Budizmin Kutsal Kitabı

MÖ 6. yüzyılda Hindistan’ın kuzeydoğu bölgesinde yaşamış olan Siddharta Gautama’nın düşüncelerine bağlı olarak gelişen bir dinî sistemdir. İnanışa göre Gautama aşırı dünyevileşme ve katı riyazetten uzak durarak bir orta yol takip etmiş, böylece mutlak hakikate ulaşmıştır. Bu nedenle kendisi “aydınlanmış” anlamına gelen Buda unvanıyla anılmıştır. Buradan hareketle Gautama’nın öğretisine “Budizm”, bu öğretiyi benimseyenlere de “Budist” denilmiştir. Budistler kendi dinî geleneklerini “Buda’nın buyruğu/öğretisi” manasında Buda şaşana/dharma olarak adlandırmışlardır. Günümüzde yaklaşık milyon mensubu ile dikkat çeken Budizm daha çok Tibet, Çin, Japonya, Tayvan, Kamboçya ve Myanmar gibi Güney Asya ve Uzak Doğu ülkelerinde yaygınlık göstermektedir.

Hint inanç ve kültürünün hâkim olduğu ortamda yetişmiş olan Buda, Hinduizm’i çok tanrıcılık anlayışı, kast sistemi, kanlı kurban törenleri ve Brahminlerin tekelciliği gibi niteliklerinden dolayı tenkit etmiş ve kendine özgü yeni bir dinî sistem tesis etmiştir. Keşfettiğine inandığı hakikatleri gerek kendi çabası gerekse öğrencileri vasıtasıyla geniş kitlelere duyurmaya çalışmıştır. Buda’nın ölümünden sonra öğrencileri arasında birtakım sorunlar yaşanmıştır. Bunların çözüme kavuşturulması ve Buda’nın sözlerinin kayıt altına alınması amacıyla çeşitli konsiller düzenlenmiştir. Buda’nın ölümünden hemen sonra gerçekleştirilen Racagrha konsilinde Budist kutsal metinlerinden Vinaya ve Sutta Pitaka kayıt altına alınmıştır. Bundan yaklaşık bir yüzyıl sonra toplanan Vaisali konsilinde, keşişlerin yanlarında değerli eşya taşıyıp taşıyamayacakları ve manastır kurallarının nelerden müteşekkil olduğu tartışılmıştır. Bu konsilin hemen ardından Budizm tarihinde ilk bölünme yaşanmıştır. Milatta önce üçüncü asrın ortalarında Kral Aşoka tarafından organize edilen Pataliputra konsilinde ise Buda’nın tabiatı ile ilgili tartışmalar yaşanmış ve mezhepler arasındaki görüş ayrılıkları derinleşmiştir. Bu konsilde ayrıca Abhidamma Pitaka tespit edilerek Budist kutsal metinleri arasına eklenmiştir.

Budizm, Kuzey Hindistan’da hüküm sürmüş olan Maurya İmparatorluğu’nun önemli hükümdarlarından Aşoka zamanında oldukça güçlenmiştir. O, Budizm’i imparatorluğun resmî dini ilan etmiş, hâkimiyeti altındaki bölgelere çok sayıda Budist tapınağı inşa ettirmiş, aynı zamanda Orta Asya, Sri Lanka ve Burma gibi bölgelere çeşitli Budist önderler göndermiştir. Maurya İmparatorluğu’ndan sonra kurulan yeni yönetimlerin Budist geleneğe karşı yürüttükleri olumsuz politikalar, Budistlerin Hindistan’daki gücünü azaltmıştır. Miladi ilk yıllardan Orta Çağ’ın sonuna kadar geçen sürede Budistlerin önemli bir kısmı Afganistan, Orta Asya, Tibet, Çin ve Japonya gibi bölgelere geçiş yapmıştır. Bazıları ise Hindistan’ın belli bölgelerine sıkışmıştır. Neticede Budizm, doğduğu topraklardan çıkmak durumunda kalmıştır.

Budist kutsal metinleri uzun süre sözlü olarak aktarıldıktan sonra yazıya geçirilmiştir. Pali dilinde derlenmiş metinler, en sahih kabul edilmektedir. Bu nedenle Budist kutsal metinleri “Pali Kanon” adıyla bilinmektedir. Pali Kanon için “üç sepet” anlamına gelen Tripitaka ismi de kullanılmaktadır. Metinlerin sepet şeklinde nitelendirilmesi, metinlerdeki öğretilerin nesilden nesile nakledildiğini vurgulamak içindir. Tripitaka üç ana bölümden oluşmaktadır. İlki, keşiş ve keşişelerin uyması gereken kurallar ile Sangha teşkilatının yapısına dair bilgiler ihtiva eden Vinaya Pitaka’dır. İkincisi, temel dinî öğretiler ile Buda’nın hayat hikâyesini içeren Sutta Pitaka’dır. Sonuncusu, Budist öğretilere ilişkin felsefi yorum ve izahların yer aldığı Abhidamma Pitaka’dır. Mahayana ekolünde Pali Kanon dışında kutsal kabul edilen başka metinler de bulunmaktadır. Bunlardan dikkat çekenleri “Bilgeliğin mükemmelleştirilmesi” manasına gelen Pracnaparamita ve Lotus Sutra adıyla meşhur olan Saddharma Pundarika’dır.

Budizm’in özünü triratna (üç mücevher) olarak adlandırılan üç iman esası oluşturmaktadır. Bunlar; “Buda’ya inanırım/sığınırım, Dharma’ya inanırım/sığınırım ve Sangha’ya inanırım/sığınırım” şeklinde formüle edilmektedir. Birincisiyle kastedilen, mutlak aydınlanmaya kavuşmuş kişilere inanma ve onların öğretilerine bağlı kalmadır. Dharma ile Budist öğretilerin bütünü ve kâinattaki uyumu sağlayan evrensel yasa kastedilmektedir. Sangha ise özelde Budist öğretilerin yayılması için çaba sarf eden din adamlarını genelde de bütün Budist cemaati ifade etmektedir.

Budizm’e göre evren birbirini takip eden çeşitli dönemlerden oluşmakta ve bu süreç sonsuza dek tekrarlanmaktadır. Evren, üstün bir varlık tarafından yaratılmadığı gibi kendiliğinden veya tesadüfi olarak varlık bulmuş da değildir. Âlem ve içindeki fenomenler, bağımlı varoluş yasasına bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Buna göre her yeni durum veya varoluş kendisinden öncekinin bir sonucu ve daha sonradan ortaya çıkacak durumun da sebebi olmaktadır. Dolayısıyla erken dönem Budist anlayışta yaratıcı tanrı fikri açıkça yer almamaktadır. Nitekim Buda, vaazlarında tanrının var olup olmamasından ziyade acı ve ıstıraptan kurtulma yolları üzerinde durmuştur. Zamanla Budizm’de tanrı düşüncesi hususunda farklı inançlar gelişmiştir. Buda, tanrısal bir varlık olarak görülmüş ve ona tapınma biçimleri ortaya çıkmıştır.

Budizm’de, karma-tenasüh öğretisi önemli bir yer tutmaktadır. Bu noktada Budizm’i Hinduizm’den ayıran başlıca husus ruh anlayışıdır. Zira Budizm’de varlıkların özünü oluşturan sabit bir cevher veya sürekli aynı kalan bir ruh anlayışı bulunmamaktadır. Buna anatman öğretisi adı verilmektedir. Bu öğretide bir bedenden diğerine geçen ruh, aynı ruh olmadığı için tenasüh öğretisinin ahlakiliği tartışılır hâle gelmektedir. Budizm, bu sorunu bağımlı varoluş yasası çerçevesinde izah etmeye çalışsa da bu konudaki tartışmalar sona ermiş değildir. Budist kozmolojisinde evren aşağıdan yukarıya doğru duyular âlemi, şeffaf varlıklar âlemi ve mutlak şekilsizlik âlemi şeklinde üç temel varlık kategorisinden oluşmaktadır. Hayat serüveni sona eren birey, dünyadaki eylemlerinin neticesine göre bunlardan birinde yeniden beden almaktadır. Önceki yaşamlarında yapmış olduğu iyi veya kötü amellerinin karşılığını mutluluk/cennet ve ıstırap/cehennem şeklinde tasvir edilen bu varlık kategorilerinde gördükten sonra yeniden yeryüzüne dönmektedir. Bu döngü nihai kurtuluşa ulaşıncaya kadar devam etmektedir. Bireyin varlık âleminin en alt basamağında doğmasına neden olan başlıca kötü fiiller din adamı öldürmek, anne babaya isyan etmek ve cemaat arasında tefrikaya sebep olacak işlerde bulunmaktır.

Budizm’e göre tenasüh zincirinden kurtuluş, tanrısal bir inayetten ziyade bireysel çabayla elde edilebilir. Bunun için öncelikle Buda’nın keşfettiği dört temel hakikati idrak etmek ve sekiz dilimli yolu takip etmek gerekmektedir. Dört temel hakikat şunlardır: Hayat, acı ve ıstırapla doludur. Bunun sebebi hırs ve arzulardır. Acı ve ıstırabı sona erdirmek için hırs ve istek duygusunu yenmek gerekmektedir. Bu da sekiz dilimli yolu takip etmekle mümkündür. Sekiz dilimli yol ise doğru bilgi, doğru düşünce, doğru konuşma, doğru davranış, doğru meslek, doğru çaba, doğru muhakeme ve doğru murakabeden oluşmaktadır. Budizm’e göre bu ilkelere uygun bir yaşam neticesinde acı ve ıstıraba neden olan doğum-ölüm döngüsünden kurtulup mutlak huzura yani Nirvana’ya ulaşılmaktadır.

Budizm’de ibadet anlayışı Buda merkezli gelişmiştir. Buda’nın doğumu ve aydınlanması gibi önemli zaman dilimleri bayram olarak kutlanmaktadır. Bu günlerde tutulan bazı oruçlar vardır ve bunlar genelde perhiz şeklindedir. Buda’nın doğduğu, aydınlandığı, ilk vaazını verdiği ve öldüğü yerler hac mekânları olarak kabul edilip ziyaret edilmektedir. Budizm’de ahimsa prensibi gereği kan akıtmak çirkin bir davranış olarak kabul edildiğinden kanlı kurban ibadeti yoktur. Buda heykelleri önünde sunulan pirinç, süt, çiçek gibi takdimeler birer kurban olarak telakki edilmektedir. En dikkat çeken ibadetlerin başında ise yoga ve meditasyon gelir. Bundaki amaç eşyanın gerçek mahiyetini kavrama meleke ve yeteneğini kazanmaktır. Budizm’de ibadet için tayin edilmiş özel bir vakit veya mekân yoktur. Budist mabetleri için kullanılan yaygın isim vihara’dır. Viharalar, ibadet ihtiyacını karşılamanın yanı sıra Budizm’e ait kutsal değerleri muhafaza etmek ve bir kimsenin günlük ihtiyaçlarını gidermek maksadıyla da planlanmaktadır.

Budizm’in Theravada ve Mahayana olmak üzere iki ana mezhebi bulunmaktadır. “Ataların yolu” anlamına gelen Theravada Sri Lanka, Birmanya, Tayland ve Vietnam gibi yayıldığı bölgelerden ötürü Güney Budizm’i olarak da bilinmektedir. Theravada ekolüne göre asıl hedef, her bireyin tek başına nihai kurtuluşa ermesidir. Böyle kimselere arhat adı verilmektedir. Bireysel kurtuluşa vurgu yaptıkları için rakiplerince kendilerine yerici bir çağrışımı olan “küçük araç” anlamında Hinayana adı verilmiştir. Mahayana ise “büyük araç” anlamına gelmektedir. Tibet, Kore, Çin ve Japonya gibi yayıldığı bölgelerden ötürü Kuzey Budizm’i olarak da bilinmektedir. Mahayana ekolünde önemli olan evrensel kurtuluştur. Bu nedenle ideal insan, mutlak aydınlanmaya erişmesine ramak kala diğer insanlara rehberlik etmek üzere kendi kurtuluşunu öteleyen kimsedir. Böylelerine boddhisattva adı verilmektedir. Daha çok Mahayana ekolünde yaygınlık kazanan bir diğer inanca göre her şeyin kötüye gittiği ahir zamanda Maitreya adında bir kurtarıcı ortaya çıkacak ve kötülükleri yok edip unutulmakta olan Budist öğretiyi yeniden canlandıracaktır.

Budist bakış açısına göre Budizm dışındaki dinî geleneklerden hiçbiri mutlak hakikati bütün yönleriyle ortaya koyabilmiş değildir. Kutsal metinde geçen “sekiz dilimli yolu ihtiva eden din doğrudur ve değerlidir. Bu yolları içermeyenler ise değersiz ve geçersizdir…” (Sutta Pitaka, I. 2. ) şeklindeki ifadeler böyle bir düşünceyi yansıtmaktadır. Budizm’de sadece bu dünyanın gerçekliğine vurgu yapan ve ahlaki normları gereksiz gören dinî sistemler değersiz kabul edilmektedir. Ahlaki ilkeleri önceleyen, öldükten sonra varlığın devam ettiğini kabul eden ve insanın iradi eylemleriyle hareket ettiğini savunan dinî sistemler ise nihai kurtuluş için yeterli görülmeseler de saygıdeğer bulunur.

Cemil Kutlutürk

Kaynakça

Arslan, Hammet. “Hint Dinlerinde Bir Arınma ve Aydınlanma Yolu Olarak Yoga.” (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Aydın, Fuat. “Buda’nın Diğer Dinlere Bakışı.” Divan İlmî Araştırmalar 16 ():

Barth, Auguste. The Religions of India. Çev. James Wood. Varanasi: The Chowkhamba Sanskrit Series Office,

Karataş, Hüsamettin. “Nichiren Budizmi.” (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Kaya, Korhan. Budistlerin Kutsal Kitapları. Ankara: İmge Kitabevi,

King, Richard. Indian Philosophy: An Introduction to Hindu and Buddhist Thought. Edinburg: Edinburg University Press,

Prasad, Sinha Harender. Bharatiya Darşan ki Ruprekha. Delhi: Motilal Banarsidass,

Sangharakshita. A Survey of Buddhism: Its Doctrines and Methods Through the Ages. Windhorse Publications,

The Dhammapada and Suttanipata. Çev. M. Müller ve V. Fausböll. SBE Delhi: Motilal Banarsidass Publishers,

The Inscriptions of Asoka. Yay. Haz. D. R. Bhandarkar ve S. Majumdar. Calcutta: University of Calcutta,

The Sutta Nipada, Çev. V. Fausböll. Part II, Sacred Books of the East (SBE) Yay. Haz. Max Müller. Delhi: Motilal Banarasidass Publishers,

Yitik, Ali İhsan. Doğu Dinleri. İstanbul: İSAM Yayınları,

İçindekiler:

1. Budizm in kutsal kitapları hangileri?
2. Budizm dini ne demek?
3. Budizm varlığın 3 özelliği nedir?
4. Konfüçyanizm kutsal kitabı nedir?
5. Budizm de kutsal metinlere ne denir?
6. Budizm de tanrı inancı var mıdır?
7. Budistler Allah&#;a inanır mi?
8. Konfüçyanizm kutsal kitapları hangileri?
9. Konfüçyanizm Kitaplari nelerdir?
10. Tripitaka ne anlatir?
11. Budizm in tanrıları kimlerdir?

Budizm in kutsal kitapları hangileri?

• Sutta Pitaka.
• Vinaya – Pitaka.
• Abhidhamma – Pitaka.

Budizm dini ne demek?

Budizm varlığın 3 özelliği nedir?

Konfüçyanizm kutsal kitabı nedir?

Budizm de kutsal metinlere ne denir?

Budizm de tanrı inancı var mıdır?

Budistler Allah'a inanır mi?

Konfüçyanizm kutsal kitapları hangileri?

Konfüçyanizm Kitaplari nelerdir?

Tripitaka ne anlatir?

Budizm in tanrıları kimlerdir?

Budizm, bir inanç olarak doğmadı ama bir inanç haline geldi ve mezhepler hatta kutsal kitaplar oluştu.. Nasıl oldu?

“Budizm nedir” adı makalemizin ikinci ve son kısmını Budizm’in kutsal kitapları ve mezhepleri konusu ile yapacağız. Bu yazıda, artık bir kabile inancı olmayan Budizm’in inanç meselelerine değineceğiz.. 

Budizm Nasıl Bu Kadar Yayıldı?

Dünyanın yüzde yedisi, yani yaklaşık milyon kişi Budist inanç çerçevesinde hayatına devam ediyor. Peki, sadece Buda lakaplı bir kişinin yaşam ve aydınlanma felsefesi nasıl olur da bu kadar insan tarafından benimsenir? Diğer dinlere baktığımıza, mesela Hristiyanlık ya da Müslümanlık gibi, bu dinler mutlaka bir devlet dini olmuş ve hatta bu dinler uğruna kanlı ve acımasız savaşlar yapılmıştır. Peki, kurban kesilmesini bile hoş karşılamayan Budizm bir devlet dini olabilmiş midir?

Evet, Budizm bir dönem devlet dini olmuştur. Buda’nın ölümünden sonra, onun doktrinini izleyen kitle, parçalanma aşamasına gelmiştir. Buda’nın ölümünden sonra Hint imparatorluğuna ait olan topraklarda bir asır arayla iki konsil toplandı. İlk konsilde amaç, Buda’nın öğretilerini hatırlamakken ikinci konsilin amacı Buda’nın düşüncelerine bağlı kalması gereken rahiplerin Buda öğretileri konusunda fikir ayrılıklarına düşmesiydi. Tabii, ikinci konsile kadar Buda’nın ölümünün üzerinden 2 asra yakın geçmiş, Hristiyanlık ve İslamiyet misyonerlik hareketlerine başlamıştı. Böyle çok dinli bir ortamda Buda’nın fikirleri farklı şekillerde yorumlanıyordu. Üçüncü konsil, MÖ funduszeue.info’da o zamanın Hint imparatoru Aşoka sayesinde toplandı. İlk konsilde , ikinci konsilde rahip toplanmışken, kendisi de Budist olan Aşoka’nın çağrısıyla keşiş bu konsile iştirak etti. Bu konsilde en eski Budist inanışlardan olan Sthavira görüşü kabul edildi. Artık Budizm, tutarlı bir şekilde ilerlemeye hazırdı. Öyle de oldu. O zamanın dört büyük imparatorluğuna Budizm, Magadha (Aşoka’nın hüküm bölgesinin başkenti) kentinden tüm Hindistan’a yayılmaya başladı.

Aşoka’nın bu derleyici tavrı, Budist inanışın tek bir çatıda toplanması ve bu çatının da Hindistan’ın en büyük imparatorluğu olması, Budizm’e yayılma şansı verdi. Budizm, artık bir devlet dini haline gelmişti.

Budizm, tıpkı Hristiyanlık gibi yayılma ve inancı büyütme isteğine sahipti. Devlet dini olması ve artık inançlarının tam olarak belirlenmesinin ardından bu çalışmalara başladı. Önce, Hindistan içinde misyonerlik faaliyetlerini sürdürdü. Ardından Hindistan çevresine, özel görevli rahip ve keşişler, Budizm’i anlatmak ve daha fazla taraftar toplamak adına, dağıldılar. Bu çabanın ilk meyvesi Seylan bölgesinin Budizm’e kazandırılması oldu. Daha sonra Gandhara, Keşmir, Mysore bölgelerine ve hatta Suriye ve Mısır gibi Ön Asya ve Kuzey Afrika'ya misyonerlik amacıyla rahipler gönderildi. O zamanlar, Türkistan bölgesi olarak anılan Orta Asya bölgesinde Türkler, o zamanın bilinen en büyük boyu olan Uygurlar, yaşamaktaydı. Uygurlar, Budizm’i benimsemişti. Uygurların Budizm’i seçmesini sağlayan rahiplerin Aşoka tarafından gönderildiği varsayılmaktadır.

Dinlerin mezheplere ayrılması kaçınılmazdır..

Büyük dinler ya dinin kaynağa yabancılaşması ya da çağın ve yaşam şartlarının değişmesi gibi nedenlerle kendi içinde inançlarını farklı şekilde yorumlamışlardır. Bu yorumlar bazen devletlerin politikalarına alet olsa da bazen de dinlerin son bir tutunma ihtiyacıdır. Ne yazık ki mezhepler, tarih boyunca, birçok dinin sonunu getirmiştir. Budizm, mezheplere bölünmek zorunda kalmış ve bu bölünme nedenleri de maalesef yukarıda yazılan tüm nedenleri içermektedir.

Budizm, Aşoka’nın imparatorluğu sayesinde yükselişe geçmişti; yine imparatorluk nedeniyle parçalanmaya başlar. Aşoka’nın hükümdarlığından sonra, imparatorluk, yavaş yavaş küçük parçalara ayrılmaya başlar. Budizm de bu parçalanmadan nasibini alır. Budizm tam 18 mezhebe ayrıldı.

Budizm’de, esas olan mezhep Mahayana mezhebidir. Mahayana kelime anlamıyla büyük araba anlamına gelir. Tahmini olarak MÖ 1. yüzyılda doğduğu tahmin edilen bu mezhep, evrensel bir kurtuluşa inanır. Bu kesim, dünyaya açılmayı ve dünyanın acılarıyla başa çıkması amacındayken daha muhafazakar ve evrensel olmayan bir grup daha bulunmaktadır: Hinayana. Hinayana, küçük araba demektir ve Mahayana mezhebine göre daha dar bir insan kitlesine hitap etmek istemektedir. Hinayana, Mahayana içinde bulunurdu.

Mahayana Mezhebi..

Mahayana, Budist inançta en çok tanınan mezheptir. Bu mezhep, Tanrı’nın varlığını inkar etmez ve insanların acılarının son bulacağına dair umutlar taşır.

Mahayana, Buda’yı kutsal bir mertebede değerlendirir. Onlar için Buda, bu evreni aşan gerçekliklerden birisidir, neredeyse Tanrı ile eş tutulur. Yalnız, onlar için Budalık bir mertebedir ve her bir üye Buda mertebesine ulaşmaya çalışır.

Mezhep, Buda’nın merhametinin ve affediciliğinin dünyaya huzur getireceğine inanır. Bu bakımdan, insan ya da hayvan ayırmaksızın her canlıya merhamet gösterirler.

Dünya, muhteşem bir yerdir Mahayanacılar için ama en yüce gerçeklik olmaktan uzaktır. Dünya, onlar için gerçek değildir.

Hinayana ile birlikte içinde 8 mezhep daha taşıyan Mahayana, evrensel ve her kesime kucak açan bir yapıda olduğu için yayıldığı her yerdeki kültür ve dinden bir şeyler almaya başladı. İskitler( Sakalar, bilinen ilk Türk devletlerinden birisi ve bu devletin Gök Tanrı inancına sahip olduğu varsayılmaktadır), Yüe-ci grup bu etkilenmenin ilk ayağını oluşturdu. Mahayana mezhebi mensupları, Batı Türkistan ve Çin’e kadar yayılmıştı. MÖ II. Yüzyılda akılcı çözümlerle Budist metinlerden yola çıkılarak bir Budist prensip zinciri oluşturuldu. Böylelikle Madhyamika mezhebi ortaya çıktı. Bu mezhep, en akılcı çözümleri bulmak konusunda oldukça başarılıydı. Mahayana, ayrıca Yogacara koluna da sahipti. Yogacara, daha maneviyatçı bir yapıya sahipti. Yalnız Hinayacılar, bu “insan eli değmiş kutsal metinleri” kabul etmiyorlardı, ayrım burada başladı.

Mahayana mezhebinin evrensellik görüşü onun sonunu getirdi. Yayıldıkça başka kültürlerden etkilenmeye başladı. Elbette zayıflamasının ardındaki tek neden bu da değildi; Mahayana birçok mezhebe ayrılmış ve her mezhep de kendi arasında bir “kin” beslemekteydi. Tüm bu nedenlerin üzerine yılında Sind şehrinin Müslümanlar tarafından ele geçirilmesiyle bu bölgedeki Budist inanışı bitmeye yaklaştı. Budist mezheplerden sayılan ve Mahayana mezhebinden doğan birçok Budist inanış, Hinduizm’den etkilenmeye başladı. En sonunda, Budizm’in önemli şehirlerden olan Magadha da Müslümanların eline geçince, Budizm, Hindistan’dan silinmeye başladı.

Hinayana mezhebi..

Bu mezhep, Mahayana mezhebinin tersi olarak daha muhafazakar bir yapıya sahip.. Ayrıca, Tanrının varlığını da reddederler. Peki Tanrı’dan doğan boşluk, nasıl dolduruldu?

Hinayana mezhebi, Sangha yani Budist keşiş teşkilatını hala barındıran ve eski Budist inancı yaşamak isteyen bir mezhepti. Budizm Nedir yazısından da hatırlanacağı gibi Budizm, Buda lakaplı bir gezginin acıdan kurtulma doktrinidir. Bu bakımdan, aslında çok da fazla Tanrı odaklı bir inanç olduğunu söyleyemeyiz. Hinayana mezhebinden, yukarıda sayılan nedenlerden ötürü, Tanrı kavramı yerini öğreti kitabı olan Dharma’ya bırakmıştır. Ama, Dharma Tanrı kavramını içermez..

Hinayana, “arhat” halini, insanın gelip gelebileceği en büyük ve en üstün mertebe olarak görür. Nirvana’ya ulaşmak ve bu nedenle arhat haline gelmek tüm Hinayana mensuplarının isteğidir.

Karma ve yeniden doğuş, Hinayana mezhebinin kabul ettiği bir inanıştır. Bu bakımdan onlar, Tanrısız bir sosyal döngü olduğunu savunur. Ama, Hinayana öğretisi, dinlerin aksine insana yaşamak için bir umut ya da amaç vermez. İyi insan olmayı ya da bu tür ahlakî şeyleri öğütlemez. Nötr bir durumdadır ahlaka karşı. Bu bakımdan pek de yaygın bir inanç değildir. Hala, pek küçük bir grup halinde inançlarına devam eden Hinayana mezhebi, Mahayana ekolünün tüm öğretilerini reddetmiş, saf bir gelenekseldir.

Budizm’in Üç Kutsal Kitabı..

Budist kitap diyebileceğimiz, Buda öğretilerini içeren 3 metin vardır:

1. Sutta Pitaka

2. Vinaya – Pitaka

3. Abhidhamma – Pitaka

Pitaka, kitap anlamına gelir. Sutta Pitaka, fikirler kitabı; Vinaya Pitaka, disiplin, yol, yöntem kitabı; Abhidhamma pitaka ise felsefe kitabı anlamına gelmektedir. Bu kitapları, birer satırla inceleyelim..

1. Sutta Pitaka: Buda’nın kelamlarını ve Buda’nın idealarını, düşüncelerini içerir. Beş koleksiyon halindedir.

2. Vinaya – Pitaka : Bu kitap, manastır yaşamını ve manastırda uyulması gereken kuralları ihtiva eder.

3. Abhidhamma – Pitaka : Buda öğretilerinin felsefeyle ilgili olan kısmıdır. Buda’nın ahlaki görüşlerini içerir.

Bu üç kitabın hepsinin adı, Tripitaka olarak bilinir. Yukarıda belirttiğimiz gibi de her mezhebin kendi yorumu ve Tripitaka’sı bulunur ve genelde mezhepler birbirinin Tripitaka’sını kabul etmezler.

Budizm, kendi içinde bir edebiyata da sahiptir. Bu edebiyat genelde dinî hikayelerdir. Bu bakımdan Buda Edebiyatı vardır ve bu edebiyatın ürünlerine Jataka denir.

Sonuç

Her din ve inanışta mezhepler bulunur ama garip olan Buda’nın Tanrı kavramından hiç söz etmemesine rağmen bu kadar fazla mezhep farkı olmasıdır. Budizm, kendi mezheplerini, insanların Buda’yı farklı yorumlamalarından doğurmuştur. Bazen, çeviri farkları da mezheplerin yorumlanmasına neden olmuştur.

Kaynaklar

funduszeue.infotra, Philosophy of Religion an Approach to World; World Religions, – , Çevirisi Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dinler Tarihi Anabilim Dalı Ögretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Hidayet IŞIK tarafından yapılmıştır.
İslam Ansiklopedisi, Günay Tümer (yıl: , cilt: 6, sayfa: ), BUDİZM maddesi