Grup Yorum Munzur Dağı

Y&#;llard&#;r bekledi&#;imiz &#;ey nihayet gerçekle&#;ti: Grup Yorum’un ilk iki albümü “S&#;yr&#;l&#;p Gelen” ve “Haziran’da Ölmek Zor / Berivan” plak format&#;nda dinleyicisiyle bulu&#;tu. Kalan Müzik taraf&#;ndan bas&#;lan plaklar bir süredir piyasada. Bu, külliyat&#;n tek tek bas&#;laca&#;&#;na dair içimizde bir umut olu&#;tursa da &#;imdilik gelen haber, Haziran’da “Cemo / Gün Gelir” albümünün bas&#;laca&#;&#; yönünde. Sonras&#;na dair umutlar&#;m&#;z sürüyor, sürecek.

 Grup Yorum, ülkedeki en önemli topluluklardan biri. Türkiye tarihine katk&#;lar&#; tart&#;&#;&#;lmaz. &#;ark&#;lar&#;, ya&#;ad&#;klar&#; dönemin izdü&#;ümü. Çok büyük bir i&#; gerçekle&#;tiriyorlar ve tarihe not dü&#;üyorlar. Bugün dönüp bakt&#;&#;&#;m&#;zda, 12 Eylül ve sonras&#;nda gerçekle&#;en her &#;eyi onlar&#;n &#;ark&#;lar&#;nda görmek mümkün. Ac&#;lar, katliamlar, haks&#;zl&#;klar ve daha nicesini gelecek ku&#;aklara aktar&#;yorlar. Unutmuyorlar, unutturmuyorlar. Her &#;ey bir yana, tarihi bizzat yazd&#;lar, yaz&#;yorlar.

12 Eylül sonras&#;ndaki ilk büyük uyan&#;&#;lardan biri, Grup Yorum. Aralar&#;nda benim de bulundu&#;um dönemin üniversite ö&#;rencileri, pek çok &#;eyi onlar&#;n &#;ark&#;lar&#;yla ö&#;rendi. Ya&#;ad&#;klar&#; döneme not dü&#;tüler, tarihi bizzat yazd&#;lar ama bunu, geçmi&#;i unutmadan yapt&#;lar. As&#;l güzelli&#;i orada belki de. De&#;erlerine sahip ç&#;kan, onlar&#; bugüne ta&#;&#;yan Grup Yorum, 12 Eylül darbesine ilk direni&#;ini bu noktada yapt&#;. Darbe sonras&#;nda gelen cunta, eskiye dair her &#;eyi unutturmay&#; hedefledi ve yaz&#;k ki bunda ba&#;ar&#;l&#; oldu. “Yeni” bir Türkiye tarihi yazan, umuda dair her &#;eyi yok eden, memleketi karanl&#;&#;a gömen Kenan Evren ve arkada&#;lar&#;, ne kadar çabalarsa çabalas&#;n geçmi&#;in ayd&#;nl&#;&#;&#;n&#; yok edemedi. Bunda Grup Yorum’un büyük pay&#; var. Albümlerinde eski &#;ark&#;lara ve mar&#;lara yer veren topluluk, sonras&#;nda bunlar&#; “Mar&#;lar&#;m&#;z” ba&#;l&#;kl&#; bir albümde de toplad&#;.

Grup Yorum’un hikâyesini yazmaya kalksam uzun sürer, dizi olur ama en az&#;ndan (ilk iki albümün dinleyiciye yeniden ula&#;mas&#; sebebiyle) kurulu&#; y&#;llar&#;na dönüp o dönemi hat&#;rlatabilirim. &#;ki haftal&#;k küçük bir dizi bu. Bu hafta, “S&#;yr&#;l&#;p Gelen”in yay&#;mlanmas&#;na kadar geçen süreci anlataca&#;&#;m; önümüzdeki hafta “Haziran’da Ölmek Zor / Berivan” dönemini… Bunun için iki kaynaktan faydalanaca&#;&#;m: Bizzat topluluk taraf&#;ndan yaz&#;lan Grup Yorum tarihi “Bir Kar Makinesi” (Tav&#;r Yay&#;nlar&#;, ) ve Orhan Kahyao&#;lu imzal&#; Grup Yorum kitab&#; “And Da&#;lar&#;’ndan Anadolu’ya ‘Devrimci Müzik’ Gelene&#;i ve ‘S&#;yr&#;l&#;p Gelen’ Grup Yorum” (NeKitaplar, ). Sonradan iki cilt olarak yay&#;mlanan ilk kitab&#;n ilk bask&#;s&#;n&#;n (“Bir Kar Makinas&#;” ad&#;yla) y&#;l&#;nda yay&#;mland&#;&#;&#;n&#; söyleyeyim; Kahyao&#;lu kitab&#;n&#;n farkl&#; bir bask&#;s&#;n&#;n Can Yay&#;nlar&#; taraf&#;ndan y&#;l&#;nda “25 Y&#;l Hiç Durmadan” ad&#;yla yeniden yap&#;ld&#;&#;&#;n&#; bu bilgilere ekleyeyim.

“Bir Kar Makinesi”nde toplulu&#;un kurulu&#;u &#;öyle anlat&#;l&#;yor: “Eylüller vard&#; korkulara kordku, bask&#;lara bask&#;, suskulara susku katan. Mapusluklar, ülkemizin her diyar&#;nda, karanl&#;klar… Karanl&#;k ku&#;lar&#;… &#;hbarc&#;lar… &#;&#;kenceciler… Tek tip elbise, sevk zincirleri… &#;dam sehpalar&#;ysa yan&#; ba&#;&#;m&#;zda. Açl&#;k grevleri, ölüm oruçlar&#; vard&#; ya&#;am&#; savunan. ‘Türküler de var!’ dedi, Bas&#;n Yay&#;n’dan dört üniversite ö&#;rencisi. Türküler de kat&#;lmal&#;yd&#; ya&#;am&#; savunmaya. Kar alt&#;nda büyüyen tohumlara güç, zindan karanl&#;&#;&#;ndaki hayk&#;r&#;&#;a soluk olmal&#;yd&#; türküler. Metin, Ali, Orhan, Ra&#;it; hasretin, umudun, direni&#;in, ayd&#;nl&#;&#;&#;n türküleri için bir araya geldiler, y&#;l&#; sonlar&#;nda.” Burada sözü edilen ekip, Metin Kahraman, Ali Da&#;lar,  Orhan Emek ve Ra&#;it Çitim. Orhan Kahyao&#;lu, bu süreci &#;öyle anlat&#;yor: “Grup Yorum, 12 Eylül darbesinin, ba&#;ta gençlik ve emekçi y&#;&#;&#;nlar&#; olmak üzere yaratt&#;&#;&#; bask&#; ve depolitizasyona tepki olarak yeni, sol bir duyarl&#;l&#;&#;&#; temsil eden dört üniversiteli genç taraf&#;ndan y&#;l&#;nda filizlenmeye ba&#;lar. Muhalif tav&#;rlar&#;n&#; müzikle ifadelendirmeye çal&#;&#;an gençlerdir bunlar. Yapmay&#; dü&#;ledikleri müzik, dönemin karamsarl&#;&#;&#;na, karabasan&#;na kar&#;&#; bir direnci, mücadeleyi yans&#;tmakt&#;r. Yapt&#;klar&#; müzikle, o dönem gençli&#;in ve halk&#;n içinde ya&#;ad&#;&#;&#; kaotik atmosfere kar&#;&#; aç&#;k bir tepki dillendirmeyi dü&#;lemektedirler. Önü zor kullanarak kesilen sol bir duyarl&#;l&#;&#;&#;n müzik yoluyla canlanmas&#;, ye&#;ermesini arzulamaktad&#;r bu gençler. &#;&#; tabii ki dü&#;ledikleri kadar kolay olamayacakt&#;r. Her duyarl&#; genç gibi onlar da dönemin statükosuna bir tepkiyi, isyan&#; simgelemektedir. Gençlik sindirilmi&#;, haklar&#; elinden al&#;nm&#;&#;, yabanc&#;la&#;t&#;r&#;lm&#;&#; bir durumdad&#;r. Kolektif üretimin her türü bask&#;larla engellenmektedir.”

Grup Yorum, böylesi bir ortamda do&#;du ama yan yana gelen bu dört gencin henüz gerçek anlamda bir topluluk oldu&#;unu söylemek do&#;ru de&#;il. Sonras&#;nda ekibe kat&#;lan isimlerle giderek daha da &#;ekillenen ve ilk albüm de&#;il belki ama bilhassa ikinci albüm ve sonras&#;nda yolu belirlenen Grup Yorum, bu iki albümle ayaklar&#;n&#;n üzerinde durdu dersek yanl&#;&#; olmaz. “S&#;yr&#;l&#;p Gelen” emekleme ad&#;mlar&#;yd&#;, “Haziran’da Ölmek Zor / Berivan” ise manifestonun ilk cümleleri. Yeniden “Bir Kar Makinesi”ne döneyim, ekip ne yapmaya çal&#;&#;t&#;klar&#;n&#; bizzat anlats&#;n: “Ayn&#; ya&#;lardayd&#;k. ‘80’öncesi sürece tan&#;k olmu&#;tuk. O dönem mücadeleye kat&#;lm&#;&#;, mapushaneleri tan&#;m&#;&#; bir arkada&#;&#;m&#;z da vard&#; grupta, sadece gitar çalmay&#; bildi&#;i için aram&#;zda olan da. Sistemli bir &#;ekilde grup kurma dü&#;üncesiyle bir araya gelmemi&#;tik. Yasaklar, sansürler vard&#;, biliyorduk. Ancak ellerimiz de vard&#;. Gitar&#;n, ba&#;laman&#;n tellerine dokunabiliyor, davulun tokma&#;&#;n&#; kavr&#;yorduk. Solu&#;umuz flüte can veriyordu. Cesaretle yüklendikçe ba&#;ka seslere ula&#;&#;yor, yank&#;lan&#;yordu sesimiz. Eylül karanl&#;&#;&#;nda &#;&#;&#;k, suskunlu&#;a ses olmak istedik. Kendimizi ifade etme biçimiydi müzik. Karde&#;li&#;in, e&#;itli&#;in, payla&#;man&#;n dü&#;üyle, dü&#;tük bir uzun yürüyü&#;e. Sevgi bizimle, umut bizimleydi. Sömürüsüz ve özgür günlerin özlemi bizimle… Bir ço&#;umuzun boyutlar&#;n&#; tahmin edemedi&#;i upuzun bir yürüyü&#;tü bu. Tam 22 ki&#;i gelip geçti Yorum’dan.”

Buradaki 22 rakam&#;n&#;n itibariyle geçerli oldu&#;unu söylemek durumunday&#;m. Sonras&#;nda (dile kolay) 18 y&#;l daha var ve bu süreçte ekibe kat&#;lanlar, rakam&#; çoktan katlad&#;. Bugün geriye dönüp bakt&#;&#;&#;m&#;zda (Grup Yorum Korosu’yla birlikte) bu say&#;n&#;n yüzlere ula&#;t&#;&#;&#;n&#; görüyoruz. Gücün ard&#;nda kolektif bir çal&#;&#;ma var -ki bugün onca bask&#;ya ra&#;men Grup Yorum’un yok edilemezli&#;i, tam da bu yüzden. Bu kolektif çal&#;&#;man&#;n temeli, ekibin yan yana geldi&#;i ilk gün at&#;lm&#;&#;, büyüyerek bugüne ula&#;m&#;&#;. Hikâyeye döneyim…

 Grup Yorum, önce tiyatro sahnesinde kendini gösterir: Sar&#;yer Halk E&#;itim merkezinde sahnelenen &#;iirli, öykülü bir oyun ve (sonras&#;nda ekibin müzikal imzas&#;n&#; &#;ekillendirecek isimlerden) Kemal Sahir Gürel’in kat&#;l&#;m&#;yla Türk Folklor Kurumu bünyesinde sahneye konan küçük gösteriler, ekibin dinleyiciyle ilk bulu&#;malar&#;… Ertu&#;rul Efendio&#;lu yönetiminde Ortaköy Kültür Merkezi (OKM) bünyesinde sahnelenen Murathan Mungan oyunu “Taziye” için yapt&#;klar&#; müzik ise ilk beste çal&#;&#;malar&#;. &#;lk albümde tan&#;d&#;&#;&#;m&#;z kimi &#;ark&#;lar, bu dönem ortaya ç&#;k&#;yor: “Munzur”, “Hüznün &#;syan Olur”, “Büyü”… y&#;l&#;n&#;n &#;ubat ay&#;nda &#;zmit’te SEKA’n&#;n tiyatro salonunda düzenlenen “Trakya Türkleri ile Dayan&#;&#;ma Gecesi”, Grup Yorum’un ilk kalabal&#;k konseri say&#;labilir. ki&#;ilik bir toplulu&#;a seslenen ekip, bundan sonra hedef büyütür. 4 May&#;s’ta OKM’de verdikleri konser, bu hedefin ilk ad&#;m&#; olur. Sonras&#;nda konserler art arda gelir. Ekip &#;ekillenir, kimi ayr&#;l&#;klar olur, yeni gelenler seslerini katar ve bir müzikal ortakl&#;&#;a do&#;ru h&#;zla yürürler.

 &#;lk albüm “S&#;yr&#;l&#;p Gelen”, tam da bu dönemde yay&#;mlan&#;r. sonlar&#;nda ilk çal&#;&#;malar ba&#;lar. Yeniden, “Bir Kar Makinesi”ne ba&#;lanay&#;m: “[Gökyüzü dergisi taraf&#;ndan &#;an Tiyatrosu’nda düzenlenen] konserde Selda Ba&#;can ile tan&#;&#;m&#;&#;t&#;k. Demokrat bir sanatç&#; olarak gördü&#;ümüz Selda’n&#;n, Yorum’a yard&#;mc&#; olaca&#;&#;n&#;, birikimlerini aktaraca&#;&#;n&#; dü&#;ünüyorduk. Selda da iyi bir grup oldu&#;umuzu söyleyerek a&#;abeyinin stüdyosu De&#;i&#;im’de dört saatlik deneme kayd&#; yapmam&#;z&#; sa&#;lad&#;.”

Ancak Selda’n&#;n önlerine sekiz kasetlik bir anla&#;ma dayatmas&#;, ekibin can&#;n&#; s&#;k&#;yor ve “kendilerine ticari yakla&#;&#;ld&#;&#;&#;n&#;, &#;irket içinde bir meta konumuna getirilmek istenildiklerini” anlayan topluluk, Taç Plak’la tek kasetlik bir anla&#;ma yap&#;yor. Böylelikle 90 saatlik bir stüdyo  çal&#;&#;mas&#; ba&#;l&#;yor. Sonras&#;n&#;, yine onlardan dinleyelim: “Profesyonel olmad&#;&#;&#;m&#;z için daha da endi&#;eliydik. Günlyer günleri kovalad&#;. Parçalara ili&#;kin haz&#;rlad&#;&#;&#;m&#;z programlar do&#;rultusunda önce ritm ve gitardan ba&#;layarak tek tek  ses kanallar&#;n&#; doldurmaya ba&#;lad&#;k. Kayda girdi&#;imizde altta ses olmad&#;&#;&#; için, sanki varm&#;&#; gibi dü&#;ünerek çal&#;&#;&#;yorduk; bu da hareketleri, tezene vuru&#;unu, nefesi, &#;iddeti, sesi mekanikle&#;tiriyordu. Ç&#;kacak kaset ilk göz a&#;r&#;m&#;zd&#;. &#;&#; bölümü gere&#;i herkes farkl&#; görevler üstlendi&#;i halde di&#;erlerinin yapt&#;&#;&#; i&#;in de heyecan&#;n&#; duyuyordu. Günde sekiz saat çal&#;&#;&#;yorduk. Yemeklerimizi ortakla&#;a haz&#;rl&#;yorduk. Stüdyo çal&#;&#;mas&#; sürerken adeta birbirimize kenetlenmi&#;tik. Her notayla her ezgiyle daha da yak&#;nla&#;&#;yorduk. Çe&#;itli sorunlar&#;n oldu&#;u dönemlerde bile stüdyo ortam&#; ili&#;kilerimizi s&#;cakla&#;t&#;rm&#;&#;t&#;r hep. ’86 sonlar&#;nda olu&#;an kadro ile ç&#;kard&#;&#;&#;m&#;z ‘S&#;yr&#;l&#;p Gelen’de, ortak anlay&#;&#;la, ortak bir hedefe yönelmemi&#;tik. Efkan, Kemal, Metin, Ay&#;egül, Erkan, Gülbahar, Taci ve Tuncay’&#;n kendi ya&#;amlar&#;ndan ve duyarl&#;l&#;klar&#;ndan bir &#;eyler katt&#;&#;&#; ve gruba mal olan parçalar&#;n toplam&#;yd&#;, ‘S&#;yr&#;l&#;p Gelen’. Sadece ‘Entel Kar&#;&#;lamas&#;’na istedi&#;imiz içeri&#;i kazand&#;ramad&#;k. ‘Güleycan” ve ‘Ku&#;atma’y&#;, Efkan, cezaevi mücadelesinden ta&#;&#;y&#;p getirmi&#;ti. ‘Munzur’, Kürdistan’&#;n sesinin lirik ifadesiydi. ‘S&#;yr&#;l&#;p Gelen’, ‘80’lerin kültürsüzle&#;tirme, örgütsüzle&#;tirme politikalar&#;na kar&#;&#; direnrçli bir ses; ‘Büyü’, idamlar, bask&#;lar ve açl&#;&#;a protesto; ‘Hüznün &#;syan Olur’ mücadeleye, ‘Beyaz Gelinlik” ba&#;kald&#;r&#;ya, ‘Güleycan” örgütlülü&#;e ça&#;r&#;n&#;n sesiydi. “S&#;yr&#;l&#;p Gelen” müzikal olarak çok güçlü bir ç&#;k&#;&#; de&#;ildi. Ancak farkl&#; bir ekoldü ve devrimci demokrat kesimlerin be&#;enisini kazanm&#;&#;t&#;.”

Albümün teknik bilgilerini s&#;ralamadan önce Orhan Kahyao&#;lu’nun “S&#;yr&#;l&#;p Gelen” hakk&#;nda yazd&#;klar&#;n&#; da aktaray&#;m: “ sonunda biçimlenen sekiz ki&#;ilik kadroyla kenetleniyorlar stüdyoda. Albümde bir, iki anonim parça d&#;&#;&#;nda kompozisyonlar&#;n sahipleri grubun farkl&#; üyeleri oluyor. Bu durum, bir anlamda, kolektif duyarl&#;l&#;klar&#;n&#;n albüme yans&#;mas&#; anlam&#;na geliyor. (…) Parçalar tek tek ele al&#;n&#;p de&#;erlendirildi&#;inde, ba&#;ta Türkiye merkezli bir sol müzik gelene&#;i olman&#;n yan&#;nda, Latin ve Akdeniz müziklerinin ritm ve farkl&#; duyarl&#;l&#;klar&#;n&#;n izlerine rastlan&#;yor. &#;lk albüm olmas&#; itibariyle grubun tam anlam&#;yla özgün, müzikal aç&#;dan derinlemesine bir bütünlük arz eden bir sound’u temellendirdi&#;ini söylemek zor. Biçimlendirmeye çal&#;&#;t&#;klar&#; müzik çizgisinin en önemli fark&#;, o y&#;llar&#;n sol tandansl&#; müzikal yönelimlerinin s&#;radan bir uzant&#;s&#; olmamalar&#;.” Kahyao&#;lu, Grup Yorum’un fark&#;n&#; son cümlede ortaya koyuyor ve kitapta, sonraki cümlelerde bunun neden böyle oldu&#;unu uzun uzun anlat&#;yor. Ben burada b&#;rakay&#;m, albümle ilgili ayr&#;nt&#;lar&#; aktaray&#;m…

“S&#;yr&#;l&#;p Gelen”de biri enstrümantal on bir &#;ark&#; var. Grup Yorum repertuvar&#;n&#;n vazgeçilmezi hâline gelmi&#; &#;ark&#;lar bunlar. “Büyü”yle ba&#;layan albümün güzel taraf&#;, o dönem ayr&#;ks&#; bir hat açm&#;&#; olmas&#; -ki sonras&#;nda bu hat büyüyecek, geni&#;leyecek, ana artere yönelecek. Bu anlamda, özel bir ilk albüm “S&#;yr&#;l&#;p Gelen”. Ba&#;ta albüme ad&#;n&#; veren &#;ark&#;, 12 Eylül”e kar&#;&#; ilk müzikal kar&#;&#; ç&#;k&#;&#; ayn&#; zamanda… “Hayat” (ya da bilinen ad&#;yla “Beyaz Gelinlik”), “eski”lere selam çakan, onlar&#;n umudunu gelece&#;e ta&#;&#;yan köprü. Di&#;er &#;ark&#;lar, neredeyse hiç yad&#;rganmadan dillere dü&#;tü, üniversite çevrelerinde yay&#;ld&#;. Ba&#;ta da söyledim, benim gibi o dönemi üniversitede geçirenler için önemli bir k&#;r&#;lma noktas&#;, “S&#;yr&#;l&#;p Gelen”.

Ba&#;lama ve vokalde Metin Kahraman, klasik giter ve vokalde Erkan Sevil, cura ve vokalde Tuncay Akdo&#;an, kaval, orkestra flütü, mandolin ve koltuk davulunda Kemal Sahir Gürel, orgda Taci Uslu, vokallerde Gülbahar Uluer, Ay&#;egül Yordam ve Efkan &#;e&#;en, albümün kadrosu. Klavyeler, davul, bas, akustik gitar ve viyolada Cem Do&#;an, klarnette Göksun Do&#;an ve Burhan &#;ahinkaya, stüdyo a&#;amas&#;nda albüme katk&#;da bulunan isimler. Kay&#;t, Stüdyo Reel’de Süha Talay taraf&#;ndan yap&#;lm&#;&#;. 

“S&#;yr&#;l&#;p Gelen”i art&#;k plaktan da dinleyebiliyoruz. 20 Mart’ta piyasaya sürülen iki Grup Yorum pla&#;&#;ndan biri bu. Memleket plak tarihinin önemli günlerinden birine tan&#;kl&#;k etmek, bu pla&#;&#; ç&#;kt&#;&#;&#; gün ar&#;ive katm&#;&#; olmak muazzam. Sonras&#;, ki&#;isel tarihim aç&#;s&#;ndan biraz s&#;k&#;nt&#;l&#; geçti ama bunca y&#;ll&#;k bekleyi&#;in böylesi güzel bir &#;ekilde taçland&#;r&#;lm&#;&#; olmas&#; her &#;eyi öteleyebiliyor. Kapa&#;&#;ndan ses kayd&#;na elimizde tuttu&#;umuz iki plak, son dönemlerde yap&#;lm&#;&#; di&#;er plaklara fark at&#;yor. Kalan Müzik, burada da &#;ahaneli&#;ini göstermi&#; ve ar&#;ivlik bir bask&#;yla iki Grup Yorum albümünü dinleyicisiyle bulu&#;turmu&#;. &#;unun alt&#;n&#; çizmek elzem: graml&#;k plaklar, analog bantlar kullan&#;larak haz&#;rlanm&#;&#;. Sesin pürüzsüzlü&#;ü, bundan.

Ba&#;ta söyledim, di&#;er albümlerin yay&#;mlanmas&#;n&#; beklemek, gelece&#;e dair umudumuzu art&#;r&#;yor. Bir dönem dinleye dinleye kasetlerini eskitti&#;imiz, CD’lerini kim bilir kaç kere yeniledi&#;imiz albümler bunlar. Sadece Grup Yorum tarihinin de&#;il memleket politik müzik tarihinin de k&#;r&#;lma noktalar&#;…

Bir dönem Grup Yorum konserleri &#;u sözlerle ba&#;lard&#;: “Uçsuz bucaks&#;z s&#;rada&#;lardan, yorgun ve bezgin ovalara do&#;ru bahar seliyle akan, yoksul mahallelerin çamurlu sokaklar&#;n&#;, solgun duvarlar&#;n&#; çiçekleyen, umudun türkülerini söylemeye geldik! Merhaba dostlar!” Haftaya devam edece&#;im ama bu haftal&#;k yaz&#;y&#; bu “merhaba”yla bitireyim. Çünkü çok iyi biliyoruz ki bu daha ba&#;lang&#;ç…