Işaret Ve Sembol Bilimi

kaynağı değiştir]

Sembol sanatta, özellikle resim ve heykeltıraşlıktaçok kullanılır. Örneğin arslan kudretin sembolüdür. Heykeldeki küre dünyayı temsil etmekte ve heykelde imparatorluk gücünün tüm dünya üzerindeki uygulanması simgelenmektedir.

Sembol, antik Yunan kültüründe, asli ve özel anlamıyla, kilden yapılma olup, iki parça halinde kırılmış bir kabın anlaşmış iki kişi arasında pay edilen kırık parçalarını ifade etmekteydi. Anlaşmanın geçerli kılınması için, antlaşmış ya da hak sahibi iki kişiden her birinin iki kırık parçayı birbirine mükemmelen oturtması gerekiyordu. Mecazi anlamda sembole, aynı anlamın iki ayrı temsilini birbiriyle irtibatlandıran bütün de denebilir. Buradan yola çıkılarak, sembol kavramı, içerdiği gizli anlama bağlı olan işitsel ya da görsel öğeye indirgenmiş bulunmaktadır. Sembol, göstergebilimde (semiyoloji) anlam taşıyan bir temsildir, bir tasvirdir. Bu, yananlamın, benzerliğin ifade edilmesini gösteren bir sistemdir. Ayrım, ilişki veya birleştirme işlemleri birey ya da bir topluluk için bir anlam oluştururlar. Sembol, böylece, beş duyu ile algılanan görünür realiteden yola çıkılarak, görünmez realitelerin keşfini sağlar. Sembolün simgelediklerinin (anlamlarının) birliği birbiri içinde erime veya karışım tarzında değil, üst üste eklenme (sumbolh) tarzındadır. Görünür unsur ile görünmeyen unsur bir bütün oluştururlar ve biri olmadan diğeri anlaşılamaz. Georg Friedrich Creuzer sembolü “biçim ve varlık arasında ya da ifade ile fikir arasında” aracı olarak görür. (R. Alleau, De la nature des symboles, Paris, Pont-Royal, , sayfa 20)

Giderek sembol, örtülü benzeşim yardımıyla, çağrıştırdığı mevcut bulunmayanlarla, daha doğrusu soyut olanlarla birlikte tüm realiteyi belirtir hale gelmiştir. Sembol böylece, mevcut bulunmayanın ve ne algılanabilir ne kavranabilir olanın bir temsili, bir tasviri durumuna gelmiştir. Böylelikle, tüm sembolik sistemler fikirleri, kavramları ifade etmeye çalışırlar. Düzgünün (code) tekanlamlı olmasının aksine, bulunduğu temsiller sistemine göre anlaşılabilen sembol, çokanlamlıdır. Freud’çu psikanalizde bu sistem, özellikle oidipus kompleksiyle yapılanmış bireysel geçmişteki eğretileme kurallarının uygulanmasından ve bilinçdışının düzenlenmesinden hareketle işler. Carl Gustav Jung’un kolektif bilinçdışı denilen evrensel bilinç ya da ortak hafıza varsayımına göreyse, bireysel semboller kolektif bilinçdışının varlığını gösterirler, kolektif bilinçdışı yoluyla evrensel olur ve bu yolla arketipler haline gelebilirler.

Bir sembol iki öğe arasında bir bağ kurar. Sembol, sembolik sistemin ve simgelenenlerin benzeşim unsurlarına sahip olabildikleri zihinsel temsil yoluyla “işaret eden” rolünü oynar, Güneş-Ay ikilisinin erkek-kadın, ışık-karanlık, doğru-yalan, hakiki olan-sahte olan ikilisini temsil etmesi örneğinde olduğu gibi.

Sembol, günümüzde, iki öğenin arasındaki uygunluk bakımından, kimi zaman, alegori (istiare), mecazı mürsel, amblem, işaret, ikon ve fetiş ile hemen hemen eşanlamlı olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Gözleri bir kumaş parçasıyla örtülmüş, terazi taşıyan kişinin “adalet” anlamına işaret etmesindeki istiare buna örnek olarak gösterilebilir.

Sembol terimi ’de ortaya çıkmıştır. Sonradan, giderek, lisan ve mimik dili gibi soyutlama biçimleri, taahhüt, mukavele, antlaşma, vaat, kontrat, barış gibi bazıları mühürle yapılan semboller temsil etme gibi işlevlerinde nesnelerin yerlerini aldılar (örneğin, el sıkışmanın anlaşma anlamına gelmesi).

Şu halde, bu anlamda bir sembol, soyut ya da doğaüstü bir realiteyi temsil etmeye yönelik olan algılanabilir bir nesnedir. Sembol görünür ve görünmez olan ifadelerin arasındaki kıyaslamada görünür olan ifadedir.

Geniş bir kullanım alanı olan semboller çeşitli şekillerde sınıflandırılırlar. Niteliklerine göre, biçimsel semboller, sayısal semboller, renklerle ilgili semboller, doğadaki canlı sembolleri, cansız nesnelerden oluşan semboller, kişi ve kişiliklerle ilgili semboller ve olaylarla ilgili semboller olarak sınıflandırılır. Alanlarına göre sınıflandırılmaları halinde çok geniş bir yelpaze oluştururlar (dinî semboller, sanatsal semboller, siyasi semboller, bilimsel semboller, ezoterik semboller, askerî semboller,trafik işaretleri vb.).

Bilimlerde kullanılan semboller genellikle ölçüyü ifade etmeye yararlar. Bir değeri, bir varlığı ifade etmeye çalışırlar. Dolayısıyla tekanlamlı olan bilimsel sembollerin alamet kavramıyla karıştırılmaması gerekir. Bilimsel semboller tür ve sayı olarak değişmezler ve asla kısaltılamazlar. Fizikteki semboller özel bir isimden türetilmedikleri takdirde küçük harfle yazılırlar.

Simgelerin doğası[değiştir kaynağı değiştir]

Asa ve taç, iktidar sembolleri

Bir simgenin doğası ve onun simgeleşme süreci, sinir dizgemiz ile ileri derecede bağıntılıdır. Bu dizgenin bilinç, düşünce ve öznellik ile olan bağı henüz tam olarak anlaşılamamış olmakla birlikte, bölümsel açıklamalar sunan kuramlar geliştirilmiştir.

Örneğin bir hükümdar asası, krallık simgesidir. Elle tutulan somut bir nesnedir, ancak simgesel amacına ancak bir hükümdar tarafından kullanıldığında ulaşır.

Nesneler, doğabilimsel ve kimyasal özelliklere sahiptirler. Bu durumda, bir asanın özellikleri nedir? Uygulama açısından, süslemeli bir değnektir; fakat asa olarak kabul görmüş herhangi bir şey bu amaçla kullanılabilir.

Leslie White'a göre: ekinsel bir nesnenin özü, simgeleşme sürecinde olan bir belirti olmasıdır. Dolayısı ile, simgeleri, simgeleşme sürecinin ürünleri olarak tanımlamıştır. Bu durumda, asanın krallık simgesi olması, simgeleşme sürecinin sonucudur; halbuki bu süreç öncesinde bu anlamından yoksundu.

Simgeleşme, asayı bir nesne olarak, önceden sahip olmadığı bir "güç" ile donatmaktadır. Alışılmış bir değneğin olağan insanlara herhangi bir etkisi yokken, bir asa için aynı şey söylenemez. Ancak bu "güç" sadece asada değil, onun konumunda, söz konusu hükümdarda ve insanlarda olmak üzere bölünmüştür.

Özetle, insanoğlu simgeleri içerisinde yaşadığı dünyada yer alan güçleri tanımlamak ve kendi amacı doğrultusunda kullanmak için yaratmaktadır.

Dinsel sembollere örnekler[değiştir

ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN SEMBOL

Sembol, birçok bilim dalında çalışılmış bir konu olmasına rağmen benzer konularla karıştırılabilmektedir. Kendisi gibi soyut bir anlama işaret eden diğer kavramlardan farklı olan özelliklerini bilmek sembolü daha iyi anlamaya katkı sağlayacaktır. Bu makalede dini sembollerin özellikleri incelendi. Gerektiği yerde semboün “işaret”le benzer ve farklı olan yönleri üzerinde duruldu. Sembolün kendisi dışında bir hakikati göstermesi “işaret”te bulunurken, gösterdiği hakikatten etkilenmesi ve çok anlamlı olması sembolü işaretten ayıran özellikler arasındadır.

Anahtar Kelimeler:

Sembol, özellik, işaret

Although the symbol is a subject been studied in various disciplines, it can be confused with similar topics. Knowing the features being different from other concepts which indicate an abstract meaning like itself will contribute to better understanding of the symbol. In this study, the characteristics of the religious symbols have been examined. The similar and different aspects between symbol and sign are focused whenever it is needed. While the fact that the symbol does not show any truth other than itself is available within “sign”, being influenced by the truth which it shows and being very meaningful are some features distinguishing the symbol from the sign.

Keywords:

Religious symbol, feature, sign,

Tam Metin

___

• Açıl, Berat, Klasik Türk Edebiyatında Alegori, Küre Yayınları, İstanbul Adam, Baki, “Din Hakkında Genel Bilgiler”, Dinler Tarihi El Kitabı, Editör Baki Adam, Grafiker Yayınları, Ankara Adıbelli, Ramazan, Mircea Eliade ve Din Mircea Eliade’nin Din Bilimi Çalışmalarının Etimolojik Açıdan Değerlendirilmesi, İz Yayıncılık, İstanbul Albayrak, Kadir, “Dinsel Bir Sembol Olarak Haçın Tarihi”, Dini Araştırmalar Dergisi, funduszeue.info, sayı: 19, ss Atasagun, Galip, “Sembol ve Sembolizm”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 7, Konya , ssAyverdi, İlhan, Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbelatı Neşriyat, funduszeue.info, İstanbul Bahadır, Abdulkerim, Jung ve Din, İz Yayıncılık, İstanbul Bilgin, Vejdi, İbadet Şekilsel, Sembolik ve Toplumsal, Emin Yayınları, Bursa el-Bîrûnî, Ebu Reyhân Muhammed b. Ahmed, Tahkîku Mâ Li’l-Hind –Bîrûnî’nin Gözüyle Hindistan-, Çev: Kıvameddin Burslan, Yayına Hazırlayan ve Notlandıran: Ali İhsan Yitik, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara Borella, Jean, Dinsel Simgeciliğin Bunalımı, çev: Lütfi Fevzi Topaloğlu, İnsan Yayınları, İstanbul Britannica Encyclopedia of World Religions, Singapore Bruhl, Lucien Lévy, İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler, Çev: Oğuz Adanır, Doğu Batı Yayınları, Ankara Budak, Selçuk, Psikoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul Cohen, Anthony P., Topluluğun Simgesel Kuruluşu, Çev: Mehmet Küçük, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara Condon, John C., Kelimelerin Büyülü Dünyası –Anlambilim ve İletişim-, Çev: Murat Çiftkaya, İnsan Yayınları, İstanbul Çağlar, Birsel, Türk Mitolojisinde Dört Unsur ve Simgeler Üzerine Bir İnceleme, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Çınar, Aliye, Varoluşçu Teoloji Paul Tillich’te Din ve Sembol, İz Yayıncılık, İstanbul …………., “Din Dili: Dinî Sembol ve Ritüel”, Dindarlık Olgusu (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri), Kurav Yayınları, Bursa Dağgeçen, Özlem, Siyasal Simgelerin Siyasal Kültür ve Toplum Üzerine Etkileri (Mersin Örneği) , Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta Demir, Ömer- Acar, Mustafa, Sosyal Bilimler Sözlüğü, Vadi Yayınları, Ankara Demirci, Kürşat, Dinler Tarihinin Meseleleri, İnsan Yayınları, İstanbul Demirel, Şener, “Sembol, Sembolik Dil Ve Bu Bağlamda Mesnevi’nin İlk 18 Beytindeki Sembolik Unsurlar”, Turkish Studies, funduszeue.info, sayı: 3, Yaz , ss. Deniz, Dilşa, Dersim İnanç Sembolizmi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Dillistone, F. W., Christianity And Symbolism, Great Britain Durand, Gilbert, Sembolik İmgelem, çev: Ayşe Meral, İnsan Yayınları, İstanbul Eliade, Mircea, İmgeler Simgeler, Çev: M. Ali Kılıçbay, Gece Yayınları, Ankara ………………, Kutsal ve Din Dışı, Çev: Mehmet Ali Kılıçbay, Gece Kitapları, Ankara ………………., Dinler Tarihi (İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi), çev: Mustafa Ünal, Serhat Kitabevi, Konya ………………., “Dinlerdeki Sembollerin Araştırılması Konusunda Metodolojik Düşünceler”, Dinler Tarihinde Metodoloji Denemeleri, Editörler: Mircea Eliade ve Joseph M. Kitagawa, Çev: Mehmet Aydın, Mehmet Şahin Mehmet Soyhun, Konya Emiroğlu, Kudret- Aydın, Suavi, Antropoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara Eriksen, Thomas Hylland, Küçük Yerler Derin Mevzular Sosyal ve Kültürel Antropolojiye Giriş, Çev: Fahriye Adsay, Avesta Yayınları, İstanbul Fromm, Erich, Rüyalar Masallar Mitoslar (Sembol Dilinin Çözümlenmesi), Çev: Aydın Arıtan, Kaan H. Ökten, Arıtan Yayınevi, İstanbul Hans-Georg Gadamer, Hakikat ve Yöntem, c.I, Çev: Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan, Paradigma Yayıncılık, İstanbul Guénon, René, İnisasyona Toplu Bakışlar I-II, Çev: Mahmut Kanık, Hece Yayınları, Ankara Jung, Carl Gustave, İnsan ve Sembolleri, Çev: Ali Nihat Babaoğlu, Okuyan Us Yayınları, İstanbul Göka, Erol- Topçuoğlu, Abdullah- Aktay, Yasin, Önce Söz Vardı Yorumsamacılık Üzerine Bir Deneme, Vadi Yayınları, Ankara Kahler, Erich, “The Nature of the Symbol”, Symbolism in Religion and Literature, Editör: Rollo May, USA Karataş, Turan, Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Perşembe Kitapları, İstanbul Kılıç, Sadık, İslam’da Sembolik Dil, İnsan Yayınları, İstanbul Kirman, Mehmet Ali, Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü, Rağbet Yayınları, İstanbul Kitagawa, Joseph M., “Tanrı (Theos), Mitos ve Logos”, Çev: Aliye Çınar, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.X, sy: 1, Koç, Turan, Din Dili, İz Yayıncılık, İstanbul Köktürk, Milay, Kültür ve Sembol –Bir Cassirer İncelemesi, Aktif Düşünce Yayınları, Ankara Kuşçu, Emir, Din Fenomenolojisi Wilfred Cantwell Smith Örneği, Sarkaç Yayınları, Ankara Lao-Tzu, Bilinmeyen Öğretiler, Çev: İsmail Taşpınar, Amine Gülşah Coşkun, Kaknüs Yayınları, İstanbul Mardin, Şerif, Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, İstanbul Marshall, Gordon, Sosyoloji Sözlüğü, Çev: Osman Akınhay-Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara Maui, Jacques, “Mitoslar ve Semboller”, Din ve Fenomenoloji –Mircea Eliade’ın Eserlerine Toplu Bakış, Yayına Hazırlayan: Constantin Tacou, Çev: Havva Köser, İz Yayıncılık, İstanbul Merrill, E. T., A Dictionary of Religion And Ethics, New York Nortbourne, Lord, Modern Dünyada Din, Çev: Şahabeddin Yalçın, İnsan Yayınları, İstanbul Özbek, Tarık, Nusayri Etnik Kimliğinin Simgesel Oluşumu, Mustafa Kemal Ünv. Sosyal Bil. Ens., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay Reno, Stephen J., “Hierofani, Sembol ve Tecrübeler”, Din ve Fenomenoloji –Mircea Eliade’ın Eserlerine Toplu Bakış, Yayına Hazırlayan: Constantin Tacou, Çev: Havva Köser, İz Yayıncılık, İstanbul Reville, Albert, Prolegomena Of History Of The Religions, Fransızcadan İngilizceye çev: A. S. Squire, İngiltere Ricoeur, Paul, Yorum Teorisi –Söylem ve Artı Anlam, Çev: Gökhan Yavuz Demir, Paradigma Yayıncılık, İstanbul Schimmel, Annamarie, “Dinde Sembolün Fonksiyonu Nedir?”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı III-IV, Ankara Schwarz, Fernand, Kadîm Bilgeliğin Yaniden Keşfi, Çev: Ayşe Meral Aslan, İnsan Yayınları, İstanbul Sezen, Yümni, İslam’ın Sosyolojik Yorumu, İz Yayıncılık, İstanbul Sharpe, Eric J., “Metodolojik Sorunlar”, Batı’da Din Çalışmaları, Derleyen ve Çeviren: Ömer Mahir Alper, Metropol Yayınları, İstanbul Struck, Peter T., “Symbol And Symbolism”, Encyclopedia Of Religion -secondedition- editör: Lindsay Jones, USA Tillich, Paul, “İmanın Sembolleri”, Çev: Aliye Çınar, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, funduszeue.info, sayı: 9, Bursa ……………., “Din Dilinin Doğası”, Çev: Aliye Çınar, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergis, funduszeue.info, sayı: 2, ss. ……………., “Varoluşsal Analizler ve Dini Semboller”, Çev: Aliye Çınar, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.X, sayı:2, yıl: , ss……………., Din Felsefesi, Çev: Zeki Özcan, Alfa Yayınları, İstanbul ……………., “The Religious Symbol”, Symbolism in Religion and Literature, Editör: Rollo May, USA The American Heritage Dictionary of The English Language, Third Edition, baskı yeri ve tarihi funduszeue.info Encyclopedia A Dictionary of Britannica, funduszeue.info, New York baskı tarihi funduszeue.infoon, Herbert, “Symbolism”, Catholic Encyclopedia, c. funduszeue.info, Latif, Dinde Sembolizm, Ankara Okulu Yayınları, Ankara Tümer, Günay, Bîrûnî’ye Göre Dinler ve İslam Dini, DİB Yayınları, Ankara Uluç, Tahir, İbn Arabi’de Sembolizm, İnsan Yayınları, İstanbul Watt, Montgomery, Günümüzde İslam ve Hıristiyanlık, Çev: Turan Koç, İz Yayıncılık, İstanbul Yavuz, Ömer Faruk, “Kur’an’daki Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik Değeri”, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, funduszeue.info, sy. , yıl: , ssYılmaz, Hüseyin, Ezeli Hikmet ve Dinler Dinler Tarihinde Tradisyonel Perspektif, İnsan Yayınları, İstanbul

___

ISNAD

Kızıl, Hayreddin . "ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN SEMBOL". Şarkiyat 10 / 4 (Aralık ): .

nest...

20752 20753 20754 20755 20756