Malatya Beyliği

malatya beyliği

Danişmentliler Beyliği Nerede Kurulmuştur? Eserleri Ve &#;zellikleri Nelerdir?

Haberin Devamı

Danişmentliler Beyliği Nerede Kurulmuştur?

Danişmentliler Beyliği, Sivas merkez olmak üzere kurulmuştur. Beyliğin bu bölgede birçok şehre kadar uzandığı görülmektedir. Çorum, Amasya, Tokat, Niksar, Kayseri ve Malatya civarlarıda Danişmentliler Beyliği'nin bulunduğu şehirler olmuştur. Bu şehirlerde Danişmentliler'in bıraktığı izleri bulmak mümkündür.

Eserleri ve Özellikleri Nelerdir?

Danişmentliler Beyliği, kurulduğu bölgede etkin bir şekilde varlığını sürdürmeye çalışmıştır. Bu beylik mimari alanda değerli yapılar ortaya koymuştur.

- Kayseri Ulu Camii

- Niksar Ulu Camii

- Çukur Medrese

- Niksar Yağıbasan Medresesi

- Melik Gazi Türbesi

- Amasya Halifet Gazi Türbesi

- Kayseri Gülük Camii

Danişmentliler genellikle dini yapılar yapmışlardır. Bu yapılar çok ilgi çekici bir mimariye sahip olmuştur. Sivas ve çevresinde etkin olan Danişmentliler Beyliği, bulunduğu bölgede güçlü olmak için mücadele etmiştir.

Haberin Devamı

Sultan Alparslan'ın yılında çıkmış olduğu Kafkasya seferinde Danişmend Ahmet Gazi'de yer almıştır. Danişmend Gazi, Malazgirt Savaşı'nın kazanılmasında büyük bir rol oynamıştır. yılına gelindiği zaman ise Bizanslıların elinde olan Sivas, Danişmend Gazi tarafından alınmıştır. Böylece yılında Danişmentliler Beyliği kurulmuştur.

Danişmend Gazi, birçok mücadele sonrasında yılında vefat etmiştir. Bundan sonra ise beyliğin başına Melik Gazi geçmiştir. Beyliğin yıkıldığı tarih ise tarihidir.

MALATYA TARİHÎ SÜRECİNDE ŞÛRE-İLİ NÂHİYESİNİN TEŞKİLİ

Fırat nehrinin doğal bir sınır oluşturduğu Anadolu yarımadasının doğusunda bulunan Malatya, sahip olduğu bu coğrafî konumuyla eski çağlardan süregelen stratejik önemi haiz bir kenttir. Roma-Sasani savaşlarının akabinde VII. yüzyılda başlayan İslâm-Bizans mücadelesinde büyük bir tahribata uğrayan Malatya ve çevresi Sugur merkezi olarak jeostratejik önemini devam ettirmiştir. Malazgirt Zaferi sonrası oluşan siyasî boşluktan istifade eden Bizans’ın eski komutanı Phileratos Brachamios’un hâkimiyet sahasındaki Malatya, ’de Danişmend Beyi Gümüştekin Ahmet Gazi tarafından fethedilmiştir. Bu tarihten itibaren Türkiye Selçuklu Devleti ile Danişmend ve Artuklu Beyliklerinin mücadele sahasında kalan Malatya ve çevresindeki kalıcı Selçuklu hâkimiyeti ’de Sultan II. Kılıçarslan tarafından sağlanmıştır. Türkiye Selçuklu Devleti’nin ’teki Kösedağı Savaşı’yla başlayan inkıraz sürecinde Malatya İlhanlı valilerince yönetilmeye başlanmış ve ’de Memlûk hâkimiyetine girmiştir. Osmanlı Devleti tarafından ilk kez ’da ele geçirilen Malatya, yaşanan Timur felaketi sonrasında tekrar Memlûk’a tabi Dulkadir Beyliği’ne bağlı kalmıştır. Mercidabık Savaşı öncesi ’te Osmanlı Devleti tarafından Malatya ve çevresi ilhâk edilmiştir. Osmanlı idarî sistemi içinde sancak konumunda olan Malatya’ya bağlı Gerger ve Kâhta, ilk yıllarda müstakil livalar olarak teşkil edilmiş olmakla birlikte Kanuni Sultan Süleyman döneminde doğrudan Malatya sancağına bağlanmıştır. Şûre-ili nâhiyesine ait ulaşılan en erken tarihli bilgiler yılına ait tapu tahrir defterinde mevcuttur.

Anahtar Kelimeler:

Malatya, Şûre-ili, Keferdiz, Claudia

Tam Metin

___

Kaynaklar
Arşiv Vesikaları
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Tahrir Defterleri Tasnifi
TD 71
TD
TD
TD
Yayımlanmış Vesikalar
YİNANÇ, Refet, ELİBÜYÜK, Mesut: Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri(), Gazi Üniversitesi Yayın No: 31, Ankara , Numaralı Mûhasebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri (/) II, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 36, Ankara
Kaynak Eserler
Abû Bakr-î Tihrânî: Kitâb-i Diyârbakriyya Ak-koyunlular Tarihi, Yay. Necati Lugal, Faruk Sümer, TTK, Ankara
Adı Bilinmeyen Bir Süryani: I. ve II. Haçlı Seferleri Vekayinamesi, Çev. Vedii İlmen, Yaba, İstanbul
Ebu Bekr-i Tihranî: Kitab-ı Diyarbekriye, Çev. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı, Ankara
Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbrî: Târîhu, Muhtasari’d-Düvel, Çev. Şerafeddin Yaltkaya, Tıpkıbasım, TTK, Ankara
El-Belâzurî: Fütuhu’l-Büldan (Ülkenin Fetihleri), Çev. Mustafa Fayda, Kültür Bakanlığı, Ankara
Gregory Abû’l-Farac: Abû’l Farac Tarihi, I, Çev. Ömer Rıza Doğrul, TTK, Ankara
Gregory Abû’l-Farac: Abû’l Farac Tarihi, II, Çev. Ömer Rıza Doğrul, TTK, Ankara
İbn Bibi: El Evamürü’l-Ala’iyye Fi’l-Umuri’l-Ala’iyye (Selçuk-Name) II, Çev. Mürsel Öztürk, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara
Mehmed Neşri: Kitâb-ı Cihan-Nümâ, C. I, Yay. Faik Reşit Unat, Mehmed Altay Köymen, TTK, Ankara
Mikhail Psellos: Khronogrophia, Çev. Işın Demirkent, TTK, Ankara
Nizamüddin Şâmî: Zafernâme, Çev. Necati Lugal, TTK, Ankara
Süryanî Mihail: Süryanî Patrik Mihail’in Vakainamesi II Kısım (), Çev. Hrant D. Andreasyan, Basılmamış Nüsha, Diyanet İslam Ansiklopedisi Kütüphanesi Nr:
Urfalı Mateos: Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi () ve Papaz Grigor’un Zeyli (), Çev. Hrant D Andreasyan, 4. Baskı, TTK, Ankara
Tetkik Eserler AKSÜT, Hamza: Mezopotamya’dan Anadolu’ya Alevi Erenlerin İlk Savaşı (), YTY, Ankara
BAYKARA, Tuncer. Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I Anadolu’nun İdarî Taksimatı, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü, Ankara
CAHEN Claude: Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çev. Yıldız Moran, E Yay., İstanbul
EMECEN, Feridun M.: Yavuz Sultan Selim, Kapı, İstanbul
__________________: XVI. Asırda Manisa Kazası, 2. Baskı, TTK, Ankara
GÖĞEBAKAN, Göknur: XVI. Yüzyılda Malatya Kazası (), Malatya Belediyesi Kültür Yayınları No: 6, Malatya
GÖYÜNÇ, Nejat: Malatya’dan Görüş, yy., İstanbul
HALDON, John: Bizans Tarih Atlası, Çev. Ali Özdamar, Kitap, İstanbul
HONIGMANN, Ernst: Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, Çev. Fikret Işıltan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: , İstanbul
İNALCK, Halil: Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (), Çev. Ruşen Sezer, YKY, İstanbul
Komisyon, Malatya Kültür Envanteri , T.C. Malatya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Malatya
OĞUZ, Mevlüt: Malatya Tarihi ve Sosyoekonomik Durumu (M.Ö. M.S. ), Kurtiş, İstanbul
OCAK, Ahmet Yaşar: Babaîler İsyanı Alevîliğin Tarihsel Alt yapısı veyahut Anadolu’da İslâm-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü, Dergâh, İstanbul
RAMSAY, William M.: Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası, Çev. Mihri Pektaş, MEB, İstanbul
SAĞLAM, Faik, vd.: Malatya Kent Rehberi, Ed. Faik Sağlam, T.C. Malatya Valiliği KUDEB, İstanbul
SEVİM, Ali: Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah, TTK, Ankara
SEVİN, Veli: Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I, 5. Baskı, TTK, Ankara
SHAW, Stanford: Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye I, Çev. Mehmet Harmancı, E Yay., İstanbul
TANSEL, Selâhattin: Yavuz Sultan Selim, TTK, Ankara
________________: Sultan II. Bâyezit’in Siyasî Hayatı, TTK, Ankara
TAŞTEMİR, Mehmet: XVI. Yüzyılda Adıyaman (Behisni, Hısn-ı Mansur, Gerger, Kâhta) Sosyal ve İktisadî Tarihi, TTK, Ankara
TURAN, Osman: Selçuklular Zamanında Türkiye, Basım, Ötüken, İstanbul
UZLUK, Feridun Nafiz: Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi, Örnek Matbaası, Ankara
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı: Osmanlı Tarihi, C. I, TTK, Ankara
_________________________: Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu Devletleri, TTK, Ankara
ÜNAL, Mehmet Ali: XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (),TTK, Ankara
YILDIZ, Hakkı: Makaleler, Haz. E. Semih Yalçın- Selçuk Duman, C. II, Berikan, Ankara
YILMAZ, Saim: Anadolu’da Abbâsî-Bizans Mücadelesi (/), İFAV, İstanbul
YİNANÇ, Mükrimin Halil: Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I Anadolu’nun Fethi, İstanbul Üniversitesi Yayınları No, İstanbul
YİNANÇ, Refet: Dulkadir Beyliği, TTK, Ankara,
Makaleler ve Tezler
AĞALDAĞ, Sebahattin: “Eski Çağlardan Bizans Dönemine Kadar Malatya Tarihi”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
AKÇADAĞ, Göknur: “Malatya Şehir Adı ve Tarihi Süreçleri”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, C. III, S. 9, İstanbul , s.
AYDIN, Mustafa: “Taliş Hanlığı”, DİA, C. Ek-2, İstanbul , s.
BAŞTAV, Şeref: “Orta Çağ’da Malatya’nın Jeopolitik Durumu”, Türk Kültürü Araştırmaları Prof. Dr. Oktay Aslanapa’ya Armağan, C. XXX, S, Ankara , s.
BAŞTÜRK, Saadettin: “Timur’un Ortadoğu-Anadolu Seferleri, Bu Seferlere Karşı Koyma Çabaları ve Sonuçları” History Studies International Journal of History, C. II, Ortadoğu Özel Sayısı, Samsun, s.
BEZER, Gülay Öğün: “Harput’ta Bir Türkmen Beyliği Çubukoğulları”, Belleten, C. LXI, S. , Ankara , s.
EMECEN, Feridun M.: “Bennâk”, DİA, C. V, İstanbul , s.
GÖĞEBAKAN, Göknur: “Malatya”, DİA, C. XXVII, İstanbul , s.
GÖKBİLGİN, Tayyib: “Nâhiye”, İA, C. IX, İstanbul , s.
GÖYÜNÇ, Nejat: “Hâne”, DİA, C. XV, İstanbul s.
GÜL, Muammer: “Harezmî Türklerin Anadolu ve Yakındoğu’daki Rolleri ve Tesirleri”, Belleten, C. LXX, S. , Ankara , s.
HONIGMANN, Ernst: “Malatya”, Encylopedia of Islam, (Second Edition), C. VI, s.
_________________: “Malatya İslam Devri”, İA, C. XII, İstanbul , s.
KAYHAN, Hüseyin: “Anadolu’da İlk Türk Beyliklerinin Ermenilerle İlişkileri”, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. III, S. 2, Ordu , s.
MORDTMANN, Johannes H.: “Kalevziye”, İA, C. VI, İstanbul , s.
ÖZMENLİ, Mehmet: “Ortaçağ’da Şüregel’in Tarihi Coğrafyası” Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 9, Adıyaman , s.
ŞENOCAK, Mehmet Bülent: “Anadolu’da Roma Lejyonları ve Askeri Birlikleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya , s.
TOKUŞ, Ömer: “Fetihten Danişmendlilere Kadar Malatya”, Uluslararası Selçuklu Döneminde Maraş Sempozyumu, C. II, Kahramanmaraş , s.
TÜRKMEN, İlhan: “Tahrir Kayıtlarına Göre XVI. Yüzyılda Malatya’da Ermeni Nüfusu”, Gazi Akademik Bakış, C. VIII, S. 16, Ankara , s.
YİNANÇ, Mükrimin Halil: “Belek”, İA, C. II, MEB, İstanbul , s.
______________________: “Dânişmendliler”, İA, C. III, MEB, İstanbul , s.
YİNANÇ, Refet: “Dulkadiroğulları ”DİA, C. IX, İstanbul , s.
YÜCEL, Tahsin: “Malatya”, Türk Ansiklopedisi, C. XXIII, Ankara , s.
ZENGİN, Murat: “XIV. Yüzyılda Malatya”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara

___

Chicago

Bayrak, R. "MALATYA TARİHÎ SÜRECİNDE ŞÛRE-İLİ NÂHİYESİNİN TEŞKİLİ". Türk Dünyası Araştırmaları ( ):