Aşırı Ishal Ve Mide Bulantısı

Norovirüs Nedir?

Norovirüs, caliciviridae ailesine ait oldukça bulaşıcı özellikte mide ve bağırsakları etkileyen bir virüstür. Norovirüsün dünya genelinde, gastrointestinal sistemi etkileyen en yaygın virüs olduğu düşünülür. İnsan sağlığını olumsuz yönde etkileyen norovirüs enfeksiyonu, daha çok yiyecek ve içecekler yoluyla yayılır ve gıda kaynaklı salgın hastalıkların yarısından fazlasının sebebidir. Norovirüs, sıklıkla kontamine besinlerle yayıldığı için zaman zaman gıda zehirlenmesi olarak da tabir edilir.

Norovirüsün farklı türleri bulunur ve sebeple daha önceden bu virüsle enfekte olmak, kişilerde virüse karşı herhangi bir bağışıklık gelişimi sağlamaz. Norovirüs, daha çok kış aylarında görülse de, yılın herhangi bir zamanında da ortaya çıkabilir ve genellikle küçük çocuklar ile yaşlı kişileri etkiler.

Norovirüs Belirtileri Nelerdir?

Norovirüs belirtileri, virüsle enfekte olduktan sonra yaklaşık olarak 12-48 saat içinde ortaya çıkar ve çoğunlukla 1-3 gün boyunca devam eder. Görülen belirtiler, bazı kişilerde hafif seyrederken bazı kişilerde ise şiddetli olabilir. Semptomlar düzelse bile virüs, dışkı yoluyla yayılabilir ve 2 hafta boyunca bulantı olmadan kusma devam edebilir. Genel olarak norovirüs belirtilerinden bazıları ise şöyledir:

• Mide bulantısı ve kusma
• Mide ve karın krampları
• Sulu ishal
• Düşük dereceli ateş
• Titreme
• Baş ağrısı
• Vücut ağrıları
• Genel hastalık hali

Norovirüs Nasıl Bulaşır?

Norovirüs, bulaşıcı bir hastalık olduğundan başka kişilere yayılması kolaydır. Enfekte olmuş kişideki bulaşıcılık, semptomlar görülmese bile 8 haftaya kadar devam edebilir. Norovirüs bulaşma yollarından bazıları ise aşağıdaki gibidir:

• İyi temizlenmemiş sebze ve meyve tüketmek
• Steril koşullarda hazırlanmamış yiyecekleri yemek
• Temiz olmayan sulardan içmek
• Enfekte bir kişiyle yakın temas kurmak
• Enfekte kişiyle ortak eşyalar kullanmak
• Kontamine bir yüzeye dokunduktan sonra elleri ağza götürmek
• Genel tuvalet ve banyoları kullanmak
• Halka açık yüzme havuzlarına girmek
• Okul, kreş, hastane, otel gibi kalabalık yerlerde bulunmak veya bu yerlerde çalışmak

Norovirüs Tanısı Nasıl Konulur?

Norovirüs tanısı, genellikle semptomlar doğrultusunda konulur. Zayıflamış bir bağışıklık sistemi ve diğer belirtiler varsa doktorlar nedenini tespit etmek için dışkı testi isteyebilir. Ancak, norovirüs tanısı hastadaki belirtilere göre teste gerek olmadan da konulabilir.

Norovirüs Nasıl Tedavi Edilir?

Norovirüsün özel bir tedavi şekli yoktur ve enfeksiyon, çoğunlukla birkaç gün içinde kendiliğinden geçme eğilimi gösterir. Norovirüs, bakteriyel bir enfeksiyon olmadığı için antibiyotikler, tedaviye yanıt vermez. Tedavi planı, norovirüsün sebep olduğu semptomları ortadan kaldırmaya ve dehidrasyonu (vücudun normalden fazla su kaybetmesi) düzeltmeye yöneliktir. Bunlar genellikle, mide bulantısını ve ishali kontrol almaya yönelik bazı ilaçları ve su kaybını yerine koymak için rehidrasyon (vücudun su kaybının yerine konması) sıvılarını içerir. Norovirüs, su kaybına sebep olabileceğinden hastalık süresi boyunca bol su içmek önemlidir. Yetersiz sıvı alımı durumlarında ise damar yoluyla serum tedavileri gerekebilir.

Norovirüs Tedavisinde Doğal Yöntemler

Norovirüs ile enfekte olmuş bir kişinin yapması gerekenlerin başında, şüphesiz kendini izole etmek gelebilir. Kişi, bu sayede hem başkalarını bulaş riskinden koruyabilir hem de bol bol istirahat ederek hastalığın ilerlemesinin önüne geçebilir. Norovirüs tedavisinde evde uygulanabilecek doğal yöntemlerden bazıları şöyledir:

• İstirahat etmek
• Su kaybının önüne geçmek için bol su içmek
• Beslenme düzenini aksatmayıp, hafif ve sindirimi kolay bir diyet uygulamak
• Pirinç, patates, muz gibi yağsız proteinler ve yoğurt, kefir gibi doğal probiyotikler tüketmek
• İshali kötüleştirebileceği için şekerli ve kafeinli içeceklerden uzak durmak
• Mide bulantısını tetikleyebilecek süt ve süt ürünlerini, baharatlı ve yağlı besinleri tüketmemek

Norovirüs Enfeksiyonundan Korunma Yolları

Norovirüsler, sürekli olarak genetik değişikliğe uğradığından hastalıktan korunmak için geliştirilen herhangi bir aşı yoktur. Norovirüs enfeksiyonundan en etkili korunma yollarının başında, hijyen kurallarına uymak gelir. Norovirüsler, soğuk ya da sıcak ortam farketmeksizin yaşadıkları için dezenfeksiyon işlemleri zor olabilir. Bu sebeple, hijyen kurallarının iyi bir şekilde uygulanması ve kişilerle yakın temas kurmamaya dikkat etmek gerekir. Genel olarak norovirüs enfeksiyonundan korunma yollarından bazıları ise şu şekilde sayılabilir:

• El Temizliğini İhmal Etmemek: Tuvalete gittikten sonra, bebek bezi değiştirdikten sonra veya yemek hazırlamadan önce elleri en az 20 saniye boyunca ılık su ve sabunla yıkamak, başta norovirüs olmak üzere diğer viral hastalıklardan da korunmanın en etkili yöntemlerinden biridir.
• Yüzey Temizliğine Dikkat Etmek: Özellikle enfekte bir kişiyle aynı ortamda bulunuyorsanız mutfak, banyo vb. tezgâhları ve diğer yüzeyleri, sık sık çamaşır suyu bazlı temizleyiciler ile temizlemek önemlidir. Bu durum, norovirüsün yüzeylerde tutunamayıp, diğer kişilere bulaşma riskini en aza indirir.
• Çöpleri Bekletmemek: Özellikle kirli bebek bezlerini ve kullanılmış peçete, tuvalet kağıdı vb. atıkları bekletmeden çöpe atmak, norovirüsün bulaşmasının önüne geçebilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta ise çöpe atma işleminden önce temiz bir eldiven kullanmak olabilir.
• Sebze ve Meyveleri İyi Yıkanmak: Çiğ olarak yenen meyve ve sebzeleri iyi bir şekilde yıkamak, norovirüs ve gıdalarla bulaşan diğer virüslerin görülme riskini azaltabilir. Bunun dışında, istiridye gibi kabuklu deniz mahsullerini de yemeden önce iyice pişirmek gerekir.
• Seyahat Sırasında Dikkatli Olmak: Toplu taşıma araçlarında uzun saatler vakit geçirmek veya otel, kruvaziyer gemi gibi toplu kullanım alanlarında bulunmak, norovirüsün bulaş riskini artırabilir. Bu sebeple, bu tarz yerlerde bulunurken maske kullanmak, hijyen kurallarına dikkat etmek ve iyi pişmiş yiyecekler ile kapalı içecekleri tercih etmek önemlidir.

Norovirüs Komplikasyonları Nelerdir?

Norovirüs, çoğu kişide kısa bir sürede atlatılır ve kalıcı hasara yol açmaz. Ancak bebekler; küçük çocuklar, ileri yaştaki kişiler, hamileler ve düşük bağışıklığı olan bireylerde daha ağır seyredebilir ve birtakım komplikasyonlara neden olabilir. Norovirüsün sebep olabileceği en önemli komplikasyon ise dehidrasyondur. Dehidrasyona bağlı ortaya çıkabilecek olumsuz durumlardan bazıları ise şunlardır:

• Ayakta dururken olan baş dönmesi
• Ağız ve boğaz kuruluğu
• Daha az idrara çıkma
• Çok derin ve sürekli olan uyku hali
• Gözyaşı olmadan veya çok az gözyaşı olan ağlama
• Donukluk ve kayıtsızlık
• Tükenmişlik durumu

Norovirüs Ne Zaman Tehlikeli Olur?

Norovirüs, çoğu zaman tehlikeli değildir. Ancak risk grubundaki kişilerde bazen ilerleyebilir ve böyle bir durumda vakit kaybetmeden bir doktora başvurmak gerekir. Acil tıbbi yardım alınması gereken hallerden bazıları ise şunlardır:

• İshal şiddetliyse ve 3 günden uzun süredir devam ediyorsa
• Vücudun su kaybı önlenemiyorsa
• Yüksek ateş varsa
• Kanlı dışkı oluyorsa
• Kişide mevcut başka bir sağlık sorunu varsa

Siz de norovirüsün sebep olduğu bazı belirtiler yaşıyorsanız veya yakın zamanda enfekte bir kişiyle temas ettiyseniz bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz.

Gıdalar birçok enfeksiyon hastalığının bulaşmasında aracı rol oynayabilirler. Gıda zehirlenmesi herhangi bir yiyecek ya da içeceğin tüketimi sonucu meydana gelen enfeksiyon veya intoksikasyon durumuna verilen genel isimdir. Yaz aylarının gelmesi ve hava sıcaklığının yükselmesi ile gıda zehirlenmelerinin görülme sıklığı artar. Tüketilecek olan gıdaların sıcak ortamda unutulması, uygun ortamda saklanmaması sonucunda zararlı bakteriler ve bakterilerin salgıladığı toksinler ile enfeksiyöz durumlar daha sık meydana gelir. Özellikle protein içeriği fazla olan et ve süt ürünleri,  deniz mahsülleri, yumurta, mayonez gibi gıdalar risk altındadır. Patates, pirinç ve konservelerde saklanan gıdalarda zehirlenmelere neden olabilir.

Bakteriler geniş bir sıcaklık aralığında canlı kalmalarını sürdürebilmekle beraber, en iyi 5-60 ?C’de çoğalırlar. Uygun nem, oksijen, pH değerlerinde yeterli zaman geçirmeleri gerekmektedir. Yaz ayları bu koşulları kolaylıkla sağlar.

Genellikle hafif seyirli ve kısa süreli hastalıklardır, fakat zehirlenmeye yol açan besinler ve kişiyle ilişkili bazı faktörler (etkilenen kişinin bağışıklık sisteminin zayıf olması veya yaşlı, gebe, bebek olması gibi)  hastalığın zaman zaman daha ağır seyret­mesine hatta ölümcül olmasına yol açabilir. Hastalığa neden olan bakteri veya toksinin özelliği, besinin ne oranda bakteri veya diğer ajanlar ile kirlendiği, tüketilen miktar ve kişinin bakteriye karşı gösterdiği duyarlılığa göre klinik tablo değişiklik gösterebilir. Aynı kontamine besini tükettikten sonra oluşan belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Kiminde hiç belirti görülmezken, kiminde de belirtiler çok ağır seyredebilir. Belirtiler sıklıkla kontamine olmuş gıda tüketiminden 30 dakika ile 72 saat sonra aniden başlar. Bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, karında kramp, mide yanması gibi sindirim sistemini ilgilendiren belirtilerin yanı sıra ateş, üşüme, titreme, sıcak basması, halsizlik gibi yakınmalar da gözlenebilir.

Kusma ve ishal vücudun zararlı bileşenleri uzaklaştırmak için gösterdiği tepkilerdendir. Bu nedenle klinik tablo aydınlanana kadar bulantı ve ishali önleyici ilaçlar kullanılmamalıdır. İshal ve kusmayı arttıracak düşüncesiyle hiçbir şey yememek yanlış bir davranıştır. İshal tedavisinin en iyi şekli dinlenmek ve bol miktarda sıvı ( temiz içme suyu, ayran, maden suyu, şekersiz çay vb.) tüketmektir. İshal geçene kadar yoğurt, pirinç lapası, haşlanmış patates gibi besinler tüketilmeli, bağırsak hareketliliğini arttıran çiğ sebze, erik, kayısı, incir, üzüm, karpuz gibi meyveler tüketilmemelidir. Meyveler iyice yıkandıktan ve kabuğu soyulduktan sonra tüketilmelidir. Kanlı ishal, boyun sertliği, şiddetli baş ağrısı, ateş varlığında ve şikayetlerin 2 günden fazla devam etmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.