Burundan Yanık Kokusu Gelmesi

COVID-19'u atlatmasına rağmen belirtilerini taşımaya devam eden bazı kişiler, koku bozukluğu yaşayabiliyor. Hastalar, COVID-19 sürecinde koku reseptörleri ve beyinlerindeki koku bölgelerinde meydana gelen hasar dolayısıyla kokuları farklı algılıyor ya da karıştırıyor.

Koklanan kahveden acımtırak, soğandan çürük ya da bozulmuş yemek, gül esanslı parfümden kötü koku alınabilirken, bazı hastalar kendi ter kokusuna bile katlanamaz hale geliyor.

Bu nedenle yaşam kaliteleri düşen hastalar, depresyona giriyor, yemek yiyemedikleri için ciddi kilo kaybına uğruyor, sosyalleşirken sıkıntı yaşıyor ya da unutkanlık sorunuyla karşılaşıyor.

Parosmi tedavisinde dünya tıp literatürüne giren ilk çalışma

Koku bozuklukları üzerine incelemeler yapan Biruni Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve Acıbadem Hastanesi KBB ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Altundağ ve ekibi de COVID-19'un ardından parosmi yaşayan hastalarının katılımıyla çalışma başlattı.

Çalışmada, viral enfeksiyonlar için 2009'da Thomas Hummel'ın geliştirdiği ve 2015'te Altundağ tarafından yeniden uyarlanan ve geliştirilerek farklılaştırılan "modifiye koku egzersizi yöntemi" kullanıldı. 9 aylık süreçte, hastaların kokuları farklı algılama sorunlarının düzeldiği gözlendi.

Altundağ ve ekibinin bu çalışmalarını kaleme aldığı "Modifiye koku egzersizi, COVID-19 kaynaklı parosmi için etkili bir tedavi yöntemidir" başlıklı makale de Amerikan Kulak Burun Boğaz Akademisinin uluslararası hakemli dergisinde yayımlandı.

Böylece Türk doktorlarının parosmiye karşı geliştirdiği tedavi yöntemi, bu hastalıkta etkinliği ispatlanan ilk çalışma olarak dünya tıp literatürüne kazandırıldı.

Bir yıldır kokuları kötü algılayanlar vardı

Prof. Dr. Altundağ, COVID-19'da gelişen "koku alamama (anosmi)" durumundan yaklaşık 2-3 ay sonra ortaya çıkan parosminin, hastalığın ardından kendini toparlamaya çalışan vücudun, yanlış iyileşme mekanizması ile koku moleküllerini tanıyamaması sonucu oluştuğunu, bazı kişilerde çok uzun sürdüğünü ve tedavi edilmediğinde kalıcı olabildiğini anlattı.

COVID-19 nedeniyle parosmi hastalarını yaygın görmeye başladıklarına dikkati çeken Altundağ, kendisine başvuranların, genelde 6 ay ya da 1-1,5 yıldır bunu yaşayan ve çeşitli tedaviler alsalar da koku duyusunda düzelme sağlanmamış hastalar olduğunu aktardı.

Altundağ, kişinin, karantina dönemi bittiğinde parosmisi de kendi kendine geçiyorsa herhangi bir tedavi almasına gerek kalmadan normal hayatına devam edebildiğini dile getirdi.

Amerika'daki birçok klinikte bu yöntem kullanılmaya başlandı

Salgında birçok parosmi hastasını takip ettiklerini ancak çalışmaya belirli kriterlere uyan 75 kişiyi aldıklarını belirten Altundağ, hastaların 9 ay boyunca, sabah ve akşam olmak üzere 3 ayda bir içeriklerini değiştirdikleri kokularla egzersiz yaptığını ifade etti.

Altundağ, çalışmalarının Amerikan Kulak Burun Boğaz Akademisinin hakemli dergisinde kabul edildiğini anlatarak, "Amerika'da özellikle pek çok klinik, bizim kullandığımız ve uyguladığımız metodu hastalarına uyguladıklarını söyledi. Bu da bizim için sevindirici bir gelişme oldu. Farklı ülkelerde, farklı kültürlerde bu modifiye metodun etkinliğine bakıyoruz şu anda." diye konuştu.

Baharatlı, meyvemsi, çiçeksi ve reçineli kokularla egzersiz yapılıyor

Bazı hastalarda tedaviye 1-1,5 ayda, bazısında ise 9 ayda yanıt aldıklarını belirten Altundağ, hastalığın şiddetinin, yaş faktörünün, tütün ürünlerini kullanmıyor olmanın, ek hastalıkların bulunmamasının tedavideki başarıyı etkilediğini söyledi.

Prof. Dr. Altundağ, tedavi aşamasında baharatlı, meyvemsi, çiçeksi ve reçineli kokular kullandıkları aktararak, şöyle devam etti:

"İlk basamakta, klasik koku egzersizi olarak gül, limon, karanfil ve okaliptusla başladık. Daha sonra bunlara gardenya, yasemin, yeşil çay, bergamot, kekik, biberiye ekledik. Farklı baharatlı kokuları da ekledik. Çünkü buradaki felsefe şu, her koku molekülü bir koku reseptörüne tutunur. Koku reseptörü anahtar kilit modeliyle bir aksiyon potansiyeli, mikrovolt düzeyinde bir elektriksel aktivasyon oluşturur. Dolayısıyla siz ne kadar farklı kokuyu verirseniz, farklı reseptörlerle koku soğancığını ve beyindeki sinirsel ağı daha yoğun çalıştırmış oluyorsunuz."

İyileşen hastaların yemek yiyememe sorunları geçti

Çalışmada süreyi, kokuların çeşitliliklerini ve koku setlerinin sayısını artırdıklarını bildiren Altundağ, koku hücrelerine elektriksel sinyal oluşturabilmek için farklı koku molekülleri yolladıklarını söyledi. Altundağ, böylece koku alma bozukluğu skorları yükselen ve kokuları olduğu gibi algılamaya başlayan hastaların yemek yiyebilir hale geldiklerine dikkati çekti.

Altundağ, hastalara sadece koku testi yapmadıklarını, parosmi değerlendirmesiyle bu rahatsızlıktan ne kadar muzdarip olduklarını da gözlemlediklerini ve süreç içerisindeki iyileşmelerini raporladıklarını dile getirdi.

Koku egzersizleri her hastaya özel planlanıyor

Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, "Tedavi uyguladığımız tüm hastalarda kalıcı ve total iyileşme gördük. Hastalar hiçbir şikayeti olmadan şu anda günlük hayatlarına devam ediyor." dedi.

Koku egzersizine başlamadan önce kişideki parosminin hekim tarafından değerlendirilmesi gerektiğini dile getiren Altundağ, şunları kaydetti:

"Mesela bir kişiye yumurta çok kötü bir koku olarak gelebiliyor. Bir kişiye soğan çok kötü gelebiliyor. Dolayısıyla koku egzersizi yaparken de sizi tiksindirecek kokularla yaptığınızda iyileşmeyi olumlu etkilemiyor. O yüzden bu hastalara tedavi öncesinde koku testi de yapıyoruz. 'Hedonik skala' diyoruz. Yani koku size keyif verdi mi? Rahatsız mı etti? Bunları da sorgulamak gerekiyor. O zaman kişiye özgü tedaviler artıyor."

Altundağ, genel kokulardan da fayda görüldüğünü ancak hastaların bunlar arasında kötü hissettikleri varsa, iyi algıladıkları kokularla bu egzersizi yapması gerektiğini sözlerine ekledi.

Bazı hastalıklarda, vücut, alışılmadık kokulara neden olan maddeler üretir. Daha sonra bunlar ciltten (ter), metabolik atıklarla (idrar, dışkı) ve nefes yoluyla (ağız kokusu) atılır ve hastalıkların erken uyarı işareti olurlar. Kokular, ağrı veya lekeler gibi diğer hastalık belirtilerinden daha önce ortaya çıkar.

İDRAR YOLU ENFEKSİYONU

İdrar daha keskin kokmaya başladığında bu idrar yollarında bir iltihaplanma olduğu anlamına gelebilir. Bunun nedeni, idrardaki bakterilerin çoğalmaya ve kokuşmaya başlamasıdır.

İdrar yolu enfeksiyonunun diğer belirtileri sık idrara çıkma dürtüsü ve idrar yaparken yanma olmasıdır. Böyle bir durumda 3 ila 4 gün boyunca çok fazla su içilmeli, şikayetler devam ederse doktora başvurulmalıdır.

TİP 1 DİYABET

Tip 1 diyabetin tipik bir belirtisi, nefeste aseton kokusu olmasıdır. Bunun nedeni, Tip 1 diyabet hastalarında insülin eksikliğinden dolayı, vücudun enerji için yağ yakımına yönelmesi ve yağların yanması ile açığa çıkan keton gazının nefeste aseton kokusu şeklinde hissedilmesidir.  

Tip 1 diyabetin diğer başlıca belirtileri şiddetli ağız kuruluğu, sık idrara çıkma, yorgunluk ve baş dönmesidir.

Şeker komasına sebep olabilecek ciddi bir hastalık olan Tip 1 diyabetin mutlaka doktor kontrolünde tedavi edilmesi gerekir.

GRİBAL ENFEKSİYON

Gripte nefes acı kokar. Bunun nedeni bakterilerin çürümeye başlayan mukoza hücrelerinden beslenmesidir.

Gribal enfeksiyonun diğer belirtileri baş ağrısı, kas ağrıları, burun akıntısı, ses kısıklığı, boğaz ağrısı ve çoğu zaman yüksek ateştir.

Gribe yakalanıldığında, vücudu sıcak tutmak ve dinlendirmek gerekir. 5-7 gün içerisinde iyileşme olmazsa doktora başvurulmalıdır.

KARACİĞER YETMEZLİĞİ

Karaciğer sorunu yaşayanlarda ciltte amonyak kokusu olabilmektedir. Sağlıklı bir karaciğer amonyağı doğrudan üre haline dönüştürürken, bu dönüşüm hastalıklı bir karaciğerde çok yavaş olur hatta hiç gerçekleşmeyebilir. Bu durumda amonyak gazı kana karışır ve ciltten atılırken koku oluşur.

Karaciğer yetmezliğinde oluşabilecek diğer belirtiler iştahsızlık, şişkinlik, yorgunluk ve enerji kaybıdır.

Böyle bir durumda mutlaka bir doktora başvurulmalı, alkolden, yağlı yiyeceklerden ve ilaçlardan mümkün olduğunca uzak durulmalıdır.

GASTRİT

Gastritte çok fazla mide asidi oluştuğundan bu durum nefese yansıyarak nefeste tipik bir «mayalanmış meyve kokusu» olabilmektedir. Diğer semptomlar mide bulantısı, karında basınç, dolgunluk hissi ve mide ekşimesidir.

Midenin dinlendirilmesine rağmen 3-4 gün içerisinde iyileşme olmuyorsa doktora başvurulmalıdır.

BADEMCİK İLTİHABI

Bademcikler iltihaplandığında nefeste bakterilerin neden olduğu tatlımsı bir koku olur.

Diğer belirtiler yutma zorluğu, yorgunluk, baş ağrısıdır.

Belirtiler ilk ortaya çıktığında önlem olarak adaçayı ile gargara yapılabilir ve adaçayı içilebilir. Ancak 2 gün içerisinde iyileşme olmazsa doktora başvurulmalıdır.

BÖBREK YETMEZLİĞİ

Böbrek yetmezliği olanların terinde idrar kokusu olabilmektedir. Bunun sebebi kreatinin artık böbreklerden yeterince atılamamasıdır.

Böbrek yetmezliğinin diğer belirtileri arasında yüksek tansiyon, şişmiş göz kapakları, bulantı, ciltte kaşıntılı, önce artan, sonra azalan idrar çıkışı sayılabilir.

Herhangi bir semptom yaşandığında derhal doktora başvurulmalıdır.

TİROİD YETMEZLİĞİ

Tiroid yetmezliğinde cilt özellikle sabahları sirke gibi kokar. Bunun sebebi gece uykuda metabolizmanın yavaşlamasıyla vücudun asitleri ciltten atmasıdır.

Diğer belirtiler yorgunluk, kilo alımı, saç dökülmesi, kabızlık, soğuğa duyarlılık, depresif ruh hali, ciltte solukluk / kuruluk olmasıdır.

Tiroid yetmezliğinde doktor kontrolünde uygun ilaç tedavisi yapılmalıdır.

BELİRLİ GIDA MADDELERİNDEKİ BİLEŞİKLER ARAŞTIRILDI Diğer taraftan, yakın tarihli bir uluslararası ankete göre, Covid ile ilgili koku kaybı olanların yaklaşık yüzde 10'u hastalığın hemen ardından parosmi yaşadı ve altı veya yedi ay sonra katılımcılarla tekrar görüşüldüğünde bu oran yüzde 47'ye yükseldi. Araştırmacılar, parosmi için en yaygın tetikleyicilerden bazılarının kahve, çikolata, et, soğan ve diş macunu olduğunu söyleyerek, çalışmalarında bu maddelerde suçlanacak belirli bileşiklerin olup olmadığını araştırdı.