Ammonitler Nedir

funduszeue.info

Ammonitler, dünya tarihinde Jura ve Kretase olarak bilinen dönemlerde yaşamış olan canlılardır. Kretase sonlarına doğru, dinazorlar ile eş zamanlı olarak nesillerinin tükendiği tahmin ediliyor.

Genellikle fosiller olarak karşımıza çıkan ammonitler, sedimanlar (tortul kayaçlar) içinde gömülü olarak bulunuyor.

SADECE KABUKLARINA ULAŞILABİLDİ

Artık ve izlerden ibaret olan ammonitler hakkındaki bilgiler sadece fosilleşmiş kabuklarından elde edildiği için, bu canlının neye benzediğine dair bilim insanlarını

n kesin bir yargısı da yok.

Fakat bilim insanları canlının, Sedefli Nautilus adı verilen bir deniz canlısına benzediğini düşünmektedir.

Sedefli nautilus

NAUTİLUS İLE AMMONİT AKRABADIR

Aynı zamanda sedefli nautilus, ammonitlerin günümüz dünyasındaki akrabaları sayılmaktadır. Bu hayvanların, nesli tükenmiş olan ammonitlerin akrabaları sayılmasının nedeni ise, kabuklarıdır. Sedefli Nautilusların kabukları da sarmal yapıda ve de odacıklı bir biçimdedir.

Ammonitlere ait olan fosilleşmiş kalıntılar, jeoloji bilimi için çok büyük bir öneme sahiptir.

AMMONİTLERİN SEDEF GÖRÜNÜMLÜ KABUKLARI

Kabukların görüntüsü, kayaçla aynı maddeye sahip bir görüntü sergilemektedir. Bazı kabuklar ise, dışarıya sedefe benzer bir parlaklı yaymaktadır.

Buna neden olan faktörler ise, kabukta bulunan sedef katmanının bozulmamış bir şekilde durması ve de kayaçtan kabuğun üzerine çeşitli kimyasal maddelerin buluşmasıdır. Bazen de, fosil kabuklar altından yapılmış gibi ışıldamaktadır.

Yapılan araştırmalar sonucunda, ammonit kabuklarının çaplarının 3 metreye kadar büyüyebildikleri ortaya çıkmıştır. Bu canlılar üzerindeki bilimsel çalışmalar halen devam etmektedir.

Ammonit'i süs eşyası olarak üzerinde taşıyan ve bunun doğal faydaları olduğunu düşünen insanlar da vardır.

Ammonitler, yaklaşık 66 milyon yıl önce ölmüş kabuklu kafadanbacaklılardır. Fosilleri dünyanın her yerindedir ve bazen çok büyük yoğunlukta bulunuyor. Ammonit kabuklarına dair fosilleri görmüş olabilirsiniz peki bir zamanlar içlerinde yaşamış hayvanlar hakkında ne biliyorsunuz?

Ammonit Nedir?

Orta Çağ Avrupası'nda ammonitlerin taşa dönüşmüş sarmal yılanlar oldukları düşünüldü. Bu yüzden onlara 'yılantaşı' denildi ve sanat eserleri yapıldı. Ancak ammonitler sürüngen değildir. Bunlar okyanusta yaşamış yumuşakçalardı ve özellikle kafadanbacaklılardı. Ancak ammonitlerin soyu tükendi. Bu hayvanların hepsi, benzer bir canlı olan notilus gibi yüzmeyi sağlayan odacıklı bir kabuğa sahipti.

Kafadanbacaklılar üç alt gruba ayrılır: Koleoidler (kalamar, ahtapot ve mürekkepbalığı gibi), nautiloidler (notilus) ve ammonitler. Ammonitin kabuğu onu notilusa benzetse de aslında koleoidler ile daha yakın akrabadır. Bazı morfolojileri koleoid grubuna yakındır ve notilus gibi dokunacı yerine yalnız 8 kolu vardır.

Ammonit Kabuğuyla doğdu

Ammonitler küçük kabuklarla doğdu ve büyüdükçe kabuğunda yeni odalar oluştu. Zamanı geldiğinde tüm vücudunu yeni odaya taşır ve eski ve artık çok küçük olan odaları septa denilen duvarla kapatırdı. Ammonitin ne sıklıkla yeni oda oluşturduğu bilinmiyor.

Sklerokronoloji denilen bilim dalı bu kabukları araştırıyor ve kimyasal bileşimini inceliyor. Ammonitlerin kabukları zaman içinde çeşitli şekillerde büyüdü ve genellikle planispiral denilen yassı sarmal yapıda oldular. Spiralin kıvrım yoğunluğu türe göre değişti. Japonya'da bulunan Nipponites mirabilis türü son derece nadirdir ve kabuğu düğüm gibidir.

Bol miktarda ammonit kabuğu fosili varken bilim adamları ammonitin kendi yumuşak kısmına dair fosillere henüz yeni rastladı. Bununla birlikte ammonitin kollarının fosili henüz bulunamadı. Bu yüzden ammonit hakkındaki bilgilerin çoğu yaşayan kafadanbacaklılardan geliyor.

Ammonitler Ne Kadar Eski?

Genellikle ammonitler olarak adlandırılan Ammonoidea alt sınıfı ilk olarak yaklaşık milyon yıl önce ortaya çıktı. Ammonoidea sınıfında "gerçek ammonitler" denilen Ammonitida adlı daha özel bir grup var. Bu hayvanlar ise yaklaşık milyon yıl önce Jura Dönemi'nden ortaya çıktı.

Çoğu ammonit 66 milyon yıl önceki Kretase Dönemi'nin sonunda uçamayan dinozorlarla aynı zamanda yok oldu. Birkaç tür Batı İç Denizi'ne gitmiş ve Paleojen'e dek hayatta kalmıştır.

Ammonit Türleri

Bilim adamları ammonit türlerini kabuk şekli, boyutu, yaşı, konumu, kaburga sayısı ve aralığı, savunma dikenleri ve kabuğu güçlendiren süslemeler gibi özelliklere göre ayırıyor. Buradan hareketle yaklaşık ve muhtemelen 'in üzerinde tür keşfedildi. Aradaki fark, geçmişte farklı dimorfizme (cinsi farklar) sahip fosillerin, erkek veya dişi değil yeni bir tür olarak kaydedilmesi sorunundan gelir.

Ammonitler çok çeşitliydi çünkü hızlı evrimleşiyordu. Kayalardan stratigrafi (katman) örnekleri alan bilim adamları evrimleşirken geçirdikleri değişimleri görürler.

Ammonitin Nesli Neden Tükendi?

Kretase Dönemi'nin sonunda Dünya'ya çarpan asteroit küresel çapta kitlesel yok oluşa neden oldu. Kalıcı kış, karada ve okyanuslarda fotosentezi durdurdu, bu da gıda mevcudiyetini etkiledi ve ammonitlerin sonunu getirdi.

Bununla birlikte, antik akrabaları ammonitler ile aynı zamanda yaşamış olan Notiluslar bu kitlesel yok oluştan sağ kurtulmuştur. Muhtemelen nedeni notilusların okyanusta daha derinde yaşamasıydı. Derin sular Dünya'daki değişimden daha az etkilendi ve bu gerçek kafadanbacaklılar dışında balık gibi gruplarda da görülebilir.

Notilusun yavrusunun ammonitten büyük olması da avantaj sunmuş olabilir. Böylece daha az yiyecek sorunu yaşadı.

Ammonitler Ne Kadar Büyüktü?

Ammonitlerin boyutu birkaç milimetre ile metre arasında değişti. Geç Jura'dan itibaren boyutları arttı ve bilinen en büyük ammonit türü Geç Kretase'den Parapuzosia seppenradensis'tir. Bulunan en büyük örneği 1,8 metre çapında ancak eksiktir. Tamamlandığında toplam çapı 2,,5 metreye ulaşır.

Ammonitler Nerede Yaşadı?

Ammonitler dünyanın her yerinde yaşadı ve modern kafadanbacaklı akrabaları gibi yalnız okyanuslarda yaşadılar. Daha ziyade sığ suları tercih ettiler ve kabuğun basınca dayanma gücü düşünüldüğünde en fazla metre derinliğe indiler.

Ammonitler Nasıl Beslendi ve Kime Av Oldu?

Boyutuna göre değişmiş olsa da ammonitler muhtemelen günümüz kafadanbacaklıları ile benzer şeyleri yedi: Küçük kabuklular, midyeler ve balıklar gibi. Daha küçük türler ise plankton yedi. Diğer türler bugünkü bazı notiluslar gibi çöpçü olmuş olabilir.

Ammonitler diğer deniz hayvanlarına yiyecek oldu. Mosazor ve ihtiyozorun onları yediğine dair kanıtlar var (ısırık izleri gibi) ve bazı balıklar da muhtemelen onları avladı.

Ammonitin Bilim İçin Önemi

Ammonitler bilim adamları için yararlı araçlardır. Çok yaygın oldukları ve çok hızlı evrimleştikleri için fosilleştikleri kayaların yaşını belirlemeye yarıyorlar. Avrupa'nın farklı alanlarındaki Mezozoik kayaçlar içlerindeki ammonit fosillerine dayanarak birbirleriyle ilişkilendirildi. Bunlara 'ammonit bölgeleri' denildi ve Dünya'nın nasıl değiştiğini anlatıyorlar. Bu yüzden bir yerdeki ammonit türünü tanımlamak orası hakkında çok şey anlatır. Bu hayvanlar biyostratigrafiye yardımcı oluyor.

Ammonit fosilleri iklim değişikliğini incelemek için de kullanılıyor. Hayvanların değişen iklime verdikleri tepkiye bakılarak soğuma ve ısınma dönemleri bulunur ve bu bilgiler günümüze uygulanabiliyor. Örneğin, kitlesel yok olma olaylarından sonra bazı türler yok olurken bazıları küçüldü. Çünkü kabuğu büyütecek yeterli kaynak yoktu. Bunu birçok organizmada görebilirsiniz.

Ammonit Hakkında Sık Sorulanlar

Kaynaklar:

1. Kapak görseli: DK Find Out!
2. Monks, N; Palmer P. Ammonites. The Natural History Museum.
3. Clarkson, ENK; Invertebrate Paleontology and Evolution (4th ed.).Blackwell.
4. Walker,C; Ward D; Fossils (Eyewitness Handbook) Dorling Kindersley

Benzer Yazılar