Üsküdar Haber Ajansı (ÜHA)
Dikkat dağınıklığı ilacı nasıl etki eder? Dikkat ilaçları gerçekten faydalı mıdır? Hangi dikkat ilacı faydalıdır? Dikkat ilaçlarının yan etkileri nedir? Çocuklarda dikkat dağınıklığı ilacı kullanmak doğru mudur? Dikkat ilaçları bağımlılık yapar mı? Çocuklarında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu teşhis edilen ve ilaç tedavisi önerilen bir çok anne baba bu soruları aklından geçiriyor.
DEHB teşhisi konmuş bir çocuğunuz varsa, ilaç tedavisini deneyip denememe konusunda bir kararla karşı karşıya olabilirsiniz.
Uyarıcı ilaçların DEHB semptomları için en etkili tedavi olduğu, çocukların dikkat etmesine, konsantre olmasına, dürtülerini yönetmesine ve riskli davranışlardan kaçınmasına yardımcı olduğu defalarca gösterilmiştir. DEHB için uyarıcı ilaçları deneyen çocukların yaklaşık yüzde 80i, semptomlar üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduklarını bulunmaktadır.
Çocuklar için en iyi DEHB tedavisi, ebeveyn ve çocuk davranış terapisi, okul müdahaleleri ve gerekirse ilaç tedavisinin bir kombinasyonunu içerir. Düzenli fiziksel aktivite, farkındalık uygulaması ve sınırlı ekran süresi gibi sağlıklı davranışları alışkanlık haline getirmek de DEHB semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olur.
Bir çocukta dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu DEHB olduğunda, beyninde dopamin adı verilen bir kimyasal üretme ve kullanma sorunu vardır.
Dopamin dikkat ve odaklanmaya yardımcı olur. Uyarıcılar, beyindeki dopamin seviyesini DEHBsi olmayan biri için olacağı yere yükseltir. Kullanılan dikkat dağınıklığı ilacı çocuğunuzun kişiliğini değiştirmemelidir. Çocuğunuz huysuz ve ağlamaklıysa veya çok sessizleşmiş gibi görünüyorsa, bu onların dikkat dağınıklığı ilacı dozunun uygun olmadığının bir işaretidir. Sonuç aldıkları en düşük dozu alıyorlarsa ve hala kendilerini kötü hissediyorlarsa, farklı bir ilaç denemenin zamanı gelmiştir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (yani DEHB, çocuklarda 4 yaşından itibaren tanısı konulan bir nöro-gelişimsel bozukluktur. Dikkat dağınıklığı tanısını çocuk ve ergen psikiyatrisi tıp doktoru koyar ve dikkat dağınıklığı ilacı ile tedaviyi düzenler. Dikkati yönetmekte sorun yaşayan küçük bir çocuğun davranış ve öğrenmesi etkilenir. DEHB olan çocuklar genellikle konsantre olmakta güçlük çekerler. Dikkatleri kolayca dağılır ve dürtüsel olabilirler. Eğer tabloya hiperaktivite eşlik ediyorsa hedefi olmayan ve kontrol dışı bir hareketlilik söz konusudur.
Tüm küçük çocukların sınırlı bir dikkat süresi vardır. Çocuklar bazen bir şeyleri düşünmeden yapabilirler. Dikkat eksikliği bozukluğu denen durum çocuklarda yaklaşık %10 olarak görülmektedir.
DEHB tedavisi karmaşıktır ve her çocuğa göre uyarlanması gerekir.
İlaç kullanarak sağlanacak olan tedavi hızlıdır ve DEHB semptomlarını ve belirtilerini kontrol eder. Lakin tek başına ilaç kullanmak DEHB olan bir çocuk için yeterli olmayacaktır. değildir. Zira dikkat dağınıklığı tedavisi bütüncül bir yaklaşım içermelidir. Yani çocuk ve ergen psikiyatrisi tıp doktoru ilaç düzenler. Anne ve baba, evde yapacakları düzenleme ve dikkat geliştirici egzersizler ile destek sağlar.
Sağlanacak terapi desteği ile çocuk dikkatini ve dürtülerini kontrol etmeyi geliştirir. Öğretmen, sınıf ortamındaki DEHBli öğrenciye tutum konusunda ipuçları ile hareket etmelidir. Dikkat eksikliği tedavisi, ilaç, eğitim programları, davranış yönetimi, psikolojik danışmanlık, aile ve okul desteğini içerir.
Öncelikle tüm anne ve babalar şunu net şekilde bilmelidir: hiç bir doktor, hele çocuklarla çalışan hiç bir doktor, asla ve kati olarak çocuklara gerekli olmayan ilaç tedavisi vermezler. Bu durum meslek etik ve ahlakına aykırı bir durumdur. Tedavilerde kullanılan tüm ilaçlar Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlı ve onaylı ilaçlardır.
Tedavide kullanılan dikkat dağınıklığı ilacı etken maddeleri 30 yıldan fazla süredir dünyada milyonlarca çocukta kullanılmış ilaçlardır.
Dikkat dağınıklığı ilacı tedavisini çocuk ve ergen psikiyatrisi tıp doktoru düzenler. Liseden sonra 6 yıl tıp fakültesi eğitimini tamamladıktan sonra, 5 yıl daha devam eden doktora düzeyindeki ihtisas ile çocuk ve ergen psikiyatri uzmanı olmaya hak kazanılır. Tüm çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanı tıp doktorlarının uzmanlık belgeleri dönemin Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanı tarafından imzalanır.
Beynimizde, nörotransmitter adı verilen kimyasalları kullanarak bilgileri birbirine ileten nöronlar (beyin hücreleri) vardır. Çevremizdeki dünyayı bu şekilde anlamaya başlıyoruz. Bir DEHB beyninde, bu süreç her zaman düzgün değildir ve nörotransmitterler her zaman doğru anlamazlar. Nöronlar arasındaki mesajlar doğru bir şekilde iletilmediğinde, dikkat eksikliği ve hiperaktivite gibi DEHB semptomlarına neden olabilir.
Bu her 2 tip dikkat ilacı, beyinde farklı tipte nörotransmitterleri hedefliyorlar. Bu nedenle, temelde aynı işi yapmak için biraz farklı çalışıyorlar.
Kullanılan dikkat dağınıklığı ilacı, nöronların bilgiyi iletmesine yardımcı olarak DEHB semptomlarını azaltır ve bireyin daha iyi dikkat ve odaklanma ile daha sakin olmasını sağlar. Odaklanma sorunu tedavisi için kullanılan iki ana tip dikkat eksikliği ilacı vardır: uyarıcı etkili dikkat ilaçları ve uyarıcı etkisi olmayan dikkat ilaçları.
Uyarıcı etkili dikkat ilaçları, dikkat dağınıklığı tedavisi için güvenli bir şekilde tedavi etmek için uzun yıllardır kullanılmaktadır. DEHB tanısı almış olan çocukların yaklaşık %i tedavi için ilaç kullanmaktadır. Onların düşüncelerine odaklanmalarına ve dikkat dağıtıcı şeyleri görmezden gelmelerine yardımcı oluyorlar. Çocuklarda olduğu kadar yetişkinlerde de yaygın olarak kullanılmaktadırlar.
Farklı uyarıcı dikkat ilaç türleri kısa etkili, orta ve uzun etkili olabilir. Uyarıcının türüne bağlı olarak tipik olarak dört ila on iki saat sürer.
Bu, insanların onları ne zaman ve ne sıklıkla aldığını etkiler. Kullanılan yaygın uyarıcı etkilidikkat dağınıklığı ilacı etken maddeleri: metilfenidat ve deksamfetamin
Uyarıcı olmayan dikkat eksikliği ilaçları çoğunlukla uyarıcılar etki etmediğinde, kontrendike olduğunda veya olumsuz yan etkilere neden olduğunda kullanılır. Bu dikkat ilaçları, konsantrasyon ve dürtü kontrolü gibi semptomları iyileştirirler. Çalışmaya başlamaları biraz zaman alır ve etkilerini birkaç hafta fark etmeyebilirsiniz. Yaygın bir uyarıcı olmayan dikkat ilacı etken maddesi atomoksetin molekülüdür.
İlaçlar DEHByi iyileştirmez, ancak reçete edildiği gibi alındığında dikkat dağınıklığı belirtilerini tedavi etmenin oldukça etkili bir yolu olabilir. DEHB tedavilerinin hiçbirinin durumu iyileştirmeyeceğini ve bu nedenle devam eden bakım ve tedavi izlemesinin önemli olduğunu belirtmek önemlidir. Çocuklar olgunlaştıkça tedavinin türü veya kapsamı zamanla değişebilir.
Sorunu yok eden tedavi olmasa da, dikkat ilacı tedavisi çocuğun, ergenin veya yetişkinin dikkat dağınıklığı sorunlarını daha iyi işlev görecek şekilde yönetmesine imkan sağlar.
Okulda, evde, işte ve toplumda genel işlevlerini iyileştirmeye yönelik müdahalelerden yararlanmalarını sağlar. Çocukların bir yüzdesi, geç ergenlik ve yetişkinlik döneminde büyüdükçe artık tedaviye ihtiyaç duymayabilir.
Birçok ebeveyn, DEHB için dikkat dağınıklığı ilacı ile sağlanan çarpıcı gelişmeler hakkında olumlu yorum yapmaktadır. Çocuklar sakinleştikçe akranlarıyla daha iyi kaynaşabilirler. Ayrıca öğretmenlerine ve ebeveynlerine daha etkili bir şekilde yanıt verebilirler. Çocuklar daha az agresif ve daha az hiperaktif olabilirler. Okuldaki performansları önemli ölçüde artabilir.
DEHB ilacı, DEHB belirtilerini hedef alır.
DEHB belirtileri olan dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik tedaviyle rahatlar. Dikkat dağınıklığı ilacı ayrıca sinirlilik ve duygusal düzensizliği azaltmaya yardımcı olabilir. Karşıt Karşı Gelme Bozukluğu, Davranış Bozukluğu, kaygı bozuklukları, öğrenme güçlükleri gibi DEHB ile yaygın olarak ilişkilendirilen diğer bozuklukların hiçbirini doğrudan tedavi etmeyecektir. Bununla birlikte, genç bir kişinin DEHB semptomları iyi tedavi edildiğinde, bu diğer durumlara yardımcı olmak için davranışsal stratejiler ve öğrenme desteğinden daha yüksek fayda elde etmesi sağlanır.
Sizin ve çocuğunuzun DEHBnin ne olduğunu ve ilaçların onlara nasıl yardımcı olacağını, neden reçete edildiğini ve işlevlerini nasıl etkilediğini doğru anlamanız önemlidir. Bu durum, özellikle ilaç kullandıkları için “farklı” olmaktan endişe duyan daha büyük çocuklar ve ergenler için de geçerlidir. Çocuğunuzla bunun hakkında konuşabilir ve DEHB ilaçları almayı gözlük takmaya benzetebilirsiniz. Tıpkı DEHB ilaçlarının işinize odaklanmanıza, dikkat etmenize, öğrenmenize ve daha iyi davranmanıza yardımcı olması gibi, gözlük takmak da daha iyi görmenize yardımcı olur.
Dikkat dağınıklığı ilacı, gözü bozuk olduğu için gözlük takmak gibidir! Gözlük, bozukluğu onarmaz, lakin görme becerisini düzenler!
DEHB tanısı konan gençlerin yaklaşık %60ı daha sonraki yaşamlarında bu durumun bir veya daha fazla semptomuyla ilgili sorunlar yaşamaya devam edecektir. Bu durumlarda, DEHB ilaçları daha uzun süreler için gerekli olabilir.
Bununla birlikte, genç bir kişi olgunlaştıkça, ebeveynler veya öğretmenler, DEHB ilaçlarını azaltabileceklerini veya durdurabileceklerini gösteren işaretler olabilir:
Eğer genç kişi, şu durumlar varsa, dikkat dağınıklığı ilacı düzenli kullanmayı bırakabilir:
Bu durumlarda, çocuğunuzun dikkat dağınıklığı ilaç dozunun yeniden değerlendirilmesi hakkında ergen psikiyatristi ile görüşme zamanı gelmiştir.
Çocuklar ergenlik çağına girerken, birçok faktör ilaçlarını durdurmalarını talep etmelerine neden olabilir. DEHB ilacı almayı bırakma seçimi, reçete yazan ergen psikiyatristi, aile üyeleri, muhtemelen öğretmenler ve genç ile tartışılmalıdır.
Genç kişinin DEHB ilacını durdurmanın risklerini iyi anlaması önemlidir. İlaç tedavisi durdurulursa, ebeveynler davranışları olabildiğince yakından izlemeli ve akademik performans gerilerse veya risk alma davranışları ortaya çıkarsa yeniden başlamayı düşünmelidir.
Kullanılan dikkat dağınıklığı ilacı, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan çocuklarda ve yetişkinlerde hiperaktivite, dikkatsizlik ve dürtüsellik semptomlarının azaltılmasına yardımcı olabilir. Bununla birlikte, dikkat ilaçlarının yan etkileri ve riskleri vardır ve bunlar tek tedavi seçeneği değildir. Ebeveyn veya hasta olun, sizin veya çocuğunuz için en iyisinin ne olduğu konusunda bilinçli bir karar verebilmeniz için DEHB ilaçları etkilerini bilmeniz önemlidir.
Çoğu çocuk için dikkat dağınıklığı ilacı DEHB semptomlarını hafifletmenin güvenli ve etkili bir yoludur.
Anlaşılması gereken ilk şey, DEHB için kullanılan dikkat dağınıklığı ilacı tam olarak neyi yapıp neyi yapamayacağıdır. DEHB ilaçları konsantre olma, dürtüleri kontrol etme, önceden plan yapma ve görevleri yerine getirme becerisini geliştirmeye yardımcı olabilir. Ancak, sizin veya çocuğunuzun tüm sorunlarını çözecek sihirli bir hap değildir. İlaç etkili olduğunda bile, DEHBli bir çocuk unutkanlık, duygusal problemler ve sosyal beceriksizlik veya düzensizlik, dikkat dağınıklığı ve ilişki güçlükleri olan bir yetişkin ile mücadele edebilir. Bu nedenle düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve yeterli uykuyu içeren yaşam tarzı değişiklikleri yapmak çok önemlidir.
Bu ilaçlar DEHB olan çocukların düşüncelerine daha iyi odaklanmasına ve dikkat dağıtıcı şeyleri görmezden gelmesine yardımcı olur. Bu onların dikkatlerini daha iyi verebilmelerini ve davranışlarını kontrol etmelerini sağlar. Çocuğunuz için en iyi ilacı, dozu ve programı bulmak biraz zaman alabilir. Süreçte sabırlı olun. Çocuğunuzun farklı türde uyarıcıları veya diğer ilaçları denemesi gerekebilir. Bazı çocuklar bir tür uyarıcıya tepki verirken diğerine tepki göstermezler.
Çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu dikkat dağınıklığı ilacı miktarının (dozunun) da ayarlanması gerekebilir.
Dozaj sadece kilosuna bağlı değildir. Çocuk psikiyatristi doktorunuz, en iyi sonuçları almak ve olası yan etkileri kontrol etmek için zaman içinde dozu değiştirecektir.
Ne zaman vermeli? İlaç programı da hedef sonuca bağlı olarak ayarlanabilir. Örneğin, amaç çoğunlukla okulda semptomlardan kurtulmaksa, çocuğunuz ilacı sadece okul günlerinde alabilir. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı ilacı ne kadar iyi çalıştığını izlemek ve olası yan etkileri kontrol etmek için düzenli tıbbi muayeneden geçmesi önemlidir.
Çocuklarda reçete edilen iki tür uyarıcı etkili dikkat ilacı vardır. Hemen salınan (kısa etkili) ilaçlar genellikle gerektiğinde her 4 saatte bir alınır. İlaçların en ucuzu onlar. Uzatılmış salımlı ilaçlar genellikle sabahları bir kez alınır.
Uzatılmış salımlı (orta etkili ve uzun etkili) dikkat eksikliği ilaçları genellikle sabahları bir kez alınır.
Uzatılmış salımlı uyarıcı formları alan çocuklar, okulda veya okuldan sonra ilaç almaktan kaçınabilirler. Uzatılmış salımlı kapsülleri veya tabletleri çiğnememek veya ezmemek önemlidir. Bununla birlikte, tabletleri veya kapsülleri yutmakta güçlük çeken çocuklar için boncuklardan oluşan uzun salımlı kapsüller açılarak yiyeceklerin üzerine serpilebilir.
Uyarıcılar hangi yan etkilere neden olabilir? Yan etkiler bazen ortaya çıkar. Bunlar tedavinin erken döneminde olma eğilimindedir ve genellikle hafif ve kısa ömürlüdür, ancak nadir durumlarda uzayabilir veya daha şiddetli olabilir.
En yaygın gözlenen yan etkiler şunlardır:
Aynı uyku sorunları, uyarıcı etkisi olmayan dikkat dağınıklığı ilacı olan atomoksetin molekülü için geçerli değildir. Ancak atomoksetin Strattera dikkat ilacı bile başlangıçta çocuğunuzun uykusunu getirebilir veya midesini bozabilir. Karaciğer hasarına neden olduğu için durdurulması gereken çok nadir atomoksetin vakaları olmuştur.
Çocuğunuz için en iyi ilacı ve dozu bulana kadar çocuk psikiyatristi doktorunuzla yakın temas gereklidir.
Çoğu yan etki şu şekilde kontrol altına alınır:
Bundan sonra, en iyi etkileri sürdürmek için çocuk psikiyatristiniz tarafından periyodik olarak izlenmesi önemlidir. İlacın etkilerini izlemek için, çocuk doktorunuz muhtemelen size ve çocuğunuzun öğretmen(ler)ine davranış derecelendirme ölçekleri doldurmanız istenecektir. Çocuğunuzun hedeflerindeki değişiklikleri gözlemlemenizi, herhangi bir yan etkiyi fark etmenizi ve çocuğunuzun boyunu, kilosunu, nabzını izlemek faydalıdır.
Kullanılan dikkat dağınıklığı ilaç tedavisine ara vermek doğru mudur? Klinisyenler, gençlerin hafta sonları, tatiller ve yaz aylarında DEHB uyarıcı ilaçlarına ara vermeleri yönündeki ebeveyn taleplerini sıklıkla tavsiye etmiş veya kabul etmiştir. Bununla birlikte, ilaca ara verme nedenlerini dikkate almak önemlidir.
Uyarıcı ilaçlar, gencin ödevlerini tamamlamasına, ders dışı etkinliklere katılmasına, araba kullanırken dikkat etmesine yardımcı olabilir. Aynı zamanda gençlerin sigara içmeye, madde kullanımına ve riskli davranışlara karşı koymalarına yardımcı olabilir.
Genç kişi dikkat dağınıklığı ilacı iyi tolere ediyorsa ve daha şiddetli DEHB semptomları varsa, ergen psikiyatristi muhtemelen ara vermeden tam zamanlı olarak DEHB ilacına devam etmeyi önerecektir.
Bununla birlikte, dozu azaltmak veya uyarıcı ilaçlara ara vermek mümkündür. Bir ebeveyn, bunun genç kişi için herhangi bir nedenle önemli olduğunu düşünüyorsa, durumu doktoruna bildirmelidir.
Uyarıcı olmayan dikkat dağınıklığı ilacı için kullanıma ara vermek, uyarıcı ilaçlar kadar kolay değildir. Fayda elde edilebilmesi için uyarıcı olmayanların genellikle belirli bir süre boyunca günlük olarak alınması gerekir; Eksik dozlar, faydaları zayıflatabilir ve ayrıca yoksunluk etkilerine neden olabilir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan çocukların üçte ikisinin, yetişkinliğe kadar bu duruma sahip olması muhtemeldir. Yetişkinler daha sakin olabilir ama yine de organizasyon ve dürtüsellikle ilgili sorunları olabilir.
Uyarıcı etkili dikkat dağınıklığı ilacı, beyninizde mevcut olan norepinefrin ve dopamin miktarını arttırır.
Ebeveynlerin DEHBli çocuklarına ilaç verip vermemeye karar vermesi genellikle zor bir karardır. Bir çocuk, ilacın kendilerini nasıl hissettirdiğini açıklamakta zorlanabilir ve dikkatle izlenmesi gerekecektir. Genel olarak, araştırmalar çoğu ebeveynin faydaların risklerden daha ağır bastığını bulduğunu gösteriyor. Çocuklara genellikle zaman içinde ve sadece gerekliyse artırılan düşük dozlarda başlanır.
Bu, odağınızı artırmanıza izin verir. Ana etkiye norepinefrinin neden olduğu ve dopaminin onu güçlendirdiği düşünülmektedir.
Yetişkin DEHByi tedavi etmek için kullanılabilecek uyarıcılar arasında metilfenidat (Ritalin) bulunur. Uyarıcı etkisi olmayan dikkat dağınıklığı ilacı molekülü atomoksetin, DEHByi tedavi etmek için onaylanan ilk uyarıcı olmayan ilaçtır. Seçici bir norepinefrin geri alım inhibitörüdür, bu nedenle sadece norepinefrin seviyelerini arttırmaya çalışır.
Atomoksetin uyarıcılardan daha az etkili gibi görünse de, aynı zamanda daha az bağımlılık yapıyor gibi görünüyor.
Hala etkili ve uyarıcı alamıyorsanız iyi bir seçenek. Günde sadece bir kez almanız gerekiyor, bu da onu uygun hale getiriyor. Gerekirse uzun süreli tedavi için tercih edilmektedir. Tüm bu bilimsel veriler ışığında görüldüğü üzere, dikkat dağınıklığı tedavisi için kesin ve net bir ilaç seçeneği yoktur. Kişinin ihtiyacına göre ilgili uzman doktor çocuk ve ergen psikiyatristi kontrolü ile molekül ve doz seçimi yapılır.
Herhangi bir tedavi için kullanılan herhangi bir ilaç gibi, dikkat dağınıklığı ilacı yan etkileri de olabilir. Yine de her kullanan kişide bu yan etkiler illa görülmez. En sık görülen yan etkiler iştahsızlık ve uyku güçlüğüdür. Diğer DEHB ilacı yan etkileri arasında titreme, sinirlilik, huysuzluk, baş ağrıları, mide ağrıları, hızlı kalp atış hızı ve yüksek tansiyon bulunur.
Bazı aileler çocuklarında dikkat dağınıklığı ilacı kullanma fikrinden hoşlanmazlar.
Yan etkiler genellikle yeni bir ilaca başlamanın veya daha yüksek bir doz almanın ilk birkaç gününde ortaya çıkar. Vücut ilaca uyum sağladıkça, genellikle birkaç gün veya hafta sonra kendiliğinden geçerler.
Gözlenen bir dikkat dağınıklığı ilacı yan etkisi kaybolmazsa, çocuk psikiyatristi dozu düşürmeye veya o ilacı durdurmaya ve başka bir ilacı denemeye karar verebilir. DEHB ilaçları vücutta yalnızca birkaç saat kalır, bu nedenle ilaç vücuttan çıktıkça yan etkiler geçer. Sağlık ekibiniz, reçete ettiği ilacın olası yan etkileri hakkında size daha fazla bilgi verecektir. Sizi endişelendiren bir şey fark ederseniz, hemen çocuk psikiyatri uzmanı tıp doktorunuzla konuşun.
Doğru ve uygun dozda seçilen dikkat dağınıklığı ilacı molekülü seçimi ve doğru doz ayarlanması, dikkat dağınıklığı belirtilerinde büyük bir fark yaratabilir. Endişeleriniz varsa doktorunuzla konuşun. Sorular sorun. Sağlık bakım ekibiniz size ve ebeveyninize DEHB için bir ilaç denemenin sizin için doğru olup olmadığına karar vermenizde yardımcı olabilir.
DEHBnizi tedavi etmek için sizin ve doktorunuzun hangi dikkat dağınıklığı ilacı en iyisi olduğuna karar verdiğinizden bağımsız olarak, yan etkileri bilmek önemlidir. Reçete edilen ilaçları doktorunuz ve eczacınız ile dikkatlice gözden geçirebilirsiniz.
Uyarıcılar iştahı azaltabilir. Ayrıca baş ağrısına ve uykusuzluğa neden olabilirler. Antidepresanların ambalajını kontrol edin. Bu ilaçlar genellikle sinirlilik, kaygı, uykusuzluk veya ruh hali değişiklikleri hakkında uyarılar içerir. Aşağıdaki durumlarda uyarıcı ilaçlar ve atomoksetin kullanımı kontra-endikedir.
DEHB için en yaygın kullanılan ilaç metilfenidat etken maddesidir. Kimyasal dopamini serbest bırakan nörotransmiterler (beyin kimyasalları) üzerinde hareket ederler. Daha fazla miktarda dopamin, DEHB olan bir çocuğun tipik hiperaktif ve dürtüsel davranışlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Yaklaşık üç saat süren kısa etkili formları ve on iki saat etkili uzun etkili formları vardır.
Atomoksetin etken maddesi uyarıcı özelleği yoktur, semptomları ortadan kaldırmak için kullanılır.
Atomeksetin etki süresi 12 saattir, lakin etkinliğinin görülmeye başlaması için hafta zaman geçmesi beklenebilir. Dikkat dağınıklığı için alfa-2 noradrenerjik agonistler ve monoamin oksidaz (MAO) inhibitörleri de duruma göre tedavide tercih edilebilir.
Dikkat eksikliği ilaçları yanı sıra, DEHB tedavisi için eşlik eden sorunlara yönelik risperidon ya da SSRI, yani selektif serotonin geri alım inhibitörleri de kullanılabilir. Belirttiğimiz gibi, DEHB tedavisi karmaşık bir durumdur ve her tedavi çocuğun ihtiyacına göre özel olarak düzenlenir.
Dikkat ilaçları odaklanmayı nasıl sağlar? Odaklanma ilacı beyinde ne yapıyor? İşte bu soruların cevaplarını inceliyoruz. Bir çocuk DEHB için uyarıcı ilaç aldığında , ilaç beyindeki dopamin adı verilen ve dikkat ve odaklanmada kritik bir rol oynayan bir nörotransmitter olan kimyasalın seviyesini değiştirir.
Dikkat dağınıklığı ilacı, nöronların mesaj iletmesine yardımcı olur.
Bir çiçeği koklamak veya bir kelimeyi hecelemek gibi beynin herhangi bir şey yapabilmesi için nöronların (beyin hücrelerinin) birbirlerine bilgi aktarması gerekir. Bu sürece nörotransmisyon denir. Bir nöron diğerine nasıl mesaj gönderir? Gönderici nöronun kuyruk ucu, nörotransmiterler adı verilen az miktarda kimyasal salmaktadır. Bu kimyasallar, alıcı nöronun ucuna ulaşmak için sinaps adı verilen küçük bir boşluktan geçmek zorundadır.
DEHB ile bu süreç farklı şekillerde kesintiye uğrayabilir:
Tüm gönderici nöronların, başka bir sinyal göndermeye hazır olabilmeleri için fazladan nörotransmiterleri vakumlaması gerekir. Bu işleme geri alım denir. Ancak, alıcı nöron mesajı almadan önce DEHB ile çok hızlı gerçekleşebilir. İlaç DEHB semptomlarını azaltabilir. Bunu, nöronların mesajları iletmesine yardımcı olarak yapar. Nörotransmisyonu bir veya daha fazla yolla daha verimli hale getirebilir.
DEHB için dikkat dağınıklığı ilacı aldığınızda, beyninizdeki dopamini optimal bir düzeye yükseltmeye yardımcı olur. Üstelik bu yükselme düzeyi, DEHBsi olmayan bir kişinin beynindekiyle benzer bir düzeye çıkar. Yeni bir araştırma, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ilaçları alan sağlıklı kişilerin beynin önemli bölümlerinde nörotransmitter glutamatta bir artış yaşadığını gösteriyor. (Kaynak 📚Neuropsychopharmacology volume 43, pages )
Bunu, dopamini sinir yolundan uzaklaştıran bir molekül olan dopamin taşıyıcı adı verilen bir şeyin etkisini bloke ederek yapar. Yani beyindeki dopamin seviyesini değiştirmek, ilacı alırken işleyişini kesinlikle değiştirir, ki bu ilacı almanın tüm amacı budur. DEHB için reçete edildikleri düzeyde , bu ilaçlar dopamin seviyesini öfori oluşturacak kadar yükseltmez ve bağımlılık yapmazlar.
Kısa etkili ve uzun etkili dikkati uyaran ilaçların DEHByi ne kadar iyi tedavi ettiği konusunda hiçbir fark yoktur. Her ikisi de çocuklar ve yetişkinler için uygundur. Seçim, dozlarını almayı tercih ettikleri zamana, hapları yutup yutamayacaklarına bağlıdır.
Kısa etkili uyarıcılar, daha eski bir ilaç kategorisine aittir. Harika bir güvenlik siciline sahiptirler ve jenerik formülasyonlarda bulunurlar. 1 saatten az bir sürede çalışmaya başlarlar. Ancak kısa etkili olduklarından, günün her saati etki için günde 2 ila 3 kez alınmaları gerekir. Sonuç olarak, dozlar arasında önemli bir aşınma olabilir. Kısa etkili dikkat dağınıklığı ilacı olan uyarıcı örnekleri şunları içerir:
Uzun etkili dikkat dağınıklığı ilacı olan uyarıcılar günde sadece bir kez alınabilir ve yıpratıcı etkisi yoktur. Kısa etkili uyarıcılar gibi 1 saatin altında çalışmaya başlarlar. Ancak yan etkileri gün boyunca sürebilir. Uzun etkili dikkat dağınıklığı ilacı uyarıcıların örnekleri şunları içerir:
İlaçlar, DEHB semptomlarını kontrol etmeye yardımcı olmak için kullanılır. Belirtiler şunları içerir:
İlaçlardaki herhangi bir doz ya da kullanım şekli değişikliği, her zaman ilacı reçete eden çocuk ve ergen psikiyatristi doktor tarafından denetlenmelidir.
İlaçlarınız hakkında bilmeniz gereken en önemli şeyler nelerdir?
Aldığınız ilaçların her birini bildiğinizden emin olun. Bu, neden aldığınızı, nasıl alacağınızı, alırken neler bekleyebileceğinizi ve ilaçla ilgili uyarıları içerir.
Ebeveyn kendi görüşüne göre ya da etraftan duyduklarıyla hareket etmemelidir. Aklınızda bir çok soru işareti olması doğaldır. Her şekilde tedaviyi düzenleyen doktorunuzla yakın iletişimde olmalısınız. Zira DEHB belirtileri ve olası yan etkiler en iyi şekilde kontrol etmek için, çocuğun dozajını ve zamanlaması ayarlanmalıdır. Metilfenidat için dozaj, gerekirse yarım tabletler kullanılarak üç veya dört hafta içinde kademeli olarak artırılabilir.
Dikkat eksikliği tedavisi ilaç başlanmadan önce, özellikle kardiyolojik olası yan etkiler için bir çocuk kardiyoloji uzmanından EKG ve kalp ritim kontrolü gereklidir.
Böylece altta yer alan gizli bir kardiyolojik sorun var ise, önceden bilinmesi faydalıdır. Her ilaç çeşitli yan etkiler gösterebilir. Bu sebeple ebeveyn eğer bir yan etkiden şüphelenirse, dikkat dağınıklığı ilacı düzenleyen doktoru ile temasa geçmelidir.
DEHB tedavisinde kullanılan ilaçların olası yan etkileri şunlar olabilir:
Çocuklarda dikkat dağınıklığı için ne yapmalı? Dikkat eksikliği tedavisi başlamadan önce dikkat ve dürtü testi uygulanır.
Çocuğun kendi yaşıtlarına göre kaç birim dikkat ve dürtüsellik sapmasında olduğu matematiksel bir rakam olarak belirlenir. Böylece annesine göre, babasına göre değil, çocuğun kendi yaşıtlarına göre ne durumda olduğu tespit edilir. Dikkat dağınıklığı ilacı başlanan öğrenci, daha sonra ilaçlı olarak tekrar test edilir ve ilacın hangi düzeyde fayda sağladığı belirlenir.
Dikkat eksikliği tedavisi bütüncül yaklaşımın gerekli olduğu bir durum olduğunu tekrar hatırlatmak isterim. Örneğin yüksek tansiyon sorunu olan hipertansiyonlu bir kişi sadece tek başına ilaç kullanımı ile tedavisi yeterli olmayacaktır. Ek olarak beslenme düzeni, yaşam değişikliği, kilo kontrolü, sigara bırakılması gibi bir çok ek adım uygulandığında tedavi başarısı artacaktır. Aynı şekilde DEHB öğrenci için medikal ilaç tedavisi saç ayağının birisidir.
Diğer tedavi adımları psiko-terapi ve neurofeedback dikkat geliştirici beyin egzersizleri de fayda sağlamaktadır.
Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı ilacı ve buna bağlı okul, ders, sınav ve sosyal alanda sorunlar yaşıyorsanız, size yardımcı olmak için buradayız. Bizimle hemen iletişime geçerek, stres faktörlerini nasıl ortadan kaldıracağınız veya hayatı nasıl kolaylaştıracağınızı planlamaya başlayın.
👨⚕️ Uzm. Dr. Gökçe Küçükyazıcı
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
🏠 Çocuk ve Genç Kliniği
Ritim İstanbul AVM, Maltepe İstanbul 🌍
Bu yazıyı Concerta kullanan biri olarak yazmaktayım. Bu sebeple yazılanları dikkatle okumanızı tavsiye ediyorum. Tabi ki her ilaçta olduğu gibi Concertanın da etkisi her bünyede aynı olmayacaktır. Ancak gerek sözlük sitelerindeki yorumlar gerekse arkadaşlarım üzerindeki etkileri hemen hemen benzer.
KPSS A Grubuna hazırlanmaktayım. Bilmeyenler için hukuk, maliye, muhasebe, iktisat, genel kültür-genel yetenek, kurum sınavları, mülakat derken KPSSden iyi bir puan alsak bile atanmamız en az bir buçuk yılı buluyor. Bu süreçte düzenli olarak günlük saat çalışılması lazım. Tabi ki bu saati en verimli şekilde değerlendirmek için ders çalışma ortamıyla birlikte kendinizi derse verebilmeniz gerekiyor.
Uzun süredir odaklanma sorunuyla beraber dikkat eksikliğim var. Aslında bu ders çalışmaya ara verdiğim 50 günlük zaman diliminin sebep olduğunu az çok kestirebiliyorum. Tabi ki bıkkınlık da söz konusu. Odaklanma sorununu aşabilmek için internetten ilaç aramaya başladım. Sözlük sitelerinde ilaçlarla ilgili yapılan yorumları okudum. Eczanelerde reçetesiz satılan en iyi ilacın Pharmaton olduğu yorumlarıyla birlikte internetten siparişi geçtim. İlaçların etkisinin bünyeden bünyeye değiştiğini tekrar hatırlatmakla birlikte Pharmatondan hiç memnun kalmadım. İlaç hem çok kötü kokuyor hem de etkisi kısa süreli. Ardından arkadaşımla bu sorun hakkında konuşurken aynı sorunun kendinde de olduğunu ve Concertayı kullandığını söyledi. 36lık bir kapsülü çıkardı ve bana verdi. Deneme amaçlı sabah 10da Concertayı attım.
Concertanın bünyeme yarattığı etki
Kesinlikle muhteşem! Saatlerce odaklanma problemi yaşamadan ders çalışabilirim. Yan etkilerinin neler olduğunu bilmeden her gün bu ilacı atabilirim. Çünkü sınav süreci hem psikolojik olarak hem de bedenen çok yordu beni. Tek sorun ilacı temin etmemiz çok zor. Concerta yalnızca kırmızı reçete ile alınabiliyor. Kırmızı reçeteye yazdırabilmeniz için de Psikiyatristte muayene olmanız gerekiyor. Kısacası epey çetrefilli iş. Bunun yanında ilacın ücreti de TL civarı.
Concertanın 18, 36, 54 ve mglık kapsülleri var. MG arttıkça ilacın etkisi de artıyor. Ben 36 mg kullanıyorum. Odaklanma problemi artık yaşamıyorum. Üstelik Concerta anlama kapasitesini de artırıyor. Daha önce defalarca çalışıp anlamadığım konuları sanki olayın içine giriyormuşçasına anlayabiliyorum. Kısacası Concerta odaklanma sorununuzu çözüyor ve hem verimli hem de daha uzun süre ders çalışma imkanı sağlıyor.
Concertanın yan etkileri
1- Uykusuzluk
Daha önce olan uyku saatlerim ilacı kullandıktan sonra olarak değişti. Hatta ilk gün sabah 5te uyuyabildim. Ancak 4 saatlik bir uykuyla dinç bir şekilde kalktım. Gün boyu da uykum gelmedi. Ancak sonraki günlerde bünyeniz normal olarak daha fazla uyumak istiyor.
2- İştahsızlık
Concertayı kullandıktan sonra iştahım kapandı. Bununla birlikte yemek yemek aklıma bile gelmiyor. Beyniniz sizi Acıktın, yemek ye! diye uyarmıyor. Sadece vücudunuzdaki titreme, halsizlik gibi sebeplerden dolayı yemek yemek aklınıza geliyor. Uzun süre kullananlar yemek düzenlerini değiştirirse kilo verebilir.
3- Dikkatinizi nereye vermeniz konusunda bilinçli davranmanız gerekiyor.
Ders çalışma dışında dikkatinizi başka şeylere de verebiliyorsunuz. Örneğin mola verdiğinizde telefondan sosyal medyaya bakarken uzun süre geçtiğinin farkına varamayabiliyorsunuz.
4- Özgüven ve karamsarlık
İlacı attığınızda inanılmaz bir özgüven geliyor. Kadınların topuklu ayakkabı giymesi gibi bir şey sanırım. Sürekli Yapabilirim, kazanabilirim! düşüncesindesiniz. Ayrıca gereksiz bir mutluluğa neden oluyor. Ardından mutluluk yerini ara ara karamsarlığa bırakıyor. Bazen dakikalarca aynı yere bakıyorsunuz.
5- Bağımlılık
Concertanın bünyesel bir bağımlılık yarattığını söylemek doğru olmaz. İçerisinde nikotin gibi bağımlılık yaratan bir madde sanıyorum yok. Ancak psikolojik olarak bir bağımlılık yarattığını söyleyebilirim. Yani Verimli olarak günde 6 saat ders çalışmak için Concertayı kullanmalıyım düşüncesiyle ilacı ders çalıştığınız süre boyunca kullanma ihtiyacı güdüyorsunuz.
6- Ağız kuruluğu
İlacı kullandıktan sonra normal zamanda içtiğim suyun 2 katı kadar su tüketiyorum. Concerta hem susatıyor hem de ağız kuruluğuna yol açıyor.
Bunların dışında yan etkisini görmedim. Ancak uzun süre kullanmanızı tavsiye etmiyorum. İnternet üzerinden reçeteyi sonuna kadar okumalısınız. Ayrıca yine internette güvenilir kaynaklardan ilacın seyrek ve sık görülen yan etkilerini araştırmalısınız. Concerta her bünyede farklı yan etki ve hastalığa sebebiyet verebilir.
Uzun süre sonra gelen düzenleme: Odaklanma sorununu çözerken başka sorunlar yaratıyor. Yalnızca daha fazla ders çalışmak için ilacı kullanmanızı tavsiye etmiyorum. Ciddi odaklanma probleminiz varsa doktorunuza danışmalısınız!
Hollanda'da üniversite eğitimi gören her 10 öğrenciden birinin, ders çalışma performanslarını arttırabilmek için 'doping ilacı' kullandığı bildirildi.
Öğrenciler öncelikli tercihinin, dikkat eksikliği ve hiperaktivite tedavisinde kullanılan Ritalin adlı ilaç olduğu belirtiliyor.
Bilim insanlarına göre, daha iyi ders çalışabilmek gibi masum bir amaca hizmet etse de kullanılan ilaçların bir çok yan etkisi bulunuyor.
Hollanda 3 kanalı tarafından yaptırılan araştırmaya göre, Hollanda'da eğitim gören öğrencilerin yüzde 11'i öğrenme kapasitelerini arttırmak için beyin dopingi olarak nitelendirilen ilaçlar kullanıyor.
Geçen yıl ne kadar ilaç kullandıklarına ilişkin soruya öğrencilerin yüzde 10'u, "hemen her sınav sırasında" karşılığını veriyor. Yüzde 31'i, yılda 5 ile 10 arasında doping ilacı aldığını belirtiyor.
Öğrencilerin yüzde 40'ı, 2 - 4 kez ilaç alırken, yüzde 19'u da en az 1 kere doping ilacı kullandığını söylüyor.
Öğrencilerin tercih ettiği ilaçların başında, hiperaktivite tedavisinde kullanılan Ritalin geliyor. Doping kullanan öğrencilerin yüzde 60'ı bu ilacı seçiyor.
Araştırmaya katılan öğrencilerden biri olan Ernst, "Bu hapı aldığım zaman sürekli koşmam gerektiği hissini yaşıyorum, ama çok da iyi ders çalışabiliyorum" diyor.
"Speed", "Adderall" ve "Modafiniel" de doping için sıkça alınan diğer ilaçlar.
Üniversite öğrencisi Jellinek'e göre kullandığı ilaçların bir çok yan etkisi var. Yaşadığı yan etkileri, baş ağrısı, iştahsızlık, uykusuzluk ve korku nöbetleri diye sıralıyor.
Ancak ilaçları kullanan herkes aynı etkiyi hissetmediğini söylüyor.
Araştırmaya göre doping ilaçları özellikle konsantrasyon sorunu olan öğrencilerde olumlu etki yapıyor.
Bazı öğrencilerin normalde çok sıkıcı buldukları dersleri, doping ilaçları sayesinde daha akıcı ve keyifli bulabildikleri belirtiliyor.
Berndt atlı öğrenci, ilaç aldıktan sonra hissettiklerini, "Herşey sınırsız ilginç. Hatta Ortaçağ politikası dersi bile aniden çok hoş geliyor" diye anlatıyor.
Doping ilacı alan öğrencilerin yarıdan fazlası, uzun süre ders çalışmaya devam edebiliyor.
Ama çoğu için de "mucize" uzun sürmüyor. Araştırmaya katılan öğrencilerden Jenst, "Tamamiyle 'mucize ilaç' diyemem. Bende 3 saat etki gösteriyor. Ondan sonra huzursuzluktan bacaklarım titremeye başlıyor. Çalışmayı bırakıyorum" diyor.
Doping ilacı alan öğrencilerin yüzde 77'si, bunları bir tanıdıktan aldığını söylüyor. Yüzde 13'ü de internet sitesi aracılığıyla ya da "torbacı" adı verilen satıcılardan elde ediyor.
Hollandalı öğrenciler, doping ilaçlarına çok kolay ulaşabildiklerini anlatıyor. Birçok öğrenci, mutlaka hiperaktivite sorunu yaşayan birisini tanıyor. O tanıdık da, bir kaç hap vermeyi sorun etmiyor.
Elvira adlı öğrenci ise, doping ilacını torbacılardan satın alıyor. "Benim ev arkadaşım bunun ticaretini yapıyor. Ona tabletler için biraz para ödemem yetiyor" diye konuşuyor.
Araştırmaya katılan öğrencilerin yüzde 18'i "gelecekte de doping almayı düşünüyor musunuz" sorusuna "evet" yanıtını veriyor. Yüzde 61'i ilaç almayı bırakacağını söylerken, yüzde 21'i ise, "bilmediğini" söylüyor.
Nijmegen Radboud Üniversitesi de, öğrencilerin beyin dopingi amacıyla aldığı Ritalin adlı ilacın vücutta bıraktığı etkiyi saptamak için bir araştırma başlattı.