Beyinde Küçülme Belirtileri

Alzheimer Hastalığı

Alzheimer hastalığı beynin küçülmesine (atrofi) ve beyin hücrelerinin ölmesine neden olan ilerleyici bir nörolojik bozukluktur. Kişinin bağımsız olarak işlev görme yeteneğini etkileyen düşünme, davranışsal ve sosyal becerilerde sürekli bir düşüş yaşaması olarak adlandırılan bunamanın en yaygın nedenidir. Amerika Birleşik Devletleri'nde 65 yaş ve üstü yaklaşık 5,8 milyon kişi Alzheimer hastalığı ile yaşıyor. Bunların %80’i 75 yaş ve üzerinde olup; Dünya çapında demanslı olarak kabul edilen 50 milyon kişinin %60 ila %70’inin Alzheimer olduğu tahmin edilmektedir.

>Hastalığın erken belirtileri kişinin yaşadığı son olayları veya konuşmaları unutması gibi semptomları içerir. Hastalık ilerledikçe kişi ciddi bir hafıza bozukluğu geliştirmeye başlar ve daha da ilerleyen süreçte günlük görevlerini yerine getirme yeteneğini kaybeder.

Alzheimer hastalığını iyileştiren veya beyindeki hastalık sürecini değiştiren bir tedavi yoktur. Hastalığın ileri aşamalarında ciddi beyin fonksiyon kaybından kaynaklanan dehidratasyon, yetersiz beslenme veya enfeksiyon gibi komplikasyonlar ölümle sonuçlanır.

Alzheimer Hastalığının Belirtileri

Hafıza kaybı Alzheimer’ın temel belirtisidir. Alzheimer başlangıcı belirtileri genellikle küçük çaplı hafıza sorunları olmakla birlikte son günlerdeki konuşmaların, yaşanan olayların unutulması gibi semptomları içerir. Hastalık ilerledikçe hafıza bozuklukları kötüleşir ve diğer semptomlar gelişmeye başlar. Hastalığa sahip kişi ilk olarak bir şeyleri hatırlamakta ve düşüncelerini organize etmekte güçlük çektiğinin farkında olabilir. Bir aile üyesinin veya arkadaşının semptomların nasıl kötüleştiğini fark etme olasılığı daha yüksek olabilir. Alzheimer hastalığı ile ilişkili beyinsel fonksiyon değişiklikleri, aşağıda bahsedilen, giderek büyüyen sorunlara yol açar.

1. Hafıza

   Herkes ara sıra hafıza kaybı yaşar; ancak Alzheimer hastalığına bağlı hafıza kaybı işte veya evde çalışma yeteneğini etkileyerek devam eder ve giderek kötüleşir. Alzheimer hastaları şu tür davranışlarda bulunabilir:

   • İfadeleri ve soruları defalarca tekrarlama,

   • Sohbetleri, randevuları veya etkinlikleri unutma ve daha sonra hatırlamama,

   • Rutin olarak kullandığı nesneleri yanlış yerlere koyma,

   • Tanıdık yerlerde kaybolma,

   • Aile üyelerinin isimlerini ve gündelik nesneleri unutma,

   • Nesneleri tanımlamak, düşünceleri ifade etmek veya sohbetlere katılmak için doğru kelimeleri bulmakta güçlük çekme,

   • Düşünme ve muhakeme kurmada eksiklik

   Hastalık özellikle sayılar gibi soyut kavramlar hakkında konsantre olma ve düşünme güçlüğüne neden olur. Örneğin, para yönetimi ve fatura ödeme gibi işleri yapmakta zorlanır. Hastalık ilerlediğinde kişi sayıları tanımada ve başa çıkmada güçlük yaşamaya başlar.

2. Yargılama ve Karar Verme

   Alzheimer günlük rutinde makul kararlar alma ve yargılama becerisinde bir düşüşe neden olur. Örneğin, kişi sosyal etkileşimlerde zayıf veya karakteristik olmayan seçimler yapabilir veya hava şartlarına uygun olmayan kıyafetler giyebilir. Ocakta yemek yanması veya beklenmedik sürüş durumları gibi günlük sorunlara etkili bir şekilde yanıt vermek daha zor olabilir.

3. Günlük Görevleri Planlama ve Gerçekleştirme

   Yemek planlamak ve pişirmek veya favori bir oyunu oynamak gibi sıralı adımlar gerektiren rutin aktiviteler, hastalık ilerledikçe bir mücadele haline gelir. Sonunda ise ileri Alzheimer hastaları genellikle giyinme ve banyo yapma gibi temel görevleri nasıl yerine getireceklerini unuturlar.

4. Kişilik ve Davranıştaki Değişiklikler

   Alzheimer hastalığında meydana gelen beyin değişiklikleri, ruh hallerini ve davranışları etkileyebilir. Sorunlar aşağıdaki semptomları içerebilir:

   • Depresyon

   • İlgisizlik,

   • Sosyal geri çekilme,

   • Ruh hali dalgalanmaları,

   • Başkalarına güvensizlik

   • Sinirlilik ve saldırganlık,

   • Uyku alışkanlıklarındaki değişiklikler,

   • Dalgınlık,

   • Çekingenlik,

   • Bir eşyasının çalındığına inanmak gibi sanrılar

Alzheimer Hastalığında Korunan Beceriler

Semptomlar kötüleşirken bile bazı önemli beceriler uzun süre korunur. Korunan beceriler arasında kitap okumak veya dinlemek, hikayeler anlatmak ve hatırlamak, şarkı söylemek, müzik dinlemek, dans etmek, çizim yapmak veya el işi yapmak gibi aktiviteler yer alabilir. Bu beceriler, hastalığın ilerleyen dönemlerinde etkilenen beyin kısımları tarafından kontrol edildiği için uzun süre korunabilir.

Alzheimer Hastaları Ne Zaman Doktora Görünmeli?

Tedavi edilebilir durumlar da dahil olmak üzere bir dizi durum hafıza kaybına veya diğer demans semptomlarına neden olabilir. Hafızanız veya diğer düşünme becerilerinizle ilgili endişeleriniz varsa kapsamlı bir değerlendirme ve teşhis için doktorunuza danışmanız gerekmektedir. Bir aile ferdinde veya arkadaşınızda gözlemlediğiniz düşünme becerileriyle ilgili endişeleriniz varsa karşı tarafla endişeleriniz hakkında konuşmak ve birlikte bir doktora görünmeyi teklif etmek sağlıklı bir davranış olacaktır.

Alzheimer Hastalığının Nedenleri

Alzheimer hastalığının kesin nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak temel düzeyde beyin proteinleri normal şekilde çalışmaz ve bu da beyin hücrelerinin (nöronların) çalışmasını bozarak bir dizi toksik olayı tetikler. Hasar en çok beynin hafızayı kontrol eden bölgesinde başlar, ancak süreç ilk semptomlardan yıllar önce başlar. Nöron kaybı beynin diğer bölgelerine biraz öngörülebilir bir şekilde yayılır. Hastalığın geç evresinde beyin önemli ölçüde küçülür. Nöronlar zarar görür; birbirleriyle bağlantılarını kaybeder ve sonunda ölür. Bilim insanları çoğu insan için Alzheimer hastalığının zamanla beyni etkileyen genetik, yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığını ileri sürmektedir. Zamanın %1'inden daha azında Alzheimer bir kişinin hastalığı geliştirmesini neredeyse garanti eden belirli genetik değişikliklerden kaynaklanır. Bu nadir olaylar genellikle orta yaşta hastalığın başlamasına neden olur.

Alzheimer Hastalığına Sebep Olabilecek Risk Faktörleri

1. Yaş: Artan yaş Alzheimer hastalığı için bilinen en büyük risk faktörüdür. Alzheimer normal yaşlanmanın bir parçası değildir; ancak yaşlandıkça Alzheimer hastalığına yakalanma olasılığı artar.
2. Aile Öyküsü ve Genetik: Birinci dereceden bir akrabanız - ebeveyniniz ya da kardeşiniz - hastalığa yakalanmışsa Alzheimer geliştirme riskiniz biraz daha yüksektir. Aileler arasında Alzheimer'ın genetik mekanizmalarının çoğu büyük ölçüde açıklanamamıştır ve genetik faktörler muhtemelen karmaşıktır. Daha iyi anlaşılan bir genetik faktör, apolipoprotein E geninin (APOE) bir formudur. APOE e4 geninin bir varyasyonu Alzheimer hastalığı riskini artırır.
3. Down Sendromu: Down sendromlu birçok kişi Alzheimer hastalığına yakalanır. Alzheimer belirtileri Down sendromlu kişilerde genel popülasyona göre 10 ila 20 yıl önce ortaya çıkma eğilimindedir.
4. Cinsiyet: Alzheimer hastalığının iki farklı cinsiyetteki görülme sıklığını araştıran çalışmalara bakıldığında kadınlarda Alzheimer hastalığının görülme sıklığının erkeklere oranla hafif düzeyde daha yüksek olduğu görülür.
5. Hafif Bilişsel Bozukluk: Hafif bilişsel bozukluk (MCI), bir kişinin yaşına göre normalden daha büyük olan hafıza veya diğer düşünme becerilerinde bir düşüştür ancak düşüş kişinin sosyal veya iş ortamlarında çalışmasını engellemez. MCI olan kişilerde önemli bir demans geliştirme riski vardır. Birincil MCI eksikliği hafıza olduğunda, durumun Alzheimer hastalığına bağlı demansa ilerleme olasılığı daha yüksektir. MCI teşhisi sağlıklı yaşam tarzı değişikliklerine daha fazla odaklanmayı, hafıza kaybını telafi etmek için stratejiler geliştirmeyi ve semptomları izlemek için düzenli doktor randevuları planlamayı teşvik etmektedir.
6. Kafa Travması: Şiddetli kafa travması geçiren kişilerde Alzheimer hastalığı riski daha yüksektir. Birkaç büyük araştırma travmatik beyin hasarı (TBI) olan 50 yaş ve üzerindeki kişilerde demans ve Alzheimer hastalığı riskinin arttığını saptamıştır.
7. Hava Kirliliği: Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar hava kirliliği partiküllerinin sinir sisteminin dejenerasyonunu hızlandırdığını göstermiştir. İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalar hava kirliliğine maruz kalmanın- özellikle trafik egzozundan ve odun yanmasından- daha büyük demans riski ile ilişkili olduğunu saptamıştır.
8. Aşırı Alkol Tüketimi: Çok miktarda alkol tüketmenin beynin yapısında birtakım değişikliklere neden olduğu uzun zamandır bilinmektedir. Birkaç büyük çalışma ve inceleme alkol kullanım bozukluklarının özellikle erken başlangıçlı demans olmak üzere, artan demans riski ile bağlantılı olduğunu ispatlamıştır.
9. Kötü Uyku Alışkanlıkları: Araştırmalar uykuya dalma veya uykuda kalma gibi zayıf uyku düzenlerinin Alzheimer hastalığı riskinin artmasıyla ilişkili olduğunu göstermiştir.
10. Yaşam Tarzı ve Kalp Sağlığı: Araştırmalar kalp hastalığı ile ilişkili aynı risk faktörlerinin Alzheimer hastalığı riskini artırabileceğini göstermiştir. Faktörler şu şekilde sınıflandırılmıştır:
    • Egzersiz eksikliği,
    • Obezite,
    • Sigara içmek veya ikinci el dumana maruz kalmak,
    • Yüksek tansiyon,
    • Yüksek kolesterol,
    • Kötü kontrollü Tip 2 Diyabet
11. Yaşam Boyu Öğrenme ve Sosyal Katılım: Çalışmalar zihinsel ve sosyal olarak uyarıcı faaliyetlere yaşam boyu katılım ile Alzheimer hastalığı riskinin azalması arasında bir ilişki bulmuştur. Düşük eğitim seviyesi- bir lise eğitiminden daha az- Alzheimer hastalığı için bir risk faktörü gibi görünmektedir.

Alzheimer Hastalığının Teşhisi

Alzheimer hastalığını teşhis etmenin önemli bir parçası semptomları açıklayabilmenin yanı sıra yakın bir aile üyesi veya arkadaşın semptomlar ve günlük yaşam üzerindeki etkileri hakkında bakış açısını içerir. Ek olarak Alzheimer hastalığının teşhisi doktor tarafından hafıza ve düşünme becerilerini değerlendirmek için uygulanan testlere dayanır. Laboratuvar ve görüntüleme testleri diğer olası nedenleri ortadan kaldırabilir veya doktorun hastalığa neden olan bunama semptomlarını daha iyi tanımlamasına yardımcı olabilir. Teşhis çalışması aşağıdaki testleri içermektedir:

1. Fiziksel ve Nörolojik Muayene

   Doktor tarafından yapılan fiziksel muayene ve aşağıda maddelerle belirtilen testler genel nörolojik sağlık spektrumunda değerlendirilecektir:

   • Refleksler,
   • Kas tonusu ve gücü
   • Bir sandalyeden kalkıp oda içinde yürüyebilme,
   • Görme ve işitme duyusu,
   • Koordinasyon,
   • Denge,
   • Laboratuvar testleri,
   • Kan testleri (Doktorun tiroid bozukluğu ya da vitamin eksiklikleri gibi diğer potansiyel hafıza kaybı ve kafa karışıklığı nedenlerini ortadan kaldırmasına yardımcı olabilir)

2. Ruhsal Durum ve Nöropsikolojik Testler

   Doktor hafızayı ve diğer düşünme becerilerini değerlendirmek için kişiye kısa bir zihinsel durum testi yapabilir. Daha uzun nöropsikolojik test biçimleri benzer yaş ve eğitim düzeyindeki insanlarla karşılaştırıldığında zihinsel işlev hakkında ek ayrıntılar sağlayabilir. Bu testler bir tanı koymaya yardımcı olabilir ve gelecekte semptomların ilerlemesini izlemek için bir başlangıç noktası görevi görebilir.

3. Beyin Görüntülemesi

   Beyin görüntüleri bilişsel değişime neden olabilecek Alzheimer hastalığı dışındaki durumlarla ilgili (felç, travma veya tümörler gibi) gözle görülür anormallikleri saptamak için kullanılmaktadır. Büyük tıp merkezlerinde veya klinik deneylerde kullanılan yeni görüntüleme uygulamaları doktorların Alzheimer'ın neden olduğu belirli beyin değişikliklerini tespit etmesini sağlayabilir. Beyin yapılarının görüntülenmesi şunları içerir:
   • Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): MRI beynin ayrıntılı görüntülerini üretmek için radyo dalgaları ve güçlü bir manyetik alan kullanır. Alzheimer hastalığı ile ilişkili beyin bölgelerinin beyin küçülmesini gösterebilirler; ancak MRI taramaları diğer koşulları da kapsamaktadır. Demansın değerlendirilmesi için genellikle bir CT taramasına karşı bir MRI tercih edilir.
   • Bilgisayarlı Tomografi (CT): Özel bir X-ışını teknolojisi olan CT taraması beynin enine kesit görüntülerini (dilimlerini) üretir. Genellikle tümörleri, felçleri ve kafa yaralanmalarını dışlamak için kullanılır.
   • Pozitron Emisyon Tomografisi (PET): Hastalık süreçlerinin görüntülenmesi PET yoluyla yapılabilmektedir. PET taraması sırasında, beyindeki belirli bir özelliği ortaya çıkarmak için kana düşük seviyeli bir radyoaktif izleyici enjekte edilir. PET görüntüleme şunları içerebilir:
   • Florodeoksiglukoz (FDG) PET Taramaları: Beynin içinde besinlerin zayıf bir şekilde metabolize edildiği alanlarını gösterir. Dejenerasyon modellerini - düşük metabolizma alanlarını belirleme - Alzheimer hastalığı ile diğer demans türleri arasında ayrım yapmaya yardımcı olabilir.