11 Sınıf Basit Makineler Proje Ödevi
kaynağı değiştir]
Bu tür kaldıraçlarda, formül; "Kuvvet . Kuvvet kolu = Yük . Yük kolu"dur.
Kuvvet kolu, kuvvet ile destek arasındaki mesafedir. Yük kolu da, yük ile destek arasındaki mesafedir.
Kullanımları[değiştir Basit Makineler sınıf
Denge ve Denge Koşulları
Gündelik yaşantımızda kolaylık sağlayan düzeneklere &#;basit makine&#; denir. Basit makinelerin yapılış amacı öncelikle iş kolaylığı, sonra kuvvet kazancıdır.
Basit makinelerde;
a. Amaç, genelde kuvvet kazancı sağlamaktır.
kazanç = Yük / Kuvvet
b. Eğer kazanç yoksa, uygulanan kuvvetin doğrultusu ve yönünü değiştirilerek iş kolaylığı sağlanır.
c. Basit makine kuvvetten kazanç sağlıyor ise yoldan kaybettirir.
d. Basit makinelerde işten kazanç yoktur. Çoğu zaman sürtünmelerden dolayı enerjiden kayıp vardır. Buna göre makinelerin verimi oluşur.
Verim = Yapılan İş / Harcanan Enerji
e. Tork prensipleri ve iş &#; enerji ilkesine göre çalışırlar.
Kaldıraçlar
Yukarıda görüldüğü gibi sabit bir destek etrafında dönebilen çubuklardan oluşan araçlara &#;kaldıraç&#; denir. Tork ilkesine göre kaldıraç denklemi, kuvvet x kuvvet kolu = Yük x Yük kolu şeklinde yazılır.
a) Desteğin Ortada Olduğu Kaldıraçlar
Desteğe göre tork alınırsa F.a = P.b bulunur. a > b olması durumunda kuvvet kazancı gerçekleşir. Genel olarak kaldıraç sorularında çubuğun kütlesi önemsenmemektedir.
b) Desteğin ve kuvvetin Uçlarda olduğu Kaldıraçlar
Desteğe göre tork alınırsa, F.X = P.Y olur. X>Y olduğundan kuvvet kazancı olur. El arabası, ceviz kırma makinesi ve kapak açacağı, bu kaldıraç çeşidine örnek olarak verilebilir.
c) Desteğin ve Yükün Uçlarda Olduğu Kaldıraçlar
Desteğe göre tork alınırsa, F.X = P.Y olur. Y>X olduğundan kuvvetten kayıp, yoldan kazanç vardır. Cımbız, maşa, insanın çenesi bu kaldıraç çeşidine örnek verilebilir.
Makaralar
Çevresine ip geçirilmiş, ekseni çevresinde dönerek ipin hareket etmesi sonucu çalışan araçlara &#;makara&#; denir.
1. Sabit Makaralar
Ekseninden tavana veya duvara sabitlenerek sadece dönme hareketi yapan makaralardır. O noktasına göre tork hesaplandığında,
P.d=F.dolur.
Buradan P = F ifadesi elde edilir.
P yükünü dengelemek için uygulanan kuvvetin büyüklüğü F, P ye eşittir. Sabit makaralarda kuvvetten kazanç sağlanmaz, yalnızca kuvvetin yönünü değiştirmek için kullanılır.
2. Hareketli Makaralar
Dönme hareketi ile birlikte aşağı ve yukarı hareket edebilen makaralardır. O noktasına göre moment alınırsa,
P . d = F . 2d olur.
Buradan F= P/2 bulunur.
Bu durumda, kuvvetten yarı yarıya kazanç vardır.
Hareketli makaralarda kuvvetten kazanç oranında yoldan kayıp vardır. Yani P yükünü 1 metre yükseltmek için F kuvvetinin uygulandığı ipi 2 metre çekmek gerekir.
Altın kural: Bu olay makaranın dönmesi için gereklidir. Yani ipin 2 metre çekilmesi, makaranın çevresi etrafında 1m lik tur atmasına sebep olur. İpin çekilme miktarının yarısı makarayı döndürmeye, diğer yarısı yükseltmeye harcanır.
Palangalar
Sabit ve hareketli makaralardan oluşmuş sistemlerdir.
Eğik Düzlem
Çıkrık
Özellikle çiftliklerde kuyulardan su çekmek için kullanılan araçtır. Kuvvet ve yük arasındaki ilişki kaldıraçtaki gibidir.
F.R = P.rolur.
h: Yükün yükselme miktan
N: Çıkrık kolunun tur sayısı olmak üzere; h = 2.π.r.N bağıntısı ile bulunur.
Vida
Vida, iş prensibine göre çalışır. Bir tam dönme yaptığında vida, dişleri arasındaki mesafe (vida adımı) kadar iner veya çıkar.
a: Vida adımı
R: Direngen kuvvet
r: kuvvet kolunun uzunluğu
arasındaki ilişki F.2π r= R.a eşitliğiyle elde edilir.
h: Vidanın ilerleme miktarı
N: Vidanın tur sayısı olmak üzere,
h = N.a dır.
Dişli Çarklar ve Kasnaklar
Sistemin dönme hızını ve yönünü değiştiren araçlardır. İki türlü sistem vardır.
Not: Eş merkezli çarkların, kasnakların tur sayıları ve dönme yönleri aynıdır.
Not: Frekans (tur) sayısı ile, diş sayısı, yarıçap ile orantılı alınabilir.
Not: Yarıçapı büyük olan dişlinin tur sayısı küçük olur.
1. Farklı Merkezli Düzenekler
2. Eşmerkezli Sistemler
Bu sistemlerde tur sayıları eşit ve dönme yönleri aynıdır.
Eşit Kollu Terazi
Terazide kütlesi bilinmeyen cisim, kütlesi bilinen cisimler ile dengelenmeye çalışılır. Cismin kütlesini tam ve hassas olarak ölçebilmek için ise terazinin bir koluna binici yerleştirilir.
mX : X cisminin kütlesi
mb : Binici kütlesi
m : Bilinen kütle
N : Koldaki bölme sayısı
n : Binicinin bulunduğu bölme sayısı
olmak üzere, X cisminin kütlesini bulmak için terazinin O noktasına göre tork yazılır.
mb / N : Binicinin bir bölme hareketi sonucu kefeye yaptığı kütle katkısı veya duyarlılık olarak adlandırılır. Duyarlılık ne kadar küçük ise, teraziyle o kadar hassas ölçümler yapılabilir.
Not: Soruları tork esasına göre de çözebiliriz.
Kuvvet ve Hareket
kaynağı değiştir]
Basit Makineler sınıf
Denge ve Denge Koşulları
Gündelik yaşantımızda kolaylık sağlayan düzeneklere &#;basit makine&#; denir. Basit makinelerin yapılış amacı öncelikle iş kolaylığı, sonra kuvvet kazancıdır.
Basit makinelerde;
a. Amaç, genelde kuvvet kazancı sağlamaktır.
kazanç = Yük / Kuvvet
b. Eğer kazanç yoksa, uygulanan kuvvetin doğrultusu ve yönünü değiştirilerek iş kolaylığı sağlanır.
c. Basit makine kuvvetten kazanç sağlıyor ise yoldan kaybettirir.
d. Basit makinelerde işten kazanç yoktur. Çoğu zaman sürtünmelerden dolayı enerjiden kayıp vardır. Buna göre makinelerin verimi oluşur.
Verim = Yapılan İş / Harcanan Enerji
e. Tork prensipleri ve iş &#; enerji ilkesine göre çalışırlar.
Kaldıraçlar
Yukarıda görüldüğü gibi sabit bir destek etrafında dönebilen çubuklardan oluşan araçlara &#;kaldıraç&#; denir. Tork ilkesine göre kaldıraç denklemi, kuvvet x kuvvet kolu = Yük x Yük kolu şeklinde yazılır.
a) Desteğin Ortada Olduğu Kaldıraçlar
Desteğe göre tork alınırsa F.a = P.b bulunur. a > b olması durumunda kuvvet kazancı gerçekleşir. Genel olarak kaldıraç sorularında çubuğun kütlesi önemsenmemektedir.
b) Desteğin ve kuvvetin Uçlarda olduğu Kaldıraçlar
Desteğe göre tork alınırsa, F.X = P.Y olur. X>Y olduğundan kuvvet kazancı olur. El arabası, ceviz kırma makinesi ve kapak açacağı, bu kaldıraç çeşidine örnek olarak verilebilir.
c) Desteğin ve Yükün Uçlarda Olduğu Kaldıraçlar
Desteğe göre tork alınırsa, F.X = P.Y olur. Y>X olduğundan kuvvetten kayıp, yoldan kazanç vardır. Cımbız, maşa, insanın çenesi bu kaldıraç çeşidine örnek verilebilir.
Makaralar
Çevresine ip geçirilmiş, ekseni çevresinde dönerek ipin hareket etmesi sonucu çalışan araçlara &#;makara&#; denir.
1. Sabit Makaralar
Ekseninden tavana veya duvara sabitlenerek sadece dönme hareketi yapan makaralardır. O noktasına göre tork hesaplandığında,
P.d=F.dolur.
Buradan P = F ifadesi elde edilir.
P yükünü dengelemek için uygulanan kuvvetin büyüklüğü F, P ye eşittir. Sabit makaralarda kuvvetten kazanç sağlanmaz, yalnızca kuvvetin yönünü değiştirmek için kullanılır.
2. Hareketli Makaralar
Dönme hareketi ile birlikte aşağı ve yukarı hareket edebilen makaralardır. O noktasına göre moment alınırsa,
P . d = F . 2d olur.
Buradan F= P/2 bulunur.
Bu durumda, kuvvetten yarı yarıya kazanç vardır.
Hareketli makaralarda kuvvetten kazanç oranında yoldan kayıp vardır. Yani P yükünü 1 metre yükseltmek için F kuvvetinin uygulandığı ipi 2 metre çekmek gerekir.
Altın kural: Bu olay makaranın dönmesi için gereklidir. Yani ipin 2 metre çekilmesi, makaranın çevresi etrafında 1m lik tur atmasına sebep olur. İpin çekilme miktarının yarısı makarayı döndürmeye, diğer yarısı yükseltmeye harcanır.
Palangalar
Sabit ve hareketli makaralardan oluşmuş sistemlerdir.
Eğik Düzlem
Çıkrık
Özellikle çiftliklerde kuyulardan su çekmek için kullanılan araçtır. Kuvvet ve yük arasındaki ilişki kaldıraçtaki gibidir.
F.R = P.rolur.
h: Yükün yükselme miktan
N: Çıkrık kolunun tur sayısı olmak üzere; h = 2.π.r.N bağıntısı ile bulunur.
Vida
Vida, iş prensibine göre çalışır. Bir tam dönme yaptığında vida, dişleri arasındaki mesafe (vida adımı) kadar iner veya çıkar.
a: Vida adımı
R: Direngen kuvvet
r: kuvvet kolunun uzunluğu
arasındaki ilişki F.2π r= R.a eşitliğiyle elde edilir.
h: Vidanın ilerleme miktarı
N: Vidanın tur sayısı olmak üzere,
h = N.a dır.
Dişli Çarklar ve Kasnaklar
Sistemin dönme hızını ve yönünü değiştiren araçlardır. İki türlü sistem vardır.
Not: Eş merkezli çarkların, kasnakların tur sayıları ve dönme yönleri aynıdır.
Not: Frekans (tur) sayısı ile, diş sayısı, yarıçap ile orantılı alınabilir.
Not: Yarıçapı büyük olan dişlinin tur sayısı küçük olur.
1. Farklı Merkezli Düzenekler
2. Eşmerkezli Sistemler
Bu sistemlerde tur sayıları eşit ve dönme yönleri aynıdır.
Eşit Kollu Terazi
Terazide kütlesi bilinmeyen cisim, kütlesi bilinen cisimler ile dengelenmeye çalışılır. Cismin kütlesini tam ve hassas olarak ölçebilmek için ise terazinin bir koluna binici yerleştirilir.
mX : X cisminin kütlesi
mb : Binici kütlesi
m : Bilinen kütle
N : Koldaki bölme sayısı
n : Binicinin bulunduğu bölme sayısı
olmak üzere, X cisminin kütlesini bulmak için terazinin O noktasına göre tork yazılır.
mb / N : Binicinin bir bölme hareketi sonucu kefeye yaptığı kütle katkısı veya duyarlılık olarak adlandırılır. Duyarlılık ne kadar küçük ise, teraziyle o kadar hassas ölçümler yapılabilir.
Not: Soruları tork esasına göre de çözebiliriz.
Kuvvet ve Hareket
Ana madde: Palanga
Palanga, az kuvvetle çok yük kaldırmak için kullanılan makaralar kombinasyonudur. Sabit makaraya, aynı gövdeye bağlı bir veya daha fazla hareketli makaranın ilâve edilmesiyle meydana gelir.
Bu sistemlerde kuvvet bölünerek yükün bir kısmının sabit makaralara taşıtılmasıyla uygulanacak kuvvet azaltılabilir. Palangalarda yükü kaldıracak kuvvet, yükün ağırlığının makara sayısına bölümü ile hesaplanır. Palangalarda kuvvet kazancı hareketli makaralara etki eden ip sayısına eşittir. Palangalarda uygulanacak kuvvet hesaplanırken hareketli makaraların ağırlıkları da hesaba katılır. Palangalarda kuvvetten kazanç vardır.