Vertigo Neden Olur

Vertigoya, yani baş dönmesine pek çok hastalık neden olabiliyor. Doktorunuz vertigodan bahsediyorsa, bunu hastalığınızın adı değil bir belirtisi olarak düşünmelisiniz. Vücudun denge sisteminin merkezi olan iç kulaktaki hastalıklar başta olmak üzere birçok hastalık vertigoya neden olabiliyor.

İnsan vücudunda denge sistemi nasıl çalışıyor?
Denge sistemi ancak birden fazla sistemin koordineli çalışması sonucunda sağlıklı biçimde işliyor. Bu sistemlerin başında iç kulak denge organı geliyor. İç kulak denge organı iki kısımdan oluşuyor. Her iki kulakta üçer tane olmak üzere yarım daire kanalları bulunuyor. Bu yapılar bizim hareket halindeki dengemizi sağlıyor. İç kulakta yer alan ve ‘vestibül’ adı verilen organ ise yer çekimine karşı dengemizi sağlıyor. İç kulak denge organından çıkan sinirler beyin sapında; gözlerden, beyin sapından, omurilikten ve beyincikten gelen sinir lifleri ile birleşerek bir ağ oluşturuyor. Böylelikle bu organlar da denge sistemine katkıda bulunmuş oluyor.

Dengemizin temelini iç kulak oluşturuyor diyebilir miyiz?
İnsan vücudunun uzaydaki konumu öncelikle iç kulakta değerlendirilmiş oluyor. Ancak bulunduğumuz ortamın gözlerden gelen üç boyutlu bilgiler de bu sürece katkı vererek vücudun stabilizasyonu için önemli bir destek sağlıyor. Bunun yanı sıra ayaklardan gelen sinyaller de vücudun hangi destekle nerede durduğu bilgisini getiriyor. Bu bilgiler beyinde sentezlendikten sonra kaslarımıza gönderilen mesajlarla kasılma oranları belirleniyor. Bunların sonucunda ayakta durabiliyor ve hareket edebiliyoruz.

Vertigo kavramı neyi ifade ediyor, bir hastalık mı?
Vertigo, baş dönmesi anlamına geliyor. Baş dönmesi bir hastalık değil, bir hastalık bulgusu. Hastaların, “Bana vertigo teşhisi konuldu” demeleri bu nedenle doğru değil. Baş dönmesi yapan onlarca hastalık var. Önemli olan baş dönmesine neden olan hastalığın ortaya konması.

Vertigo en sık hangi nedenlerle ortaya çıkıyor?
Baş dönmesine sık neden olan hastalıklar, Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (Pozisyonel Baş Dönmesi), Meniere hastalığı, Vestibüler Nörinit (denge sinirinin virüsler tarafından tutulumu) ve migrene bağlı baş dönmesi olarak sıralanabilir.

Vertigonun belirtileri neler?
Baş dönmesi ilk belirti. Ancak hastalar baş dönmesini tanımlamakta zorlanıyor. En sık hissedilen, çevrenin dönüyor gibi olması. Ama kişinin kendini dengesiz hissetmesi, yerin ayağın altından kayıyormuş gibi olması, sersemlik hissi gibi de tanımlanabilir. Bu tarifler doktorun baş dönmesinin ayırıcı tanılarını yapmasına yardımcı oluyor. Ayırıcı tanıda baş dönmesinin süresi de önem taşıyor.

Vertigonun kaynağı nasıl tespit ediliyor?
Vertigonun tanısında en önemli etken hastanın baş dönmesini iyi tarif edebilmesi ve öyküsü oluyor. Böylelikle yüzde oranda hastanın baş dönmesine neden olan hastalık hakkında fikir sahibi olunabiliyor. Tabii kesin teşhis bu konuda geliştirilmiş özel testler yardımı ile yapılıyor. Gözlerin dengedeki rolü nedeniyle, göz hareketleri de bu konuda en güçlü yardımcı oluyor.

Tedavi hangi yöntemlerle yapılıyor? Kalıcı tedavi mümkün mü?
Baş dönmesini kontrol altına almak mümkün. Neden olan hastalık saptandıktan sonra, hastalığa yönelik tedaviye başlanıyor. En sık baş dönmesi yapan dört hastalık açısından ele alırsak; pozisyonel baş dönmesi tipine göre düzenlenecek yaklaşımlar ile tedavi ediliyor. Meniere hastalığında öncelikli tercih, ilaç tedavisidir. Hastaların yüzde 80’i bu şekilde iyileşiyor. İlacın yetersiz olduğu durumlarda kulak içi enjeksiyonları ve denge organına/sinirine yönelik ameliyatlar gündeme gelebiliyor. Vestibüler Nörinit’te, başlangıçta amaç hastanın yakınmalarını gidermek ve onu rahatlatmak. Daha sonra dengesizliğin giderilmesine yönelik ilaç ve rehabilitasyon uygulanıyor. Migrene bağlı baş dönmesinde ise migren hastalığına yönelik koruyucu ve önleyici tedavi ile baş dönmesi kontrol altına alınabiliyor. Baş dönmesi yapan onlarca hastalık var. Önemli olan buna neden olan hastalığın bulunması.

Vertigoya neden olan iç kulak hastalıkları nelerdir?
Benign paroksismal pozisyonel vertigo: Son zamanlarda bu hastalığa virüslerin etkili olduğu görüşü hakim. Bunun yanı sıra nekahet dönemlerinde hastanın uzun süre yatakta kalması, şiddetli ve ani baş hareketleri veya travma da bu tabloya neden olabiliyor. Hastalık, başın pozisyon değişiklikleri ile tetiklenen kısa süreli baş dönmeleri ile kendini belli ediyor.

Meniere hastalığı: İç kulak sıvılarının basıncının artması sonucu ortaya çıkan krizler halinde kendisini gösteren işitme kaybı, kulak çınlaması ve kulakta basınç hissinin de eşlik ettiği bu hastalığın nedeni tam olarak bilinmiyor.

Vestibüler nörinit: Bu hastalık denge sinirinin virüslerce etkilenmesi sonucu ortaya çıkıyor. Hastada şiddetli başlayan, uzun süren, geçici olarak azalma gösteren bir baş dönmesi görülüyor.

Prof. Dr. Nuri Özgirgin
Bayındır Hastaneleri Kulak Burun Boğaz Baş ve Boyun Cerrahisi Bölüm Başkanı 

Vertigo Nedir?

Vertigo, sizin veya etrafınızda gördüğünüz nesnelerin hissine kapılmanıza neden olmaktadır. Genellikle mide bulantısı, kusma ve denge bozuklukları bu durumun ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bu hastalık genellikle baş dönmesine neden olmaktadır. Ancak her baş dönmesi vertigo değildir. Vertigo belirtileri arasında özellikle akut kulak iltihapları, iç kulağın iltihaplanmasıyla vertigo meydana gelebilmektedir. Bu hastalığa neden olan durum tespit edilip tedavisine başlanır.

Vertigo Belirtileri Nelerdir?

Hareket yanılsamasının, olmayan bir hareketi oluyormuş gibi algılamamızın sebebi her iki iç kulağımızdaki vestibüler sistemden beynimize o anki dengemizle ilgili sürekli olarak gönderilen bilgilerde bir uyumsuzluğun ortaya çıkmasıdır.
Gerçek vertigonun nedenleri arasında en sık görülenler vestibüler sistemin yerleştiği iç kulak ile ilgilidir, örneğin BPPV ( Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo),  Menier Hastalığı, Vestibüler  nörinit ; vertigoya neden olan en sık görülen hastalıklardandır. Bunun yanı sıra vestibüler sistemin merkezinin yerleştiği beyin sapını etkileyen hastalıklar da vertigo nedenleri arasındadır. Akut ve kronik orta kulak iltihaplarının seyri sırasında da iç kulağın ilthaptan etkilenmesi sonucu vertigo ortaya çıkabilir, etkin bir şekilde müdahale edilmesi gerekir.

Vertigo Nedenleri Nelerdir?

Başta boşluk hissi, yürürken sendeleme, ayakta durmakta zorluk da baş dönmesi olarak tarif edilebilir. Ancak gerçekvertigogenellikle rotasyonel niteliktedir. Çevrenin dönmesi veya kişinin kendisinin dönmesi şeklinde olur.
Sübjektif bir duygu olduğu için hastalığın sebebinin araştırılmasında en önemli adım hastanın yakınmasının değerlendirilip, özelliklerinin not edildiği öykünün alınmasıdır. Burada hastalığın süresi, baş pozisyonu ile ilgisinin olup olmadığı, eşlik eden başka yakınmalar, bilinç kaybının olup olmadığı sorgulanır. Daha sonraki adım, fizik muayenedir ayrıca yardımcı tanı testleri kullanılabilir. Testler arasında, odyolojik testler, videonistagmografi, kalorik testler ve pozisyonel testler sayılabilir.

Vertigo Nasıl Tedavi Edilir?

Vertigo hastalık değildir, bir hastalığın belirtisi olabilecek bir durumdur. Bu yüzden teşhis edilen hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Örneğin en sık görülen Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo tedavisi, ilk aşamada vertigoya iç kulaktaki hangi bölümün sebep olduğunun tespit edilmesinden sonra bu bölüme uygun manevralar ile yapılır. Vestibüler Nörinit hastalığında ise ilaç tedavisi uygulanır. Baş dönmesine Menier Hastalığı neden oluyorsa bu hastalığa özel farklı tedavi yöntemleri uygulanır.

Vertigo sebebi olarak bir akut orta kulak iltihabı saptanmışsa ilaç tedavisiyle birlikte miringotomi işlemi ile orta kulaktaki iltihabi birikimin boşaltılması gerekir. Kronik bir orta kulak iltihabı söz konusu ise kulak kemiğine yerleşmiş enfeksiyon cerrahi girişimle temizlenmeli, iç kulağın iltihaptan etkilenmiş bölümü onarılmalıdır.

Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Vertigo Nedir?

Vertigo, kişinin etrafındakileri dönüyormuş gibi algıladığı bir baş dönmesi şeklidir. Vertigo bir hastalık olmaktan ziyade birçok farklı hastalıkta ortak olarak görülebilen bir belirtidir. İç kulak, beyin ve bu ikisi arasındaki sinir yolağında meydana gelen rahatsızlıklar vertigoya neden olabilir.

Vertigo geçici bir durum olabileceği gibi kişiyi uzun süre etkileyebilir.

Vertigo, kendi içerisinde farklı gruplara ayrılabilir:

• Çevresel (Periferik) Vertigo: Toplam vertigo vakalarının yaklaşık %80’inde periferik vertigo görülür. Periferik vertigo genellikle iç kulakla ilgili bir sorun sonucunda ortaya çıkar. İç kulakta yer alan küçük organlar yerçekimi algılamak ve beyne kişinin pozisyonu ile ilgili bilgiler göndermekle görevlidir. Bu bağlantı sayesinde kişiler ayaktayken dengesini sağlayabilir. Bu bağlantıdaki herhangi bir sorun vertigo oluşumu ile sonuçlanır.
• Merkezi (Santral) Vertigo: Beyin kökü veya beyincik ile yani merkezi sinir sistemi ile ilgili problemler merkezi vertigo oluşumuna sebebiyet verir. Toplam vertigo vakaları içerisinde merkezi olanların oranı yaklaşık %20’dir.

Vertigo Belirtileri Nelerdir?

Vertigosu olan kişiler kendilerini veya çevresindekileri dönüyormuş, hareket ediyormuş gibi algılar. Vertigonun kendisi de bir belirti olmakla beraber diğer bazı semptomlarla birliktelik gösterebilir. Vertigo ile birlikte görülebilen semptomlardan bazıları:

• Denge problemleri
• Sersemlik
• Hareketle birlikte hasta olma (yol tutması) hissi
• Mide bulantısı, kusma
• Kulak çınlaması (tinnitus)
• Kulakta dolgunluk hissi, kulak tıkanması
• Baş ağrısı
• Gözlerin kontrolsüz bir şekilde titreme benzeri bir tarafa doğru kayması, nystagmus

Vertigo Neden Olur?

Vertigo, iç kulakta yer alan ve dengeden sorumlu olan yapılardaki bir bozukluk veya merkezi sinir sisteminde bir sorun olması nedeniyle oluşur. Vertigoya neden olan rahatsızlıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Labirentit: İç kulakta işitme ve dengeden sorumlu vestibülokoklear sinirin bulunduğu labirent adı verilen bir yapı bulunur. Labirentit, bu yapıda enfeksiyon sonucu iltihaplanma oluşmasıdır. İç kulaktaki bu iltihaplanma, vestibülokoklear sinirin fonksiyonunu bozar. Baş hareketleri, vücut pozisyonu, işitme gibi pek çok işlevi olan vestibülokoklear sinirin hasar görmesi sonucu beyne mesaj iletiminde aksaklıklar meydana gelir. Sonuç olarak labirentit sorunu yaşayan kişiler vertigodan işitme kaybına, baş ağrısından kulak çınlamasına kadar uzanan semptomlardan bazılarını gösterebilir.
• Vestibüler Nörit: Vestibüler sinirin iltihaplanması vestibüler nörit olarak adlandırılır. Bu hastalık labirentite benzemekle birlikte vestibüler nöritte kişinin işitmesi etkilenmez. Vestibüler nörit hastalarında; vertigo, bulanık görme, şiddetli mide bulantısı, denge kaybı, düşme gibi belirtiler görülebilir.
• Kolesteatom: Kolesteatom, genellikle tekrarlayan enfeksiyonlara bağlı olarak orta kulakta gelişen kanseröz olmayan ben benzeri bir yapıdır. Kolesteatom kulak zarının arkasına doğru büyüdükçe kulaktaki kemik yapılarına hasar vererek işitme vertigo ve işitme kaybı gibi sorunlara yol açabilir.
• Meniere Hastalığı: Meniere hastalığı iç kulakta sıvı birikmesine bağlı olarak ortaya çıkan ve vertigo ataklarına neden olan bir hastalıktır. Meniere hastalığına sahip kişilerde vertigoya ek olarak işitme kaybı ve kulak çınlaması gibi belirtiler de oluşabilir. Bu hastalık en sık yaş aralığındaki kişilerde görülür. Meniere hastalığının nasıl geliştiği henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Hastalığın kan damarlarındaki daralma veya otoimmün kaynaklı olabileceği düşünülmektedir. Enfeksiyon ve genetik yatkınlığın da hastalık gelişiminde rol alabileceğini gösteren bulgular vardır.
• Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): İç kulakta otolit organlar olarak bilinen sıvı ve kalsiyum karbonat kristallerini içeren yapılar bulunur. BPPV’de kalsiyum karbonat kristalleri olması gerektiği yerden çıkarak yarım daire kanallarına düşer. Yarım daire kanalına düşen bu kristaller, her harekette kanal içerisindeki duyusal saç hücrelerine dokunur. Kristallerin bu yanlış yerleşimi nedeniyle beyin kulaktan pozisyon ve hareket ile ilgili doğru bilgi alamaz. Bu durumda baş dönmesi ve vertigoya neden olur. BPPV’de hastalar genellikle 1 dakikadan kısa süre vertigo atakları yaşar. Ancak bu hastalarda da mide bulantısı gibi semptomlar ortaya çıkabilir.

Vertigoya neden olan diğer bazı durumlar ise şu şekilde sayılabilir:

• Migren
• Kafa travması
• Kulak cerrahisi
• Perilenfatik fistül (İç kulak ve orta kulak arasındaki zarın yırtılması sonucu kulak sıvısının orta kulağa doğru akması)
• Zona hastalığı
• Otoskleroz (İç kulakta yer alan kemiklerin büyümesi)
• Sifiliz
• Ataksi
• İnme
• Beyincik ya da beyin kökünü ilgilendiren hastalıklar
• Akustik nörinom
• Multipl Skleroz (MS) hastalığı

Vertigo Teşhisi Nasıl Konulur?

Vertigo teşhisi için doktora başvuran kişilerden ayrıntılı bir tıbbi öykü alınır. Böylece hastadaki baş dönmesinin olası sebepleri berlirlenmeye çalışılır. Baş dönmesine neden olabilecek durumların tespiti için muayene, kan tahlili, ultrason ya da MR gibi görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir.

Baş dönmesi ile başvuran hastalarda sık yapılan nörolojik muayene çeşitlerinden bazıları şu şekildedir:

• Nistagmus adı verilen göz hareketelerinin incelenmesi
• Baş sallama testi
• Romberg Testi: Doktor hatadan ayağa kalkmasını ve dik bir şekilde durmasını söyler. Daha sonra hastadan ayaklarını birleştirmesini ve gözlerini kapatmasını ister. Hastanın gözlerini kapattıktan sonra dengesinin bozulması hastada merkezi sinir sistemi ile ilgili bir sorun olabileceğine işaret eder.
• Fukuda-Unterberger Testi: Bu testte hastadan gözleri kapalı olarak olduğu yerde 30 saniye boyunca yürüyormuş gibi yapması istenir. Hasta durduğunda bir tarafa doğru dönmüşse bu durum hastanın iç kulakla ilgili bir sıkıntısı olduğunun göstergesi olabilir.
• Günümüzde yaygınlaşmaya başlayan VNG testi: bir gözlük ve bilgisayar yardımı ile göz hareketleri ve görme kas hareketlerinin değerlendirilmesi.
• Kalorik testler ile VNG cihazı eşliğinde göz hareketlerinin değerlendirilmesi.

Vertigo ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Vertigo, gebe kadınlarda toplumun geri kalanına göre daha sık görülen bir problemdir. Hamilelikteki hormonal değişimler gebenin vücudundaki sıvı dengesinin de değişmesine neden olur. İç kulaktaki sıvı da bu değişimden etkilenir. Dolayısıyla gebelerde sıvı değişimine bağlı olarak vertigo, mide bulantısı, işitme güçlüğü, denge problemleri, kulak dolgunluğu gibi sorunlar oluşabilir. Mide bulantısı şikayetleri gebeliğin başlarında daha yoğunken gebeliğin sonuna doğru azalır. Denge bozuklukları ise gebeliğin ikinci ve üçüncü trimesterinde artış gösterir. Kişinin vücudu, hormonal değişimlere bağlı sıvı değişimlerine adapte oldukça vertigoda da azalma görülebilir.

Gebelikte bulantı, vertigo, denge kaybı gibi pek çok farklı semptomu hafifletmeye yarayan ilaçlar mevcuttur. Ancak hemilelerin bu ilaçları kullanmadan önce mutlaka doktoruna başvurması ve doktor onayı aldıktan sonra uygun ilaçlara başlaması gerekir.

Vertigo Krizinde Ne Yapılmalıdır?

Vertigo bazı durumlarda tedaviye ihtiyaç duymadan kendiliğinden geçer. Ancak vertigonun kalıcı olarak düzeltilebilmesi için bu duruma sebep olan durumun ortadan kaldırılması gerekir.

Enfeksiyona bağlı gelişen vertigo tedavisi için antibiyotik veya Zona hastalığına bağlı gelişen vertigo için antiviral ilaçlar tedavide kullanılabilir.

Vertigoyla birlikte görülebilen mide bulantısı, kusma, yol tutması gibi belirtilerin hafifletilmesi için hastaya antihistaminik veya antiemetik (bulantı önleyici) ilaçlar verilebilir.

Vertigonun tedavisinde cerrahi işlemler de diğer tedavi seçeneklerinin işe yaramadığı durumlarda tercih edilebilir. BPPV ve akustik nörinom, tedavisinde cerrahinin kullanılmasının uygun olduğu iki rahatsızlıktır.

Vertigo hastalarındaki denge kaybı ve baş dönmesi şikayetleri ciddi yaralanmalara yol açabilir. Bu nedenle vertigo, tanısı ve tedavisi aksatılmaması gereken bir durumdur. Vertigonun altında yatan nedenin bulunması ve tedavi edilmesi kişiyi düşme gibi olası risklerden korur ve kişinin yaşam kalitesini artırır.