Vitrektomi Nedir?
Vitrektomiyi, gözün arka kısmında geniş alandaki boşluğu dolduran jeli, bulunduğu yerden ayırıp boşaltma işlemi olarak tanımlayabiliriz. Gözü iki ana yapıda sınıflandırabiliriz. Ön kısım (kornea ve lens), fotoğraf makinasındaki mercek sistemine; arka kısım (vitreous ve retina) makinanın içine ve fotoğraf filmine benzetebiliriz. Ön kısmın görevi görüntünün arka kısma ulaşmasını sağlamaktır. Ancak asıl görme işlevini yerine getiren ve sinirsel iletileri beyine gönderilmesini sağlayan kısım gözün arka kısmıdır. Ön kısmında yapılan ve halk arasında en çok bilinen ameliyat katarakt ameliyatıdır. Vitrektomi ya da diğer ismi ile pars plana vitrektomi ameliyatı, gözünüzün arka kısmında yer alan vitre jeli ve retina üzerinde özel aletler yardımı ile 1 mm den küçük kesilerle girilerek yapılan ameliyatın adıdır.
Vitrektomi Ameliyatının Amacı Nedir?
Vitrektomi operasyonu ile göz içi sıvısı içindeki kanamaların, göz içi yabancı cisim veya enfeksiyon varsa onun temizlenmesi ve retinanın (gözün sinir ağı tabakası) tekrar eski anatomik yapısına kavuşması hedeflenir. Kanamalar, iltihap hücreleri, yabancı cisimler ve skar dokuları görüntünün algılandığı retinaya ulaşmasına engel olarak görme fonksiyonunu bozuyorsa, vitrektomi ile bunun düzeltilmesi gerekir. Vitrektomi ile gerekli olan hastalıklar tedavi edilmezse körlük ve gözün tümden kaybı söz konusu olabilir. Örneğin retina yırtığı, dekolmanı, göz içi enfeksiyonu ve yabancı cisimi olan bir hasta tedavi edilmezse gözde zaman içinde ışık hissi kaybı ve ftiziz ( gözün küçülüp sönmesi) kaçınılmaz olabilir. Ameliyatın asıl amacı bu gibi durumları engellemektir.
Vitrektomi hangi göz hastalıklarında tercih edilir?
Vitrektomi, gözün arka boşluğundaki kanamaların temizlenmesi, retina yırtık ve ayrılmalarının tedavisi, retina üzerinde gelişen zarların temizlenmesi, sarı nokta hastalıklarının ve gözün içindeki yabancı cisimlerin çıkarılması gibi çok sayıda hastalığın tedavisinde uygulanabilmektedir.
Operasyon nasıl yapılır?
Vitrektomi ameliyatı lokal ya da genel anestezi altında yapılabilir. Operasyon için açılan 1 mm den küçük kesilere, ameliyat sonunda hastanın ve gözdeki hastalığın durumuna göre dikişi atılabilir ya da dikişsiz olarak ameliyata son verilebilir.
Operasyon sonrası nelere dikkat etmek gerekir?
Ayrıca ameliyat, gözünüzdeki hastalığın tipine ya da ciddiyetine göre gözünüzün içinde sıvı, hava veya silikon vererek sonlandırılabilir. Hava veya silikon, ameliyat sonrası gözdeki hastalığın tedavisini, göz içinde kaldığı sürece sürdürür. Gözünüzün içinde hava bırakılmış ise havanın emilmesi günü bulabilir. Bu sürede basınç değişikliklerine sebep olabilecek, uçağa binmek, yayla gibi deniz seviyesinde çok yüksek bölgelere seyahat etmek kesinlikle yasaktır. Silikon verilmiş ise böyle bir tehlike yoktur. Ancak hava kendiliğinden emilirken, silikon göz içinden ikinci bir ameliyat ile alınmadığı sürece kalır ve ancak ikinci bir ameliyat ile alınır.
Silikonun uzun süre göz içinde kalmasının avantajları vardır. Ancak 6 aydan uzun süre kalan silikonlarda sütleşme dediğimiz olay başlar ve artık silikonun avantajları yerine dezavantaj oluşturmaya başlar. Bu dezavantajlarda en önemlisi göz tansiyonudur ve silikona bağlı göz tansiyonunun kontrolu ilaçlar ile çok zordur. Bu nedenle silikon sütleşmeye başlamadan, göz içinden ikinci bir ameliyat ile mutlaka alınmalıdır.
Eğer göz içine ameliyat ile hava ya da silikon verilmiş ise, mutlaka belirli yatış pozisyonunun, doktorun belirlediği sürece koruması istenecektir. Bu pozisyonu korumak ameliyat başarısı kadar önemlidir. Başarılı bir ameliyat, yatış pozisyonun korunmaması ile bozulabilir ve erken dönemde ikinci bir ameliyata sebep olabilir.
Vitrektomi ameliyatından hemen sonra, özellikle göz içerisine hava ya da silikon verilen hastaların o geceyi klinikte geçirmeleri doktorları tarafından istenebilir. Doktor tarafından eve dönmeye müsade edilirse, ameliyat sonrası ilk geceyi evde geçirmede hiç bir sorun yoktur. Ancak yatış pozisyonu tarif edildi ise mutlaka evde de o pozisyonun korunması gereklidir.
Göz, ameliyat sonrasında kızarmış, kanlanmış ve hassas olacaktır. Bu şikayetler 1 hafta içinde her geçen gün azalarak geçecektir. Bu süre içinde doktor tarafından verilen ilaçları tarif edildiği şekilde kullanmak gereklidir. Gözdeki batma, kaşınma tamamen normaldir, ameliyat için açılan 1 mm’den küçük deliklerin iyileşmesine bağlıdır. Ancak görmenin kötüye doğru gitmesi, kızarıklığın azalmak yerine artması, gözde ağrı oluşması, dayanılmaz baş ağrısı ve kusma iyileşmeye ait normal bulgular değildir. Bu şikayetlerin olması durumunda hastane ile temasa geçilmelidir.
Vitrektomi ile katarakt operasyonu benzer operasyonlar mıdır?
Doktorlar tarafından, ameliyat sonrası görme tahmini yapmanın en zor olduğu ameliyat vitrektomi ameliyatıdır. Halk arasında göz ameliyatları arasında en çok bilinen katarakt ameliyatı ile vitrektomi ameliyatı arasında hiçbir benzerlik yoktur. Katarakt aslında hastalık değildir. Yaşlanma sürecinin sonunda, insanın saçları nasıl beyazlıyor ise, göz içerisindeki doğal mercek saydamlığını yitirir ve beyazlaşır. Yani yeteri kadar uzun yaşayan her insan bir gün katarakt geliştirecek ve katarakt ameliyatı olacaktır. Kataraktta, gözün tüm dokuları sağlamdır ve beyazlaşmış doğal lens, suni lens ile değiştirilir ve hasta görmesine tekrar kavuşur. Yani katarakt ameliyatı arızalı parçanın yenisi ile değiştirilmesidir.
Ancak vitrektomi ameliyatı gerektiren hastalarda retinayı etkileyen ya sistemik (şeker ve hipertansiyon gibi) ya da göze ait hastalık mevcuttur. Bu hastalığın tedavisi için ilaç veya lazer tedavi uygulanmış ve hastalık ilerlemesi durdurulamadığı için vitrektomi ameliyatına ihtiyaç duyulmuştur. Ayrıca şu anki tıp biliminin ulaştığı teknoloji ile suni göz içi lensi gibi suni göz içi retina üretilmemiştir. Sonuç olarak ameliyat sırasında hasarlı, daha önce lazer, iğneler yapılmış retina dokusu tamir edilmeye çalışılır. Yani anlaşılacağı üzere vitrektomi ameliyatı ile parça değişimi değil, parça tamiri yapılır. Vitrektomi ameliyatı, yanmış bir evin tekrar tamir edilip, restore edilmesidir. Yangın az hasar vermiş ise kurtarılacak şey o kadar fazladır. Ameliyat sonrası görme düzeyini, ameliyat öncesi retina tabakasındaki hasar oranı belirler. Daha önceki hasar az ise ameliyat sonrası görmedeki artış çok, hasar çok ise görmedeki artış az olur.
Vitrektomi operasyonu ile ilgili bir örnek vaka paylaşabilir misiniz?
Mevcut hastalık ilerleyerek görmenin tamamen kapanmasına, ışık hissinin kaybına, hatta gözün sönmesine neden olur. Anlatamaya çalıştığım olayı örnekleyerek daha anlaşılır hale getirmeye çalışalım. 63 yaşında erkek hasta, daha önce sağ gözünden katarakt ameliyatı olmuş. 16 yıllık şeker hastası, haftada 2 gün diyalize giriyor. Daha önce, doktor veya doktorları tarafından retina kanamaları nedeni ile her iki göze 10 kere lazer yapılmış. Hastalık durmamış ve 2 seferde her iki göze iğne yapılmış. Hastalık sağ gözde ilerlemiş ve kanama göz içerisine yayılmış ve şimdi sağ gözü sadece 10 cm den el hareketlerini fark ediyor. Sağ göz arkasını kan tamamen doldurduğu için retina tabakasını görmek ve değerlendirmek mümkün değil. Bu durumu havuzun zemininde patlak oluşması ve havuz suyunun çamur ile dolmasına benzetilebilir. Çamurun nereden geldiğini ve havuzun zeminini görmeye çalışmak için kafamızı suya soksak dahi çamurlu su görüşümüzü engeller ve sadece çamurlu suyu görürüz. Yapılacak şey çamurlu suyu boşaltıp havuz zeminindeki problemi tespit edip tamirat yapmaktır. Zemindeki problem ne kadar büyükse sıkıntı o kadar fazladır. Bizde bu hastalarda retina tabakasını göremediğimiz için ultrason ile göz arkasını kabaca değerlendiririz. Ama kesin sonuç, ameliyat sırasında kanlı göz içi sıvısının boşaltılması sonrası retina tabakasının görülmesi ile olur. Daha sonra retina tabakasındaki kanamaya sebep olan hastalık ve hasarlar tamir edilir. Bu hastada kan boşaltılmış ve kanamanın retinadaki bir damarın yırtılması sonucu olduğu görülmüş ve bu bölgede kanama kontrolü sağlanmıştır. Hastanın sarı noktası sağlam olduğu için görmesi %40 düzeyine çıkmıştır. Retinanın genel sağlığı iyi olduğu için silikon veya hava verilmeden cerrahi sonlandırılmıştır.