Nesli Tükenme Tehlikesi Olan Bitkiler
Dünyada son yılda ''e yakın bitki türünün nesli tükendi'
Kaynak, Getty Images
Bilim insanları, son yılda doğadaki 'e yakın bitki türünün neslinin tükendiğini ortaya koydu.
İngiltere ve İsveç'ten araştırmacılar, tahminlere değil gerçek verilere dayanan raporlarında doğada yok olan bitki türlerinin sayısının, nesli tükenen kuşlar, memeliler ve amfibik (hem deniz hem karada yaşayan) canlıların toplam sayısının iki katı olduğunu söyledi.
Araştırmacılara göre, bitkilerin nesli beklenenden kat daha hızlı tükeniyor.
Tarım ve hayvancılık amaçlı olarak doğal yaşam alanlarının yok edilmesi, başlıca nedenler arasında.
BM: Bir milyon hayvan ve bitki tehdit altında
Birleşmiş Milletler (BM) Mayıs ayında yayınlanan bir raporda, bir milyon hayvan ve bitki türünün neslinin tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu açıklamıştı.
İngiltere'deki Kew Kraliyet Botanik Bahçeleri ile İsveç'teki Stockholm Ünversitesi'nin ortak araştırmasına göre, yıl içinde bitki türü yok oldu.
Araştırmacılar bu sayıların gerçekte çok daha yüksek olduğunu söylüyor.
Bitkisel yağ üretimi için suistimal edildiği belirtilen Şili Sandalağacı; yaşamının büyük bölümü yer altında geçen Thismia bitkisi; pembe çiçekli Kutsal Helena zeytin ağacı, nesli tükenen bitkilerden bazıları.
Kaynak, REBECCA CAIRN WICKS
Ağaç kesiminin en yaygın olduğu ve bitki çeşitliliği zengin olan tropikal adalar, kayıpların en çok görüldüğü yerler.
Öte yandan, güzel bir haberimiz de var. Şili çiğdemi olarak bilinen mavi bitki Tecophilaea cyanocrocus'un da aralarında olduğu ve nesli tükendiği sanılan bazı bitkiler ise doğada yeniden keşfedildi.
Neden Dünya'nın bitkilere ihtiyacı var?
Bitki türlerinin neslinin tükenmesi, onlara bağlı olarak yaşamını sürdüren yeryüzündeki diğer organizmaların da topluca yok olmalarına neden oluyor. Bitkilerden beslenen ya da yumurtalarını buraya bırakan böcekler, bu canlılardan bazıları.
Dünya'daki yaşamın devamı, oksijen ve gıda kaynağı olan bitkilere bağlı.
Araştırma ekibinden Dr. Eimear Nic Lughadha, "İnsanlar da dahil olma üzere milyonlarca diğer canlı yaşamlarını bitkilere borçlı. Bu gibi araştırmalarla hangi bitkileri nerelerde kaybettiğimizi biliyor ve başka organizmaları da hedef alacak şekilde koruma programlarımızı devreye sokabiliyoruz" diyor.
T&#;rkiye'de 42 bitki ve hayvan t&#;r&#; tehlikede
Coğrafi konumu dolayısıyla yaklaşık 12 bin bitki çeşidine ev sahipliği yapan Türkiye'de memeli, 'den fazla kuş, sürüngen ve balık türü yaşıyor.
Bitki ve hayvan türlerinin bölgelere göre dağılımına bakıldığında, Marmara, Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu, Toros Dağları, Amanos Dağları ve Tuz Gölü çevresi en zengin bölgeler olarak görülüyor.
Tüm bu zenginliklere rağmen yaşam alanlarının yok olması, çevre kirliliği, yasadışı ticaret ve avcılık ile yangınlar nedeniyle türler yok olma tehlikesi yaşıyor.
Sadece Türkiye'de yetişen (endemik) "İstanbul nazendesi", "Konya gaşağı" ve bir yonca türü olan "Trifolium Parchycalyx"in de aralarında bulunduğu bitkiler yok olma tehlikesi altında bulunuyor.
Giderek azalan yaban keçisi, alageyik ve çizgili sırtlan gibi hayvanların sayıları, av üretme ve koruma istasyonlarında çoğaltılmaya çalışıyor.
Bu arada Avrupa'da bitki ve hayvan türlerinin korunması için 'da kabul edilen, Türkiye'nin yılında imzaladığı Bern Sözleşmesi ile yok olma tehlikesi altındaki bitkiler de koruma altına alındı.
"10 hayvan türünün nesli tamamen tükendi"
Geçmişte sadece Türkiye'de yaşayan Anadolu Parsı ile Anadolu topraklarında görülen Asya fili, yabani sığır, yaban eşeği, aslan, çita, kunduz, yılanboyun, kelaynak ve kaplanın ülkedeki nesilleri tamamen tükendi.
Türkiye'deki yok olma tehlikesi altında bulunan 42 bitki ve hayvan türü şunlar:
Hayvanlar
Bozayı: Sayılarının çok azaldığı tahmin ediliyor.
Telli Turna: Türün az sayıda kalan nesli, özel koruma altına alındı.
Akdeniz Foku: Türkiye denizlerindeki sayısının arasında olduğu tahmin ediliyor.
Alageyik: 'lerin başında sayıları 50'nin altına düşen tür, sadece Antalya ve Muğla'daki av üretme ve koruma istasyonlarında yaşıyor.
Ceylan: 'de Şanlıurfa Ceylanpınarı'nda koruma altına alındı.
Çizgili Sırtlan: Sadece Güneydoğu Anadolu bölgesinde az sayıda bulunuyor.-Mezgeldek: 'Küçük toy' olarak da bilinen hayvan türüne 'de Orta Anadolu'da rastlandı. Sayılarının çok azaldığı tahmin ediliyor.
Su samuru: Yakın zamana kadar Türkiye'nin tüm nehir ve çaylarında yaşayan türün sayısı hızla azaldı.
Kuyruksüren: "Firavun sıçanı" olarak da adlandırılan ve ülkenin güney kısmında görülen tür, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
Ulu Geyik: Geçmişte, Orta Anadolu ve Trakya'da yaygın olarak rastlanan türün av üretme istasyonları dışında sayısı çok azaldı.
Yaban koyunu: Konya Bozdağ'da koruma altına alınması sonucu sayıları 2 bin 'ü geçti.
Yaban keçisi: Av üretme ve koruma istasyonlarında sayıları artırılıyor.
Karakulak: "Step vaşağı" olarak da anılan tür, aralarında Çanakkale, İzmir, Muğla, İçel'in de bulunduğu bazı illerde görülüyor.
Çengel boynuzlu dağ keçisi: Av üretme ve koruma istasyonlarında sayıları artırılıyor.
Vaşak: Marmara, Karadeniz, Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde nadir olarak görülüyor.
Kurt: Avrupa'nın bir çok ülkesinde olduğu gibi Türkiye'de de nesli tükenmek üzere olan kurtlar için acil önlem alınması gerekiyor.
Dikkuyruk: Tüm dünyada sayılarının 15 bin olduğu bilinen türün, bazı yıllarda yüzde 70'inin Türkiye'de kışladığı biliniyor. Yaşam alanlarının yok olması nedeniyle türün nesli tükenmek üzere.
Şah Kartal: Türkiye'de yaklaşık 60 tane yaşıyor.
Kara Akbaba: Daha çok yaşlı ağaçların bulunduğu ormanlarda yaşayan türün sayısı, yaşam alanlarının yok olması nedeniyle azalıyor.
Huş tavuğu: "Kafkas horozu", "dağ horozu" olarak da adlandırılan hayvan türü, Kuzeydoğu Anadolu'da yaşıyor. Nesli, tüm dünyada tükenmek üzere.
Toy: Avrupa ve Anadolu'nun en iri kuşlarından olan Toy'un nesli tükenmek üzere.
Çöl Varanı: Sürüngenler familyasından olan Çöl Varanı, sadece Ceylanpınar ve Birecik ilçelerinde görülüyor.
Bitkiler
Konya gaşağı: Dünyada sadece Konya'da yetişen bitkiden, verilerine göre doğada yalnızca 9 kök kaldı. Bitkiyi koruma çalışmaları sürüyor.
Sevgi çiçeği: Halk arasında "gelin düğmesi" olarak da bilinen bitki türü, Türkiye'ye özgü ve sadece Ankara'nın Gölbaşı ilçesinde yetişiyor. Bu bitki, Bern Sözleşmesi ile korumaya alındı.
Sığla: Dünya üzerindeki tek doğal yayılış alanı Türkiye'nin güneybatısıyla Rodos Adası olan sığla ağacı, Türkiye'de bin hektarlık ormanda bulunuyor.
Beyaz Çiçekli Çakal Nergisi: Dünyada sadece Türkiye'de Muğla-Fethiye çevrelerinde yetişiyor.
Termopsis Turcica: Dünya'da sadece Konya'daki Akşehir Gölü çevresinde yetişen bitki türü, Dünya Doğal Yaşamı Koruma Konseyi tarafından koruma altına alındı.
Narin Acı Çiğdem: İstanbul'a özgü küçük çiçekli acı çiğdem türü, denetimsiz kentleşme ve yanlış ağaçlandırma nedeniyle tükenme tehlikesi yaşıyor. Bern Sözleşmesi ile koruma altına alındı.
Mavi Yıldız: Türkiye'nin kuzeybatısında ve Yunanistan'ın bazı bölgelerinde ender görülen bitki türü, Bern Sözleşmesi'yle koruma altına girdi.
Yabani Siklamen: Yumrulu bitkiler familyasındaki tür, Bern Sözleşmesi ile korunuyor.
Çan Çiçeği: Sadece Çoruh Vadisi'nde yetişen türün soyu, tüm Avrupa'da tehlike altına girdi.
Karadeniz Salkımı: Soyu, tüm dünyada tehlike altına girdi.
Kilyos Peygamber Çiçeği: Türkiye'de Batı Karadeniz kıyılarında yetişen bitki türü, Bern Sözleşmesi ile koruma altına alındı.
Göl Soğanı: Bern Sözleşmesi ile koruma altına alındı.
Çöven: İç Anadolu'nun tuzlu steplerinde yetişen bitkinin soyu, tüm dünyada tehlike altında.
İstanbul nazendesi: Dünyada sadece Türkiye'nin kuzeybatısında görülüyor.
Erzincan süt otu: Dünyada sadece Erzincan Ovası'nın doğusundaki tuzlu bataklıklarda yetişen bitki, Bern Sözleşmesi ile korumaya alındı.
Çorak Gülü: Tuz Gölü civarında yetişiyor.
Kardelen: Türkiye'de doğal olarak yetişen 9 türü bulunuyor. 2 türü dışında kardelen soğanlarının doğadan toplanarak ihraç edilmesi yasaklandı.
Sphaerophysa Kotschyana: Dünyada sadece İç Anadolu'da metre arasında değişen yükseklikte yetişiyor.
Trifolium Parchycalyx (Yonca): Bern Sözleşmesi ile koruma altına alındı.
Yabani Karanfil: Balıkesir ve Aydın'da görülüyor.
Nesli t&#;kenmekte olan bitkiler ve &#;zellikler nelerdir? T&#;rkiye ve d&#;nyada nesli t&#;kenme noktasına gelen bitkiler
- Şili Sandalağacı: Şili Sandalağacı yağ üretimi için tüketilen bir bitkidir. Bu bitkide dünya üzerinde nesli tükenmiş olan bir bitki türü olmaktadır.
- Thısmıa Bitkisi: Thısmıa bitkisi dünya üzerinde yok olmuş diğer bir bitkidir. Bu bitki yer altında yaşaması ile dikkat çekmektedir.
- Glossopteris: Yaprakları dile benzemesi ile ünlü bir bitki türüdür. Nesli tükenmekte olan Glossopteris bitkisinin kalıntılarına Madagaskar, Antarktika ve Güney Amerika'da rastlanmaktadır.
- Cooksonıa: Cooksonıa bitkisi yıl önce nesli tükenmiş bir bitkidir. Bu bitki dünya üzerinde yıllar önce İngiltere ve İrlanda taraflarında yaşamıştır.
- Göl Soğanı: Göl soğanı Alzheimer hastalığını önleyen ilaçlarda hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle her an nesli tükenebilecek bir bitki olmaktadır. Bu bitkilerin yıl içinde 4 milyondan fazla tüketilmesi de yasaklanmıştır.
- Kar Çiçeği: Kar çiçeği bitkisi yaklaşık 'lü yıllardan günümüze kadar üretilen bir bitkidir. Bazı ülkelerde korumaya alınmış olan kar çiçeği bitkisi ülkemizde henüz koruma alınmamıştır. Yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olmaktadır.
Türkiye'de ve Dünyada Nesli Tükenmek Noktasına Gelen Bitkiler
Dünya üzerinde nesli tükenen ve tükenmekte olan pek çok bitkinin yanı sıra ülkemizde de nesli tükenme sınırında olan bitkiler bulunmaktadır. Bu bitkileri satın almayarak neslinin tükenmesini engellemek mümkündür. Ülkemizde nesli tükenmekte olan bitkiler şunlardır:
- Çiğdem: Çiğdem çiçekleri türüne bağlı olarak sonbahar ve ilkbaharda açmaktadır. İlkbaharda çiçeklenen çiğdem çiçeği türlerinin yumurtalığı toprak altında kazan uzun çiçek tüpleri bulunmaktadır. Gece ve kötü havalarda kapanan çiğdem çiçeğinin ülkemizde yok olma ve nesli tükenme tehlikesi bulunmaktadır.
- Konya Gaşağı: Bu bitki Konya ilimizde yetişen bir bitki türüdür. Nesli tükenmekte olan bu bitki ülkemizde Konya'da sadece 9 tane kaldığı bilinmektedir.
- Yabani Karanfil: Nesli tükenmekte olan yabani karanfil ülkemizde yetişmektedir. Balıkesir ve Aydın çevresinde yetişen bu bitkinin nesli tehlike altındadır.
- Kilyos Peygamber Çiçeği: Karadeniz bölgesinin batı bölgesinde bu bitki yetişmektedir. Tükenmekte olan Kilyos Peygamber Çiçeği koruma altına alınmıştır.
- Mavi Yıldız: Ülkemizde yetiştirilen ve koruma altına alınmış olan diğer bir bitki ise Mavi Yıldız bitkisidir. Ülkemizin kuzeybatısında ve Yunanistan'da görülmektedir.
- Sevgi Çiçeği: Bu bitki türü Ankara'da görülmektedir. Diğer bir ismi ise gelin çiçeği olmaktadır.
- İstanbul Nazendesi: Ülkemizin kuzeybatısında pek çok çeşidi bulunmaktadır. İstanbul'un Asya yakasındaki fundalıklarda zengin popülasyonları bulunmaktadır. Avrupa'da nadir görünen İstanbul Nazendesi koruma altına alınması gereken bir bitki türüdür.