Ağlama Krizi Belirtileri

                                                                         ŞİDDETLİ VE PANİK DÜZEYDE KAYGI

   Kaygı Kavramı ve Belirtileri

Stresli, huzursuz, gergin ve endişeli gibi sözcükler anksiyete (kaygı) durumunu anlatmaktadır. Anksiyete kötü hislerin oluşumunu tetiklese de hafif ve orta düzeyde olduğunda; faydalı olabilen, harekete geçişi desteklemesi açısından gerekli görülen ve motive edici normal ve yaygın bir duygu olarak kabul edilebilir (Williams, ). Yaşam kalitesinde düşme, yeti yitiminin oluşması ve işlevselliğin azalmasına sebebiyet oluşturan belli bir uyarana yönelik süresi ve şiddeti bakımından uygun olmayan tepki olarak görülen kaygı psikopatolojik açıdan panik ve ciddi düzeyde patolojik kaygı olarak kabul edilebilir (Gökalp, ).Kaygının fizyolojik, bilişsel, affektif/duygusal ve davranışsal olarak dört temel klinik özelliği bulunmaktadır (Kurt, ). 

    Bilişsel Belirtiler

Ciddi ve panik düzeyinde kaygının bilişsel bulguları incelendiğinde gerçeklik algısında değişim, problem çözmede zorlanma veya çözememe, dikkat dağınıklığı, konsantrasyon güçlüğünden bahsedilebilir (Williams, ). Zaman algısından bozulma, detaylara odaklı seçici dikkat, dissosiyatif (işlev bütünlüğünün bozulması eğilimler ve uyaranları algılamakta güçlük ve/veya algılayamama gelişebilir (Beck,  Emery ve Greenberg, ). 

Affektif/Duygusal ve Davranışsal Belirtiler

Affektif çıktılara bakıldığında tehdit, alarm, panik, korku, çaresizlik huzursuzluk yoğun olarak kendini gösterebilir (Kurt, ). Duygusal ve davranışsal açıdan ortaya çıkabilecek belirtilere bakıldığında; yeni uyaranların ürkütücü algılanması, aktivitede azalma veya artma, içe kapanma, donakalma, yerinde durmama, aşırı hareketlilik, dezorganize olma, düşkün görünüm, ajitasyon, sızlanma, sallanma, içe çekilme, öfke, ağlama ve kaçma davranışı görülebilir (Beck, Emery ve Greenberg, ).

    Fizyolojik Belirtiler

DSM 5’ e (Amerikan psikiyatri Birliği, ) göre fizyolojik belirtiler incelendiğinde, çarpıntı veya kalp hızının artması, terleme, titreme ya da sarsılma, boğuluyormuş gibi hissetme, soluğun tıkanması, göğüs ağrısı veya sıkışma, bulantı ya da karın ağrısı, titreme üşüme veya ateş basması, ölüm, çıldırma veya kalp krizi geçirme korkusu, uyuşmalar kas koordinasyon bozulması ve duyumlarda etkilenme olarak tanımlanabilir.

Fizyolojinizin ve ruhsallığınızın yoğun düzeyde hissettiğiniz kaygıdan kaynaklı olarak belirtiler verdiğini ve bunun bedeninizin size verdiği yardım çağrısı olduğunu unutmamak gerekir.  Bu belirtilerin sonsuza kadar devam etmeyeceğini ve beden bütünlüğünüzü bozmayacağını bilmek ve bunun içinde bulunduğunuz şiddetli ve panik düzeyde kaygıdan kaynaklandığını fark etmeniz gerekir (Kurt, ).

   Yüksek Düzeyde Kaygıya Sahip Bireye Aile Desteği

Kaygı ile başa çıkmada sosyal desteğin öneminin büyüklüğü bilinmektedir (McHugh, Smits ve Otto, ). Şiddetli ve panik anksiyetesi bulunan birey ile yaşamayı işlevsel ve tatmin edici bir hale getirmenin en temelinde bozukluğa dair doğru ve net bilgiye sahip olmak yatmaktadır. Ortaya çıkan tepkilerin kişisel algılanmaması, sürecin getirisi olarak normal kabul edilmesi ve bireyin bu tepkileri bile isteye yapmadığının bilinmesi gerekmektedir. Kişiye empatik bir şekilde yaklaşarak, anlamaya çalıştığınızı ve yalnız olmadığını göstererek profesyonel desteğe yönlendirilmesi esastır (Leahy ve Holland, ).

Aile içindeki kaygıya sahip birey ile iletişime girerken patolojisine dahil olmamak önemli bir yere sahiptir. Kaygısının içine sizi dahil etmeye çalışabilir ve bunu fark edip sınırı korumak gerekmektedir. Şiddetli ve panik düzeyde kaygı yaşayan birey eş ya da partnerde güvenlik kişisine ihtiyaç duymaktadır. Bununla ilişkili olarak güven temelinde, saygılı, sakin ve anlaşılır bir şekilde etkili iletişim kurulmalıdır. Kaygının azalmasına destek olacağı düşünülen egzersizlerin aile üyeleri tarafından teşvik edilerek birlikte yapılması kişinin cesaretlenmesini sağlayacaktır. Sosyal destek, kişinin çaresizlik, kontrol kaybı, panik, yalnızlık, stres ve kaygı duygularının seviyesinin azalmasına yardımcı olacaktır.  Bu yapıdan ailenin her bir üyesinin etkileneceği unutulmamalıdır. Bu nedenle kişinin bireysel destek almasının yanında, aile terapisine düzenli olarak gitmenin sürecin fonksiyonel atlatılmasında en büyük desteği sağlayacağı bilinmelidir (Leahy ve Holland, ).

  Profesyonel Destek Alınması Gereken Durumlar

Şiddetli ve panik düzeyde yaşanan kaygıda kişinin işlevselliğinin büyük ölçüde etkilenmesi, yaşam kalitesinin düşmesi, psikolojik ve fizyolojik alana etki düzeyi olarak yayılmış olması açısından profesyonel destek gerektirmektedir. Diğer taraftan psikofarmakolojik destek gerekip gerekmediği de düşünülmelidir. (Karaaslan ve Hacımusalar, ).

Kişinin kendisi ve ailesinin tek başına bu sorunla mücadele etmekte yetersiz kalması nedeniyle desteğe başvurulması önem taşımaktadır. Ailenin diğer üyeleri, kişide tanımlanan belirtileri gözlemlediğinde söz konusu aile bireyini profesyonel destek alımı için teşvik etmelidir. Aşağıda belirtilen anksiyete ile baş etme yolları yalnızca profesyonel yardıma ek olarak destek amaçlı uygulamalar olarak kullanılabilecektir. (Sancak, Cesur, Altuntaş ve Özer, ).

Şiddetli, Panik Düzeyde Kaygılı Birey İçin Sorunuyla Baş  Etme Yolları

Farkındalığın oluşması ve sürecin sağlıklı geçirilmesi açısından anksiyete belirtilerinin neler olduğu bilinmelidir (Can, ). Yoğun düzeyde anksiyeteye sahip kişilerde öncelikli olarak profesyonel destek sağlanmalı ve ona ek olarak aşağıda verilen egzersizler uygulanmalıdır (Allgulander, ).

 Kas Gevşeme Egzersizi

Bu egzersiz ile beden farkındalığı arttırma ve kontrolü sağlama, kas gerginliğini azaltma hedeflenmektedir (Allgulander, ). Oturduğunuz yerde arkanıza yaslanarak tüm bedeninizin serbest kalmasını ve gözlerinizin kapanmasını sağlayın. Bedenin alt bölü ayaklardan başlayarak üst bölüm kafaya kadar her kası sırayla hissederek kasılıp gevşemesini izleyin (Işık ve Taner, ).

 Nefes Egzersizleri

Nefes almada zorluk kaygısı için uygulandığında etkili bir tekniktir ( Işık ve Taner, ). Leahy ve Holland () nefes egzersizini şu şekilde açıklamıştır:

Burnunuzdan nefes alarak havayı akciğerlerinizin alt bölümüne itip diyaframın şiştiğini hissediniz. Burnunuzdan nefesi alırken 4e kadar sayıp, 3 saniye nefesi içinizde tutup ağzınızdan tekrar üfleyiniz. Gevşeme ve rahatlamaya odaklanabilirsiniz. Bunu yaparken içinizden kendinizi güvende hissedeceğiniz bir ortamı hayal edebilirsiniz. Kaygı hissettiğinizde bunu gün içinde yapabilir ve/veya gece uykuya dalmadan önce düzenli olarak uygulayabilirsiniz (s. ).  

Görselleştirme/Hayalleme

Leahy ve Holland’a () göre anksiyete yaratan ortamdan uzaklaşarak kişinin kendini huzurlu ve güven dolu hissetmesine yardımcı olunması amaçtır. Gözlerinizin kapalı olmasını sağlayacak şekilde veya sabit bir noktaya bakarak rahat bir yere uzanın. Kendinizi güvenli hissedeceğiniz ve size huzur veren bir alanı düşünmeye başlayın. Bu sırada tüm duyu organlarınızla hayal ettiğiniz alanı en canlı ve detaylı bir şekilde zihninizde oluşturmaya çalışın. Gördüğünüz detayları, hissettiğiniz sesi, havanın ısısını ve rüzgarın teninizde bıraktığı etkiyi, deniz, yağmur vb. kokuyu olabildiğince hissetmeye çalışın. Bunu yaparken tek amaç huzurlu ve rahatlamış hissetmek olsun. (Leahy, Holland, ).

Maruz Bırakma/Kaçınmanın Üstesinden Gelme

Bu egzersiz ile kişi korkusunun azalması ve kaygıyı kontrol etmesi sağlanacaktır. Burada kişi korkulan durumla yüz yüze bıraktırılır. Daha önce gitmekten korktuğunuz ortama gitmeyi deneyebilir ve bu deneyiminizdeki duygu ve düşüncelerinize odaklanabilirsiniz. Daha önce belirtilen kaygıyı azaltıcı egzersizleri burada da uygulayabilirsiniz (Işık, Taner, ).

  Odaklanma

Bu egzersizin amacı gerginliğin azalmasını sağlayarak sakin ve huzur duygusunu koymaktır. Bu egzersizi yapmak için etrafınızda ilginizi çeken herhangi bir objeye odaklanabilir veya duvarın üzerine bir işaret koyarak orayı odak noktası olarak belirleyebilirsiniz. Bir iki dakika odağınız seçtiğiniz objedeyken yavaşça derin nefes alıp verebilirsiniz. Zihninizde beliren diğer düşünce ve duygular yerine yalnızca seçtiğiniz o objeye odaklanmaya çalışın (Kurt, ).

  Anksiyete Oluşturan Düşünceyi Yönetme/Kontrol Etme

Bu egzersizde sizin kendi kendinize konuşmanız önerilir ve buradaki amaç kaygıyı ortaya çıkaran işlevsel olmayan düşünceler yerine alternatif olanların koyup kaygı seviyesini düşürmektir. ( Kinrys & Pollack, ). Örnek: Bedenimdeki bu his kaygı ve panikten kaynaklı ve kalp krizi geçirmeme veya delirmeme neden olmayacak. Kısa bir süre içinde azalacak vb. (Can, ).

  Profesyonel Destek Alınabilecek Merkez Özellikleri

Şiddetli, panik düzeyde kaygı yaşayan birey için psikiyatrist ve klinik psikoloğun bir arada işbirliği ile çalıştığı, üniversite, özel ve vakıf hastanelerine, uzman kadroya sahip muayenehanelere, psikolojik ve psikiyatrik danışma merkezlerine başvuru yapılarak destek alınabilir. Psikofarmakolojik destek gerekliliği açısından değerlendirilmenin yapılması ve düzenli psikoterapi uygulamasına alınması işlevselliğin arttırılması açısından uygun olacaktır. Sürecin etkisinin diğer aile üyelerine yansıması ve aile dinamiklerinde, rollerin getirisi olan sorumluluklarda, ilişki ve iletişimdeki tatmin düzeyinde olumsuz etki oluşturması açısından aile danışmanlığı hizmetinden de yararlanmak gerekmektedir.

“Dün bir kupa kırdım. Normal koşullarda bu büyük bir sorun değil, kırıntıları süpürür ve günüme devam ederdim. Değerli bir kupa olsaydı, belki bir an üzülürdüm ama hemen hemen üstesinden gelirdim. Yalnız başıma yerdeki kupa parçalarına bakmak beni ağlatmaya yetti.”

Çoğu zaman insanlar ağlamanın zayıflık göstergesi olduğu veya sizin &#;çok hassas&#; olduğunuz gibi yanlış bir izlenime sahiptir. Araştırmalar ağlamanın üzüntü ve hayal kırıklığına karşı insani bir tepki olmasının yanı sıra sağlıklı da olduğunu göstermektedir. Ağlamak, vücut üzerinde olumsuz fiziksel etkilere sahip olan duygusal stresi azaltmanın doğal bir yoludur.

Kendinizi sık sık görünürde bir sebep olmadan ağlarken buluyorsanız, bu sizi kötü bir insan yapmaz; ancak bu, altta yatan fiziksel veya zihinsel bir sağlık durumuyla uğraştığınız anlamına gelebilir. İşte bu yazıda öncelikle gözyaşlarınızın türlerine sonrasında da ağlamanızın arkasındaki en yaygın açıklamalardan bazılarına değinilecektir.

Gözyaşlarımız, Sebeplerine Göre Türleri

Bazal (gözleri korumak, beslemek ve kayganlaştırmaya yardımcı olur), refleks (yabancı parçacıklar veya buharlardan kaynaklanan göz tahrişlerini temizlemenize yardımcı olur) ve psişik/duygusal (güçlü duygulara tepki olarak üretilir) olmak üzere üç tür gözyaşı vardır. Psişik veya duygusal gözyaşları; beyinde stres, zevk, öfke, üzüntü ve ıstırap (veya fiziksel acı) kaydedildiğinde meydana gelir. Göz çevresine hormon salgılaması için endokrin sistemini tetikler ve bu da gözyaşlarının oluşmasına neden olur. Bu gözyaşları aslında doğal bir ağrı kesici olan lösin enkefalin içerir. Gözyaşlarıyla birlikte, duygusal ağlama da kalp atış hızınızı artırma eğilimindedir; sizi terletir, nefesiniz yavaşlar ve boğazınızda bir yumru (globus hissi olarak bilinir) yaşayabilirsiniz. Uzun süre ağlamak oksitosin ve endorfin olarak da bilinen endojen opioidleri serbest bırakır. Bu iyi hissettiren kimyasallar hem fiziksel hem de duygusal acıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Endorfinler serbest bırakıldığında, vücudunuz biraz uyuşmuş bir aşamaya girebilir. Oksitosin size sakin veya esenlik hissi verebilir. Böylelikle ağlamanın kendi kendini yatıştırıcı bir eylem olduğu söylenebilir. İlginç bir şekilde, memeliler ve bazı kuş türleri, bakıcılarından ayrıldıklarında sıkıntılı sesler çıkarsalar da; insanlar, yaşamları boyunca devam eden bir özellik olan duygusal gözyaşı üretimi söz konusu olduğunda benzersiz ve tek görünmektedir.

Sürekli Ağlamak İstemenin Nedenleri Nelerdir?

Sürekli ağlama isteği, bazı psikolojik rahatsızlıkların belirtisi olabilirken, aynı zamanda altta yatan nörolojik bir sorunun işareti de olabilir. Sonuç olarak, uyguladığınız tedavi seçenekleri ve başa çıkma stratejileri, nedene bağlı olarak farklılık gösterecektir. Sürekli ağlama isteğinizin normal mi yoksa bir problem mi olduğundan emin değil misiniz? Bir şeylerin yanlış olabileceğine veya normal gözyaşlarından daha fazlası olabileceğine dair aşağıya göz atmak faydalı olabilir.

Kendinizi mutlu bir olay sırasında kontrolsüz bir şekilde ağlarken veya üzücü bir olay sırasında histerik bir şekilde gülerken buluyorsanız psödobulbar etki (PBA) adı verilen bir durumunuz olabilir. PBA nörolojik bir bozukluktur; yani sinir sistemine verilen hasardan kaynaklanır. Ani, kontrol edilemeyen ve uygunsuz ağlama veya gülme ile karakterizedir. PBA genellikle travmatik beyin hasarı gibi çeşitli nörolojik durumların bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu nedenle bir hekime görünmek faydalı olabilir.

Sık sık ağlama isteğinin diğer nedeni de ruhsal bir sağlık sorununun işareti olabilir. Sevilen birinin kaybı gibi bir durumdan kaynaklanan yas, yaşamınızdaki devam eden hoşnutsuz bir durumla ilgili keder veya endişe hali bunlara örnek gösterilebilir. Aynı zamanda travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), anksiyete bozukluğu, duygu durum bozuklukları  başta olmak üzere sürekli ağlama isteği uyandıran ruhsal sorunlarla mücadele ediyor olabilirsiniz. Depresyon yaşadığınızda sık sık ağlama isteği hissedebilirsiniz; uyku sorunları, olağan aktivitelerden zevk alamama ve iştah değişiklikleri gibi çeşitli belirtiler de bu duruma eşlik etmektedir. PBA bazen depresyonla karıştırılır. Bunları ayırt etmenin bir yolu tetikleyiciye dayalıdır; PBA bir tetikleyiciden yoksundur veya uygunsuz şekillerde tetiklenmektedir. Sonuç olarak kendinize, “Tam olarak beni bu kadar ağlatan neydi?” sorusunu yöneltmek ağlama isteğinizin nedenini fark etmenize ve tetikleyiciyi belirlemenize yardımcı olabilir.

Öyleyse soru şu, “Hayatınızda neler oluyor ve bu yönetmekte zorlandığınız bir şey mi?”. Kronik keder, hayatınızda bir şeylerin kötü olduğuna dair sürekli bir hatırlatmadır. Bu nedenle, o anlarda genellikle kelimeler yetersiz gelebilir ve ağlamak, kelimelerin yapamadığını ifade etmenin farklı bir yoludur. Ek olarak sürekli ağlama isteğinin güçlüklere yol açmasının nedeni, olayların olduğundan daha kötü olarak yorumlamasından kaynaklanabilir. Özellikle depresyon gibi bir rahatsızlığınız varsa en küçük ayrıntılardan en büyük gerçek endişelere kadar her şey olduğundan daha kötü görünebilir.

Bunun bir diğer açıklaması ise duygusal gözyaşlarının diğerleriyle olan bağlanmayı kolaylaştırıcı etkisi şeklinde olabilir. Bilim insanları, duygusal gözyaşlarının insanlığın dayanışmasının ve bağlılığının evriminde önemli bir rol oynadığını; ağlamanın diğerlerinde yaklaşma ve destek davranışını teşvik ettiğini savunmaktadır. Son zamanlarda yapılan ampirik araştırmalar da incelendiğinde, duygusal gözyaşlarının sosyal bir yapıştırıcı görevi gördüğü ve bağlanmayı kolaylaştırdığı hipotezine uyan, gerçekten de duygusal gözyaşlarının gözlemcilerde bağlanma ve destek olma niyetlerini arttırdığına dair anlamlı kanıtlar elde edilmiştir. Bu nedenlerle sık sık ağlama isteği, destek ve ilgi ihtiyacınızdan da kaynaklanabilir.

Sürekli Ağlama İsteği ile Başa Çıkmak için Ne Yapmalıyım?

Kendinizi duygusal olarak ifade edebilmek -güvendiğiniz biriyle sohbet ederken, resim gibi sanatsal bir araçla veya ağlayarak- duygusal sağlığınız için önemlidir; çünkü bu bir serbest bırakma şeklidir. Duygularımızı ifade etmek, duygularımız ve davranışlarımız arasındaki ilişkiyi görmemize olanak tanır. Böylelikle çeşitli olayları ve etkileşimleri nasıl yorumladığınızı ve algıladığınızı anlamanıza yardımcı olur. Ve birçoğumuz günümüzde farklı farklı sebeplerle bunalmışlık, endişe, yalnızlık ve bitkinlik gibi inişli çıkışlı duygular yaşıyoruz. Bu duyguları kabul etmek ve ifade etmek önemlidir. Ancak eğer ağlayan kişi, ağlamasını belirli bir sosyal bağlamda veya genel olarak uygunsuz buluyorsa, ağlamanın kendi kendini yatıştırıcı etkilerinin önüne geçilebileceği belirtilmektedir.

• Bu nedenle kendinizi sakin kalmaya zorladığınız bir ortamda iseniz, nefes egzersizi yapmak ya da en azından derin ve düzenli nefesler almak faydalı olabilir.
• Gözleri kırpıştırmanın, hızlı göz hareketleri yapmanın, dili damağa ya da dişlere doğru bastırmanın ağlamayı durdurduğuna dair yapılmış araştırmalar bulunmaktadır ve bunları denemek faydalı olabilir.
• Yüz kaslarını gevşetmenin, hatta gülümsemeye çalışmanın ve komik bir durumu düşünmenin an için ağlamanızı engelleyebileceğine dair yapılan araştırmalar bulunmaktadır.
• Diğer kişilerin ne söylediğine odaklanmak, dikkatinizi dağıtmak ve böylece kendi düşüncelerinize ve duygularınıza hapsolmamak iyi gelebilir.
• Bir arkadaş veya aile üyesi gibi güvendiğiniz biriyle konuşmak, kendinizde fark etmediğiniz bazı durumları anlamanıza ve iç görü geliştirmenize yardımcı olabilir. Bu da üzüntünüze neyin neden olduğunu anlamanıza yardımcı olabilir. Aynı zamanda duygularını yazmak size yardımcı olabilecek başka bir seçenektir. Hayatınızda neler olup bittiğini ve bu konuda nasıl hissettiğinizi yazarsanız, üzüntünüzün nedenleri daha belirgin hale gelebilir.

Sizi üzen şeyin ne olduğunu keşfedebilirseniz ve sorun çözülebilecek bir durum ise problem çözme stratejilerini geliştirmek ve kullanmak bazı sorunların üstesinden gelmede gerçekten yardımcı olabilir. Hüznünüzün nedeni gerçekten çözülebilecek bir şey değilse, bunun yerine bunun bir problem olduğunu kabullenip farklı şekillerde nelerin size iyi geleceğine odaklanmanız gerekebilir.

Yine de çok ağladığınızdan endişeleniyorsanız, ağlamanızın aşırı olduğunu veya günlük hayatınızı etkilemeye başladığını düşünüyorsanız, sebepsiz yere ağlıyor veya ruh halinizle ilgili endişeleriniz oluşuyorsa, terapistiniz her zaman sizinle konuşmaktan ve problemlerinizi anlamlandırmanıza yardımcı olmaktan mutluluk duyacaktır.

Yaşam KARADAĞ
Klinik Psikolog

Kaynaklar

Al-Abdulmunem, M. ().   Relation between tear breakup time and spontaneous blink rate.  Int Contact Lens Clin., 26(5) doi: /s(00)

Gračanin, A., Bylsma, L. M. ve Vingerhoets, A. J. (). Is crying a self-soothing         behavior?. Frontiers in psychology, 5, funduszeue.info

Gračanin, A., Bylsma, L. M. ve Vingerhoets, A. J. (). Why only humans shed emotional             tears. Human Nature, 29 (2), doi: /s

Kleinke, C.L., Peterson, T.R., ve Rutledge, T.R. (). Effects of self-generated facial             expressions on mood. Journal of Personality and Social Psychology, 74,

Zickfeld, J. H., Van De Ven, N., Pich, O., Schubert, T. W., Berkessel, J. B., Pizarro, J. J., …     Vingerhoets, A..(). Tears evoke the intention to offer social support: A systematic     investigation of the interpersonal effects of emotional crying across 41 countries.
Journal of Experimental Social Psychology, 95,          funduszeue.info

funduszeue.info://funduszeue.info://funduszeue.info