Asya Hun Ne Zaman Kuruldu

Orta Asya’da Kurulan İlk Türk Devleti Özellikleri

• Türkler tarafından Orta Asya’da kurulmuş olan ilk devlettir.
• Türkler arasındaki siyasi birliği sağlayan bu devletin başkenti Ötüken’dir.
• Çinliler ile büyük bir mücadele içine girmişler ve Çin’i vergiye bağlamışladır.
• MÖ yılında Çin ile Kuzey Şansi Antlaşmasını imzalamışlardır.
• Asya Hunların kurucu olan Teoman, Çin kaynaklarından Şan-yü ya da Tan-hu unvanlarıyla anılmıştır.
• Teoman döneminde Çine düzenlenen akınlar neticesinde Çin Seddi inşa edilmiştir.
• Orta Asya Türk devletlerinde görülen ikili yönetimin ilk örneği Asya Hun Devleti’dir.

Orta Asya’da Kurulan İlk Türk Devleti Hangi Devletlerle İlişki Kurmuştur?

Asya Hun Devleti’nin en çok ilişki kurduğu devlet, hüküm sürdüğü coğrafya gereği Çin olmuştur. Özellikle Mete döneminde, İpek Yolu’nun hâkimiyeti için Çin ile büyük mücadeleler yaşanmıştır. İki devlet arasında gerçekleşen savaşlar neticesinde Çin, Asya Hunları tarafından haraca bağlanmıştır. Ayrıca Mete döneminde Çin ile ilişkilerin mesafeli olmasına da büyük özen gösterilmiştir. Bunun en büyük sebebi ise Türk halkının, kalabalık Çin içinde asimile olmasına engel olma düşüncesidir.

Mete’nin ölümünden sonra ise Çin ile olan bu mesafeli ilişki devam ettirilememiştir. Özellikle Çinli prenseslerin ve Çin ipeğinin ülkeye girmesi ile devletin ileri gelenleri lüks bir hayatın içine girmiş ve bu durum da devletin giderek zayıflamasına ve hatta çöküşüne sebep olmuştur.

Türk Adıyla Kurulan İlk Türk Devleti

Tarihte Türk adıyla kurulan ilk Türk devleti Göktürklerdir. Asya Hun Devleti’nin dağılmasının ardından yılında Türk boyları arasında siyasi birliği sağlayan Göktürkler, Bumin Kağan önderliğinde kurulmuştur. yılına kadar Orta ve İç Asya’da hüküm sürmüş olan Göktürkler; Türk diline ait en eski yazılı kaynakları da vermiş olan bir devlettir.

Devletin Genel Özellikleri:

• Türkler tarafından kurulan ilk devlet ve ilk imparatorluktur. 
• Ötüken’de kurulan ilk Türk Devletidir.  
• Türkler tarafından kurulan ilk teşkilatlı devlettir. 
• İlk Türk devletleri içinde en güçlü olan devlettir.  
• Çin’i vergiye bağlayan ilk Türk devletidir. 
• Türkler arasında siyasi birliği sağlayan ilk devlettir.
• Hun adının geçtiği ilk anlaşma ve Orta Asya’daki ilk yazılı anlaşma Çin-Hun arasındaki M.Ö Kuzey Şansi Antlaşmasıdır
• Asya Hunlarının kurucusu Teoman’dır. Çinliler tarafından kendisine Şan-yü ve Tan-hu unvanları verilmiştir. 
• Teoman döneminde, Çin üzerine sefer düzenlenmiş olup bazı topraklar ele geçirilmiştir. Çinliler Hun akınlarını durdurmak amacıyla Çin seddini yapmışlardır.
• Türk devletlerinde ilk federatif sistem (ikili yönetim) Asya Hunlarında görülür.

Metehan Dönemi 

• Devlete en parlak dönemini yaşatmıştır. Metehan babasını yenerek tahta çıktıktan sonra ilk seferini Moğol kökenli Tunguzlar ve Yüeçiler üzerine yaparak itaat altına almıştır. Orta Asya’da birbirinden ayrı yaşayan yirmi altı Türk boyunu tek bayrak altında toplayarak ilk kez Orta Asya Türk siyasi birliğini sağlamıştır. 
• Çin üzerine seferler düzenleyerek kuzey bölgelerini tamamen ele geçirmiştir. Çin isteği üzerine iki taraf arasında anlaşma yapılmış ve Çinliler vergi olarak yiyecek, içecek ve ipek vermeyi kabul etmişlerdir. Asimile olma tehlikesine karşı bölgeye yerleşmeyip Çin vergiye bağlanmıştır.
•  Tahta çıktığında Metehan’ın tecrübesizliğinden yararlanmak isteyen Asya kökenli Tunguzlar, ondan çeşitli isteklerde bulunmuşlardır. Metehan ‘’Benden eğerimi isteyin vereyim, atımı isteyin vereyim, çadırımı isteyin vereyim onlar benimdir, fakat vatanımdan hiç kimse bir karış toprak istemesin vermem toprak milletindir’’ diyerek karşı çıkmıştır. Bu sebeple ilk milliyetçi hükümdar olarak bilinir.
•  Metehan döneminde orduda onlu sistem geliştirilmiştir. Bu sebeple Metehan’ın tahta çıkışı (M.Ö. ) Türk kara kuvvetlerinin kuruluşu olarak
•  Metehan döneminde ilk düzenli vergi sistemi de kurulmuştur 
• Bu dönemin sonlarına doğru Çin, evlilik yoluyla gönderdiği prensesler aracılığıyla Hunların zayıf yanlarını öğrenmişlerdir.
• Islıklı ok’un mucidi Metehan’dır. Hunlara ait olan Oğuz Kağan destanında adı geçen Oğuz Kağan da Metehan’dır .

Ki-Ok Dönemi

• Metehan’dan sonra devletin başına oğlu Ki-Ok geçmiş ve Çinli bir prensesle evlenmiştir. Böylece Çinliler Asya hunlarının zayıf yanlarını öğrenmişlerdir. 
• Ki-Ok dönemiyle başlayıp daha sonra da devam eden Çin entrikaları devleti yıkılışa götürmüştür. 
• Ki-Ok’tan sonraki Kün-Çin döneminde Çinliler, Hunlara ödemek zorunda oldukları vergiyi vermekten vazgeçtiler ver İpek yolunun kontrolünü ele geçirdiler. 
• Hohanyeh ile kardeşi Çiçi arasında kardeş kavgaları başlaması nedeniyle M.Ö. 60’da devlet Doğu-Batı olarak ikiye ayrılmıştır.

Batı Hunlarının başına geçen Çi-Çi himayesindeki halk ile Talas ırmağına göç etmiştir. Doğu hunlarının başına geçen Ho-Han-Yeh ise ülkesini Çinlilerin himayesine sokmuştur. Daha sonra doğu hunlarında Çinlilere karşı bağımsızlık mücadelesi başlatılmış ve Doğu Hunları da Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılmışlardır. Kuzey Hunları ise Karadeniz bölgesine doğru hareket ederek Balamir önderliğinde Kavimler Göç’üne sebep olmuşlardır.

Asya Hunlarının parçalanmasıyla Çin’de Tabgaçlar, Afganistan’da Akhunlar ve Macaristan’daki Avrupa Hun Devleti ortaya çıkmıştır.

Oğuz Kağan Destanı Asya Hunlarına ait destandır

Tarihte kurulan tüm devletler azim ve başarıları ile kayıtlara geçmiş ve geçmişteki girişimleri ile tarihe adına yazmıştır. Kurucu ve hükümdarları ile devletin bütünlüğünün sağlanması ve korunması adına büyük mücadeleler vermiştir. Asya Hun Devleti de diğer devletler gibi en parlak dönemini yaşamış ve bir dönem yıkılmıştır. Oldukça kıymetli olan Asya Hun Devleti hakkında araştırmalarda bulunanlar bu devletin zorluklarla savaşını gözler önüne seren detaylara inecektir. İşte Asya Hun Devleti ile ilgili tüm bilgileri yazımızda bulabilirsiniz…

ASYA HUN DEVLETİ KURUCUSU KİMDİR?

Asya Hun Devleti M.Ö. yılında Teoman tarafından kurulmuştur. Çin'in kuzeybatısında hüküm süren Türkleri tek bir çatı altında toplayan Teoman, dağınık boyları ilk kez bir araya toplayan hükümdar olarak bilinmektedir.

Asya hun Devleti en parlak dönemini Mete Han döneminde yaşamıştır. Teoman'ın M.Ö. MÖ. yıllarında hüküm sürmesinin ardından oğlu Mete Han devletin başına geçmiştir. Mete Han, hızla devlet sınırlarını genişletince altın çağını yaşatır. Aynı zamanda yeni savaş stratejileri ile pek çok fetihler gerçekleştirmiştir. Daha sonra Tunguzlar ve Yüeçiler itaat altına almış, Çin üzerinde seferler düzenlemiştir. Mete Han'ın Çin'e seferler düzenlemesindeki amacı Çin'i bir tehlike olarak görmesi, bölgedeki otlakları ele geçirmek istemesi ve Çin'deki karışıklıklardan faydalanmak istemesidir. Mete Han Çin'i sürekli baskı altında tutma politikası izlemiştir. Bundan ötürü baskı altında kalan Çin, kurtuluş olarak Hunlarla antlaşma yapmıştır. Yapılan bu antlaşmada ise Çin'in kuzeyindeki bozkırlar Hunlara bırakılmış, Çinliler Hunlara yıllık vergi ödemeye razı gelmiştir.

ASYA HUN DEVLETİ HÜKÜMDARLARI

• Teoman
• Mete Han M.Ö.
• Lao Şang M.Ö.
• KungSin M.Ö
• ItiSie M.Ö
• Uvey M.Ö.
• Ousiuliu M.Ö.
• Kiuliuhou M.Ö.
• Tçietiheu M.Ö.
• Houloku M.Ö.
• Houyenti M.Ö
• Hiuliukiu M.Ö.
• Voyenkiu M.Ö
• Houansie M.ö
• Feoutchou M.Ö
• Seuhialijo M.Ö.
• Tcheyajo M.Ö
• Outchou M.Ö 8 M.S. 13
• Ouloijou M.S. 13MS
• Houthouulh M.S. 18 MS
• Pounou M.S 46 M.S. 66
• YeouLieou M.S. 66 MS. 87
• Yuchukieu M.S 87M.S 92

ASYA HUN DEVLETİ ÖZELLİKLERİ

• Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletidir.
• Göçebe ve savaşçıdırlar ancak tarımla da uğraşmışlardır.
• Başkenti Ötüken'dir.
• Çin devleti, Asya Hun'dan gelen saldırılara karşı Çin Seddi'ni inşa etmiştir.
• Mete Han tarafından ilk defa kurultay kurulmuştur.
• Şamanizm dinine inanırlar.
• Uygur ve Göktürk Devletlerinin atasıdır.
• Çin ile ilk kez antlaşma imzalamışlardır.
• İpek yolu için Çin ile uzun yıllar mücadele etmiştir.
• Hun kelimesi "Türk Halkı ve İnsan" anlamına gelmektedir.
• Mete Han, Çin ile savaşma gücüne sahip olmasına rağmen kültürünü korumak ve asimile olmamak adına fethetmek yerine Çin'i vergiye bağlamıştır.

ASYA HUN DEVLETİ BAYRAĞI

Asya Hun devleti bayrağı koyu sarı zemin üzerinde yer alan bir ejdarhayı içermektedir. Sarı renk Türk mitolojisinde dünyevi zenginlikleri ifade etmekle birlikte altın sarısı renge yoruluyor. Diğer bir görüş ise sarı rengin Eski Türk Devletleri'nde "dünyanın merkezi" anlamına geldiği yönündedir. Bu bilgiye dayanılarak, coğrafi konumun bayrak değerinde yansıtılmak istendiği; hükümdarlığın, gücün göstergesi olan "merkeze sahip olmanın" belirtildiği çıkarılmaktadır.

Bayrak üzerinde bulunan ejderha figürü birçok dünya mitolojisinde olduğu üzere Türk kültüründe de kendisine yer bulmuş, bayraklarda kullanılmıştır. Türk mitolojisinde ejderha kudret gibi iyi özelliklere nitelenmesine ek olarak yıkıcı doğa olaylarını temsil eden şeytani bir yaratık olarak da görülmüştür.

ASYA HUN DEVLETİ İLE İLGİLİ BİLGİLER

Asya Hun devleti M.Ö. IV. yüzyıl başlarında devamlı akınlar yapmışlar. Bu sebeple Çin, Hun akınlarını durdurmak amacı ile daha önce kuzey sınırında inşa ettiği kaleleri, yapılan duvarlarla birleştirmiştir. Bu sayede Çin seddi inşa edilmiştir ancak Çin Hükümdarları buna rağmen Hunları durdurmayı başaramamıştır. Çaresizlik içinde kaldıklarından başka tedbirler almanın yollarını aramışlardır.

Asya hun Devleti tarihinde önemli noktalardan biri Mete'nin Hükümdarlığı boyunca Orta Asya'da yaşayan Türk boylarını, başta kavimler olmak üzere diğer tüm kavimleri hakimiyeti altına almış olmasıdır. İlk olarak Tunguzları itaatine almış, ardından Yüeçilerle savaşarak tüm toprakları ele geçirmiştir. Mete'nin ölümünden sonra yerine oğlu Kiook geçmiştir. Babasından devraldığı sistem ve düzeni devam ettirmiştir. Kiok'un ölümünün ardından ise yerine geçmiş olan hükümdarlar devleti iyi yönetememiştir. Çin'in entrikaları ve etkisi ile zayıflamaya başlayan Hunlar, ülke bütünlüğünü koruma konusunda yetersiz kalmış ve yıkılmıştır.

Asya Hun Devleti'nin parçalanması sonucu Çin'in idaresi atında kalan Hunlar, milli varlıklarını korumak için mücadele etmiştir. Bir kısmı kuzeye çekilerek topluluklar halinde yaşamış diğerleri de batıya göç etmiştir. Batıya yapılan göç ise kavimler göçüne neden olmuştur. Asya hunlarının bir kolu olarak bilinen Tabgaçlar, Çin'deki karışıklıklardan faydalanarak Çin'in kuzeyinde devlet haline gelmişlerdir. Aynı zamanda Asya'da Orhun ve Selenga ırmakları arasında Avar, Mavereünnehir bölgesinde Akhun İran'da Sasani İmparatorluğu kurulmuştur.