Rodi Mood Mont Kaban

Показано12  Бренды (Товарные Марки), 59  Бутылочные крышки

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycan <strong>Respublikasi</strong> Təhsil <strong>Nazirliyi</strong><br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Naxçıvan Dövlət <strong>Universiteti</strong><br />

Gəncə Dövlət <strong>Universiteti</strong><br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

AZƏRBAYCANŞÜNASLIĞIN<br />

AKTUAL PROBLEMLƏRİ<br />

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin<br />

anadan olmasının<br />

ci<br />

ildönümünə həsr olunmuş<br />

I Beynəlxalq elmi konfrans<br />

II<br />

3 – 8 may, cu il<br />

Bakı-Naxçıvan-Gəncə

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

funduszeue.infoayev -<br />

İ.Ə.Həbibbəyli<br />

E.İ.Məmmədov<br />

M.A.Əliyev<br />

S.Ə.Qafarova<br />

funduszeue.infoımov<br />

funduszeue.info<br />

E.Ə.Şükürlü<br />

funduszeue.infolayeva<br />

funduszeue.infoov<br />

funduszeue.infoımov<br />

A.Ə.Rəcəbli<br />

funduszeue.infoı<br />

TƏŞKİLAT KOMİTƏSİ<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin rektoru,<br />

Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir<br />

üzvü, filologiya elmləri doktoru,<br />

professor<br />

Naxçıvan Dövlət <strong>Universiteti</strong>nin rektoru<br />

Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın həqiqi<br />

üzvü, filologiya elmləri doktoru,<br />

professor<br />

Gəncə Dövlət <strong>Universiteti</strong>nin rektoru<br />

kimya elmləri doktoru, professor<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin elmi işlər üzrə<br />

prorektoru, fəlsəfə elmləri doktoru, professor<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin beynəlxalq<br />

əlaqələr üzrə proprektoru, filologiya elmləri<br />

doktoru, professor<br />

Naxçıvan Dövlət <strong>Universiteti</strong>nin elmi işlər üzrə<br />

prorektoru, fizika-riyaziyyat elmləri namizədi<br />

Gəncə Dövlət <strong>Universiteti</strong>nin elmi işlər üzrə<br />

prorektoru,<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin Azərbaycanşünaslıq<br />

tədris-mədəniyyət mərkəzinin müdiri, filologiya<br />

elmləri namizədi, dosent<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin Azərbaycan<br />

ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, filologiya elmləri<br />

doktoru, professor<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin Ölkəşünaslıq elmi<br />

tədqiqat laboratoriyasının müdiri, fəlsəfə elmləri<br />

namizədi, dosent<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin Azərbaycan dili və<br />

onun tədrisi metodikası kafedrasının müdiri,<br />

filologiya elmləri doktoru, professor<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin Beynəlxalq əlaqələr<br />

və regionşünaslıq fakültəsinin dekanı, tarix<br />

elmləri namizədi, dosent<br />

Təşkilat komitəsinin məsul katibi<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

2

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

İÇİNDƏKİLƏR<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

1. Abdullayeva Nailə Qlobalizm və milli-mənəvi dəyərlərimiz 7<br />

2. Abdullayeva Sənubər Azərbaycan dilinin beynəlxalq<br />

standartlara uyğun öyrədilməsinə dair 11<br />

3. Abışova Sevinc Стилевой пласт текста Андрея Платонова<br />

и его презентация в переводе на<br />

азербайджанский язык 15<br />

4. Акперова Айгюн Проблема безопасности<br />

в контексте глобализации 18<br />

5. Ахмедова Севда Азербайджан в период становления<br />

национальной государственности<br />

(май – июнь года) 25<br />

6. Ağazadə Yədulla Ümumtürk ədəbiyyatinda<br />

XIX əsr Azərbaycan satirik şeiri 29<br />

7. Bağırova Sevinc Rus romantizmində Azərbaycan mövzusu 33<br />

8. Baxşəliyeva Gözəl Kitab çapi Mir Möhsün Nəvvabin<br />

fəaliyyətində mühüm bir sahə kimi 36<br />

9. Cəbrazyılzadə Sevinc Tematik axtarış kataloqlarından<br />

və axtarış maşınlarından istifadə 39<br />

Cəfərova Nabat İbtidai siniflərdə morfologiyanın tədrisinin<br />

linqvistik əsasları 45<br />

Джафаров Телман Евразийство и азербайджанство:<br />

точки соприкосновения<br />

и перспективы сближения 50<br />

Eyyubov Ramazan,<br />

Abulova Sevda,<br />

Abbasova Mahirə<br />

Riyazi model və<br />

onun təlim<br />

texnologiyasinda tətbiqi 57<br />

Əbilov Azər Hüseyn Cavidin «Şeyx Sənan» faciəsi.<br />

Ənənə. Tarixi-irfani məqamlar 65<br />

Əliyeva Dürdanə Müasir gənclərin nitq davranışları 74<br />

Əliyeva Elnaz Azərbaycan və ingilis dili tapmacalarında<br />

Səstəqlidi sözlər haqqında ……………………… 78<br />

Əmircanova Qənirə İnteraktiv təlim metodlarının<br />

pedaqoji mahiyyəti 83<br />

Hacıyev İsmayıl Heydər Əliyev və<br />

Azərbaycan tarixi məsələləri 93<br />

Hacıyeva Şəfəq F.Əmirov “Nəsimi dastanı”<br />

baletinin dramaturji xüsusiyyətləri <br />

Hacızadə Aftab It is / was he who tipli konstruksiyalar<br />

və onların Azərbaycan dilində qarşılığı <br />

Hümmətova Sevil Müasir Azərbaycan dilində rus dilindən alınma<br />

sözlərin linqvistik xüsusiyyətləri <br />

Hüseynova Kifayət Azerbaycanda - Elektron İmza Sertifikatı <br />

3

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

Xudiyeva Sevinc Lermontov nəsrinin Azərbaycan dilinə<br />

tərcüməsinin bəzi məsələləri<br />

(“Zəmanəmizin qəhrəmanı”<br />

romanının materialları əsasında) <br />

İsgəndərova Nüşabə Müasir uşaq poeziyasında<br />

vokativ və təqlidi sözlər <br />

İsmayılova Əzizə “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanındakı<br />

sətiraltı mənaların rus<br />

tərcümələrində saxlanması problemi <br />

Ибрагимова Джейла Комическое как феномен осмысления бытия в<br />

философско- культурологическом аспекте <br />

Gurbansoy Firudin Immortal monument to Nizami Ganjavi<br />

and seven beauties ……………………………… <br />

Гафарова Наргиз Азербайджанское мышление<br />

в русской поэии XIX века <br />

Гаджиев Аскер Психологические аспекты обучения<br />

русскому языку как иностранному<br />

в условиях It-технологий……………… <br />

Гашимов Э.А.,<br />

Шабаев С.Ф.<br />

Текст как учебно-языковая единица и его<br />

лингвокультурологический потенциал <br />

Гулиева Ламия Участие Азербайджана в международном<br />

сотрудничестве государств в сфере культуры <br />

Гусейнов Фархад Интересы европейского союза<br />

в сфера образования в Азербайджане <br />

Куровская Анна Специфика аббревиатур в современном<br />

английском языке (на примере юридических<br />

терминов-аббревиатур) <br />

Mehrəliyev Elçin Çex ədəbiyyatı Azərbaycan dilində <br />

Məhərrəmli Baba Azərbaycan dilinin kök morfemləri<br />

türk dilləri kontekstində <br />

Məlikova Zümrüd Avropa İttifaqi və Azərbaycan:<br />

əməkdaşlığın yeni mərhələsi <br />

Məmmədov Sadir Azərbaycanda narkotiklərlə<br />

mübarizənin strateji mahiyyəti <br />

Məmmədova İlhamə Detektiv janrda<br />

Çingiz Abdullayevin uğurları <br />

Məmmədova Natella Mədəniyyətlərarasi ünsiyyətin tədrisi zamanı<br />

Azərbaycan və ingilis dilləri əsasında<br />

Bilinqvistik təhsil modellərinin qurulması <br />

Mustafayev Tehran Ən yeni nəsrimizdə Azərbaycan obrazı <br />

Мамедова Арзу Исследование оркестрового письма как один из<br />

ракурсов изучения симфонического наследия<br />

азербайджанских композиторов 22<br />

Мамедханова Наида Восприятие поэзии Мирза-Шафи Вазеха<br />

4<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

поэтами некрасовской школы <br />

Мехтиев Афган Профессиональная лексика<br />

и ее связь с терминологией <br />

Nəcəfov Etibar Islam və modernləşmə problemi <br />

Novruzova Xumar Azərbaycan təhsil sistemində<br />

kompyuterli təlimin pedaqoji xüsusiyyətləri <br />

Novruzova Nuridə Qədim türk mətnlərinin<br />

etnokulturoloji anlamı (ölümsüzlük kultu) <br />

Наджафов Гусейн Топонимика Южного Кавказа <br />

Новрузов Рафиг К проблеме передачи поэтики<br />

Мамеда Араза на русский язык <br />

Раджабли Адиль К вопросу политико-правовой природы<br />

и моральных аспектов геноцида<br />

азербайджанского народа <br />

Səmədli Ziya Türkiyənin dövlət quruculuğunun<br />

milli-ideoloji əsaslarına yeni baxış <br />

Садыгзаде Майя Основные тенденции современной<br />

музыки в Азербайджане <br />

Şahbazova Zemfira Şəxs əvəzlikləri haqqında <br />

Şahbazova Nüşabə Professor Ə.Z Abdullayevin<br />

sintaktik görüşləri <br />

Tanrıverdiyeva Bədii üslubda əvəzliklər <br />

Hüsniyyə<br />

Тагиева Эллада Азербайджановедческий аспект<br />

в методике обучения русскому<br />

языку на базе концепта «спорт» <br />

Таирова Дурдана К проблеме<br />

национального в прозе Анара <br />

Шафиева Kамаля Основа сюжета и идейная концепция балета<br />

«Любовь и смерть»<br />

funduszeue.infoль оглы <br />

Vahabova Sara Elçinin dram dili haqqında <br />

Велиева Земфира Мир, перевернутый вверх дном,<br />

глазами автора и героя в романе<br />

Сабир Азери «тупик»<br />

(дискурсивный анализ) <br />

Видадова Вюсала Коранические мотивы в романе<br />

Чингиза Гусейнова «не дать воде<br />

пролиться из опрокинутого кувшина» <br />

Zeynalova Sevinc Azərbaycan romantizmində milli-mental<br />

dəyərlərin inikasi problemi <br />

Зейналова Шеля Глагольные времена азербайджанского языка<br />

на уровне сложного синтаксического<br />

5<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

целого……………………………………… <br />

Ахмедов Алпай Кризис института признания государств<br />

(Азербайджан как автор новой<br />

инициативы)…………………………… <br />

Məmmədova Umhani “Həyat bilgisi” fənninin tədrisi zamanı<br />

fəndaxili və fənlərarası inteqrasiya <br />

Алхасов Яшар Этнокультурный компонент<br />

Содержания обучения русскому<br />

Abdullayeva<br />

Mehriban<br />

языку……………………………………… <br />

Azərbaycan dilinin tədrisində tərcüməyə dair<br />

çalışmaların əhəmiyyəti <br />

Гасанова Ханым Общая характеристика методов как<br />

лингводидактической категори <br />

Əhməd Sami El Aydi Misirdə Azərbaycan ədəbiyyati<br />

(müasir vəziyyət və perspektivlər) <br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

6

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

Abdullayeva Nailə<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

QLOBALİZM VƏ MİLLİ-MƏNƏVİ DƏYƏRLƏRİMİZ<br />

Qloballaşma cəmiyyət həyatının bütün sahələrini,<br />

o cümlədən sosial-siyasi aspektini əhatə edən<br />

çoxsəpkili prosesdir. O milli sosial-iqtisadi<br />

qurumları vahid dünya iqtisadi və ictimai sistemi<br />

ilə qarşılıqlı surətdə bağlayan ümumdünya<br />

hadisəsidir.<br />

Ramiz Mehdiyev<br />

Qloballaşma və inteqrasiya prosesində milli-mənəvi dəyərlərimizi, mentallığımızı<br />

müasir dünyanın ilk baxışda cəlbedici görünən hadisələrinə qurban vermək böyük<br />

yanlışlıqdır.<br />

Qeyd edək ki, qloballaşma müasir dünyada baş verən dəyişikliklərin əsas<br />

mənbəyidir. Çox zaman qlobalizasiyaya ilk növbədə iqtisadiyyatla bağlı bir qüvvə kimi<br />

anlaşılsa da, o bütövlükdə dünyada gedən bütün sosial-siyasi prosesləri əhatə edir.<br />

Kapital, əmək, texnologiya və informasiyanın mobil qüvvələri siyasi və mədəni<br />

sərhədlərin üzərindən sürətlə hərəkət edir. Kommunikasiya və informasiya<br />

texnologiyasındakı dəyişikliklər siyasi hadisələrə böyük təsir göstərir.<br />

Ümumiyyətlə, qloballaşmaya münasibət heç də birmənalı deyil. Bəziləri<br />

qloballaşmanı mənfi bir proses kimi dəyərləndirirlər, Qərbin iqtisadi və mədəni<br />

maraqlarının bütün dünya üzərində dominantlığı kimi səciyyələndirir və bu dominantlığın<br />

varlı və kasıb ölkələr, regionlar arasında bərabərsizliyin davam etdirilməsinə səbəb<br />

olduğunu bildirirlər.<br />

Qloballaşmaya müsbət bir proses kimi baxanlar isə onu özü ilə dünya əhalisinə<br />

beynəlxalq əmək bölgüsünün və bazar iqtisadiyyatının nailiyyətlərindən yararlanmaq<br />

imkanı verən kapitalizmin dünyanın hər bir tərəfinə nüfuz etməsi kimi baxırlar.<br />

İqtisadi, informasiya və telekommunikasiya texnologiyaları sahələrindəki<br />

qloballaşma prosesi elə bir həddə çatıb ki, artıq mütəxəssislər iqtisadi baxımdan vahid,<br />

bütövləşən dünya haqqında danışmağın mümkün olduğunu söyləyirlər.<br />

Qeyd edək ki, XX əsrdə informasiya məkanında bütün dünya mədəniyyətləri birbirilərinə<br />

çox yaxınlaşmışlar. KİV-in insanları daha da yaxınlaşdıraraq, dünyanın<br />

müxtəlif guşələrində yaşayan xalqların həyat tərzlərini, adət-ənənələrini, mədəni<br />

təcrübəsini, mənəvi həyatını hər kəsə təqdim edir və inteqrativ prosesləri sürətləndirir.<br />

Qlobalizm və Qərb dəyərləri mədəniyyət sahəsinə güclü təsir göstərir. Qərb<br />

demokratiyası “siyasi plüralizmi” təbliğ etsə də, mədəni plüralizm ideyasını qəbul etmir<br />

və bəzən Qərb dəyərlərinə uyğun olmayan hər bir şey “keçmişin qalığı” kimi<br />

qiymətləndirilir.<br />

Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra xarici ölkələrlə, dünya xalqları ilə<br />

sosial-iqtisadi, mədəni-mənəvi sahələrdə sıx əməkdaşlıq əlaqələri yaradır. Bu şəraitdə<br />

xalqımız mütərəqqi ümumbəşəri mənəvi dəyərləri mənimsəyir və onlardan istifadə edərək<br />

zənginləşir. Bu da çox təbiidir. Çünki xalqlar və onların mədəniyyətləri arasında Çin<br />

7

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

səddi çəkmək olmaz, bu heç mümkün də deyil. Xalqlar həmişə bir-birindən öyrənir,<br />

bəhrələnir və bir-birinin hesabına öz mədəniyyətlərini zənginləşdirir.<br />

Lakin bununla yanaşı hər bir xalq öz milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini<br />

qoruyub saxlamağa da çalışır. Çünki onlar həmin xalqı digər xalqlardan fərqləndirən,<br />

onun milli mənliyini təmin edən mühüm cəhətlərdir. Xalqların öz tarixi kökünə, millimənəvi<br />

dəyərlərinə bağlılığı böyük amildir.<br />

Qeyd etmək istərdik ki, XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəllərində Azərbaycan etnikmilli<br />

cəhətdən türk təfəkkürü, dini baxımdan isə islam mənəviyyatı və düşüncə tərzi ilə<br />

səciyyələnir. Yəni yaşadığımız bu dövrdə xalqımızın mentaliteti azərbaycançılığın,<br />

türkçülüyün və islamçılığın sintezi, vəhdəti şəraitində formalaşmışdır. Lakin bu prosesə<br />

digər amillər də təsir edir. Burada Qərb amilini xüsusi qeyd etmək lazımdır.<br />

Belə ki, müasir dövrdə cəmiyyətdə birmənalı dəyərləndirilməyən məsələlərdən biri<br />

də Qərb dövlətlərinin dünya miqyasında gerçəkləşdirməyə çalışdıqları qlobalizm siyasəti<br />

fonunda, Qərb dəyərlərinin ölkəmizə intensiv nüfuzu, milli-mənəvi dəyərlərimizin<br />

inkişafına təsiridir. Dünya siyasətinin əsas istiqamətini təşkil edən qloballaşma, Qərb<br />

mədəniyyətinin dünyanın bütün ölkələrinə, o cümlədən Azərbaycana intensiv olaraq<br />

nüfuz etməsilə müşayət olunur.<br />

Dünya xalqlarının milli-mənəvi mədəniyyətinin, özünəməxsusluğunun qorunub<br />

saxlanılmasını əngəlləyən, bu mədəniyyətlərin Qərb mədəniyyətində əriməsi ilə<br />

nəticələnən və bu məqsədə xidmət edən qlobalizm siyasətinin xalqımızın əsrlər boyu<br />

yaratdığı və nəsildən-nəsilə ötürərək inkişaf etdirdiyi mənəvi mədəniyyətimizə, onun<br />

gələcək inkişafına göstərdiyi güclü təsir danılmaz faktdır. Şübhəsiz, bu təsiri birmənalı<br />

dəyərləndirmək olmaz. Bu proses çox vektorlu, müxtəlif istiqamətlidir.<br />

Bir tərəfdən, elm və texnikanın yeni nailiyyətləri, demokratiya, plüralizm, söz və<br />

mətbuat azadlığı, insan hüquqlarının qorunması, yeni iqtisadi münasibətlər və s. bu kimi<br />

Qərb ideya və dəyərlərinin ölkəmizə nüfuz etməsi, müasir dövrdə mənəvi<br />

mədəniyyətimizin inkişafına müsbət təsir göstərir.<br />

Digər tərəfdən isə insanların və xüsusilə gənc nəslin zövqünü, mənəviyyatını<br />

korlayan, kommunikasiya vasitələrinin, xüsusilə internet, televiziya kanalları, xarici<br />

kinofilmlər və ədəbiyyatlar vasitəsilə ölkəmizdə geniş yayılan Qərbin mənəvi-əxlaqi<br />

dəyərləri mənəvi dünyamıza sirayət edir, milli-mənəvi mədəniyyətimizin inkişafına mənfi<br />

təsir göstərir.<br />

Doğrudur, mənəvi aləmi zəngin, kamil olan insanlar Qərbin bu mənəvi-əxlaqi<br />

dəyər və prinsipləri ilə tanış olarkən, əvvəlcə onları beyinlərinin süzgəcindən keçirir,<br />

onları öz əxlaqına, mənəviyyatına uyğun olaraq dəyərləndirir və istifadə edirlər, mənfi<br />

məzmunlu, nöqsanlı mənəvi-əxlaqi dəyərlərdən isə imtina edir, onlardan qorunmağa<br />

çalışırlar. Lakin, bütövlükdə insanların əksəriyyəti, xüsusilə gənc nəsil, bunu bacarmır və<br />

Qərbin mənəvi-əxlaqi dəyərlərinin, qayda və prinsiplərinin, düşüncə tərzinin təsiri altına<br />

düşür.<br />

Qeyd edək ki, dünyanın bütün böyük xalqları, maddi sərvətlərlə yanaşı mənəvi<br />

sərvətlərlə də öz varlıqlarını sürdürür, davam etdirirlər. Bu sərvətlərdən məhrum olan<br />

cəmiyyətlərin yaşaması, öz varlıqlarını davam etdirməsi mümkün deyil. Milli<br />

mədəniyyətindən uzaq düşən, mənəvi dəyərlərini unudan bir xalqın gələcəyi böyük şübhə<br />

doğurur. Çünki tarixi şüuru olmayan fərd və ya cəmiyyət, müxtəlif mədəniyyətlər və<br />

sivilizasiyalar burulğanında məhv olmağa məhkumdur.<br />

8<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

Mənəvi dəyərlər hər bir cəmiyyətin mədəni əsasıdır. Onun yoxluğu ilə cəmiyyətin<br />

daxili tarazlığı pozulur, dünyada qüvvətli olan bir mədəniyyət içərisində əriyib yox<br />

olması təhlükəsi yaranır.<br />

Bu gün, əsrlər boyu formalaşdırılmış milli-mənəvi dəyərlərimizin müxtəlif təsirlərə<br />

məruz qaldığı bir dövrdə, mənəvi mədəniyyətimizin gələcək inkişaf yollarını<br />

müəyyənləşdirməyə böyük ehtiyac vardır. Bir tərəfdən xalqımızın tarixən bağlı olduğu<br />

islam dəyərlərinin hələ də davam edən təsiri, digər tərəfdən cəmiyyətdə geniş yayılan<br />

Qərb mədəniyyətinə heyranlıq, mənəvi mədəniyyətimizin gələcək inkişafını təmin edəcək<br />

daha uğurlu bir yolun seçilməsi zərurətini yaradır.<br />

Bu gün bəşəriyyətin əldə etdiyi ictimai təcrübə və yüksək intellektual səviyyədən<br />

din, əxlaq və digər mənəvi dəyərlər sisteminə yenidən baxılmasına və insanların<br />

həyatında onların rolunun yenidən dəyərləndirilməsinə böyük ehtiyac yaranmışdır.<br />

Mənəvi dəyərlər deyildikdə, əsasən əxlaqi dəyərlər nəzərdə tutulur. Düzdür, əxlaqi<br />

dəyərlər mənəvi dəyərlərin mühüm tərkib hissəsidir, lakin bildiyimiz kimi, mənəvi<br />

dəyərlər daha geniş anlayışdır. Bu anlayışa cəmiyyətin mənəvi həyatının əsasını təşkil<br />

edən bütün dəyərlər sistemi daxildir.<br />

Mənəvi mədəniyyət cəmiyyətin mənəvi sərvətlərinin yaradılması və onlardan<br />

istifadə olunması prosesidir. Ona bütövlükdə mənəvi yaradıcılıqdan ibarət olan dialektik<br />

bir proses kimi baxılmalıdır. Mənəvi mədəniyyətə insanın mənəvi fəaliyyətinin nəticələri<br />

olan elm, fəlsəfə, ədəbiyyat, incəsənət, din, əxlaq, siyasət, hüquq və s. cəmiyyətin<br />

intellektual və mənəvi inkişaf sahələri aiddir.<br />

Bir çox alimlər haqlı olaraq mədəniyyət anlayışını əsasən mənəvi həyat sahələrinə<br />

aid edirlər, onu insanların ruhani aləmində axtarırlar. Bu təbiidir, çünki hər bir xalqın<br />

mövcudluğu onun mənəvi mədəniyyəti ilə qırılmaz surətdə bağlıdır.<br />

Mədəniyyət deyərkən insan fəaliyyətinin bütün sahələri, əldə etdiyi nəticələri və<br />

yaratdığı sərvətlərin ümumi toplusu nəzərdə tutulur. O, çox mürəkkəb ictimai hadisədir.<br />

Mədəniyyət bəşəriyyətin tarixən topladığı maddi və mənəvi sərvətlərin məcmusu, habelə<br />

bu sərvətlərin yaradılması, onlardan istifadə edilməsi və gələcək nəsillərə çatdırılması<br />

yollarından ibarətdir. Mədəniyyətin inkişafı milli-mənəvi irsin ən yaxşı cəhətlərinin<br />

mənimsənilməsi yolu ilə mümkündür.<br />

Mənəvi dəyərlər, onların inkişaf dialektikası ictimai münasibətlərlə, eləcə də<br />

ictimai quruluşun xarakteri ilə sıx bağlı olub bəşəri inkişafın strukturunda özünəməxsus<br />

yer tutur. Mənəvi dəyərlərin ümumi sistemində hər bir ictimai quruluşun səciyyəvi<br />

xüsusiyyətləri, insanların düşüncə və davranış tərzləri bir küll halında öz əksini tapır.<br />

Odur ki, onların məzmununu təhlil edərkən, məsələyə bilavasitə ictimai<br />

münasibətlərlə qırılmaz əlaqədə yanaşmaq lazımdır. Burada varislik məqamını unutmaq<br />

olmaz, çünki milli-mənəvi dəyərlər zamanın sınaqlarından keçərək, xalqın və millətin<br />

formalaşmasında mühüm rol oynayır, hər bir xalqın, millətin, şəxsin kimliyini ortaya<br />

çıxarır. Hər bir xalqın milli-mənəvi dəyərləri tarixən formalaşaraq həmin xalqın milli<br />

varlığının əsasını təşkil edir.<br />

Belə ki, mənəvi dəyərlər tarixi inkişaf prosesində ayrı-ayrı nəsillərin, dövrlərin<br />

məntiqi əlaqəsini yaradır, tarixi yaddaşın bölünməzliyini, bütövlüyünü və beləliklə də<br />

onun güclü tərbiyəvi əhəmiyyətini təmin edir. Mənəvi dəyərlər insanın intellektual<br />

fəaliyyətinin bəhrəsi kimi özündə fərdin mənəvi tələbatının ödənilməsi üçün yararlı olan,<br />

onun intellektual yüksəlişinə və əxlaqi kamilliyinə xidmət edən, müəyyən qaydalar və<br />

9<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

10<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

normalar çərçivəsində mövcud olan kompleks dəyərləri özündə birləşdirir. Bu dəyərlər<br />

insan həyatının, fəaliyyətinin bütün sahələrini əhatə edir, əxlaqi və mənəvi keyfiyyətlərin<br />

özünəməxsus meyarına çevrilir.<br />

Qeyd edək ki, dünyada gedən qloballaşma prosesi mənəvi dəyərlər problemini<br />

qabardır, azad cəmiyyət quruculuğu məsələlərinin sosial-mənəvi tərəflərinin elmi-fəlsəfi<br />

təhlili zərurətini yaradır.<br />

Qərb mədəniyyətinin dünyaya açılışı nəticəsində həm bu mədəniyyətin daxilində,<br />

həm də onun yayılma dalğalarının zərbələri altında qalan cəmiyyətlərdə «dəyərlər<br />

sarsıntısı»nı yaratmış, həmçinin universallıqla lokallığın konfliktini doğurmuşdur. Bu<br />

konfliktin ifadə etdiyi ziddiyyətlər isə mənəviyyatda müasirlik və ənənəvilik, bəşərilik və<br />

millilik və s. bu kimi problemləri əhatə edir. Nəticədə, bəşəriyyətdə həm dəyərlərin<br />

mübarizəsi, həm də onların dialoqu özünü göstərir.<br />

Bu cür konfliktləri tədqiq edən Azərbaycan fəlsəfi fikri üçün milli-mədəni və<br />

mənəvi sistemlərə, mədəniyyətlərə xas olan universallığın öyrənilməsi çox<br />

əhəmiyyətlidir.<br />

Ümumiyyətlə, mədəni irs və müasirləşmə mövzusu XIX əsrin əvvəllərindən<br />

etibarən mənəvi həyatımızda daima gündəmdə duran bir mövzudur və müxtəlif təsir<br />

ünsürlərini özündə ehtiva edir.<br />

Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri, mütəfəkkir və ədibləri – funduszeue.infoıxanov,<br />

M.Ş.Vazeh, S.Ə.Şirvani, H.B.Zərdabi, funduszeue.infov hələ XIX əsrdə Qərb<br />

mədəniyyətini, onun inkişaf səviyyəsini yüksək qiymətləndirmiş, onu milli<br />

mədəniyyətimizin tərəqqisi üçün meyar saymışlar.<br />

Bu təmayül XX əsrin əvvəllərində də davam etmiş və güclənmişdir. Azərbaycan<br />

romantikləri – funduszeue.info, A.Səhhət, funduszeue.info, Ə.B.Hüseynzadə və başqaları əsərlərində<br />

Qərb mədəniyyətini təbliğ etmiş, xalqı bu mədəniyyətin nailiyyətlərindən istifadə etməyə<br />

çağırmışlar. Lakin onlar Qərb mədəniyyətini, onun nailiyyətlərini yüksək<br />

qiymətləndirməklə bərabər ona seçimli yanaşmağı, ondan düşünülmüş istifadə etməyi<br />

məsləhət görmüşlər.<br />

Bu gün də cəmiyyətimizdə keçmişdə olduğu kimi, Avropa və bütövlükdə Qərb<br />

mədəniyyəti, onun dəyərlər sistemi milli-mədəni tərəqqinin meyarı sayılır, hətta<br />

cəmiyyətdə Avropa mədəniyyəti qarşısında alüdəçilik meyllərinin artması müşahidə<br />

edilir. Buna baxmayaraq bu gün də ölkəmizdə Qərb mədəniyyətinə, dəyərlərinə<br />

münasibət birmənalı deyil.<br />

Bir tərəfdən xalqın müəyyən hissəsi Qərb mədəniyyətini, onun dəyərlər sistemini<br />

mədəni tərəqqinin meyarı sayır, islami dəyərləri özündə əxz edən milli adətənənələrimizə<br />

tənqidi yaraşır, bütövlükdə onlardan uzaqlaşır, Qərbin mədəni dəyərlərinə<br />

üstünlük verərək, davranışlarında, geyimlərində, bir sözlə həyatın bütün sahələrində<br />

Avropa sayağı həyat tərzini təqlid edir və bununla müasir mədəni səviyyəyə<br />

yüksəldiklərini düşünürlər.<br />

Digər tərəfdən isə cəmiyyətimizdə bu müasirləşmə cəhdlərinə reaksiya olaraq, əks<br />

təmayül, xalqımızın qədim və zəngin mədəniyyəti ilə öyünüb, tariximizə, keçmiş<br />

mədəniyyətimizə, dini-əxlaqi dəyərlərimizə sığınma təmayülü güclənir.<br />

Belə bir şəraitdə cəmiyyət qarşısında seçim etmək, mədəni yüksəlişin,<br />

müasirləşmənin optimal yolunu müəyyən etmək zərurəti durur: ya mənəvi dəyərlərimizi<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

ehtiva edən milli mədəniyyətimiz, ya da Qərbin mədəni dəyərlərinə üstünlük verən<br />

müasir mədəniyyət.<br />

Lakin həqiqət budur ki, milli mədəniyyətsiz müasir mədəniyyət ola bilməz, müasir<br />

inkişaf olmadan da milli mədəniyyət öz varlığını davam etdirə bilməz. Fikrimizcə, milli<br />

mədəni tərəqqiyə bu iki görüş arasında barışdırıcı mövqe tutmaqla, yəni milli-mənəvi<br />

dəyərlərlə Qərb mədəniyyəti və dəyərləri arasında sintezi, barışığı təmin etməklə nail<br />

olmaq mümkündür.<br />

Unutmaq olmaz ki, hər bir millilikdə ümumbəşərilik, ümumbəşərilikdə isə millilik<br />

vardır.<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

РЕЗЮМЕ<br />

В статье исследуется проблема влияния ислама на формирование<br />

национально-духовных ценностей азербайджанского народа. Сделана попытка<br />

раскрыть постановку проблемы и проанализировать ее эволюцию в контексте<br />

сложных социально-культурных процессов.<br />

SUMMARY<br />

In the article written in historic-philosophical aspect, the problem of influence of<br />

Islam on the formation of national-cultural values of the Azerbaijan people is<br />

investigated. The attempt to open statement of the problem and to assay its evolution in a<br />

context of difficult sociocultural processes is presented.<br />

Abdullayeva Sənubər<br />

AZƏRBAYCAN DİLİNİN BEYNƏLXALQ STANDARTLARA<br />

UYĞUN ÖYRƏDİLMƏSİNƏ DAİR<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong> dünyanın bir çox ölkələrinin qabaqcıl universitetləri ilə<br />

əlaqələr qurmuşdur. Bu əlaqələr arasında Rusiya universitetləri xüsusi yer tutur. Moskva<br />

Dövlət Linqvistik Univesiteti ilə Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong> arasında olan əlaqələr günügündən<br />

möhkəmlənir, universitetlərarası imzalanmış müqavilələrə əsasən birgə layihələr<br />

həyata keçirilir. Bu layihələrdən biri də Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin rektoru, AMEA-nın<br />

müxbir üzvü, Əməkdar Elm xadimi, prof. Kamal Abdullayevin təşəbbüsü ilə Moskva<br />

Dövlət Linqvistik Univesitetində Azərbaycan dili ixtisasının açılmasıdır. Bu ixtisasın<br />

açılması «Praktik Azərbaycan dili» dərsliyinin yazılması zərurətini yaratdı.<br />

Dərslik Avropa Şurası tərəfindən qəbul olunmuş metodik göstərişlərə uyğun tərtib<br />

olunmuşdur ki, bu da onun yüksək səviyyədə yazılacağına təminat verirdi. Bu layihənin<br />

diqqət çəkilən məqamı odur ki, Azərbaycan dili xarici dil kimi öyrədilməli idi. Bu da,<br />

əlbəttə, Azərbaycanın dünyada nüfuzunun artması ilə də sıx bağlıdır.<br />

Struktur-semantik cəhətdən bu dərslik ənənəvi təlim vasitəsi kimi ümümtəhsil<br />

standart və proqramlarına uyğun olaraq tədris materialının sistemli şəkildə izahı ilə<br />

xarakterizə olunur. Təqdim olunan bu dərslik vasitəsilə həm tədris prosesi təşkil edilir,<br />

11

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

həm dərsin mənimsənilməsi təmin edilir, həm də tələbədə şəxsi sosial təcrübə əldə etmək<br />

qabiliyyəti, ətraf mühitdə baş verən hadisələri qiymətləndirmək, cəmiyyətdə öz yerini<br />

tapmaq bacarığını formalaşdırır.<br />

Dərslik həmçinin şəxsiyyəti inkişaf etdirmə və tərbiyə etmə funksiyası daşıyır.<br />

Xüsusən də o, təlim alanın təxəyyülünün, düşüncəsinin, yaddaşının inkişafına təsir<br />

göstərməli və onun mənəvi tərbiyəsini həyata keçirməlidir.<br />

Səriştəli innovasion yanaşma xarici dillərin tədrisi və öyrədilməsi prosesində<br />

obyektiv ölçüyə gələn və kommunikasiya bacarığının formalaşma səviyyəsi şkalasına<br />

uyğunluq nəzərdə tutulur. Bu səviyyə şkalasına görə dil 3 səviyyədə - A, B, C<br />

səviyyələrində öyrədilir. Bu cəhətdən dərslik, yuxarıda qeyd olunduğu kimi, mühüm<br />

əhəmiyyət daşıyır, belə ki:<br />

- istifadə olunan tədris materialları kompleksində daha sabit komponentdir;<br />

- xarici dilin öyrənilməsi və tədrisində bütöv müəllif konsepsiyasını əks etdirir;<br />

- bu dərslik təhsil alan müəyyən kontingent üçün seçilmiş autentik mətn və oxu<br />

bacarığının inkişafına yönəldilmiş tapşırıqları olan qiraət kitabı, yəni müntəxəbatla<br />

müşayiət olunur.<br />

Dərslik modul quruluşuna malikdir. Burada modul dedikdə, təlimin qoyduğu<br />

məqsəd və tapşırıqlara görə Azərbaycaq dilinin praktik kursunun müəyyən məntiqi<br />

bitkinliyə malik olan bir bölməsi nəzərdə tutulur.<br />

Hər bir modula ünsiyyətin bir mövzusu/situasiyası ilə birləşən bir neçə dərs<br />

daxildir.<br />

Hər bir modulun əvvəlində biliklər – vərdişlər – bacarıq xətti üzrə onun məqsəd və<br />

məzmunu müəyyənləşdirilir; burada biliklər və vərdişlər fənnin bölmələrinə (fonetika,<br />

qrammatika, leksika, üslubiyyat) görə fərqli, ancaq bacarıq hissəsi nitq fəaliyyətinin<br />

bütün növləri (dinləmə, danışıq, oxuma, yazma) üzrə verilmişdir. Ayrı-ayrılıqda «təlim<br />

bacarığı» və bunun verilmiş modul çərçivəsində formalaşma dərəcəsi təsvir edilir. Bura<br />

dili ünsiyyət vasitəsi kimi inkişaf etdirmək üçün sorğu kitabları, xüsusi lüğətlər,<br />

fonolaboratoriya, kompyuter proqramları və s. ilə müstəqil işləmək, öz nailiyyətlərini<br />

düzgün qiymətləndirmək bacarığı daxildir.<br />

Modulun quruluşu və məzmunu onun konkret məqsəd və vəzifələrindən asılıdır.<br />

Müəlliflər dərsliyin bütün modullarını və onları təşkil edən dərsləri dəqiq və vahid<br />

formada tərtib etməyə çalışmışlar.<br />

Bu dərslik 16 moduldan ibarətdir. Bu modullardan hər birinin yerinə yetirilməsi<br />

üçün saatların miqdarı tədris planı ilə müəyyənləşdirilir.<br />

Birinci modul bir semestr üçün nəzərdə tutulmuşdur, kompleks şəkildə giriş<br />

kursundan ibarətdir, sonrakı modullar əsas kursu təşkil edir.<br />

Təlimin başlanğıc mərhələsində (giriş modulu) bütün qaydalar və onların izahları<br />

rus dilində, eyni zamanda, azərbaycanca sətiraltı tərcümə ilə verilir.<br />

Hər bir dərs məhsuldar lüğət siyahısı ilə müşayiət olunur; burada bütün yeni<br />

sözlərin mənaları və işlədilmə xüsusiyyətləri verilir.<br />

Dərsliyin sonunda rus dilində qısa qrammatik material verilmişdir; burada<br />

proqramda nəzərdə tutulmuş fonetik, leksik və qrammatik mövzularının məniməsnilməsi<br />

üçün zəruri olan məlumat, həmçinin sözlərin məhsuldar lüğət siyahısı verilmişdir.<br />

Skriptrlər Müəllimlər üçün kitabda verilmişdir.<br />

Dilin müxtəlif aspektləri üzərində iş aşağıdakı kimi xarakterizə edilir:<br />

12<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

a) kompleksliliklə – bir tərəfdən, ünsiyyətin müxtəlif vasitələrinə – fonetik,<br />

qrammatik və leksik normalara eyni zamanda yiyələnmək nəzərdə tutulur; digər tərəfdən,<br />

şifahi və yazılı ünsiyyət bacarığı formalaşdırılması həyata keçirirlir.<br />

b) polifunksionallıqla - xarici dil həm təlimin məqsədi, həm də müxtəlif bilik<br />

səhələrində məlumat əldə etmək vasitəsi kimi nəzərdən keçirilir.<br />

Son məqsədi mütəxəssisin mədəniyyətlərarası kommunikasiya bacarığının inkişafı<br />

olan dərsliyin hazırlanmasında aşağıdakılar innovasiondur:<br />

- nitq qabiliyyətinin formalaşdırılmasında dil materialını mənimsəməklə tələffüzdə<br />

aksentin aradan qaldırılması;<br />

- tədris materiallarının sosiolinqvistik və sosiamədəni məzmununun nəzərə<br />

alınması;<br />

- kommunikativ situasiyanı şəkillərlə əks etdirən oxu materiallarının olması;<br />

- real ünsiyyətə həvəsləndirən çalışma və tapşırıqların üstünlük təşkil etməsi;<br />

- xarici dildə şifahi və yazılı nitqin imkanlarını mənimsəyərkən təhsil alanların ana<br />

dilindəki nitq və linqvomədəni təcrübəsindən istifadə etmək;<br />

- müxtəlif mədəniyyətlərdə dəyərlər haqqında təsəvvürləri təhlil və dərk etməyi<br />

tələb edən tapşırıqlara meyl edilməsi.<br />

Dərsliyin hazırlanması zamanı əsasən onun kommunikativ yönümü üstün<br />

tutulmuşdur, xüsusən:<br />

- autentik mətnlərin üstünlüyü;<br />

- dil öyrənənlərə xüsusi maraq oyadan mətnlərin problematikasının rəngarəngliyi;<br />

- şifahi və yazılı kommunikasiyaya alışdırmaq üçün mətnlərdən istifadə edilərkən<br />

balansın gözlənilməsi;<br />

- dərsliyin tərtibatında qrafikadan istifadə edilməsi;<br />

- ölkəşünaslıqla bağlı informasiyasının yüksək səviyyədə şərh edilməsi və onun<br />

təlim alanlar üçün anlaşıqlı olması;<br />

- dərslikdə geniş şəkildə təqdim olunmuş mədəniyyətlərarası ünsiyyət situasiyalarından<br />

istifadə etməklə tələbələrin maraq dairələrinin genişləndirilməsinə meyl;<br />

- dərslikdəki tapşırıq və çalışmaların kommunikativ yönümünün yüksək səviyyəsi;<br />

bu da özünü, hər şeydən əvvəl, məşq çalışmalarına nisbətən kommunikasiya yönümlü<br />

çalışmaların çoxluğunda, mahiyyət etibarilə fonetik, qrammatik və leksik vərdişlərin<br />

formalaşdırılması zamanı kommunikativ yönümə əməl edilmədə göstərir.<br />

Azərbaycan dili dərsliyinin yaradılması zamanı verilmiş ünsiyyət situasiyalarının<br />

rəngarəngliyinə (rəsmi/qeyri-rəsmi ünsiyyət normaları çərçivəsində), nitq fəaliyyətinin<br />

reseptiv və məhsuldar dil vahidlərinin fəaliyyət spesifikasının nəzərə alınmasına, xüsusən<br />

də təhsil alanların kreativ bacarıqlarına təkan verən spesifik problem tapşırıqların<br />

yaradılmasına xüsusi diqqət yetirilmişdir.<br />

Dərsliyin tələbədə müstəqillik yaratma və formalaşdırma meyli özünü aşağıdakılarda<br />

göstərir:<br />

- dərsliyin məqsəd və məzmununun tələbə və müəllimlər üçün şərhlərlə müşayiət<br />

edilməsi;<br />

-tələbələrin ölkəşünaslıqla bağlı informasiyalarının seçilmə və sistemləşdirilməsini<br />

nəzərdə tutan tapşırıqların olması;<br />

- tələbələrin fərdi və şəxsiyyət özünəməxsusluğunu, onların maraq və tələbatlarını<br />

nəzərə alan tapşırıqların daxil edilməsi;<br />

13<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

- tələbələrin konkret dərs tapşırıqlarını həll etmək üçün zəruri olan, onların<br />

hərəkətlərinin ardıcıllığını müəyyənləşdirən tapşırıqların olması;<br />

- tələbələrin əldə etdikləri nəticələri qiymətləndirməyi nəzərdə tutan tapşırıqların<br />

olması.<br />

Xüsusi «qiymətləndirmə cədvəli» mövcuddur. Özünüqiymətləndirmə üçün<br />

yoxlama aparılır. Müxtəlif ünsiyyət situasiyalarında (dinləmə, danışma, oxu və yazı) əsas<br />

kommunikativ bacarıq formalaşdırılması səviyyəsini müstəqil qiymətləndirmək üçün XD<br />

bilik səviyyəsinə müvafiq parametr-deskriptorlar daxil edilir ki, bu aşağıdakı meyarlarla<br />

edilir:<br />

- «Mən bunu asanlıqla edə bilirəm.»<br />

- «Mən bunu edə bilirəm, ancaq çətinlik çəkirəm.»<br />

-«Bu mənim məqsədimdir».<br />

Refleksiv özünüqiymətləndirmə üçün tapşırıqlar, bir qayda olaraq, bu terminlərlə<br />

ifadə olunur : «Mən bacarıram…», «Mənə …lazımdır», «Ünsiyyət prosesində mənim çətinliklərim<br />

/ problemlərim ….. ilə bağlıdır» və s. Məsələn: Mən əlifbanı bilirəm: a) b) c)<br />

Bu qrafalar o deməkdir ki:<br />

a) Mən əlifbanı yaxşı bilirəm;<br />

b) əlifbanı dəqiq bilmirəm, ancaq çap formalı mətndə hərflərin çoxunu tanıyıram;<br />

c) hələ ki əlifbanı pis bilirəm, ancaq onu öyrənmək mənim üçün çox önəmlidir, bu,<br />

mənim məqsədimdir.<br />

Mənə müraciət olunan zaman tanış sözləri və çox sadə ifadələri başa düşürəm:<br />

a) b) c)<br />

a) asanlıqla;<br />

b) əgər mənim müsahibim asta-asta, aydın, fasilələrlə danışırsa;<br />

c) pis, mən bunun üçün öz üzərimdə işləməliyəm və s.<br />

Bu dərslik mədəniyyətlərin qarşılıqlı öyrənilməsi zəminində yazılmışdır. Belə<br />

hesab edirik ki, yeni layihə ilə yazılmış bu dərslik universitetlər arasında mövcud olan<br />

xoş, dostluq münasibətlərinin daha da artmasına yardım edəcək.<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

ƏDƏBİYYAT<br />

1. Европейский языковой портфель (для филологов). Москва, <br />

2. Методические рекомендации по созданию учебника по практическому<br />

курсу 1 иностранного языка для обучения языкам и культурам стран СНГ.<br />

Москва, <br />

РЕЗЮМЕ<br />

Учебник по практическому курсу азербайджанского языка ориентирован на<br />

подготовку бакалавров по направлению «Лингвистика и межкультурная коммуникация»<br />

и составлен согласно классификации, принятой Советом Европы. В основе<br />

учебника лежит современная инновационная методическая концепция. Проект<br />

позволяет представить культуру, экономику, древнюю историю азербайджанского<br />

народа.<br />

14

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

Учебник имеет модульное построение, содержит 16 модулей. Каждый модуль<br />

имеет четкую рамочную структуру. Учебник включает в себя вводный курс (4<br />

модуля), и основной курс (12 модулей). Целью учебника является достижение<br />

уровня А 2 по общеевропейским стандартам.<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

SUMMARY<br />

The textbook on a practical course of the Azerbaijan language is focused on<br />

preparation of bachelors in a direction «Linguistics and intercultural communications»<br />

and made according to the classification accepted by the Council of Europe. At the heart<br />

of the textbook modern innovative methodical concept lies. The project allows to present<br />

culture, economy, ancient history of the Azerbaijan people.<br />

The textbook has modular construction, contains 16 modules. Each module has<br />

accurate frame structure. The textbook includes an introduction course (4 modules), and a<br />

basic course (12 modules). The textbook purpose is achievement of level A 2 under the<br />

all European standards.<br />

Abışova Sevinc<br />

СТИЛЕВОЙ ПЛАСТ ТЕКСТА АНДРЕЯ ПЛАТОНОВА И ЕГО<br />

ПРЕЗЕНТАЦИЯ В ПЕРЕВОДЕ НА АЗЕРБАЙДЖАНСКИЙ ЯЗЫК<br />

Одним из основных отличительных особенностей является своеобразие<br />

художественного текста Платонова, неповторимость синтаксической презентации.<br />

Именно этого Платонова невозможно перевести на азербайджанский язык. Речь не<br />

идёт о силе или слабости языка. Дело в том, что поднятый Платоновым<br />

художественно-эмоциональный пласт в русском языке ещё не пробудился в<br />

азербайджанском. Именно не пробудился! Потому что этот пласт в качестве<br />

«сырого материала» существует в азербайджанском языке, да, видимо, и в других<br />

языках тоже. Но более всего этот пласт должен быть пробуждён, лишь после этого,<br />

Платонов может быть перенесён туда.<br />

Платонов ещё потому является гениальным творцом, что он своим<br />

синтаксисом фразы может смеяться, говорить. До него никто не мог заставить<br />

говорить русский синтаксис. Обычно говорит и говорит содержание фразы.<br />

Оказывается подлежащее и сказуемое предложения тоже могут говорить,<br />

смеяться Можно ли всё это так же передать на азербайджанский язык<br />

Пусть говорят – платоновский пласт на соответствующем уровне ещё не<br />

раскрыт на азербайджанском языке…» (3, ), - пишет Камал Абдулла в своей<br />

книге. В самом деле, в стартовавшем третьем тысячелетии изучение творческого<br />

наследия Платонова чрезвычайно важно и актуально как нестандартный эталон<br />

стилевой манеры письма. Прав К.М. Абдуллаев и те современные русские критики,<br />

которые анализируют стиль этого писателя как неповторимый источник, памятник<br />

15

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

16<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

ушедшей эпохи, но отзвуки, которой доносятся и до наших дней. Тонкий стилист,<br />

он сумел уловить, быть может, не столько осознанно с политической точки зрения,<br />

сколько интуитивно те проблемы, которые возможно было передать языком,<br />

глубоко отличным от своих прозаиков-современников.<br />

Самые сокровенные философские идеи funduszeue.infoов развивал в своих<br />

рассказах для детей, где через их взгляд на мир, через их жизненное пространство<br />

показывал детей как «спасителей вселенной». Несмотря на то, что они написаны на<br />

доступном для детского восприятия языке, все же и в них проявляется своеобразие<br />

стиля Платонова. Это с первого взгляда они кажутся незамысловатыми, а на самом<br />

деле через детскую сказку дается урок взрослым.<br />

Рассмотрим рассказ funduszeue.infoова «Свет жизни». Переводчик с первых же<br />

страниц воссоздания текста на азербайджанском языке пытается воздержать<br />

тональность повествования автора: «В глубине нашей памяти сохраняются и<br />

сновидения, и действительность; и спустя время уже нельзя бывает отличить,<br />

что явилось некогда вправду и что приснилось, - особенно если прошли долгие годы<br />

и воспоминание уходит в детство, в далекий свет первоначальной жизни. В этой<br />

памяти детства давно минувший мир существует неизменно и бессмертно<br />

Росло дерево где-то на поляне, в окрестностях родины, освещенное июньским<br />

полуденным солнцем; свет неба лежал на траве, и от волнения зноя тень<br />

древесных листьев неслышно трепетала по травяной сияющей земле, словно видно<br />

было, как дышит солнечный свет» (2, с. 81). – “Həm yuxuya bənzəyən,həm də olan<br />

olan hadisələr uzun müddət yaddaşımızda qalır; zaman keçdikcə adam bunlardan hansının<br />

həqiqət və hansının yuxu olduğunu ayırmaqda çətinlik çəkir, aradan çox keçəndə xatirələrin<br />

bir ucu uşaqlığa, insan ömrünün ilk çağlarına gedib çıxanda bu iş daha çətin olur. Bu<br />

uşaqlıq xatirələrində keçmiş illər dəyişməz və canlı qalır Yurdumuzun ətraf yerlərində<br />

hardasa bir talada göyə qalxan bir ağac, iyin ayının günörta günəşi ilə işıqlandırılır; gün<br />

işığına batıb bürkünün təsirindən yaşıl ağacların gövdəsi, otlar işıldayan torpağın üstündə<br />

titrəşir, sanki günəşin işığı nəfəs alır” [4, 13]. В оригинале сочинительный союз «и»,<br />

указывающий на взаимоотношения между однородными единицами («и сновидения<br />

и действительность»), не отделяются запятой. То же самое мы наблюдаем и в<br />

последующем повторе с изъяснительным союзом «что» («что явилось некогда<br />

вправду и что приснилось»). Переводчик соблюдает эти повторы, выраженные<br />

союзами, лишь отступив в первом случае прибавлением запятой (“həm yuxuya<br />

bənzəyən, həmdə olan hadisələr”; “hansının həqiqət və hansının yuxu olduğunu”).<br />

Второе предложение, данное после многоточий, выделяется своим лиризмом<br />

и поэтическими деталями. Эта живописная картина богата образными мазками,<br />

полными светлых и ярких тонов – «освещенный», «солнце», «свет», «сияющий»,<br />

«солнечный». Фонема «с» насыщает всю ритмико-фонетическую структуру текста,<br />

придает ему оттенок посвященной духовности. Переводчик передает аналогичную<br />

структуру посредством фонемы «э», –“günorta”, “günəş”, “gün”, – усиливая ее<br />

лексической единицей “işıq”. Да и предшествующий текст нацеливает внимание<br />

читателя на «свет первоначальной жизни», хотя и «далекий». Правда, переводчик<br />

обходит ее, сохраняя в целом содержание фразы и укрепив его, как мы уже<br />

отметили, ритмико-фонетическими вкраплениями.<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

Однако, при удачном сохранении ключевых сочетаний – «в окрестностях<br />

родины – yurdumuzun ətraf yerində»; «otlar işıldayan torpağın üstündə titrəşır – тень<br />

древесных листьев неслышно трепетала по травяной сияющей земле»; «sanki<br />

günəşin işığınəfəs alır» - «словно видно было, как дышит солнечный свет» –<br />

переводчик упустил из виду образную деталь общей картины «свет неба лежал на<br />

траве» (göyün işığı otların üstündə uzanmışdı). Земля отражает свет неба и сама<br />

становится светлой. Ведь свет неба лежит, говоря мифическим языком, соединяется<br />

с землей, передает ей не только тепло, но и свет, который, таким образом, разливаясь,<br />

дышит. Но весь этот процесс происходит незаметно, исподволь, как бы сказал сам<br />

писатель – «нечаянно». Вот оно-то выражается фразой «тень неслышно трепетала».<br />

На азербайджанском языке ее можно было бы передать словом «səssiz-səmirsiz». Здесь<br />

вспоминаются рассуждения исследователя funduszeue.infoнко: «Индивидуальнохудожественное<br />

значение слова, таким образом, является обобщением целого ряда<br />

контекстуальных актуализированных значимостей, реализация которых обусловлена<br />

идейно-тематическим и композиционным развитием произведения». [1, 33]<br />

Приведем еще один, на наш взгляд, из удач переводчика. «Аким начал<br />

самостоятельно управлять по хозяйству, а женщина молча следила за мальчиком<br />

с тем опечаленным терпеливым смирением, которое походило на скромное, но<br />

нерушимое счастье» [2, 85] – «Akim evdə istədiyini götürdü, istədiyini qoydu, sərbəst<br />

oturub durmağa başladı, qadın isə adi, ancaq davamlı bir səadətə bənzəyən qəmli, səbirli,<br />

bir mütiliklə sakitcə oğlana göz qoyurdu» [4, 18]. Выделенные нами фразы являются<br />

наглядным примером верно подмеченного и переданного на азербайджанском<br />

языке такого сложного и противоречивого стиля Платонова.<br />

ЛИТЕРАТУРA<br />

1. Кухаренко В.А. Интерпретация текста. Учебное пособие для студентов<br />

a. педагогических институтов по специальности № «Иностранные<br />

b. языки». Л., Просвещение, , с. <br />

2. Платонов А. Свежая вода из колодца. Рассказы. Повесть. Кемерово.<br />

a. Кемеровское книжное издательство, , с.<br />

3. Abdulla Kamal. azərbaycanlı (ədəbi-bədii esselər). Bakı, Mütərcim, , s.<br />

<br />

4. Platonov A. Dörd hekayə: Nikita, Həyat işığı, Sərçənin səyahəti, Ulya. Tərcümə<br />

edən Ə.Salahzadə, redaktor Y.Məmmədov. Bakı, Gənclik, , 51s.<br />

XÜLASƏ<br />

Məqalədə funduszeue.infoovun Azərbaycan dilinə tərcümə kontekstində əsərlərinin üslub<br />

xüsusiyuyətlərinin verilməsi açıqlanır.<br />

SUMMARY<br />

The article deals with the style particularities of funduszeue.infoov’s works in transfer<br />

context to Azerbaijani language.<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

17

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

Акперова Айгюн<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

ПРОБЛЕМА БЕЗОПАСНОСТИ В КОНТЕКСТЕ ГЛОБАЛИЗАЦИИ<br />

Появление самого термина глобализация связывают со статьей funduszeue.info,<br />

опубликованной в «Гарвард бизнес ревю» (Harvard Business review) в году,<br />

который обозначил им феномен слияния рынков отдельных продуктов,<br />

производимых крупными транснациональными корпорациями. Однако затем этот<br />

термин приобрел несколько иное звучание. Глобализация стала восприниматься<br />

как социальный процесс, в ходе которого стираются географические границы<br />

социальных и культурных систем, и население все более осознает исчезновение<br />

этих границ[1,]. Нередко под глобализацией также понимают распространение<br />

западной модели развития на все остальные страны и культуры, что служит<br />

теоретическим обоснованием однополюсного (универсального) мирового порядка<br />

[2,24]. Отсюда попытки антиглобалистов бороться с глобализацией свелись к<br />

радикализму, терроризму. Как правило, антиглобалисты выступают против<br />

Америки, которую обвиняют в том, что она навязывает миру свои ценности, так<br />

называемый «Pax Americana», а НАТО воспринимается ими противником в том<br />

смысле, что проводит интересы США. Конечно, некоторые аргументы<br />

антиглобалистов требуют теоретического внимания.<br />

К примеру, имеется доля истины в том, что основные выгоды от<br />

глобализации по рецептам Вашингтона получают сами американцы. Остальным же<br />

странам достается меньше. Они в основном получают прибыль за счет продукции<br />

обрабатывающей промышленности, хотя и получают за нее они сейчас больше, чем<br />

ранее [3, ].<br />

Однако антиглобалисты не хотят видеть, что принципы глобализации не<br />

сводятся к американской гегемонии, а могут стать принципами и других<br />

цивилизаций и культур. А вот угрозы радикализма и терроризма опасны для любой<br />

цивилизации, а не только для западной цивилизации. Поэтому качественно<br />

построенная система европейской безопасности нужна не только для НАТО и<br />

Европы, но и для всего мира, так как предполагает сокращение вмешательства<br />

США в дела Европы.<br />

Одновременно, ослабление Европы перед угрозами антиглобалистов, будет<br />

означать усиление доминирования США в Европе. Этот момент беспокоит З.<br />

Бжезинского, который в своей книге «Еще один шанс» пишет, [4, 47] что политика<br />

бывшего президента США funduszeue.info привела к тому, что оказались<br />

«выброшенными на ветер», фактически, усилия восьми американских президентов.<br />

Центральным фронтом «холодной войны» была Европа. По сути, по мнению<br />

американского ученого, это была война за Европу, которую Америка выиграла.<br />

Американская сторона следующим образом обосновывает смысл своего<br />

дальнейшего пребывания в Европе: хотя могущество России в обычных видах вооружений<br />

практически исчезло, она остается (как минимум, еще несколько<br />

десятилетий будет оставаться) ядерной сверхдержавой - "латентной угрозой европейской<br />

безопасности Соединенные Штаты необходимы в качестве противовеса<br />

18

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

возможному восстановлению России под более агрессивным руководством,<br />

которое однажды сможет представить собой угрозу западным соседям [5].<br />

Таким образом, первоочередной задачей нового президента, полагает<br />

Бжезинский, должно стать возвращение в Европу, другими словами, возрождение<br />

Атлантического сообщества. Как он считает, без опоры на это возрождение<br />

Америка не может рассчитывать на еще один шанс. У Европы (отдельно от<br />

Америки) нет для этого ни политического единства, ни воли к мировому лидерству.<br />

Но если Бжезинского, элиту США интересует вопрос о лидерстве, о принципах<br />

лидерства над миром и Европой, то нас интересует вопрос о принципах<br />

взаимоотношений между Европой и Америкой, о том, какой они видят<br />

глобализацию, ценности глобализации.<br />

К примеру, американские политологи, в том числе Ф. Фукуяма в меньшей<br />

степени глобализацию воспринимают, как путь усиления могущества и влияния<br />

США в мире. Они уверены в том, что, во-первых, связанность стран мира<br />

уменьшается. Происходит явное разделение стран мира на процветающие и<br />

периферийные. Появилась группа безнадежно отставших стран (в Африке),<br />

которые вообще не рассматриваются в рамках глобальной экономики, а<br />

вспоминают о них из-за периодических вооруженных конфликтов. Роль<br />

большинства стран в мире сокращается, а требует повышения контроля со стороны<br />

Америки, вмешательства в дела большинства стран мира. Акции в Ираке,<br />

Афганистане из этого ряда.<br />

Во-вторых, наблюдается, по их мнению, формирование региональных<br />

объединений, сфера действий которых коррелирует с соответствующими<br />

цивилизациями. Но если имеются позитивные цивилизации, признать, что идет<br />

война цивилизаций, то, соответственно, Америка поддерживает региональные<br />

объединения «дружественных цивилизаций и борется с «враждебными»<br />

цивилизациями.<br />

В-третьих, усиление Америки в определенной степени в интересах стран<br />

Европы. Но под Европой понимается группа стран океанической цивилизации:<br />

Канада, Великобритания, Австралия и т.д. Страны континентальной Европы<br />

оказываются в некотором смысле слова подчиненными англосаксонской<br />

(океанической) цивилизации, хотя могут быть и иные взгляды на интересы<br />

Европы.<br />

В-четвертых, усиление роли США происходит не только как политический и<br />

экономический диктат, но косвенно проявляется в продвижении так называемого<br />

западного образа жизни. Но западный образ жизни не обязательно носит характер<br />

американоцентричности и «вестернизации». Надо признать, что многие и<br />

американские и некоторые европейские ученые глобализацию рассматривают как<br />

расширенную версию вестернизации. Сторонниками такой трактовки глобализации<br />

являются и С. Амин и funduszeue.info [6, ], но наиболее ярко униполярное устройство<br />

мира смоделировано Айрой Л. Страус, влиятельным экспертом в структурах<br />

НАТО, полагающим, что всеобщее признание униполярной модели мира – дело<br />

близкого будущего. Такую модель активно поддерживала и экс - госсекретарь<br />

США М. Олбрайт.<br />

19<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

По мнению А. Страус, в центре находятся США, их окружают кольцо стран<br />

Европы и Япония, которые, фактически, играют роль полупериферии униполярной<br />

системы, а на периферии находятся остальные страны. В отношении России в этой<br />

модели сохраняется неоднозначность, поскольку допускается ее движение как в<br />

кольцо стран полупериферии, так и на обочину периферии. Эта модель в реальной<br />

политике, к примеру, приводит к тому, что Россия была принята в «Большую 7»,<br />

которая трансформировалась в «8», был учрежден Совет НАТО и Россия. Однако,<br />

как только Россия, пользуясь своим возросшим влиянием, пытается играть более<br />

значительную роль, ее пытаются сдерживать. Страус пишет: «Вестернизация –<br />

всемирный феномен, даже когда ее спускают на тормозах, осуществляя как<br />

«модернизацию». Идеологическая униполярность есть неодолимая реальность;<br />

только разнообразные религиозные фундаменталисты упорствуют в своих<br />

выступлениях против нее. Униполярный мир является не только краеугольным<br />

камнем мирового порядка; он был до сих пор также расширяющимся ядром<br />

мирового порядка. Этим компенсируется его самая большая слабость: его статус<br />

численного меньшинства в мире, где стремительно растет население многих стран»<br />

[7, ].<br />

Совершенно очевидно, что для Страуса, если принять эту модель за основу<br />

миропорядка, представляет собой правильное дело, то для представителей<br />

полупериферии и периферии возможны различные подходы. Однако следует<br />

отметить, что его разграничение «вестернизации» и «модернизации» важно и для<br />

нас, для ученых постсоветского пространства и Азербайджана. Это разграничение<br />

оказывается методологически важным, так как показывает, как можно двигаться по<br />

направлению к Европе: либо, не обращая внимания на реакции населения, либо<br />

коррекции движения с учетом их отношения к этому процессу. Конечно, первый<br />

выбор может выглядеть более скоростным, тогда, как второй, предполагает более<br />

глубокие преобразования.<br />

Экспорт западных ценностей – идей индивидуализма, свободы, демократии,<br />

прав человека, равенства, отделения церкви от государства, либерализма, на взгляд<br />

многих ученых из постсоветского пространства, дело бесперспективное, но<br />

попытка понять их значимость, их своеобразие на постсоветском пространстве дело<br />

как раз таки позитивное. Хотя признаем, что есть и такие радикальные идеологи,<br />

которые вообще отрицают значимость этих ценностей вне Европы.<br />

Но эти вопросы почти не волнуют самого Страуса, как Ф. Фукуяму вначале<br />

не беспокоили проблемы восприятия либерализма со стороны нелиберальной части<br />

Европы и Евразии. Страус, например, уверен в том, что, если все будет сделано<br />

правильно в соответствии с моделью, то наступит благоденствие, мир станет<br />

управляемым, контролируемым и прогнозируемым. Последнее слово оказывается<br />

ключевым, поскольку многие хотят стабильности и прогнозируемости. Но дело в<br />

том, что такая стабильность и прогнозируемость всегда временна.<br />

Построение униполярного идеального мира – идея, как известно, не новая.<br />

Фактически, борьба между США и СССР в идеологическом плане строилась на<br />

том, чья модель мира лучше, но эта борьба происходила опять-таки в рамках<br />

стремлений все унифицировать, стандартизировать и разработать четкую и<br />

однозначную модель существования мира. Отличия заключались лишь в способах<br />

20<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

его описания и технологии построения.<br />

Следуя этим принципам, свою модель униполярного мира, но уже<br />

постиндустриального мира предложил О. Тоффлер в своей книге «Третья волна»<br />

[8, – ]. Кстати, понятие «волны» в контексте развития мира и демократии<br />

затем использовали в своих трудах С. Хантингтон, и funduszeue.infoа. Надо признать,<br />

что модель Тоффлера более сложная, так как пытается совместить достоинства<br />

нескольких моделей, но страдает и известными недостатками, лишая цивилизацию<br />

права выбора. Рациональность прекрасное качество для цивилизации, но она не<br />

оправдывает игнорирования моральных принципов и ценностей. Эти принципы<br />

сводятся к правам человека, демократии, уважению равенства и свободы.<br />

Интересно то, что эти принципы сформировались в рамках западной цивилизации.<br />

Но, одновременно, именно на них может базироваться любое сообщество. Этот<br />

тезис применим, как к принципам, на основе которых формируется как<br />

государство, так и межгосударственным сообществам.<br />

Как правило, многие ученые считают, что индивидуализм и права человека с<br />

трудом принимаются в незападных цивилизациях, а потому вмешательство в эту<br />

сферу со стороны западных стран, НАТО усложняет взаимодействие между<br />

странами. (9, 34). На самом деле гуманитарные операции, проводимые<br />

международными организациями, в том числе и НАТО, иногда оказывает<br />

позитивное влияние на происходящие процессы в мире.<br />

Кроме того, те ученые, которые считают, что индивидуализм как ценностная<br />

установка в странах Востока не имеет большого значения, не замечают изменений.<br />

(10, 22) Можно признать, что в этом мире главным критерием, ценностью является<br />

коллектив, семья, но, во-первых, коллективизм бывает различный, а, во-вторых, в<br />

силу процесса вестернизации в мире индивидуализм и свобода в этих странах в<br />

последнее время повышается в цене. Китайские и японские культурологи<br />

отмечают, что появился иероглиф ''свобода'' в этих языках, идет формирование<br />

гражданского общества и гражданских ценностей. Если рассмотреть процессы,<br />

которые идут на постсоветском пространстве можно также увидеть изменения в<br />

этой сфере. Кроме того, вопрос о ценностях, об отношении к демократии, правам и<br />

свободам человека для постсоветского пространства имеет особое значение, и<br />

особенно этот вопрос важен для Азербайджана, который ориентируется в своем<br />

развитии на ценности европейской цивилизации.<br />

Многие эксперты уверены в том, что Азербайджан не только должен<br />

сотрудничать с НАТО, но и со временем стать членом этой организации. Но для<br />

этого следует не только понять, но и воспринять европейские ценности. Понятно,<br />

что свобода может выглядеть в чьих-то представлениях, как свобода от любых<br />

ограничений. Так, известно, что на постсоветском пространстве свободу нередко<br />

трактуют как отсутствие ответственности за свое поведение. Индивидуализм,<br />

свобода, равенство и права человека – это атрибуты демократии, при этом<br />

оказывается своего рода императивом современного международного права.<br />

Сюда вписывается и процесс сокращения возможностей государств в<br />

современных условиях, когда они оказываются ограниченными во всех сферах<br />

деятельности. К примеру, российские исследователи В.Г. Барановский, П.А.<br />

Цыганков отмечают, что государство не может обеспечить национальную<br />

21<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

безопасность страны в традиционном понимании данного термина; в создании<br />

условий для экономической безопасности и устойчивого развития экономики; в<br />

поддержании внутреннего порядка, подрываемого преступностью и терроризмом,<br />

коррупцией, нелегальной иммиграцией и т.п; в гарантировании гражданских<br />

свобод и прав человека; в защите окружающей среды ради экологической<br />

безопасности [11]. Некоторые ученые считают, что эти принципы приводят к<br />

неравенству в межгосударственных отношениях, так как государства и общества,<br />

принадлежащие к незападной культуре и цивилизации, испытывают сложности с<br />

пониманием этих ценностей. Но отказ от них в данных условиях невозможен, так<br />

как иных принципов, на основе которых государства и общества могли вести<br />

диалог, человечество не выработало. Понятно, что эти принципы принадлежат<br />

культуре постиндустриальных обществ и с трудом могут быть принятыми<br />

странами, принадлежащими к сельскохозяйственной или индустриальной стадии<br />

развития. Отсюда следует, что будут выигрывать и диктовать правила поведения<br />

страны с максимальной долей постиндустриальной экономики и культуры, и тот<br />

слой населения, представители которого имеют возможность получить высокий<br />

уровень образования, и не просто образования как такового, а престижного,<br />

связанного с высокими технологиями, знанием английского языка – языка<br />

международного общения.<br />

Тут важно заметить, что на этих принципах построено НАТО, оно выступает<br />

против угроз этим ценностям и принципам. Однако возникает вопрос, требующий<br />

размышления, может быть НАТО в своей политике по расширению на Восток<br />

участвует в навязывании чуждых стандартов другим странам. Такие идеи широко<br />

освещены в российской публицистике и аналитике. К примеру, известный<br />

российский геополитик и ученый А. Дугин в своей книге «Основы геополитики»<br />

[12, 56] прямо утверждает, что для России наступление НАТО является угрозой. Он<br />

также считает, что России чужды принципы европейской цивилизации, в<br />

частности, индивидуализм.<br />

Здесь следует отметить, что такая позиция характеризуется гегемонистскими<br />

устремлениями и заблуждениями, которые присущи некоторым политикам России.<br />

Дугин и некоторые другие российские авторы оправдывают стремление к<br />

многополярности, ограничению распространения НАТО на Восток, которые<br />

считают, что России принадлежат особые права в «Совете НАТО-Россия», но не<br />

могут определить принципов многополярности, а отсутствие определенных<br />

принципов, скорее всего, сведет мир к новой «холодной войне». Она может<br />

угрожать самой России, которая как раз таки в современном состоянии может<br />

оказаться разменной картой в этой «войне». Следует обратить внимание на то, что<br />

новые лидеры глобализации – Китай, Индия расположены рядом с Россией, многие<br />

конфликты идут рядом с территориями России, а некоторые очаги конфликтов<br />

тлеют внутри России. Подавляющее большинство узловых, а то и болевых точек<br />

(Ближний Восток, Ирак, Афганистан) многополярного мира находятся в<br />

непосредственной близости от России. Многие страны опережают Россию либо по<br />

уровню своего экономического развития, либо по темпам экономического роста,<br />

либо по политической пассионарности своего населения (мусульманский Восток).<br />

Каждый геополитический полюс обладает своим полем политического и<br />

22<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

экономического притяжения, в меньшей степени это можно отнести к Европе. Она<br />

этот процесс ведет осмысленно и осторожно, чего нельзя о влиянии на Россию,<br />

например, мусульманского Востока, с которым она заигрывает.<br />

Таким образом, Россия с ее экономическими проблемами (несмотря на<br />

высокие цены на нефть), с не сформировавшейся идентичностью рискует оказаться<br />

в окружении полюсов, гравитационное поле которых может превысить прочность<br />

связей, скрепляющих страну в единое целое. Тут интересно отметить, что в<br />

российской Концепции национальной безопасности года НАТО, к примеру,<br />

упоминается всего два раза, в то время как терроризм 17 раз. Однако общественное<br />

сознание уверено в том, что три процесса относятся к особым угрозам<br />

национальной безопасности. Расширение НАТО на Восток, размещение<br />

иностранных войск вблизи границ России, причем особую угрозу несет их<br />

появление в Средней Азии, и, наконец, ослабление связей в СНГ. Некоторые<br />

российские ученые, аналитики признают, что угроза изоляции России от<br />

интеграционных процессов как в Европе, так азиатско-тихоокеанском регионе<br />

опасна в условиях глобализации. Но даже в этом случае никто из исследователей не<br />

меняет своего негативного отношения к расширению НАТО, программе включения<br />

в свой состав бывших союзников СССР и постсоветских республик.<br />

Как известно, общепринятым считается, что превращение НАТО в основу<br />

европейской системы безопасности создает очень серьезные проблемы для<br />

Российской Федерации и других стран, не являющихся членами альянса. Хотя, к<br />

примеру, Грузия, Украина, Азербайджан и некоторые другие страны, не<br />

являющиеся членами блока, наоборот уверены в том, что расширение НАТО<br />

добавляет стабильности на постсоветском пространстве, на том же Южном<br />

Кавказе. Такое беспокойство свидетельствует о том, что Россию беспокоит не<br />

расширение НАТО само по себе, а превращение в связи с расширением НАТО<br />

России во второразрядного участника европейского процесса.<br />

Однако уже сейчас заметно, что в современной политике и, прежде всего, на<br />

европейском пространстве берут вверх коллективные формы защиты и<br />

безопасности, причем и сама Россия без Европы и НАТО, США не способна<br />

защитить себя от многочисленных угроз и вызовов, которые стали слишком<br />

ассиметричными.<br />

Конечно, чем скорее Россия примет правила игры, предлагаемые Европой,<br />

тем стабильнее будет не только Россия, но и страны постсоветского пространства.<br />

Хотелось бы обратить внимание на то, что сейчас между США, Азербайджаном и<br />

Россией идут переговоры по совместному использованию Габалинской РЛС<br />

(Россия эксплуатирует Габалинскую РЛС до года). Казалось бы, Россия<br />

предлагает свои ресурсы для совместной защиты вместе с американцами от<br />

опасности с юга. На деле это предложение поступило в ответ на стремление<br />

Вашингтона разместить элементы ПРО (противоракетная оборона) в Польше и<br />

Чехии. И предложение о сотрудничестве возможно только при условии отказа<br />

американцев от их планов в Польше и Чехии. Азербайджан, конечно,<br />

заинтересован в том, чтобы Россия отказалась от своих амбиций и стала частью<br />

коллективной форм защиты. Любая кооперация России по этим вопросам с НАТО,<br />

с США выгодна и устраивает Азербайджан.<br />

23<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

Следует понимать, что сутью и смыслом эпохи глобализации является<br />

интеграция, а кооперация и сотрудничество увеличивают стабильность и<br />

безопасность в мире.<br />

ЛИТЕРАТУРА<br />

1. Иноземцев В. Расколотая цивилизация. М.: Академия-Наука, <br />

2. Федоров Ю.Е. Критический вызов для России// Pro et Contra. Т. 4, №4.<br />

3. Кочетов Э. Глобалистика как геоэкономика, как реальность, как мироздание<br />

М. <br />

4. Бжезинский, З. Еще один шанс. Три президента и кризис американской<br />

сверхдержавы: Международные отношения, <br />

5. Черниченко С. В. Права человека и гуманитарная проблематика в<br />

современной дипломатии // Московский журнал международного права.<br />

№ 3.<br />

6. Цыганков П.А. Безопасность: кооперативная или корпоративная//<br />

Политические исследования № 3, <br />

7. Рустамов Юсиф Роль США в системе международных отношений (заочный<br />

диалог с З. Бжезинским). Баку, «Элм», <br />

8. Тоффлер А. Третья волна. М. <br />

9. Закария Ф. Будущее свободы. Нелиберальная демократия в США и за их<br />

пределами. М. <br />

Кузнецов В. Что такое глобализация// МЭМО. № 2.<br />

Цыганков П.А. Безопасность: кооперативная или корпоративная//<br />

Политические исследования № 3, <br />

Дугин А. Основы геополитики. Геополитическое будущее России. Мыслить<br />

пространством. М. <br />

SUMMARY<br />

The problem of security in globalization context is highlighted in this article. The<br />

globalization is the process of western model development which is distributed on other<br />

countries and cultures. This is a theoretical basis of universal unipolar world order. The<br />

main point of globalization epoch is integration, whether cooperation and collaboration<br />

increase stability and security in the world.<br />

XÜLASƏ<br />

Bu məqalədə qloballaşma kontekstində təhlükəsizlik məsələsi hərtərəfli təhlil<br />

olunmuşdur. Qloballaşma inkişafın qərb modelinin bütün digər ölkələrə və<br />

mədəniyyətlərə yayılması prosesidir. Bu da universal birqütblü dünya düzümünün nəzəri<br />

əsaslandırılmasına xidmət edir. Qloballaşma mərhələsinin əsas mahiyyəti və qayəsi<br />

inteqrasiyadır, əməkdaşlıq və birlik isə dünyada təhlükəsizliyi və sabitliyi təmin edir.<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

24

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

I Beynəlxalq konfrans<br />

Ахмедова Севда<br />

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

АЗЕРБАЙДЖАН В ПЕРИОД СТАНОВЛЕНИЯ НАЦИОНАЛЬНОЙ<br />

ГОСУДАРСТВЕННОСТИ (май – июнь года)<br />

28 мая года – день образования Азербайджанской Демократической<br />

Республики вошел в жизнь азербайджанского народа как знаменательное и<br />

историческое событие. Азербайджанская Демократическая Республика, создавшая<br />

на Востоке первый государственный демократический строй, продемонстрировала<br />

стремление азербайджанского народа к независимости.<br />

Деятельность Азербайджанской Демократической Республики<br />

осуществлялась в напряженной и сложной общественно-политической обстановке.<br />

За короткий период государством были проведены меры, оставившие глубокий<br />

след в истории нашего народа. «Предоставление всем гражданам, независимо от<br />

национальности, политической и религиозной принадлежности, пола, равных прав,<br />

определение государственных границ, принятие атрибутов азербайджанской<br />

государственности, объявление родного языка государственным языком создали<br />

прочную основу для будущей независимости Азербайджана» [1, 3].<br />

Шаги, предпринятые в области демократического государственного<br />

строительства – это основные направления, отображающие месячную<br />

деятельность Азербайджанской Демократической Республики.<br />

С первых же дней своего существования Азербайджанское правительство<br />

начало свою законодательную деятельность. Первые общегосударственные<br />

нормативные акты, изданные Национальным советом Азербайджана, закрепили<br />

государственную независимость, заложили основы демократической политической<br />

и государственной системы.<br />

В ходе великой российской революции в России установился политический<br />

строй, который повлек за собой распад отдельных частей государственного<br />

организма. Предоставленные собственным силам народы Закавказья взяли в свои<br />

руки дело устроения своих судеб и создали Закавказскую Демократическую<br />

Федеративную Республику.<br />

В ходе дальнейших политических событий грузинский народ решил выйти из<br />

состава Закавказской федерации, объявить о независимости Грузии и образовании<br />

Грузинской Демократической Республики. 26 мая года Закавказский Сейм<br />

принял решение о самороспуске и в тот же день была провозглашена<br />

независимость Грузии. Политическое положение Азербайджана, связанное с<br />

ликвидацией войны, возникшей между Россией и Оттоманской империей, а также<br />

анархия внутри страны диктовали Азербайджану, состоящему из Восточного и<br />

Южного Закавказья, необходимость создания собственной государственной<br />

организации.<br />

27 мая года состоялось чрезвычайное заседание членов мусульманской<br />

фракции бывшего Закавказского Сейма. Это заседание было созвано для<br />

обсуждения создавшегося политического положения в связи с самороспуском<br />

Закавказского Сейма. После продолжительных дебатов по этому вопросу,<br />

заседание, приняв во внимание серьезность момента, решило создать Временный<br />

25

ABBYY PDF Transformer<br />

Click here to buy<br />

w w w.A funduszeue.info m<br />

<br />

26<br />

Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri<br />

Национальный Совет. Собрание бывших членов Закавказского Сейма единогласно<br />

взяло на себя правление Азербайджаном с правом кооптации пропорционально<br />

составу каждой фракции. Председателем Временного Национального Совета был<br />

избран funduszeue.infoаде, а председателем исполнительного комитета Фатали-хан<br />

Хойский. Комитет состоял из 9 человек, которые заведовали различными<br />

отраслями:<br />

- funduszeue.infoский, funduszeue.infoков, funduszeue.infoедов, funduszeue.infoов – от партии<br />

«Мусават».<br />

- funduszeue.info Асланов и funduszeue.infoский – от партии мусульманский социалистический<br />

блок.<br />

- funduszeue.infoьисламов – от партии «Гуммет».<br />

- funduszeue.infoов – от партии «Иттихад» [4, лл. ].<br />

В исторический день 28 мая года состоялось первое заседание<br />

Национального Совета, на котором было принято Постановление о провозглашении<br />

Азербайджана независимым государством. С докладом по данному<br />

вопросу выступил funduszeue.infoедов. Рассмотрев вопрос о положении Азербайджана<br />

после роспуска Сейма и объявления независимости Грузии, он предложил<br />

немедленно объявить Азербайджан независимым государством. В ходе<br />

всестороннего обсуждения этого вопроса Национальный Совет мя голосами при<br />

двух воздержавшихся высказался за объявление Азербайджана демократической<br />

республикой в пределах Восточного и Южного Закавказья. Затем был оглашен<br />

«Акт о независимости Азербайджана», который юридически закрепил факт<br />

создания нового демократического государства. В этом документе говорилось о<br />

том, что «нынешнее политическое положение Азербайджана: ликвидация войны<br />

между Россией и Оттоманской империей, небывалая анархия внутри страны<br />

требует необходимость создания в Азербайджане собственной государственной<br />

организации и таким образом вывести народы Азербайджана из тяжелого<br />

внутреннего и внешнего положения». В прокламации, получившей впоследствии<br />

название Национальной Хартии, говорилось о том, что Азербайджан является<br />

полностью суверенным государством; включает в себя южную и восточную части<br />

Закавказья, полноправным независимым государством, формой политического<br />

устройства которого устанавливается Демократическая республика. Также в акте о<br />

независимости Азербайджана указывалось, что Азербайджанская Демократическая<br />

Республика стремится установить добрососедские отношения со всеми членами<br />

международного общения и гарантирует в своих пределах гражданские и<br />

политические права всем гражданам… и всем народностям, населяющим ее<br />