X Işınları Enine Dalga Mıdır
kaynağı değiştir]
Farklı enerjilerdeki X-ışınlarının madde ile etkileşimi farklı şekillerde gerçekleşir. Bunun nedeni de maddelerin kompleks kırılma indislerinin, frekansa (foton enerjisine) ve atomların iyonizasyon enerjilerine baglı olmasıdır. Kompleks kırılma indisi X-ışınları için şu şekilde tanımlıdır:[5]
,
Burada δ kırılım indisinin reel kısmındaki düşüşü, β ise madde içinden geçerken gerçekleşen şiddet kaybını tanımlar.
X-ışınlarının Oluşumu ve Üretimi[değiştir ELEKTROMANYETİK SPEKTRUM
ELEKTROMANYETİK SPEKTRUM TURGAY SEFİL 06/19 FİZİK İ.Ö
ELEKTROMANYETİK SPEKTRUM Işımaların dalga boylarına ve sahip oldukları enerjilere göre sıralandırılmasıyla elde edilen funduszeue.info göre enerji sıralaması büyükten küçüğe doğru: kozmik ışınlar, gama ışınları, x-ışınları, uv(mor ötesi) ve görünür bölge ışınları, kızıl ötesi ışınları, mikrodalga ışınları, radyo ışınları şeklindedir.
Bunlara niçin elektromanyetik denilmektedir? Elektromanyetik spektrumdaki dalgalar, elektrik ve manyetizma ile elde edilebilirler. Elektromanyetik spektrumu teşkil eden tüm dalgalar enine dalgalardır. Bu dalgalar, foton adı verilen paketler veya küçük demetler halinde taşınırlar. Foton, en güçlü mikroskop ile bile görülemeyecek kadar küçüktür. Fotonlar boşlukta saniyede metre yol alırlar. Fotonlar o kadar çok hızlı hareket ederler ki bunlar bir saniyede yeryüzü etrafında yedi kez dolanırlar. Elektromanyetik enerji fotonları uzaydan geçebilirler. Işık ışınları ve görünmez ışıma ışınları da foton akımından ibarettir. Enine dalga: Titreşen niceliğin, yayılma doğrultusu ile dik yöneldiği dalga.
Aşağıda bir elektromanyetik dalganın animasyonunu görmektesiniz: (Mavi alan elktrik alanı, yeşil alan ise manyatik alanı simgelemektedir.) İki dalga tepesi arasında kalan uzaklık dalgaboyu olarak adlandırılır (λ) . Saniyedeki titreşim sayısı ise frekans olarak isimlendirilir (f). Bir dalga için, dalgaboyu ve frekans arasındaki bağıntı: V = λ.f şeklinde gösterilir. Burada V: dalganın hızıdır. Elektromanyetik dalgalar söz konusu olduğunda ' V ' ışık hızı anlamına gelen ' c ' harfine eşit olur. Formülümüz ise, şu hale gelir: c = frekans x dalga boyu , veya foton enerjisi (E), de Planck sabiti olmak üzere; olur. Buna göre; Yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar yüksek enerjiye ancak kısa dalgaboyuna, Düşük frekanslı elektromanyetik dalgalar ise düşük enerjiye ancak uzun dalgaboyuna
1. Gama Işınları Gama ışınları; en kısa dalga boylarına sahip, ancak buna bağlı olarak da en yüksek frekanslara ve en büyük foton enerjisine sahiptirler. Madde içinden geçtiklerinde maddenin atomları ve molekülleri dışındaki elektronların tamamına çarparlar. Bu çarpışma sonucunda meydana getirdikleri iyonlaşmadan dolayı Gama Işınlarına bazen “iyonize radyasyon” da denir. Yaşayan organizmaların, bu iyonize eden radyasyona maruz bırakılması yok edici etkilere sebep olabilir. Bunun yanı sıra kontrollü kullanımı ile besinler üzerindeki mikropların öldürülmesi söz konusudur. NOT:Tıpta tiroit bezi, böbrek, karaciğer ve pankreas gibi organlardaki düzensizlikleri araştırma amacıyla, X ışınları yerine kullanılırlar .Gama ışınlarından, organizma içindeki kanserli dokuları yok etmede de yararlanılır.
2. X- Işınlar Gama Işınlarından daha düşük frekans ve daha küçük enerjiye sahip grup ise X ışınlarıdır. X ışınları da iyonize radyasyonlardır ancak gama ışınlarından daha az potansiyele sahiplerdir. Bu ışınlar elektronları ve atomik çekirdekleri saptırdığından, tıbbi amaç ve moleküllerin tam yapılarının araştırılması için kullanılır. NOT:X ışınları ve gama ışınlarının ikisi de yıldız ve galaksilerde oluşur ve onlar dünyayı sürekli bombardımana tutan “ kozmik ışınların “ parçasını oluştururlar.
3. Ultraviyole Işık Ultraviyole (UV) radyasyon, dünya yüzeyine erişen güneş enerjisinin doğal bir parçasıdır, fakat daima zararlıdıfunduszeue.info radyasyonu ne görebiliriz ne de hissedebiliriz, fakat o vücudumuza etki eder. 4. Görünür Işık Göz retinasındaki renk pigmentleri ile ilişkili olduğundan,bizim görmemize yardımcı olur. Görünür radyasyon iyonize değildir. İnsan gözü nm ile nm aralığında ki elektromanyetik radyasyona duyarlıdır. Bütün renkler bu dalga boyu aralığında görünen gökkuşağında bulunur.
5. Kızılötesi Işıklar Kızıl ötesi (IR) ışınların enerjileri elektronların enerjilerini değiştirmek için çok küçüktür. Bunun yerine, infrared radyasyon; moleküllerin titreşim durumlarını değiştirme eğilimindedir ki bu, bir moleküldeki atomların çok hızlı ileri ve geri sallanması anlamına gelir. Moleküller kızılötesi ışınları emdiklerinde atomları daha hızlı hareket eder ve böylece moleküllerin sıcaklıkları artar. Isı lambaları bu prensiple çalışır.
7. Mikrodalgalar Radyo dalgalarının en kısa dalga boyuna sahip olanlarıdır. Mikrodalgalar elektromanyetik dalga olarak yayılırlar, radarlarda, mikrodalga fırınlarında, cep telefonlarında, kablosuz Internet erişiminde, Bluetooth kulaklıklarda, mağaza güvenlik sistemlerinde, mikrodalga frekansları kullanılır. 6. Radyo Dalgaları Spektrumda en uzun dalga boyları Radyo Dalgalarıdır. Elektromanyetik spektrumun bu bölümünü biz radyo haberleşmesinde, televizyonda ve radarda kullanırız.
Terahertz ışınım Terahertz radyasyon,kızılötesi ile mikrodalgalar arasındaki frekans bandında bulunur. Yakın zamana kadar spektrumun bu bölgesi büyük oranda ihmal edilmişti ancak günümüzde özellikle haberleşme, doku gösterimi ve savunma teknolojilerinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu bandın askeri amaçlı uygulaması şimdilik düşman askerleri üzerine yansıtılan Terahertz ışınımı suretiyle derilerinde yanma hissi yaratarak bu tehditleri etkisizleştirme uygulaması ile sınırlıdır. Aynı ışınım söz konusu hedeflerin elektronik ekipmanını da iş göremez hale getirecektir.
Özet olarak; elektromanyetik spektrumla ilgili elektromanyetik radyasyonun bütün bilinen dalga boylarının aralığı, seri aralıklara bölünmüştür. Bulunduğu bir bölgeye nazaran başka bir bölgede temel olarak bir farklılık yoktur. Farklılıklar, radyasyonun maddelere ne yaptığına bakılarak veya onlarla olan etkileşimlerine bakılarak şekillendirilir. Biz yalnızca doğal özelliği olan görülebilirliği sayesinde Visible Işığı görünür olarak biliriz. Geleneksel olarak, ışık terimini yalnızca Ultraviyole, Visible ve Infrared radyasyon için kullanılır. Bu radyasyon grupları; güneşten yayınlanan ve atmosferin üst sınırına ulaşan en yoğun ve en etkili radyasyonlardır.
Kaynaklar funduszeue.info funduszeue.info funduszeue.info funduszeue.info funduszeue.info
kaynağı değiştir]
ELEKTROMANYETİK SPEKTRUM
ELEKTROMANYETİK SPEKTRUM TURGAY SEFİL 06/19 FİZİK İ.Ö
ELEKTROMANYETİK SPEKTRUM Işımaların dalga boylarına ve sahip oldukları enerjilere göre sıralandırılmasıyla elde edilen funduszeue.info göre enerji sıralaması büyükten küçüğe doğru: kozmik ışınlar, gama ışınları, x-ışınları, uv(mor ötesi) ve görünür bölge ışınları, kızıl ötesi ışınları, mikrodalga ışınları, radyo ışınları şeklindedir.
Bunlara niçin elektromanyetik denilmektedir? Elektromanyetik spektrumdaki dalgalar, elektrik ve manyetizma ile elde edilebilirler. Elektromanyetik spektrumu teşkil eden tüm dalgalar enine dalgalardır. Bu dalgalar, foton adı verilen paketler veya küçük demetler halinde taşınırlar. Foton, en güçlü mikroskop ile bile görülemeyecek kadar küçüktür. Fotonlar boşlukta saniyede metre yol alırlar. Fotonlar o kadar çok hızlı hareket ederler ki bunlar bir saniyede yeryüzü etrafında yedi kez dolanırlar. Elektromanyetik enerji fotonları uzaydan geçebilirler. Işık ışınları ve görünmez ışıma ışınları da foton akımından ibarettir. Enine dalga: Titreşen niceliğin, yayılma doğrultusu ile dik yöneldiği dalga.
Aşağıda bir elektromanyetik dalganın animasyonunu görmektesiniz: (Mavi alan elktrik alanı, yeşil alan ise manyatik alanı simgelemektedir.) İki dalga tepesi arasında kalan uzaklık dalgaboyu olarak adlandırılır (λ) . Saniyedeki titreşim sayısı ise frekans olarak isimlendirilir (f). Bir dalga için, dalgaboyu ve frekans arasındaki bağıntı: V = λ.f şeklinde gösterilir. Burada V: dalganın hızıdır. Elektromanyetik dalgalar söz konusu olduğunda ' V ' ışık hızı anlamına gelen ' c ' harfine eşit olur. Formülümüz ise, şu hale gelir: c = frekans x dalga boyu , veya foton enerjisi (E), de Planck sabiti olmak üzere; olur. Buna göre; Yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar yüksek enerjiye ancak kısa dalgaboyuna, Düşük frekanslı elektromanyetik dalgalar ise düşük enerjiye ancak uzun dalgaboyuna
1. Gama Işınları Gama ışınları; en kısa dalga boylarına sahip, ancak buna bağlı olarak da en yüksek frekanslara ve en büyük foton enerjisine sahiptirler. Madde içinden geçtiklerinde maddenin atomları ve molekülleri dışındaki elektronların tamamına çarparlar. Bu çarpışma sonucunda meydana getirdikleri iyonlaşmadan dolayı Gama Işınlarına bazen “iyonize radyasyon” da denir. Yaşayan organizmaların, bu iyonize eden radyasyona maruz bırakılması yok edici etkilere sebep olabilir. Bunun yanı sıra kontrollü kullanımı ile besinler üzerindeki mikropların öldürülmesi söz konusudur. NOT:Tıpta tiroit bezi, böbrek, karaciğer ve pankreas gibi organlardaki düzensizlikleri araştırma amacıyla, X ışınları yerine kullanılırlar .Gama ışınlarından, organizma içindeki kanserli dokuları yok etmede de yararlanılır.
2. X- Işınlar Gama Işınlarından daha düşük frekans ve daha küçük enerjiye sahip grup ise X ışınlarıdır. X ışınları da iyonize radyasyonlardır ancak gama ışınlarından daha az potansiyele sahiplerdir. Bu ışınlar elektronları ve atomik çekirdekleri saptırdığından, tıbbi amaç ve moleküllerin tam yapılarının araştırılması için kullanılır. NOT:X ışınları ve gama ışınlarının ikisi de yıldız ve galaksilerde oluşur ve onlar dünyayı sürekli bombardımana tutan “ kozmik ışınların “ parçasını oluştururlar.
3. Ultraviyole Işık Ultraviyole (UV) radyasyon, dünya yüzeyine erişen güneş enerjisinin doğal bir parçasıdır, fakat daima zararlıdıfunduszeue.info radyasyonu ne görebiliriz ne de hissedebiliriz, fakat o vücudumuza etki eder. 4. Görünür Işık Göz retinasındaki renk pigmentleri ile ilişkili olduğundan,bizim görmemize yardımcı olur. Görünür radyasyon iyonize değildir. İnsan gözü nm ile nm aralığında ki elektromanyetik radyasyona duyarlıdır. Bütün renkler bu dalga boyu aralığında görünen gökkuşağında bulunur.
5. Kızılötesi Işıklar Kızıl ötesi (IR) ışınların enerjileri elektronların enerjilerini değiştirmek için çok küçüktür. Bunun yerine, infrared radyasyon; moleküllerin titreşim durumlarını değiştirme eğilimindedir ki bu, bir moleküldeki atomların çok hızlı ileri ve geri sallanması anlamına gelir. Moleküller kızılötesi ışınları emdiklerinde atomları daha hızlı hareket eder ve böylece moleküllerin sıcaklıkları artar. Isı lambaları bu prensiple çalışır.
7. Mikrodalgalar Radyo dalgalarının en kısa dalga boyuna sahip olanlarıdır. Mikrodalgalar elektromanyetik dalga olarak yayılırlar, radarlarda, mikrodalga fırınlarında, cep telefonlarında, kablosuz Internet erişiminde, Bluetooth kulaklıklarda, mağaza güvenlik sistemlerinde, mikrodalga frekansları kullanılır. 6. Radyo Dalgaları Spektrumda en uzun dalga boyları Radyo Dalgalarıdır. Elektromanyetik spektrumun bu bölümünü biz radyo haberleşmesinde, televizyonda ve radarda kullanırız.
Terahertz ışınım Terahertz radyasyon,kızılötesi ile mikrodalgalar arasındaki frekans bandında bulunur. Yakın zamana kadar spektrumun bu bölgesi büyük oranda ihmal edilmişti ancak günümüzde özellikle haberleşme, doku gösterimi ve savunma teknolojilerinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu bandın askeri amaçlı uygulaması şimdilik düşman askerleri üzerine yansıtılan Terahertz ışınımı suretiyle derilerinde yanma hissi yaratarak bu tehditleri etkisizleştirme uygulaması ile sınırlıdır. Aynı ışınım söz konusu hedeflerin elektronik ekipmanını da iş göremez hale getirecektir.
Özet olarak; elektromanyetik spektrumla ilgili elektromanyetik radyasyonun bütün bilinen dalga boylarının aralığı, seri aralıklara bölünmüştür. Bulunduğu bir bölgeye nazaran başka bir bölgede temel olarak bir farklılık yoktur. Farklılıklar, radyasyonun maddelere ne yaptığına bakılarak veya onlarla olan etkileşimlerine bakılarak şekillendirilir. Biz yalnızca doğal özelliği olan görülebilirliği sayesinde Visible Işığı görünür olarak biliriz. Geleneksel olarak, ışık terimini yalnızca Ultraviyole, Visible ve Infrared radyasyon için kullanılır. Bu radyasyon grupları; güneşten yayınlanan ve atmosferin üst sınırına ulaşan en yoğun ve en etkili radyasyonlardır.
Kaynaklar funduszeue.info funduszeue.info funduszeue.info funduszeue.info funduszeue.info
8 Kasım 'te Alman fizik profesörü Wilhelm Röntgen, Lenard tüpleri ve Crookes tüplerini denerken röntgen ışınlarına tökezledi ve bunları incelemeye başladı. İlk raporunu "Yeni bir ışın türünde: Bir ön iletişim" başlığı altında yazdı ve 28 Aralık 'te Würzburg Fiziksel-Tıp Derneği dergisine sundu. Bu, röntgen filmleri üzerine yazılmış ilk makaleydi. Röntgen, radyasyondan bilinmeyen bir radyasyon türü olduğunu belirtmek için "X" olarak bahsetmiştir. İsim sıkışmış olsa da (Röntgen'in büyük itirazları üzerine) birçok meslektaşı onlara Röntgen ışınları demeyi önerdi. Almanca, Macarca, Danca, Lehçe, Bulgarca, İsveççe, Fince, Estonca, Rusça, Japonca, Felemenkçe, Gürcüce, İbranice ve Norveççe de dahil olmak üzere birçok dilde hâlâ bu ışıklardan Röntgen olarak bahsedilmektedir. Röntgen, keşfi için kendisinin ilk Nobel Fizik Ödülü'nü aldı.
Keşfinin çelişkili açıklamaları var, çünkü Röntgen ölümünden sonra laboratuvar notlarını yakmıştı; ancak bu biyografileri muhtemelen yeniden inşa edildi: Röntgen, siyah kartona sarılmış bir Crookes tüpünden katot ışınlarını araştırıyordu. böylece baryumdaki görünür ışık, baryum platinosiyanit ile boyanmış bir flüoresan ekran kullanılarak karışmaz. Yaklaşık 1 metre uzaklıktaki ekrandan hafif yeşil bir parıltı fark etti. Röntgen, tüpten gelen bazı görünmez ışınların ekranın parlamasını sağlamak için kartondan geçtiğini fark etti. Masasındaki kitap ve kağıtlardan da geçebileceklerini buldu. Röntgen kendini bu bilinmeyen ışınları sistematik olarak araştırmaya attı. İlk keşfinden iki ay sonra makalesini yayınladı.
El mit Ringen (Yüzüklü El): Wilhelm Röntgen'in eşinin elindeki ilk "tıbbi" röntgeni 22 Aralık 'te çekilmiş ve 1 Ocak 'da Freiburg Üniversitesi Fizik Enstitüsü'nden Ludwig Zehnder'e sunulmuştur.
Röntgen, X-ışınları nedeniyle oluşan foğrafik bir plaka üzerinde karısının elinin bir resmini çektiğinde tıbbi kullanımlarını keşfetti. Karısının elinin fotoğrafı, X-ışınları kullanan bir insan vücudu parçasının ilk fotoğrafıydı. Resmi görünce "Ölümümü gördüm" dedi.
Özellikleri[değiştir Dalga Nedir? Dalgaların Özellikleri Nelerdir?
Çoğu zaman farkında olmasak da dalga ve dalga hareketinin yaşamın ve hayatımızın her alanında etkisi var. Bazen hayatımızı kolaylaştıran dalgaların bazı zaman da yıkıcı etkileri ile karşılaşıyoruz. Peki, dalgalar olmasaydı hayatımız nasıl olurdu?
Örneğin etkilerini günlük hayatımızda hissettiğimiz dalgaları düşünelim ve bir an için bunları hayatımızdan çıkardığımızı varsayalım. Neler olurdu? Her türlü uzaktan kumanda aletini, telsiz, radyo, televizyon ve cep telefonlarını kullanamaz, internetten mahrum kalırdık. Yemeklerimizi ısıtmak için kullandığımız mikrodalga fırınlar hayatımızda olmazdı. Ayrıca elektrikle çalışan birçok alet de işe yaramazdı çünkü bu aletlerin çalışma prensibi çoğunlukla elektromanyetik dalgalara dayanır. Sadece bunlar değil, tuttuğumuz takımı desteklemek için stadyumlarda oluşturduğumuz Meksika dalgasının (stadyumda her bir seyircinin ahenkli bir şekilde olduğu yerde ayağa kalkıp oturması ile oluşan görsel dalga) coşkusundan da mahrum kalırdık.
Bundan yıl öncesine kadar çalışma prensibi elektromanyetik dalgalara dayanan teknoloji ürünleri hayatımızda yoktu ve buna rağmen hayatımızı sürdürebiliyorduk. Ancak dalgaları hayatımızdan çıkaramayacağımız durumlar da vardır. Dünya’daki yaşamın kaynağı olan enerjinin Güneş’ten ışık dalgalarıyla geldiğini düşünürsek dalgaların hem yaşam hem de evrenin varlığı açısından ne kadar önemli olduğunu anlayabiliriz. Peki, bu denli önemli olan dalgaların özellikleri nelerdir?
Dalga Nedir? Dalgaların Özellikleri Nelerdir?
Dalga olayı aslında enerjinin bir yerden başka bir yere taşınmasıdır. Örneğin durgun bir göle attığımız bir taşın suyun yüzeyinde oluşturduğu dalgaların kıyıya kadar ilerlediğini görürüz. Aslında kıyıya ulaşan, taşın atıldığı noktadaki suyun kendisi değildir. O noktada ortaya çıkan enerji su dalgaları ile kıyıya kadar iletilir. Dalga hareketi, ortamdaki titreşimlerin uyumlu hareketi olarak görülebilir. Su dalgasında her bir su molekülü hem aşağı-yukarı hem de ileri-geri yönde yaptıkları titreşim hareketinin birleşimi sonucu oluşan dairesel bir yörünge izler.
Yukarıdaki görselde durgun bir suda su dalgasının nasıl oluştuğu ve nasıl ilerlediği görülüyor.
Bu sırada bir yandan da enerjiyi komşu moleküllere ileterek onların da benzer hareketi yapmalarını sağlar. Yani suyun yüzeyindeki her molekül birbiri ardınca hareket eden ancak birbirlerinden bağımsız titreşim kaynaklarıdır. Böylece ilerleme doğrultusu boyunca oluşan dalga kıyıya kadar ulaşır.
Dr. Daniel A. RussellCC BY-NC-ND
Ses dalgası, elektromanyetik dalga, deniz dalgası, kütleçekimsel dalga ya da Meksika dalgası… Farklı özelliklere sahip olsalar da hepsi “genlik”, “dalga boyu” ve “frekans” gibi ortak nicelikleri içeren tek bir formülle ifade edilebilir. Türü ne olursa olsun bir dalganın hızı (v) dalga boyu (l) ve frekansa (f) bağlıdır. Dalgalar arasındaki ayırt edici bir özellik de dalganın titreşim doğrultusu (genliğinin doğrultusu) ile dalganın ilerleme doğrultusunun birbirine göre durumudur. Ses dalgalarında olduğu gibi bir dalganın titreşim doğrultusu ile ilerleme doğrultusu aynı ise boyuna dalga, elektromanyetik dalgalarda olduğu gibi titreşim doğrultusu ilerleme doğrultusuna dikse enine dalga olarak sınıflandırılır.
Hareketin tekrar etmesi için geçen süreye periyot (T) denir. Frekans (f) ise bir saniyede hareketin kaç kez tekrarladığının ölçüsüdür ve Hertz (Hz yani 1/saniye) birimiyle ifade edilir. Taneciğin aşağı-yukarı hareketini tekrar ettiği süre içinde (periyot) dalga ilerleme doğrultusunda dalga boyu kadar (l) yol alır. Dalganın hızı (v) ile dalga boyu ve frekans arasındaki ilişki v=lf şeklinde ifade edilir.
Ses dalgası ve su dalgası gibi dalgaların kaynağı mekanik hareket olduğu için (bu tür dalgalar mekanik dalgalar olarak isimlendirilir) oluşabilmeleri ve ilerleyebilmeleri için ortamda katı, sıvı ya da gaz hâlde madde tanecikleri olması gerekir. Elektromanyetik ve kütleçekimsel dalgalar ise boş uzayda da oluşup ilerleyebilirler. Mekanik olmayan dalga türlerinden biri olan elektromanyetik dalgada enerji titreşen elektrik alan ve manyetik alan sayesinde taşınır. Mekanik olmayan dalgalar boşlukta ışık hızında (saniyede yaklaşık km) ilerler, daha yoğun ortamlarda ise yayılma hızları azalır. Mekanik dalgaların hızını ise dalganın yayıldığı ortamın özelliği belirler. Bu dalgaların hızı ışık hızından çok daha azdır. Örneğin ses havada yaklaşık km/h (saniyede 0,34 km) hızla ilerler.
Teknolojik aletlerin çalışma prensibi elektromanyetik dalgalara dayandığından günlük hayatımızı en çok etkileyen dalgalar elektromanyetik dalgalardır. Elektromanyetik dalgalarda elektrik alanın ve manyetik alanın titreşim doğrultuları hem birbirlerine hem de ilerleme doğrultusuna diktir.
Elektromanyetik dalgada elektrik alanın ve manyetik alanın titreşim doğrultuları hem birbirine hem de ilerleme doğrultusuna diktir.
Işık Tayfı (Elektromanyetik Spektrum) Nedir? Elektromanyetik Dalgalar Nerelerde Kullanılır?
Elektromanyetik dalgalar boşlukta ışık hızında yayılır ve frekans aralığı çok geniştir. Elektromanyetik dalgaların belirli frekans aralıkları farklı isimlerle anılır. Bu sınıflandırma ışık tayfı olarak isimlendirilir. İnsan gözü görünür bölge aralığındaki elektromanyetik dalgaları algılayabilir. Frekansı görünür ışıktan küçük olan elektromanyetik dalgalar özellikle elektronik teknolojisinde bilgi transferinde kullanılır. Örneğin radyo ve televizyon yayınları, kablosuz internet, mobil iletişim sinyalleri bu frekans bölgesindedir. Frekansı görünür ışıktan büyük olan elektromanyetik dalgalar, örneğin X-ışınları ise tıp-sağlık alanında ve malzeme analizinde kullanılır.
Elektromanyetik dalganın frekansı çok geniş bir aralıkta olabilir.
Ses dalgaları, bu dalgaları üretebilen ve algılayabilen organlara sahip olan canlılar arasında iletişimde kullanılır. Ancak ses dalgalarının yayılabilmesi için ortamda madde taneciklerinin bulunması gerektiğinden genellikle kısa mesafeler arası iletişimde kullanılabilirler. Elektromanyetik dalgalar ise hem madde tanecikleri içeren ortamlarda hem de boşlukta yayılabilir. Teknolojik cihazlar (örneğin basit bir direnç, bobin ve kondansatör devresi) ile üretebildiğimiz elektromanyetik dalgalar aracılığıyla bilgiyi çok uzak mesafelere iletebiliriz. Örneğin Mars yüzeyinde görev yapan uzay araçlarının Dünya’dan kontrol edilmesini sağlayan komutlar ve uzay araçlarının gezegen hakkında topladığı bilgiler ve çektiği fotoğraflar elektromanyetik dalgalar sayesinde iletilir.
Elektromanyetik dalgaları aynı zamanda evren hakkında bilgi edinmek için de kullanırız. Elektromanyetik dalgalar boş uzayda enerjilerini kaybetmeden ışık hızında ilerler ve evrenin çok uzak noktaları hakkında bilgi edinmemizi sağlar.
Evren ve uzak gökadalar hakkında yakın zamanlara kadar yalnızca elektromanyetik dalgaları kullanarak bilgi edinebiliyorduk. Varlığı ’da Albert Einstein tarafından öngörülen kütleçekimsel dalgaların yılında doğrudan gözlemlenmesinden sonraysa evren hakkında kütleçekimsel dalgalar kullanılarak da bilgi elde edilmeye başlandı.
Kaynaklar:
Yazar Hakkında:
Prof. Dr. Hüseyin Sarı
Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fizik Mühendisliği Bölümü
nest...
Dalga Nedir? Dalgaların Özellikleri Nelerdir?
Çoğu zaman farkında olmasak da dalga ve dalga hareketinin yaşamın ve hayatımızın her alanında etkisi var. Bazen hayatımızı kolaylaştıran dalgaların bazı zaman da yıkıcı etkileri ile karşılaşıyoruz. Peki, dalgalar olmasaydı hayatımız nasıl olurdu?
Örneğin etkilerini günlük hayatımızda hissettiğimiz dalgaları düşünelim ve bir an için bunları hayatımızdan çıkardığımızı varsayalım. Neler olurdu? Her türlü uzaktan kumanda aletini, telsiz, radyo, televizyon ve cep telefonlarını kullanamaz, internetten mahrum kalırdık. Yemeklerimizi ısıtmak için kullandığımız mikrodalga fırınlar hayatımızda olmazdı. Ayrıca elektrikle çalışan birçok alet de işe yaramazdı çünkü bu aletlerin çalışma prensibi çoğunlukla elektromanyetik dalgalara dayanır. Sadece bunlar değil, tuttuğumuz takımı desteklemek için stadyumlarda oluşturduğumuz Meksika dalgasının (stadyumda her bir seyircinin ahenkli bir şekilde olduğu yerde ayağa kalkıp oturması ile oluşan görsel dalga) coşkusundan da mahrum kalırdık.
Bundan yıl öncesine kadar çalışma prensibi elektromanyetik dalgalara dayanan teknoloji ürünleri hayatımızda yoktu ve buna rağmen hayatımızı sürdürebiliyorduk. Ancak dalgaları hayatımızdan çıkaramayacağımız durumlar da vardır. Dünya’daki yaşamın kaynağı olan enerjinin Güneş’ten ışık dalgalarıyla geldiğini düşünürsek dalgaların hem yaşam hem de evrenin varlığı açısından ne kadar önemli olduğunu anlayabiliriz. Peki, bu denli önemli olan dalgaların özellikleri nelerdir?
Dalga Nedir? Dalgaların Özellikleri Nelerdir?
Dalga olayı aslında enerjinin bir yerden başka bir yere taşınmasıdır. Örneğin durgun bir göle attığımız bir taşın suyun yüzeyinde oluşturduğu dalgaların kıyıya kadar ilerlediğini görürüz. Aslında kıyıya ulaşan, taşın atıldığı noktadaki suyun kendisi değildir. O noktada ortaya çıkan enerji su dalgaları ile kıyıya kadar iletilir. Dalga hareketi, ortamdaki titreşimlerin uyumlu hareketi olarak görülebilir. Su dalgasında her bir su molekülü hem aşağı-yukarı hem de ileri-geri yönde yaptıkları titreşim hareketinin birleşimi sonucu oluşan dairesel bir yörünge izler.
Yukarıdaki görselde durgun bir suda su dalgasının nasıl oluştuğu ve nasıl ilerlediği görülüyor.
Bu sırada bir yandan da enerjiyi komşu moleküllere ileterek onların da benzer hareketi yapmalarını sağlar. Yani suyun yüzeyindeki her molekül birbiri ardınca hareket eden ancak birbirlerinden bağımsız titreşim kaynaklarıdır. Böylece ilerleme doğrultusu boyunca oluşan dalga kıyıya kadar ulaşır.
Dr. Daniel A. RussellCC BY-NC-ND
Ses dalgası, elektromanyetik dalga, deniz dalgası, kütleçekimsel dalga ya da Meksika dalgası… Farklı özelliklere sahip olsalar da hepsi “genlik”, “dalga boyu” ve “frekans” gibi ortak nicelikleri içeren tek bir formülle ifade edilebilir. Türü ne olursa olsun bir dalganın hızı (v) dalga boyu (l) ve frekansa (f) bağlıdır. Dalgalar arasındaki ayırt edici bir özellik de dalganın titreşim doğrultusu (genliğinin doğrultusu) ile dalganın ilerleme doğrultusunun birbirine göre durumudur. Ses dalgalarında olduğu gibi bir dalganın titreşim doğrultusu ile ilerleme doğrultusu aynı ise boyuna dalga, elektromanyetik dalgalarda olduğu gibi titreşim doğrultusu ilerleme doğrultusuna dikse enine dalga olarak sınıflandırılır.
Hareketin tekrar etmesi için geçen süreye periyot (T) denir. Frekans (f) ise bir saniyede hareketin kaç kez tekrarladığının ölçüsüdür ve Hertz (Hz yani 1/saniye) birimiyle ifade edilir. Taneciğin aşağı-yukarı hareketini tekrar ettiği süre içinde (periyot) dalga ilerleme doğrultusunda dalga boyu kadar (l) yol alır. Dalganın hızı (v) ile dalga boyu ve frekans arasındaki ilişki v=lf şeklinde ifade edilir.
Ses dalgası ve su dalgası gibi dalgaların kaynağı mekanik hareket olduğu için (bu tür dalgalar mekanik dalgalar olarak isimlendirilir) oluşabilmeleri ve ilerleyebilmeleri için ortamda katı, sıvı ya da gaz hâlde madde tanecikleri olması gerekir. Elektromanyetik ve kütleçekimsel dalgalar ise boş uzayda da oluşup ilerleyebilirler. Mekanik olmayan dalga türlerinden biri olan elektromanyetik dalgada enerji titreşen elektrik alan ve manyetik alan sayesinde taşınır. Mekanik olmayan dalgalar boşlukta ışık hızında (saniyede yaklaşık km) ilerler, daha yoğun ortamlarda ise yayılma hızları azalır. Mekanik dalgaların hızını ise dalganın yayıldığı ortamın özelliği belirler. Bu dalgaların hızı ışık hızından çok daha azdır. Örneğin ses havada yaklaşık km/h (saniyede 0,34 km) hızla ilerler.
Teknolojik aletlerin çalışma prensibi elektromanyetik dalgalara dayandığından günlük hayatımızı en çok etkileyen dalgalar elektromanyetik dalgalardır. Elektromanyetik dalgalarda elektrik alanın ve manyetik alanın titreşim doğrultuları hem birbirlerine hem de ilerleme doğrultusuna diktir.
Elektromanyetik dalgada elektrik alanın ve manyetik alanın titreşim doğrultuları hem birbirine hem de ilerleme doğrultusuna diktir.
Işık Tayfı (Elektromanyetik Spektrum) Nedir? Elektromanyetik Dalgalar Nerelerde Kullanılır?
Elektromanyetik dalgalar boşlukta ışık hızında yayılır ve frekans aralığı çok geniştir. Elektromanyetik dalgaların belirli frekans aralıkları farklı isimlerle anılır. Bu sınıflandırma ışık tayfı olarak isimlendirilir. İnsan gözü görünür bölge aralığındaki elektromanyetik dalgaları algılayabilir. Frekansı görünür ışıktan küçük olan elektromanyetik dalgalar özellikle elektronik teknolojisinde bilgi transferinde kullanılır. Örneğin radyo ve televizyon yayınları, kablosuz internet, mobil iletişim sinyalleri bu frekans bölgesindedir. Frekansı görünür ışıktan büyük olan elektromanyetik dalgalar, örneğin X-ışınları ise tıp-sağlık alanında ve malzeme analizinde kullanılır.
Elektromanyetik dalganın frekansı çok geniş bir aralıkta olabilir.
Ses dalgaları, bu dalgaları üretebilen ve algılayabilen organlara sahip olan canlılar arasında iletişimde kullanılır. Ancak ses dalgalarının yayılabilmesi için ortamda madde taneciklerinin bulunması gerektiğinden genellikle kısa mesafeler arası iletişimde kullanılabilirler. Elektromanyetik dalgalar ise hem madde tanecikleri içeren ortamlarda hem de boşlukta yayılabilir. Teknolojik cihazlar (örneğin basit bir direnç, bobin ve kondansatör devresi) ile üretebildiğimiz elektromanyetik dalgalar aracılığıyla bilgiyi çok uzak mesafelere iletebiliriz. Örneğin Mars yüzeyinde görev yapan uzay araçlarının Dünya’dan kontrol edilmesini sağlayan komutlar ve uzay araçlarının gezegen hakkında topladığı bilgiler ve çektiği fotoğraflar elektromanyetik dalgalar sayesinde iletilir.
Elektromanyetik dalgaları aynı zamanda evren hakkında bilgi edinmek için de kullanırız. Elektromanyetik dalgalar boş uzayda enerjilerini kaybetmeden ışık hızında ilerler ve evrenin çok uzak noktaları hakkında bilgi edinmemizi sağlar.
Evren ve uzak gökadalar hakkında yakın zamanlara kadar yalnızca elektromanyetik dalgaları kullanarak bilgi edinebiliyorduk. Varlığı ’da Albert Einstein tarafından öngörülen kütleçekimsel dalgaların yılında doğrudan gözlemlenmesinden sonraysa evren hakkında kütleçekimsel dalgalar kullanılarak da bilgi elde edilmeye başlandı.
Kaynaklar:
Yazar Hakkında:
Prof. Dr. Hüseyin Sarı
Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fizik Mühendisliği Bölümü
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası