) kullanmaya daha yatkın bulgulamıştır. Elli premedikal öğrencisi 17 gün sonra kendi başaçıkma çabalarını ra- porladılar. Ayrıca imtihanı çevreleyen 35 gün boyunca da günlük kaygı raporlarını sağladılar. Nörotisizm başaçıkma çabalarını etkiledi ve stres altında iken günlük kaygıyı arttırdı. Tatlı hayaller ve kendini suçlama Nörotisizm ve imtihan öncesi kaygı arasındaki ilişkinin yarısından faz- lasını açıkladığı bulunmuştur. Stres altına bazı insanlar gerginleşmek- te veya kötü performans sergilemekte iken diğerleri esnek kalabilmek- tedir (Bolger, ). Bolger ve Zuckerman’a () göre yüksek ve düşük nörotik katılım- cıların hem başaçıkma çabaları hem de bu çabaların etkililiği farklı- laşmaktadır. David ve Suls () yüksek nörotik katılımcıların dü- şük nörotik katılımcılarla mukayese edildiğinde günlük stresörlere kar- şı daha çok katarsiz, kendini suçlama, tatlı hayaller ve düşmanca re- aksiyon verdiklerini bulmuşlardır. Birçok varyanslı analizde, karıştırı- cı faktörler dikkate alındıktan sonra, açınma Nörotisizm olumsuz dışa dönüklükle olumlu ilişkili bulundu. Nörotisizm aynı zamanda bir ba- şaçıkma mekanizması olarak haline şükretmekle ilişkili bulundu. Di- ğer taraftan ise kardiak kateterizasyon tanısı olan bireylerde, kişilik ne problem çözme ne de sosyal destek arama başaçıkma stratejileriyle iliş- kili bulunmuştur. Ayrıca deneyime açık olmanın da belirli başaçıkma tarzlarıyla bağıntı- lı olduğunu gösteren bazı deliller mevcuttur (Costa ve ark., ). De- neyine açık kişiler problemi yeniden düşünmekte ve yeni enformasyon aramaktadırlar. Bütün bunlar başaçıkma stillerindeki bireysel farklılık- ların bireylerin farklı kişilik eğilimlerini yansıttığını söylememizi makul göstermektedir. Amirkhan, Risinger ve Swickert () dışadönüklü- ğün sosyal destek arama ile iyimserliğin problem çözme ile olumlu iliş- kili olduğunu bulurken her iki eğilimde kaçınma ile olumsuz ilişkili bu- lunmuştur. İkinci bir çalışmada ise dışadönüklüğün yardım arama ile bağıntısı tekrar gösterilmiştir. McCrae ve Costa () ise deneyime açıklıkta yüksek puan alanların stresli durumlarla karşılaştıklarında mizahı kullandıklarını düşük olan- ların stresle başetmede inançlarına başvurduklarını bulgulamışlardır. Az EKŞİ / Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik • sayıdaki çalışmalardaki karışık sonuçları, deneyime açık bireylerin stres- le başa çıkmada izleyecekleri yol ile ilgili kesin sonuçlara ulaşmayı zor- laştırmaktadır. Bütün bu değinilen bulgular kişilik ve başaçıkma arasında güçlü bir iliş- ki olduğunu göstermesine rağmen çalışmaların büyük çoğunluğu Kuzey Amerika ve Avrupa’da gerçekleştirilmiştir. Kültürler arası değerlendir- meye imkan tanıması açısından mevcut çalışma Türk üniversite öğren- cileri bağlamında kişilik ve başaçıkma arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarma- yı hedeflemektedir. Yöntem Evren ve Örneklem Marmara Üniversitesinde eğitim görmekte olan öğretmen adayları ara- sından küme örnekleme yoluyla seçilen üniversite öğrencisi (Erkek: ; ortalama yaş: , ranj: ) örneklemi oluşturmaktadır (Er- kek: ; ortalama yaş: , ranj: ) örneklemi oluşturmaktadır. Veri Toplama Araçları Veri toplamak amacıyla cinsiyet, yaş, gelir düzeyi ve benzerlerini içeren bir demografik bilgi formu, Stresle Başaçıkma Tarzları Ölçeği (SBTÖ), Başaçıkma Ölçeğinin (BÇÖ) Dine Yönelme alt boyutu ile NEO- Beş Faktör Kişilik Envanteri (NEO-FFI) kullanılmıştır. Başaçıkma Stilleri: Öğrencilerin başaçıkma tarzlarını ölçmek için Folk- man ve Lazarus () tarafından geliştirilen ve Şahin ve Durak () tarafından Türkçeye adapte edilen SBTÖ kullanılmıştır. Ölçek 30 mad- deden ve baş alt boyuttan (Kendine Güvenli Yaklaşım, İyimser Yakla- şım, Çaresiz Yaklaşım, Boyun Eğitici Yaklaşın ve Sosyal Destek arama) oluşmaktadır. Faktör analizi çalışmaları ölçeğin iki ana kategoriye bö- lünebileceğini (Problem modaklı/ aktif- duygusal odaklı-pasif ) göster- mektedir. Üç farklı araştırma ölçeği geçerlik ve güvenirliğe sahip oldu- ğunu göstermektedir. Cronbach alfa güvenirlik katsayıları ’den ’ aralığındadır. Dinî başaçıkma ile ilgili gitgide artan araştırma nedeniyle (detaylı bir değerlendirme için bkz. Folkman ve Moskowitz, ) ba- • KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ şaçıkma araştırmalarında yoğunlukla kullanılan diğer bir ölçeği olan ve Carver ve arkadaşları () Başaçıkma Tarzları Ölçeğinin Dine Yönel- me alt boyutu araştırmaya dahil edilmiştir. Ölçek, Gök () tarafın- dan Türkçeye uyarlanmıştır ve dini yönelme alt boyutu için hesaplanan güvenirlik Cronbach alfa katsayısı ’dır. Kişilik Özellikleri: NEO- FFI (Costa ve McCrae, ) her biri nor- mal kişiliğin beş boyutunu ölçen (Nörotisizm, Dışa Dönüklük, Deneyi- me Açıklık, Geçimlilik ve Sorumluluk) 12 maddeden oluşan toplam 60 maddelik bir ölçektir. Katılımcılara her bir maddeye beş noktalı Likert tipi bir skala (1-tamamen yanlış, 5- tamamen doğru) üzerinde kendile- rini ne derecede yansıttığını dikkate alarak tepki vermeleri istenir. Her bir kişilik ayırt edici özelliğinden özelliklerinin evrenselliği hipotezini test etmek amacıyla kapsamlı bir çalışma birkaç istisna dışında kişilik özelliklerinin tüm insan grupları için geçerli olduğu sonucunu destekle- miştir (detaylar için bkz. McCrae ve Terracciano, ). Bu çalışmada kullanılan NEO-FFI Sunar () tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. Alt ölçekler için Cronbach alfa güvenirlik değerleri ise şu şekildedir: .Nörotisizm , Dışa Dönüklük. 76, Deneyime Açıklık , Geçimlilik ve Sorumluluk İşlem Çalışmada kanonik Korelasyonel analizi kişilik özellikleri seti değiş- kenleri ile başaçıkma seti değişkenleri arasındaki ilişkiyi ortaya koyma amacıyla kullanılmıştır. Kanonik korelasyon iki set değişken arasında- ki ilişkinin yapısını ortaya koyan parametric bir analiz biçimidir. Bu tür bir analizde birden fazla bağımlı değişkenle birden fazla bağım- sız değişken arasındaki ilişki ortaya çıkartılabilir (Thompson, ). Mevcut çalışmada başaçıkma tarzlarının altı boyutu çoklu bağımlı de- ğişken profile olarak kullanılırken kişilik özelliklerinin beş boyutu da çoklu bağımsız değişken olarak kullanılmıştır. Her hangi bir veri se- tinde, kononik değişken seti sayısı ikili değişken setinden daha az ola- nı (Onwuegbuzie, ). Mevcut çalışmada beş değişken ile kişilik özellikleri seti daha az sayıya sahip olduğu için beş Kanonik değişken hesaplanmıştır. EKŞİ / Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik • Bulgular İlk analiz öğrencilerin başaçıkma stratejileri ile kişilik özellikleri ile il- gili olarak yapılmıştır. Tablo 1 iki ölçeğin betimsel istatistiklerini gös- termektedir. Tabloda da görüleceği üzere en sık kullanıldığı ifade edilen başaçıkma stili kendine güvenli yaklaşım olurken (x = ) en az kulla- nıldığı ifade edilen Boyun eğici tarz (x = ) olmuştur Tablo 1. 05) ve Sorumluluk (x =-3,63, p < ) as daha yüksek puanlar almışlardır. Erkekler, İyimser Yaklaşımı (x =- 4, 22, p < ), kadınlar ise Sosyal Destek Aramayı (x =- -3, 50, p < ) daha fazla kullandıklarını ifade etmişlerdir. Tablo 2. 05, **p < Kişilik özellikleri ile başaçıkma değişkenleri arasındaki ilişkiyi ortaya çı- karmaya dönük olarak ise SPSS-CANCORR fonksiyonu kullanılarak kanonik korelasyonlar hesaplanmıştır. Hesaplanan beş Kanonik değiş- ken değeri Tablo 3’de sunulmuştur. Tablo 3. Kişilik Özellikleri ve Başaçıkma Tarzları Arasında Korelasyonlar, Standardize Kanonik Korelasyonlar, Kanonik Katsayılar, Yüzde Varyans ve Artıklık funduszeue.infok 2. Kanonik 3. Kanonik Değişken Değişken Değişken r. Kats. r Kats. r Kats. Başaçıkma Seti Kendine Güvenli Yaklaşım Çaresiz Yaklaşım Boyun Eğici Yaklaşım İyimser Yaklaşım Sosyal Destek Arama EKŞİ / Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik • Dine Yönelme Yüzde Varyans Toplam = Artıklık Toplam = Kişilik Seti Nörotisizm Dışa Dönüklük Deneyime Açıklık Geçimlilik Sorumluluk Yüzde Varyans Toplam = Artıklık Toplam = Kananik Korelasyon İlk kanonikal korelasyon (55% paylaşılan değişkenlik; X2(30)= p<); ikinci kanonikal korelasyon (13 % payla- şılan değişkenlik; X2(20)= ,p<); üçüncü kanonikal korelas- yon (12% paylaşılan değişkenlik; X2(12)= ,p<); dördün- cü (1% paylaşılan değişkenlik; X2(6)= ,p<), ve beşinci (X2(2)= ,p<) olarak hesaplanmıştır. Beş kanonikal korelasyon katsayısının üçü anlamlı bulunmuştur. Bunun anlamı bağımlı değişken seti ile bağımlı değişken arasındaki değişkenliğin anlamlı biçimde ör- tüştüğü anlamına gelmektedir. Bu bölümde, sadece istatistiksek olarak anlamlı bulgular raporlanmıştır. İlk kanonikal değişken kişilik setinde- ki değişkenliğin %40’ını, başaçıkma setindeki değişkenliğin % 29’unu açıklamaktadır. İkinci kanonikal değişken kişilik setindeki değişkenli- ğin % 11’ini başaçıkma setindeki değişkenliğin ise % 16’sını açıklamak- tadır. Üçüncü değişken seti kişilik setindeki değişkenliğin %16’sını, di- ğer taraftan başaçıkma setindeki değişkenliğin %17’sini açıklamaktadır. Bu üç kanonik değişken hepsi birlikte başaçıkma setindeki değişkenli- ğim % 66’sını kişilik setinde ise %62’sını açıklamaktadır. Kısaca, üç Ka- nonik değişkendeki değişkenliğin toplam miktarı ve artıklar her üç de- ğişkeninde bağıntılı olduğunu göstermektedir. Başka bir ifadeyle başa- çıkma seti ile kişilik özellikleri anlamlı biçimde ilişkilidir. Kanonikal korelasyon analizinde, Kanonik değişkenler setteki değiş- kenlerin lineer kombinasyonu olarak bulunur. Yük matrisinde ve • KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ üzeri yük alan değişkenler belirli Kanonik değişkenin bir parçası ola- rak kabul edilir, dan aşağı olanlar ise Kanonik değişkenin bir parça- sı olarak kabul edilmez (Tabachnick ve Fidell, ). Bu çalışmada, ilk Kanonik sette, Sosyal Destek Arama dışımdaki tüm değişkenlerin yükü ’un üzerindedir. Bundan dolayı, Kendine Güvenli Yaklaşım, Çaresiz Yaklaşım, Boyun Eğici Yaklaşım, İyimser Yaklaşım, Sosyal Destek Ara- ma, ve Dine Yönelme başa çıkma stratejileri Nörotisizm, Dışa Dönük- lük, Deneyime Açıklık, Geçimlilik, ve Sorumluluk kişilik özellikleriyle anlamlı olarak ilişkili bulunmuştur. İkinci Kanonik sette, başaçıkma setindeki Güvenli Yaklaşım, İyimser Yaklaşım ve Dine Yönelme ile Sorumluluk kişilik özelliği arasında an- lamlı ilişkiler ortaya çıkmıştır. Bunun anlamı, kendini yüksek düzeyde sorumlu hissedenler Güvenli Yaklaşım, İyimser Yaklaşım ve used Dine Yönelmeyi daha fazla kullanmaktadırlar. Üçüncü Kanonik sette, Güvenli Yaklaşım ve Sosyal Destek Arama ba- şaçıkma tarzıyla kişilik setindeki Dışa Dönüklük kişilik özelliği arasın- da faktör yükü paylaşımı vardır, Dışa Dönüklük kişilik özelliğine sahip olanları kendine Güvenli ve Sosyal Destek Arama başa çıkma tarzlarını daha fazla kullanmaktadırlar. Tartışma Mevcut çalışmanın ana amacı kişilik ve başa çıkma arasındaki ilişki- yi ortaya koymaktır. Kanonik korelasyon analizi sonuçları, başaçıkma- da ki varyansın orta düzeyde kişilik stilleri tarafından açıklandığını or- taya koymaktadır bu da ana hipotezin kısmen desteklendiğini göster- mektedir. Kanonik korelasyon bulgularını detaylı bir biçimde yorumla- madan önce, çalışmanın demografik değişkenleri ile ilgili bulgulara de- ğinilmiştir. Cinsiyet açısından iki tip başa çıkmada farklılıklara rastlanmıştır. Ka- dınlar erkeklere oranla daha fazla Sosyal Destek aradıklarını , erkekler- se başa çıkma stili olarak daha fazla İyimser Yaklaşımı tercih ettikleri- ni ifade etmişlerdir. Kadınlarda Yüksek Sosyal Destek arama sosyal des- tek literatüründe sıklıkla karşımıza çıkmaktadır (örneğin; Jordan ve Re- venson, ; Matud, ; Piko, ). Tamres, Janicki ve Helgeson EKŞİ / Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik • () meta analitik bir çalışmada stres kaynağının doğası da kontrol edildiğinde bütün meta analitik data boyunca bir anlamlı etkinin homo- jen olarak kaldığını bulgulamışlardır. O da, duygusal nedenlerden dola- yı kadınlar, erkeklere oranla daha fazla sosyal destek aradıklarıdır. Sos- yalleşme örüntüleri ve kadınların nispeten düşük statülere sahip olmala- rından dolayı, erkeklere oranla tehdit edici bir durumla başa çıkma nok- tasında kaynakları yetersiz olarak algılamaları, stres yaratan durumu de- ğiştirilemez olarak değerlendirmeleri ve diğerlerinden destek arayışında bulunmaları hiç de şaşırtıcı değildir (Matud, ). NE-FFI’nin Deneyime Açıklık ve Sorumluluk adlı iki alt ölçeğinde de kadınlar açısından cinsiyet farklılıkları gözlenmiştir. NEO Kişilik Envanterinin revizyonunun ikincil analiziyle 26 farklı kültürden (N = 23,) elde edilen veriler ışığında; farklılıklar kültürler arası hem kolej çağındakiler, hem de yetişkinler için tekrar edilmiştir ve farklılıklar bü- yük ölçüde cinsiyetle ilgili klişelerle ilişkili bulunmuştur: Kadınlar Nö- rotisizm, Geçimlilik ve Duygulara Açık olmada, diğer yandan ise erkek- ler Atılganlık ve Deneyimler Açık olmada kendilerini daha yüksek ifade etmişlerdir. Nörotisizmde cinsiyete dayalı farklılıklar devamlı olarak ak- tarılmasına rağmen, -yani kadınların erkeklere oranla daha yüksek skor elde etmeleri (örneğim, Lynn ve Martin, )-, mevcut çalışmada göze çarpan bir farklılık açığa çıkmamıştır. Sayısı az olmakla birlikte benzer şekilde Foot ve Koszycki nin () çalışmalarında da panik bozuklu- ğa sahip kişilerde cinsiyete dayalı farklılıklar gözlenmemiştir. Watson ve Hubbard’ a göre () Nörotisizm de yüksek skor elde edenler çevrey- le ilgili negatif değerlendirmeler yapma eğilimindedirler. Yani, muğlak bir uyarıcıyı negatif veya tehdit unsuru olarak yorumlama eğiliminde- dirler, bu yüzden de başkaları için öyle olmayan durumları onlar, tehdit, problem yada kriz olarak görürler. Kanonik kovaryans analizi bulguları; stresli durumlarda sorumluluk maddesinde yüksek skor elde edenlerin Kendine Güvenli, İyimser Yak- laşım ve Dine Yönelme başa çıkma tarzlarını daha fazla kullandıkları- nı diğer yandan ise Dışa Dönüklük de yüksek skor elde edenlerin Ken- dine Güven ve Sosyal Destek Arama stillerine başvurmaya daha meyilli olduklarını göstermektedir. Sorumluluk konusunda araştırmalar sınırlı olmakla birlikte, birçok araştırmada olumlu ve aktif başa çıkmayla iliş- • KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ kilendirilmiştir. Örneğin Bishop ve arkadaşları () tarafından prob- lem odaklı başa çıkma, Watson ve Hubbard () aktif ve yine prob- lem odaklı başaçıkma ile Hambrick ve McCord () önleyici, uyum- lu ve yansıtıcı başaçıkma ilgili bulunmuştur. Sorumlulukta alınan yük- sek skorlar, organize, titiz, dikkatli, gayretli, öz disipline sahip, güvenilir, yoğun çalışmada başarı odaklı, güvenilir, hedef azmi olan ve güvenilir- likle ilişkilendirilmiştir. Bu özelliklerin söz konusu baş etme ile kaçınıl- maz olarak ilişki olmaları beklenir. Literatürde Dışa Dönüklük ve Sosyal Destek Arama arasında ilişki az değinilen bir konu değildir (örneğin, Amirkhan ve ark., ; Fer- guson, ; O’Brien ve DeLongis, veya oldukça kapsamlı bir metaanalitik çalışma için bkz., Connor-Smith ve Flachsbart, ). Amirkhan ve arkadaşlarına () göre Dışa Dönüklük erkek ve ka- dınların her ikisi için de gerek laboratuvar üretilmiş ve gerek gerçek yaşam durumları için Destek Arayışı baş etme tarzının habercisidir. Diğer yandan McCrae ve Costa () dışa dönüklüğü tutarlı bir şe- kilde akılcı davranış, olumlu düşünce, yer değiştirme (örneğin hayatta başka bir yerde tatmin sağlama) ve kendini sınırlama ile koyabilme ile olumlu ilişkili bulmuşlardır. Literatürde çok çeşitli çalışmalarla Nörotisizm ve duygu odaklı / pasif başa çıkma arasında bir ilişki ortaya konulmuş olsa da (örn., Bouchard, ; Geisler, Wiedig-Allison ve Weber, ; Knoll ve ark., ; McCrae ve Costa, ) bu çalışmada bu ilişkiye dair net bir bulgu- ya rastlanmamıştır. Costa ve McCrae () Nörotisizm, normal kişili- ğin kaygı, öfke, güvensizlik, üzüntü ve stres kaynaklı somatik şikâyetlere karşı kişinin hassasiyetini arttıran bir boyutu olarak tanımlamışlardır. Birikimli bulgular yüksek Nörotisizme sahip kişilerin pasif ve etkisiz basa çıkma stratejilerini kullanma eğiliminde olduklarını, Sorumlu bi- reylerin aktif planlama ve sorun çözmeyle ilgilendiklerini ve Dışa Dö- nük kişilerin çevrelerindekilerden destek beklediklerini ortaya koymak- tadır. Yani sonuçlar göz önünde bulundurulduğunda yalnızca Nörotisiz- min ilgili beklentiler karşılanmamıştır. Beutler ve Moos (b) basa çıkma tarzı ve basa çıkma tepkisi arasın- da ayrım yapılması gerektiğini ifade etmektedirler. İlki oldukça betim- EKŞİ / Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özellikleri ile Başa Çıkma Tarzları: Kanonik • sel bir konsept olup bireyin süregiden davranışsal özellikleriyle yakın- dan ilişkilidir. Sonraki ise daha çok stresli durumlarda ve stresli zaman- larda kişinin davranış ve bilişlerinde ortaya çıkan değişimlere özgüdür. Mevcut çalışma bazı sınırlılıklar içermektedir. Kesitsel bir çalışmadır ve değerlendirme ve sonuçlar gibi başa çıkma proseslerini içermemektedir. Tüm bu sınırlılıklara rağmen çalışma, kişiliği ilk kez değişim sürecinde- ki Müslüman bir toplumunda (Türkiye) başa çıkmanın yordayıcısı ola- rak ele alması açısından değerlidir. • KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ İNAN / Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Bilimsel Süreç Becerilerine İlişkin Alan Bilgileri • Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis Halil EKŞİ* Abstract The discussion about whether coping strategies are determined by stable characteristics of the individual, such as personality or they are determined by situation-specific variab- les, such as cognitive appraisals regarding stressful situation is still in agenda. Thus, the re- lationship between coping and personality traits was examined with students ( % male; mean age = years old) who were enrolled in classes at Marmara Univer- sity in Istanbul, Turkey. The participants responded to the Ways of Coping with Stress Scale (WCSS) and the NEO Five Factor Inventory (NEO-FFI). The canonical corre- lation analysis showed that those who were high in conscientiousness tend to use more self-confident, optimistic, and turning to religion coping strategies whereas those who were high in extraversion were more likely to use self-confident and seeking of social sup- port strategies in stressful situations. Key Words Personality, Coping, NEO Five Factor Inventory, Canonical Correlation Analysis. *Correspondence: Halil Eksi, PhD., Assoc. Prof., Marmara University, Ataturk Faculty of Education Depart- ment of Educational Sciences Goztepe, Istanbul/Turkey. e-mail: [email protected] Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 10 (4) • Autumn • © Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. • EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE Coping is a complex process described in various ways such as a situ- ational or trait-like response; a response to stress or a response to change (Beutler & Moos, a). Lazarus and Folkman () claim that coping is a situation-specific construct, which is different from hu- man adaptation. On the other hand, Costa, Somerfield and McCrae () maintain that coping and adaptation form a continuum closely related to structural aspects such as personality dispositions. In other words, coping reflects the dynamic transaction between the individual and stressful situation. The transactional theory considers that situation appraisals are the key determinants of coping efforts (Folkman & Laza- rus, ). The other model asserts that personality dispositions are also important determinants of coping because they may predispose people to use certain coping strategies (e.g. Suls, David, & Harvey, ). The transaction model, instead of examining coping as a trait-like construct that is consistently engaged across situations, suggests a pattern of view- ing coping as a dynamic process that is modified according to the situ- ation and the appraisal made by the individual (Bishop et al., ). A number of studies have found that the transactional theory is limited and personality factors might play an important role during the coping process (Carver, Scheier, & Weintraub, ; Costa & McCrae, ; Endler & Parker, ; Suls et al., ; Watson & Hubbard, ). Suls et. al () identified and explained that a new (i.e. third) gen- eration of coping theory and research have emerged because of several factors: The availability of more reliable models and broad dimensional measures of personality (the Big Five) and the empirical fact situations do not account for all, or necessarily even most, of the variation in cop- ing behavior. In the same way, Carver and Scheier () claim that the transactional model is related to the concept of situational coping, which focuses on the issue of what the person did (or is doing currently) in a specific coping episode or during a specific period of time. The second way of modeling coping strategies, which refers to dispositional coping (or trait coping), assumes that people develop habitual ways of dealing with stress and that these habits or coping styles can influence their responses in new situations. Watson and Hubbard () identified three distinct approaches to the study of personality and coping. First, coping behavior itself may be viewed as a trait. Second, the associations between personality variables and process measures of coping may be assessed. Third, coping behavior EKŞİ / Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis • may be understood with reference to the major taxonomic frameworks of personality. Costa et al. () have argued that coping behavior and personality should be seen as part of an adaptation continuum. This is not to say that personality and coping behaviors are measuring essentially the same thing, but rather that there are structural and conceptual links between the two (see Figure 1 for how personality relates with coping). Figure 1: A general Framework Linking Personality and Coping (adapted from Bolger & Zuckerman, , p. ) Coping have been examined in relation to personality variables such as hardiness (Kobosa, ), self-efficacy (Schwarzer, Böhmer, Luszc- zynska, Mohamed & Knoll, ), and self-esteem (Guinn & Vincent, ). As a pioneering study, Carver et al. () found that active cop- ing and planning were positively associated with optimism, self-esteem, hardiness, and Type A and negatively correlated with trait anxiety. In contrast, denial and behavioral disengagement were found to be posi- tively associated with trait anxiety, but negatively related to optimism, self-esteem, and hardiness. Kato and Pedersen () concluded that individuals coping strategies to some extent reflect their personality, in part due to the influences of the common genetic factors among middle-aged and older adult twins. In multivariate analyses, they found that the patterns of covariation between personality and coping scales were considerably different in • EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE men and women. At least for women, coping and personality are dis- tinct constructs but show systematic associations. Bouchard et al. () found personality shares as much variance with situational as with dis- positional coping among university students. More, situational coping is also related to trait coping, which confirms that individuals do not approach each coping context anew, but rather bring to bear a preferred set of coping strategies that remains relatively stable across time and situations. At the same time, some consensus has been reached supporting the use of the five-factor model as a framework for research on the relationship between personality and coping (e.g., Ekşi, ; McWilliams, Cox & Enns, ; O’Brien & DeLongis, ). In fact, the five-factor model of personality provides a useful context for assessing differences in cop- ing strategy usage. The advantage of using the five-factor model is that it is a comprehensive model of personality and, as such, is an efficient means of assessing and describing personality and of identifying broad source traits that in turn give rise to more-specific individual differences such as coping strategies (McCrae & John, ). There is now a large and growing literature on the association between big five personality traits and coping strategies. In a mostly cited re- search, McCrae and Costa () found that Neuroticism was associ- ated with increased use of hostile reaction, escapist fantasy, self-blame, withdrawal, wishful thinking, passivity, and indecisiveness, whereas Ex- traversion is correlated with the use of rational action, positive thinking, and restraint in an older sample. Individuals opened to new experiences are more likely to use humor in dealing with stress, while individuals not opened to new experiences are more likely to use faith. McWilliams et al. () found that less-adaptive coping strategies (i.e., Emotion-oriented coping) were associated with less-adaptive per- sonality traits (i.e., Neuroticism) and with psychological distress (i.e., Depression), whereas the reverse was found regarding adaptive coping strategies (i.e., Task-orientated coping) among a depressed sample. Knoll, Rieckmann, and Schwarzer () concluded that Neuroticism was positively associated with situation-specific evasive coping among a group of cataract surgery patients. A positive relation with situation- specific support coping was also found on a bivariate level. As for dis- positional coping, which was assessed six weeks post-surgery, a similar EKŞİ / Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis • picture emerged. Neuroticism was positively related to both situation- specific and dispositional evasive and support coping. Extraversion was only related to focus on positive coping in its situation specific version; no association with support coping was found. On a bivariate level, Openness to Experience went along with higher situation-specific and dispositional Active Coping. However, with dispositional coping, asso- ciations with affect were mainly spurious and decreased when a higher- order personality trait was included in the equations. Bishop et al. () found that Problem-solving was positively associ- ated with Conscientiousness among male police officer from the Singa- pore Police Force. Avoidance coping was positively related to Neuroti- cism but negatively related to Conscientiousness. Positive Reappraisal was positively associated with Extraversion, Agreeableness, and Open- ness. Wishful thinking and self-blame appear to be particularly charac- teristic of people high in Neuroticism (McCrae & Costa, ). Quirk and McCormick () cluster analyzed the NEO-FFI in a sample of 3, male substance abusing veterans and related these sub- types to symptom correlates, substance of choice, and coping strategies. Individuals with the highest level of Neuroticism and lowest levels of Agreeableness and Conscientiousness (most likely personality disor- dered) exhibited the highest level of escape-avoidance coping and the lowest level of planful problem solving or positive reappraisal. Ratsep et al. () tried to explore personality traits as predictors of coping with disease-related distress in patients with multiple sclerosis (MS). While Neuroticism correlated significantly with emotion-fo- cused in both MS-patients and control group, Extraversion and Open- ness to Experience were linked to task-oriented coping strategies in normal controls but not in the MS-group. Agreeableness was associated with avoidance-oriented coping strategies only in the MS-group. Among big five, Neuroticism has been studied most extensively and is consistently associated with passive and ineffective coping mechanisms (e.g. Bolger & Zuckerman, ). Neuroticism is defined as a predis- position to experience negative affect and therefore those who are high in Neuroticism experience more anxiety, depression, hostility, and self- consciousness (McCrae & Costa, ). Gunthert et al. () concluded that compared with low- Neurotic individuals, high- Neurotic individuals used less-adaptive coping strate- • EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE gies (e.g., hostile reaction) and reacted with more distress in response to some types of coping strategies. O’Brien and DeLongis () found that across a variety of stressful situations those higher on Neuroti- cism showed a greater dependence upon escape-avoidance coping and a lower inclination to employ planful problem solving than those lower on. Collectively, the results of this study regarding problem-, emotion-, and relationship-focused modes of coping indicate that personality, the stressful situation, and Person x Situation interactions were all signifi- cant predictors of coping responses. Callahan () portrays temporo- mandibular patients as less psychologically hardy (committed), less op- timistic, higher in neuroticism, and more prone to rely on non-adaptive coping strategies (escape-avoidance). Fifty pre-medical students reported their coping efforts at 35 days be- fore, 10 days before, and 17 days after the examination. They provided daily reports of anxiety for 35 days surrounding the examination. Neu- roticism influenced coping efforts and increased in daily anxiety under stress. Two types of coping, wishful thinking and self-blame, explained over half of the relationship between neuroticism and increased in pre- examination anxiety. Under stress, some people become distressed or perform poorly, whereas others remain resilient (Bolger, ). High- and low-neurotic participants differed both in their choice of coping efforts and the effectiveness of those efforts (Bolger & Zucker- man, ). David and Suls () found that high- neurotic partici- pants, compared with low- neurotic participants, used more catharsis, self blame, wishful thinking, and hostile reaction to cope with daily stressors. In multivariate analyses, after considering confounding factors, Neurot- icism was positively and Extraversion was negatively related to avoid- ance coping and Neuroticism was negatively associated with counting one’s blessings as a coping strategy. Personality was not related to either problem-solving or seeking social support coping strategies for indi- viduals experiencing a cardiac catheterization (Bosworth, Feaganes, Vi- taliano, Mark & Siegler, ). There is also some evidence that Openness to Experience is related to specific coping strategies (Costa et al., ). People with high Open- ness to Experience rethink the problem and seek for new information. EKŞİ / Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis • It is reasonable to speculate that individual differences in coping strate- gies reflect individuals’ different personality dispositions. Amirkhan, Risinger and Swickert () found that Extraversion was related to social support seeking, optimism was related to problem solv- ing, and both dispositions were negatively related to avoidance. In a sec- ond study, Extraversion again proved to be associated with help seeking. McCrae and Costa () found that those high on Openness were more likely to employ humor in the face of stress, whereas those low on Openness were more likely to rely upon faith to cope with stress. The mixed findings of the few published studies make it difficult to form firm expectations about how those high on Openness would be likely to cope with stress. Although the evidence to date indicates a strong relationship between personality and coping, the vast majority of research studies have been conducted in North America and Europe. So, the present study aims to explore the relationship between coping strategies and personality among Turkish college students. Method Participants The population of the study is all college students at Marmara Univer- sity. Among them, using the convenient sampling method, the sam- ple of the study was selected. The sample of the study consisted of student-teachers ( % male; mean age = years old, range: 28 years old) from different departments in the faculty of Education at Marmara University, Istanbul. Measures A demographic data sheet (including items of gender, age, income, and etc.), the Ways of Coping Style Scale (WCSS), the Turning to Religion subscale of the COPE (Carver et al., ) and the NEO Five Factor Inventory (NEO FFI) were used to collect data in the present study. Coping Styles: The WCSS is derived from the Ways of Coping Invento- ry (Folkman & Lazarus, ) which is adopted into Turkish by Şahin and Durak () and measures coping styles of students. The scale is • EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE consisted of 30 items and five subscales; Self-Confident, Optimistic, Helpless, Submissive, and Seeking of Social Support. Factor analytic studies showed that the scale is divided into two categories; problem focused/active and emotion focused/passive. Three different studies showed the scale posses reliability and validity. Cronbach alpha reli- ability scores range from to Due to growing body of research on religious coping (see Folkman & Moskowitz, , for a detailed review), the Turning to Religion subscale of COPE, one of the most used scales in coping research was also filled by participant. The scale was standardized into Turkish by Gök () and Turning to Religion had the highest reliability Cronbach alpha score (r=). Personality Traits: the NEO- FFI (Costa & McCrae, ) is a item questionnaire, comprising five scales, each measuring one dimension of the normal personality (i.e. Neuroticism, Extraversion, Openness to Ex- perience, Agreeableness, and Conscientiousness). Each scale comprises 12 items. Respondents are asked to rate on a five-point Likert-type scale (1-strongly disagree, 5-strongly agree) the extent to which each statement corresponds to their perception of self. A high score on each personality trait denotes a high level of this trait. To test hypotheses about the universality of personality traits, college students in 50 cul- tures identified an adult or college-aged man or woman whom they knew well and rated the 11, targets using the 3rd-person version of the Revised NEO Personality Inventory. Factor analyses within cultures showed that the normative American self-report structure was clearly replicated in most cultures and was recognizable in all. Sex differences replicated earlier self-report results, with the most pronounced differ- ences in Western cultures. Cross-sectional age differences for 3 factors followed the pattern identified in self-reports, with moderate rates of change during college age and slower changes after age With few exceptions, these data support the hypothesis that features of personal- ity traits are common to all human groups (McCrae & Terracciano, ). The NEO-FFI was translated and standardized by Sunar (). Cronbach’s alpha reliability scores for sub-scales are for Neuroti- cism, for Extraversion, for Openness to Experience (O), for Agreeableness, and Conscientiousness. EKŞİ / Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis • Procedure Canonical correlation analysis was used to investigate which variables in the personality traits set are related to the variables in the ways of coping set. Canonical correlation is a parametric analysis that investigates the structure of the relationship between two sets of variables. In this type of an analysis, the relationships among more than one dependent variable and more than one independent variable can be investigated (Thompson, ). In the present study, six dimensions of the ways of coping were used as multivariate dependent variables profile and five dimensions of the personality traits were used as multivariate independent variables pro- file. For any data set, the number of canonical variable set is the smaller of the two variables set (Onwuegbuzie, ). In the present study, five canonical variables were calculated because smaller between the two vari- ables set was the personality traits set, which had five variables. Results The first analyses examined the coping strategies and personality traits of students. Table 1 represents the descriptive statistics for scores on the both scales. As it can be seen in this table, the most frequently used coping style was self-confident (x= ) and least frequent was submis- sive (x= ). Table 1. Women are high in Openness to Experience (x =-2,07, p < ) and Conscientiousness (x =-3,63, p < ) as seen Table 2. While men reported using optimistic style more (x =- 4, 22, p < ) and women tended to use seeking of social support more (x =- -3, 50, p < ) Table 2. 05, **p < In order to find the relationships between a set of personality traits vari- ables with a set of ways of coping variables canonical correlation was computed by using SPSS-CANCORR function. Personality set includ- EKŞİ / Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis • ed Neuroticism, Extraversion, Openness to Experience, Agreeableness, and Conscientiousness variables. The way of coping set included Self- confident, Helpless, Submissive, Optimistic, Seeking of Social Support, and Turning to Religion variables. Values for the five computed canoni- cal variables were given in Table 3. Table 3. The Correlations, Standardized Canonical Correlations, Canonical Coefficients, Percent Variance And Redundancy Among Personality Traits and Coping Styles funduszeue.infocal 2. Canonical 3. Canonical Variable Variable Variable Cor. Coe. Cor. Coe. Cor. Coe. Ways of coping set Self confident Helpless Submissive Optimistic Seeking of Social Support Turning to Religion Percent Variance Total = Redundancy Total = Personality set Neuroticism Extraversion Openness to Experience Agreeableness Conscientiousness Percent Variance Total = Redundancy Total = Canonical Correlation Along with the variables, correlations between five canonical vari- ables, standardized canonical variable coefficients, and the amount of within-set variability explained by the canonical variable (Variance percentage), redundancies, and canonical correlations were given. The first canonical correlation was found to be (55% shared variability; X2(30)= p<); second canonical correlation (13 % shared variability; X2(20)= ,p<); third canonical correlation (12% shared variability; X2(12)= ,p<); forth (1% shared vari- • EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE ability; X2(6)= ,p<), and fifth (X2(2)= ,p<). Three of the five canonical correlation coefficients were found to be significant, which meant that variability between the dependent variables set and independent variables set overlap significantly. In this section, only statistically significant results were reported. First canonical variable accounted for 40% of the variability in the personality set and 29% of the variability in the ways of coping set. Second canonical variable accounted for 11% of the variability in the personality set and 16% of the variability in the ways of coping set. Third variable set accounted for 16% of the variability in the personality set and 17% of the vari- ability in the ways of coping set. All three canonical variables together accounted for 66% of the variability in the ways of coping set and 62% in the personality set. In short, total amount of variability and redun- dancies in all three canonical variables showed that canonical variables are related. That is, ways of coping strategies and personality traits are significantly related. In canonical correlation analysis, canonical variables are found by lin- ear combination of the variables in the set. Variables that load or higher in the loading matrix are considered as a part of that particular canonical variable and those variables that load less than are not considered as a part of the canonical variable (Tabachnick & Fidell, ). In this study, in the first canonical set, all variables were loaded higher than with the exception of Seeking of Social Support. There- fore, Self-confident, Helpless, Submissive, Optimistic, Seeking of Social Support, and Turning to Religion ways of coping strategies were found to be significantly related to Neuroticism, Extraversion, Openness to Experience, Agreeableness, and Conscientiousness personality traits. In the second canonic variable, Self-confident, Optimistic, and Turning to Religion in the ways of coping set and Responsibility in the personality set highly loaded. That means, people who are highly responsible were found to be Self-confident, Optimistic, and used Turning to Religion ways of coping. In the third canonic variable, Self-confident and Seek- ing of Social Support in the ways of coping set and Extraversion in the personality set highly loaded. Therefore, Extraversion personality types were found to use Self-confident and Seeking of Social Support ways of coping strategies. EKŞİ / Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis • Discussion The main goal of the study is to investigate how personality and cop- ing relate each other. The results partially support the main hypotheses, that is, canonical correlation analysis a moderate amount of variance of coping strategies is explained by personality traits. Before interpreting canonical correlation finding in detail, first we will focus on the demo- graphic variables of the study. As gender differences with two forms of coping were found: Women reported more Seeking of Social Support than men, and men admit- ted to more Optimistic Coping than women. Higher Seeking of Social Support in women is commonly found within the literature on social support (e.g. Jordan & Revenson, ; Matud, ; Pika, ). Tamres et al. (), in a meta-analytic review, also concluded that the one significant effect that was homogenous in the overall meta-analy- sis remained consistent when the nature of the stressor was examined. Women were more likely than men to seek social support for emotional reasons. Matud () concluded that the socialization patterns and the relatively low status of women situations, it is not surprising that women, more often than men, perceive having inadequate resources for coping with a threatening situation and also see a stressful situation as unchangeable, and tend to turn to others for support. Gender differences were also found in two subscales of NE-FFI, namely Openness to Experience and Conscientiousness on the be- half of women. A Secondary analyses of Revised NEO Personality Inventory data from 26 cultures (N = 23,) suggest that gender dif- ferences are small relative to individual variation within genders; dif- ferences are replicated across cultures for both college-age and adult samples, and differences are broadly consistent with gender stereo- types: Women reported to be higher in Neuroticism, Agreeableness, and Openness to Feelings, whereas men were higher in Assertive- ness and Openness to Ideas (Costa, Terracciano, & McCrae, ). Although gender differences on Neuroticism have been consistently reported, namely, women scoring higher than men (e. g, Lynn & Mar- tin, ), our study did not yield any significant differences. In spite of scarcity, Foot and Koszycki () found no gender differences in patients with panic disorder. Watson and Hubbard () found that high Neurotics are prone to negativistic appraisals of the environ- ment. That is, they tend to interpret ambiguous stimuli in a negative or • EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE threatening manner and, therefore, are likely to see threats, problems, and crises where others do not. The canonical covariation revealed that those who are high in Con- scientiousness tend to use self-confident, optimistic, and turning to religion coping while high in Extraversion are more likely to apply Self-Confident and Seeking of Social Support in stressful situations. Even though Conscientiousness is not investigated much, most studies conducted related it with positive /active coping (e.g. Bishop et al. with problem-solving approaches of coping; with active, problem-focused coping Watson & Hubbard, ; with adaptive, proactive, reflective coping Hambrick & McCord, ). High scores on Conscientious- ness are associated with more organized, thorough, careful, diligent, self-disciplined, dependable, and achievement-orientedness, hardwork- ing, reliableness, purpose-driven, and trustworthiness. These traits are expected inventible associated with such coping styles. The relationship between Extraversion and seeking of social support is not sparse in the literature (e. g. Amirkhan et al., ; Ferguson, ; O’Brien & DeLongis, or for a detailed meta-analytical study, Connor-Smith & Flachsbart, ). Amirkhan et al found that Extraversion predicted support-seeking coping responses in both males and females, in both laboratory-simulated and real-life problems. On the other hand, McCrae and Costa () found that Extraversion was consistently associated with the increased use of rational action, positive thinking, substitution (i.e., finding satisfaction elsewhere in life), and restraint. Although an association between Neuroticism and emotion-focused / passive coping is one of the most well-replicated findings (e.g. Boucha- rd, ; Geisler, Wiedig-Allison, & Weber, ; Knoll et al., ; McCrae & Costa, ) in the literature, we found no direct evidence of this relationship. Costa and McCrae () defined neuroticism as a dimension of normal personality raising people’s vulnerability in regard to experiencing anxiety, anger, distrust, sadness, and stress-induced so- matic complaints. The accumulating evidence demonstrates that those high in Neuroticism tend to use passive and ineffective coping strate- gies; that conscientious individuals engage in active planning and prob- lem solving; and that extraverts turn to others for support. That is, only expectation with Neuroticism is not valid when considering results. EKŞİ / Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis • Beutler and Moos (b) offer to distinguish between coping style and coping response. While the former is largely a descriptive concept and closely related to one’s enduring behavioral traits, the latter is much more specific to stressful environments and to the changes noted in one’s behavior and cognitions during the times of stress (Beutler & Moos, b). The study has some limitations. It was a cross-sectional research which does not include the process of coping such as appraisals and outcome. In spite of all the limitations, it is valuable primarily because it was the first study showing personality might predict coping in a transitional Muslim society (i.e. Turkey). • EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE References/Kaynakça Amirkhan, J. H., Risinger, R. T., & Swickert, R. J. (). Extraversion: A hidden personality factor in coping? Journal of Personality, 63, Beutler, L. E., & Moos, R. H. (a). Coping and coping styles in personality and treatment planning: Introduction to the special series. Journal of Clinical Psychology, 59, Beutler, L. E., & Moos, R. H. (b). Coping, treatment planning, and treatment outcome: Discussion. Journal of Clinical Psychology, 59, Bishop, G. D., Tong, E. M. W., Diong, S. M., Enklemann, H. C., Why, Y. P., Khader, M. et al. (). The relationship between coping and personality among police officers in Singapore. Journal of Research in Personality, 35, Bolger, N., & Zuckerman, A. (). A framework for studying personality in the stress process. Journal of Personality and Social Psychology, 69, Bolger, N. (). Coping as a personality process: A prospective study. Journal of Personality and Social Psychology, 59, Bosworth, H. B., Feaganes, J. R., Vitaliano, P. P., Mark, D. B., & Siegler, I. C. (). Personality and coping with a common stressor: Cardiac catheterization. Journal of Behavioral Medicine, 24, Bouchard, G. (). Cognitive appraisals, Nörotisizm, and openness as correlates of coping strategies: An integrative model of adaptation to marital difficulties. Canadian Journal of Behavioural Science, 35, Bouchard, G., Guillemette, A., & Landry-Léger, N. (). Situational and dispositional coping: An examination of their relation to personality, cognitive appraisals, and psychological distress. European Journal of Personality, 18, Callahan, C. D. (). Stress, coping, and personality hardiness in patients with temporomandibular disorders. Rehabilitation Psychology, 45, Carver C. S., Scheier M. F., & Weintraub J. K. (). Assessing coping strategies: A theoretically based approach. Journal of Personality and Social Psychology, 56, Carver, C. S., & Scheier, M. F. (). Situational coping and coping dispositions in a stressful transaction. Journal of Personality and Social Psychology, 66, Connor-Smith, J. K., & Flachsbart, C. (). Relations between personality and coping: A meta-analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 93, Costa P. T., Jr., Terracciano, A., & McCrae, R. R. (). Gender differences in personality traits across cultures: Robust and surprising findings. Journal of Personality and Social Psychology, 81, Costa, P. T., Jr., & McCrae, R. R. (). Revised NEO Personality Inventory (NEO- PI-R) and NEO Five-Factor Inventory (NEO-FFI) professional manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources. Costa, P. T., Jr., Somerfield, M. R., & McCrae, R. R. (). Personality and coping: A reconceptualization. In M. Zeidner & N. M. Endler (Eds.), Handbook of coping: Theory, research, applications (pp. ). New York: Wiley. EKŞİ / Personality and Coping among Turkish College Students: A Canonical Correlation Analysis • David, J., & Suls, J. (). Coping efforts in daily life: Role of Big Five Traits and problem appraisal. Journal of Personality, 67, Ekşi, H. (). Personality and coping: A multidimensional research on situational and dispositional coping. Educational Sciences: Theory & Practice, 4, Endler, N. S., & Parker, J. D. A. (). Multidimensional assessment of coping: A critical evaluation. Journal of Personality and Social Psychology, 58, Ferguson, E. (). Personality and coping traits: A joint factor analysis. British Journal of Health Psychology, 6, Folkman, S. &, Moskowitz, J.T. (). Coping: Pitfalls and promise. Annual Review of Psychology, 55, Folkman, S., & Lazarus, R. S. (). If it changes it must be a process: Study of emotion and coping during three stages of a college examination. Journal of Personality and Social Psychology, 48, – Foot, M., & Koszycki, D. (). Gender differences in anxiety-related traits in patients with panic disorder. Depression & Anxiety, 20, Geisler, F. C. M., Wiedig-Allison, M., & Weber, H. (), What coping tells about personality. European Journal of Personality, 23, – Gök, Ş. (). Anksiyete ve depresyonda stresle başaçıkma [Coping with stress in depression and anxiety]. Unpublished medical dissertation, Istanbul University, Istanbul Faculty of Medicine, Istanbul, Turkey. Guinn, B., & Vincent, V. (). Determinants of coping responses among Mexican American adolescents. Journal of School Health, 72 (4), Gunthert, K. C., Cohen, L., & Armelli, S. (). The role of Nörotisizm in daily stress and coping. Journal of Personality and Social Psychology, 77, Hambrick, E., & McCord, D. (). Proactive coping and its relation to the five- factor model of personality. Individual Differences Research, 8 (2), Jordan, C., & Revenson, T. A. (). Gender differences in coping with infertility: A meta-analysis. Journal of Behavioral Medicine, 22, – Kato, K., & Pedersen, N. L. (). Personality and coping: A study of twins reared apart and together. Behaviour Genetics, 35 (2), Knoll, N., Rieckmann, N., & Schwarzer, R. (). Coping as a mediator between personality and stress outcomes: A longitudinal study with cataract surgery patients. European Journal of Personality, 19, Kobasa, S. C. (). Commitment and coping in stress resistance among lawyers. Journal of Personality and Social Psychology, 42, Lazarus, R. S., & Folkman, S. (). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer. Lynn, R., & Martin, T. (). Gender differences in Extraversion, Neuroticism, and psychoticism in 37 nations. The Journal of Social Psychology, , – Matud, M. P. (). Gender differences in stress and coping styles. Personality & individual Differences, 37, McCrae, R. R., & Costa, P. T. (). Personality, coping, and coping effectiveness in an adult sample. Journal of Personality, 54, – • EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE McCrae, R. R., Terracciano, A. (). Universal features of personality traits from the observer’s perspective: Data from 50 cultures. Journal of Personality and Social Psychology, 88, McCrae, R. R., & John, O. P. (). An introduction to the five-factor model and its applications. Journal of Personality, 60, – McWilliams, L. A., Cox., B. J., & Enns, M. W. (). Use of the Coping Inventory for Stressful Situations in a clinically depressed sample: Factor structure, personality correlates, and prediction of distress. Journal of Clinical Psychology, 59, O’Brien, T. B., & DeLongis, A. (). The interact ional context of problem- focused, emotion-focused, and relationship-focused coping: The role of the Big Five personality factors. Journal of Personality, 64, Onwuegbuzie, A. J. (). Statistics anxiety: A function of learning style? Research in the Schools, 5, Piko, B. (). Gender differences and similarities in adolescents’ ways of coping. Psychological Record, 51, Quirk, S. W., & McCormick, R. A. (). Personality subtypes, coping styles, symptom correlates, and substances of choice among a cohort of substance abusers. Assessment, 5, Ratsep, T., Kallasmaa, T., Pulver, A., & Gross-Paju, K. (). Personality as a predictor of coping efforts in patients with multiple sclerosis. Multiple Sclerosis, 6, Schwarzer, R., Böhmer, S., Luszczynska, A., Mohamed, N. E., & Knoll, N. (). Dispositional self-efficacy as a personal resource factor in coping after surgery. Personality and Individual Differences, 39, Suls, J., David, J., & Harvey, J. (). Personality and coping: Three generations of research. Journal of Personality, 64, Sunar, D. (). The standardization of Turkish NE-FFI. Unpublished manuscript, Boğaziçi University, Istanbul. Şahin, N. H. ve Durak, A. (). Stresle başaçıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması[Coping styles scale: Adaptation for Turkish university students]. Turkish Journal of Psychology, 10 (34) , Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (). Using multivariate statistics (4th ed.). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon. Tamres, L. K., Janicki, D., & Helgeson, V. S. (). Sex differences in coping behavior: A meta-analytic review and an examination of relative coping. Personality & Social Psychology Review, 6, Thompson, B. (). Kanonikal korelasyon analysis. Newbury Park, CA: Sage. Watson, D., & Hubbard, B. (). Adaptational style and dispositional structure: Coping in the context of the five-factor model. Journal of Personality, 64, –

Janberd Hocamizi kardesim yillar once google aramalari sonucunda kesfetmisti, olur da 20'lik disiyle ilgili bir sorun yasarsa tek guvenebilecegi doktor oldugunu soyluyordu . Ben yurtdisinda yasadigim icin, her Turkiye ziyaretimde dis kontrollerimi yaptiriyordum fakat pandemi ve baska sebeplerden dolayi yaklasik iki yildir herhangi bir dis hekimini ziyaret etmemistim. Kardesimin israriyla Confident'i arayip randevu aldim. Janberd Hocamiza, materyali neredeyse kalmamis iki disim icin kompozit dolgu yaptirmak amacli gittim. Fakat elbette 15 yildir erteledigim yari gomulu 20'lik disimin alinmasi gerektigini hocamiz ilk randevuda belirtti. Universite ogrencisiyken yasadigim travmatik bir dis cekimi deneyimim oldugu icin cok korkuyordum. Fakat Janberd Hoca dislerimdeki sorunlarin tumu hakkinda sabirla ve sakin ses tonuyla detayli bir sekilde bilgilendirdi ve ilk randevuda kompozit dolgulardan birini yapti, o kadar memnun ayrildim ki, ikinci randevuma gergin fakat cok buyuk bir guven duygusuyla katildim. 20'lik ameliyatina saat 'de baslandi ve 'da dikisler bile atilmisti, inanin hicbir agri, sizi, aci hissetmedim, aksine tum operasyon hocamizin esprilerine gulmekle gecti, hocamizin dikis atarkenki harmonik el hareketlerine hayran kalmistim, bence kendisi ayni zamanda bir sanatci. Operasyonu oldugum gun hicbir kanama olmadi, aralikli buz tutma tavsiyesine uydum, farkedilmeyecek kadar az bir sislik oldu, 20'lik ameliyati olmus tum tanidiklarim, operasyon sonrasi 10 gun hicbir sey yiyemedik diyorlardi, fakat ben ertesi gun pide bile yiyebilecek kadar iyiydim. Hicbir agri kesiciye ihtiyac duymadim. Gonul rahatliyigla ulkeden ayrildim, hafta sonra dikislerim erimeye basladi. Memnuniyetimi anlatmaya kelimeler yetmiyor, Ulkemizde Janberd Dincer gibi bir hazineye sahip oldugumuz icin minnettarim. Kendisine sonsuz tesekkurlerimi iletiyorum. Allah uzun, saglikli omurler versin diliyorum.

Herkese merhabalar Ben Gamze :) İlk 20&#;lik dişimin çıkma süreci pandemi başlangıcına denk gelmişti. Ağrısı-acısından tutun da çenemi kilitlemesine kadar perişan etti. Çıkmaya çalışıyor; fakat çıkamadıkça da mahvediyordu. (Ağzım da küçük olduğundan çıkamadı zaten; sadece ucu çıktı. Bildiğiniz gömük diş) Farklı diş hekimlerine gösterdiğimde bana hep sıkıntılı olduğu söylendi.(ameliyat, sinirler, his kaybı vsvs..) Hekimlerden duyduğum sözcükler beni ürkütmüş olmalı ki; hiçbirisine bir daha gidemedim :( Taa ki yoğun araştırmalarım sonucu biricik, sep sempatik, sevgili doktorum Janberd Bey&#;i bulana dek.. Veee 17 Kasım Confident A-D-S-Kliniği&#;ndeyim, Janberd Bey&#;in yanında. Kendisiyle tanıştığımda, hayatımda gördüğüm en esprili, hoş sohbetli, en güven veren diş hekimi olduğunu anladım. Operasyon süreci hakkında detaylı bir şekilde aydınlattıktan sonra hemen şimdi şuan halledebileceğimizi söyledi. Nasıl olduğunu anlamadan kendimi koltukta buldum; evet ilk defa kaçmamıştım :) Janberd Bey esprileriyle ortamı şenlendirirken bir anda gözümü açmamı söylediğinde ( Bu kadar çabuk beklemediğimden olsa gerek ) gördüğüm şeyi algılamam biraz zaman aldı. Janberd Bey&#;in elindeki nurtopu gibi bir 20&#;lik dişti :) Ben operasyona başlamasını beklerken her şey çoktan bitmişti bile !! Sonrasında ise ne bir şişlik, morluk vs. hiçbirisini yaşamadım. Ağrı kesici ile tolere edilebilecek düzeyde hafif bir ağrı dışında herşey yolunda ilerledi. Dişçi koltuğu sevilir mi diyceksiniz; fakat tüm samimiyetimle söylüyorum, Janberd Bey gerçekten dişçi koltuğunu sevdirebilen bir çene cerrahı.. Nur yüzlü oluşu mu dersiniz, güven veren konuşması mı dersiniz, adeta ailenizden birisi gibi.. İşinde profesyonel bir doktor, iletişimi ise mükemmel; abi gibi, dost gibi İyi ki sizi tanımışım, iyi ki varsınız Sevgili Janberd Hocam :) Teşekkürler Confident :)