Allah Katında En Hayırlı Amel

28 Nisan 2011

İmam Gazali; niyet bahsinde niyetin fazileti, önemi ve hakikati üzerinde durmuş, amelden daha önemli olduğunu hatırlatmıştır. Recep Şentürk Hoca’yla yaptığımız İhya derslerinden, niyet bahsi üzerine olan konuşmasını özet halinde istifadelerinize sunuyoruz:

‘AMELLER NİYETLERE BAĞLIDIR. HER ŞAHIS İÇİN ANCAK NİYET ETTİĞİ VARDIR’
Niyet, bir işi yapmaya azmetmek, ne için yaptığına karar vermektir. Müslüman, her eylemin her amelin başında niyet etmelidir. Çünkü amelin Allah’ın katında varlık kazanabilmesi, anlam kazanabilmesi için niyet şarttır. İmam Gazali; ‘niyetsiz amel meşakkattir’ demiştir.

Peygamberimizin buyurduğu gibi müminin niyeti, zaman ve önem bakımından amelinden önce gelir. Hac niyeti olmadan Mekke’ye giden insanın yaptığı amelde, ibadet değeri olmaz. Allah Teâlâ niyet eksikliği yüzünden kulun amelini rahmetiyle kabul edebilir. Ama kaide, niyeti tam yapmaktır, diğeri Allah’ın ihsanıdır. İhsan ettiğinin yanında mutlak adalet sahibi olduğunu da unutmamak gerekir. Cenabı Hakk’ın ihsanı sınırsızdır ama yapılan amelin karşılığını adaleti icabı verir.

‘MUHAKKAK Kİ, CENAB-I ALLAH, SİZİN SURETİNİZE VE MALLARINIZA DEĞİL, ANCAK KALPLERİNİZE VE AMELLERİNİZE BAKAR’

İnsan, her amelinin başında niyetini tazelemelidir. Bizi diğer mahlûkattan ayıran özellik tam da burasıdır. Çünkü insanlar seçme iradelerini kullanarak amel ederler yani amellerinde ihtiyaridirler. Hayvanlar ise -içgüdüsel diyemeyiz- Allah’ın onlara verdiği ilham duygusuyla hareket ederler, seçme iradeleri yoktur. Arılara nasıl bir sosyal düzen kuracaklarını Allah ilham etmiştir. Hayvanlar doğuştan programlanmış olarak hareket ederler. İnsanlar nasıl bir toplumsal düzen kuracaklarına ilhamla değil iradeleriyle karar verir ve oluştururlar.

İradenin arkasında niyet, niyetin arkasında akıl vardır. Akıl niyeti, niyet iradeyi getirir. İradeden sonra da amel ortaya çıkar. Niyetsiz bir hareket amel değildir. Olsa olsa reflekstir. İnsan uyurken yatakta nasıl irade ve niyet olmadan dönüyorsa niyetsiz amel de bir anlamda ona benzetilebilir.

Gün içerisinde yapılacak her eylemin Allah katında değerinin olması için, o amelle Allah’ın rızasını kazanmaya niyet etmek gerekir. Sünnet olan kalben niyetlenmektir. Kişinin yapacağı ameli kalbinden geçirmesidir. İnsanın kalbinden geçeni melekler bile duymaz. Sadece Allah Teâlâ ve amele niyetlenen bilir. Dil kalbin tercümanıdır. Kişi sadece kalp ile niyet ettiği zaman tercüman kullanmamış olur. Ameli de direkt Allah’la kul arasında bir amele dönüşmüş olur. Mübahları ibadete çevirmek bu şeklide kolaylaşır. İşte o zaman her anınız ve ameliniz, Allah katında ibadet mesabesinde anlam kazanır. Sizin üzerinde durmanız ve pratiğe çevirmeniz gereken çok önemli bir mevzudur.

Her davranış için ayrı ayrı niyet edilmelidir. Sürekli besmeleyle Allah’la bağlantı halinde olunmalıdır. Bu kolay değildir. Gafletten uzak olmayı gerektirir. Sürekli Cenabı Hakk’ı zikretmek, hatırda tutmak ve yaptığı her işi onun için yapmayı şuur haline getirmek, gayret gösterdikçe istikrar kazanılacak bir durumdur. İşte böylece 24 saat ibadete dönüşmeye başlar. Her dakika her nefes her adım her yudum her bakış her tutuş ibadet haline gelmiş olur. Bunları kazanmak bir insan için büyük bir şuur terbiyesi, kalp terbiyesi gerektirir.

‘MÜ’MİNİN NİYETİ AMELİNDEN DAHA HAYIRLIDIR’
Bazen insan amelsiz de sevap kazanılabilir. -Farz ibadetlerde durum farklıdır, yapamayınca sorumluluk kalkmaz, iade etmek gerekir.- Halis bir niyetle amel etmeye hazırlanmış fakat yapmak nasip olmamış kişiye Allah, niyetindeki ihlâs vesilesiyle sevap yazar. Mesela saatini yanlış kurup namaza kalkamayan, umreye niyet edip tüm hazırlıklarını yaptıktan sonra hastalanan mümine, ameli yapamamış olsa da Allah sevabını nasip eder. İnsanlar bir araya gelip Allah’tan isteseler ve Allah onlara her istediklerini verse Allah’ın hazinesinden bir şey eksilmez. Biliyoruz ki Allah’ın hazinesi geniş, merhameti sonsuzdur. Onun için her eyleminizde Allah rızasına niyet edin, niyetlerinizi güzelleştirin. Bu vesileyle Allah size yapmadıklarınızı, yapamadıklarınızı nasip eder. Neden sizin de Osmanlı saraylarındaki hanım sultanların vakfiyeleri gibi salih amelleriniz olmasın? Mihrimah Sultan, Valide-i Atik, Valide Sultan gibi Üsküdar’da yapılmış üç külliye aynı zamanda tam techizatlı üniversitedir. Cumhuriyet döneminde bir hanım tarafından yaptırılmış bir üniversite, bir hanım adı taşıyan üniversite yok. Çünkü hali hazırda böyle bir niyet ve tahakkuk yok. Siz de o hanımlar gibi mesela Valide Sultanı örnek alıp bu türden salih amel yapmaya niyet edin, nasip olacaksa Allah önce finans kapısını açar. Yapamasanız da niyetiniz için Allah bir sevap verir. Eğer gerçekleştirmek nasip olursa 10 ila 700 sevap vardır. ‘Müminin niyeti amelinden daha hayırlıdır.’

‘NİCE NAMAZ KILAN İNSANLAR VARDIR Kİ TEK KARLARI YORULMAK, NİCE ORUÇ TUTAN İNSANLAR VARDIR Kİ TEK KARLARI AÇ KALMAKTIR.’
İnsan yaptığı ameli Allah rızası için değil de başka maksatlarla –nefs, para, makam- yaparsa o şeyi putlaştırmış olur. Beden olarak iki kişi aynı ameli yaparken birisinin sevap kazanması diğerinin ise bir şey elde edememesi, bu kişilerin niyetindeki ve amelindeki ihlâslarıyla alakalı bir durumdur. İhlâs, kazanma vesilesi olmaktadır. Kişi, amelde bulunurken o amelin hedefi, Allah rızası dışında başka bir hedefse o kişinin kalbinde hastalık vardır. Kişi, halini terbiye etmesi, kalbini tezkiye etmesi gerekir. Peygamberimiz; ‘riya şirktir’ buyurmaktadır. Şirk bir kalp hastalığıdır. Çünkü kendini öne çıkarıyorsun, kendin için yapıyorsun. İnsan amellerinde sadık olmalıdır. Peygamberimiz; ‘din, güzel ahlaktır’ buyururken bir yandan Allah’a karşı, kullara karşı, mahlûkata karşı ahlaka işaret eder. Allah’a karşı ahlak, samimi ve doğru olmayı gerektirir.

Bir başka kazanç vesilesi de; aynı amelde birden çok niyet etmektir. Gazali diyor ki: ‘Faziletin kat kat olmasına gelince niyetlerin çokluğuna bağlıdır. Zira bir taatte niyetin çokluğu, sevabın da çokluğunu getirir.’ Diyelim ki bir arkadaşınız sizi davet etti. Sadece bu davete icabetle bile birçok amel ibadet haline gelebilir. Sayalım: Davete icabet sünnettir, Müslüman kardeşini ziyaret etmek Sıla-ı Rahimdir, eğer bu kardeşinizin dertleri varsa ona yardımcı olmak ibadettir. Daha saymaya devam edecek olursak; ondan öğreneceğiniz hayırlı şeyler ya da sizin öğreteceğiniz hayırlı ameller vardır. Müslümanlar arasında birlik ve beraberliğe vesile olur. Böylece bir ameldeki halis niyetlerin sayısını arttırarak birçok sevabı elde edebiliriz.

‘İNSANA ANCAK ÇALIŞTIĞININ KARŞILIĞI VARDIR‘
Niyet konusuna bir de kesb açısından devam edelim. Kesb, insanın ameli neticesinde ortaya çıkan kazançtır. İnsanın her ameli kesbtir, amel defterine yazılır ve kişi oradan ya günah ya da sevap kazanır. Hem günaha hem de sevaba kapı açtığına göre, kesb lehte de aleyhte de olabilir. Amellerin lehte veya aleyhte olduğu, akıl, niyet, irade ve amel sürecinde belirlenir. Bütün bunlardan anlaşılıyor ki; kişi sadece ne yapacağını değil niçin yapacağını da çok iyi bilmesi ve ona göre karar vermesi gerekir. ‘Niçin yapıyorum?’ sorusunun cevabı, insanı hayvanattan ayırmakta ve insan olma mertebesine çıkartmaktadır. Bu özelliği, yemek yeme, dolaşma veya günlük işlerin her birine uygulamak gerekmektedir.

Yaptığı amellerin nedenini sorgulamayan insan gafil insandır. Gafletten kurtulmanın yolu amellerin şuurlu hale gelmesidir. Amelleri yaparken niçin yaptığımız, fikrimizde ve kalbimizde canlı olmalıdır. Niçin yaptığımız sorusu aynı zamanda bizim Allah rızası için mi yoksa başka bir amaçla mı yaptığımızı belirler. Amellerin değeri Allah rızası için olup olmadığıyla orantılıdır. Allah rızası dışında olursa ne maksatla olursa olsun önemi yoktur. Biz buna ihlâslı olmak diyoruz. O bizim için lehte bir kazançtır. Amelin içinde ihlâs olmadığında, o amel günah olmasa bile bir kayıptır. Çünkü Müslüman, mübah bir işi halis niyetle yaparak ibadete, salih bir amele çevirir ve kazanır. Mübah işleri hüsnü niyetle salih amele dönüştürmediğiniz zaman herhangi bir günah yazılmaz ama kayıp olur. Bu önemli ve ince bir husustur. Mübah dahi olsa, amelimizi Allah rızasına bağlayıcı niyetle ibadete çevirmeliyiz. O zaman hayatımızdaki her davranıştan kar ederiz.

İhlasın dereceleri vardır. Hz. Peygamber buyuruyor ki: Bir kişi Salih amel işlediğinde 10 ila 700 kat arasında sevap alır. O sevabın oranını belirleyen katsayı, niyetteki ihlâstır. Sırf Allah rızası için başka hiçbir beklenti yoksa en üst derecedir. Alt derecelerden biri de; salih amel yapacak olan insanın riya içeren amelidir. Kişi, amelinde riya var diye amelinden vazgeçmez. O ameli gerçekleştirir ve sonra; ‘Ya Rabbi! beni riyadan koru’ der sonra Allah’a tevekkül eder. Amelinin öncesinde niyet ederken, ‘Allah beni muvaffak kılarsa ben ihlaslı olarak bu ameli yaparım’ der. Zaten kişi amelini kendine mal ederse kibir ve ucûba düşer.

‘DİNİN TEMEL İLKELERİNİ ÖĞRETEN –Rabbanilerden- OLUN‘
Bir hadis-i şeriften hareketle şunu biliyoruz: Ahirette bazı insanlara amel defterleri takdim edildiğinde şaşırırlar. ‘Herhalde yanlış amel defteri getirildi, çünkü bu defterde benim yapmadığım salih ameller yazılı’ dediklerinde melekler ; ‘sen bunları yapmaya niyet ettin ama müyesser olmadı. Allah da sana yapmışsın gibi sevabını verdi. Yahut da sen yapmadın ama vesile oldun, birisini teşvik ettin veya senin çocukların, talebelerin yaptı. Onların amellerinden sana da yazıldı’ derler. Bizim de böyle amellerimiz ve niyetlerimiz olmalı. Diyelim ki herhangi bir salih amelde öncü oluyorsunuz ya da namaz kılmayı öğretiyorsunuz. Öğrettiğiniz kişiler, o amelleri yaptıkça sevaplarından siz de hissedar olursunuz. Sevaplar amel defterine yazılırken aynı zamanda vesile olanlara da yazılır. Allah; ‘Rabbaniler olun yani dinin temel ilkelerini öğretenlerden olun’ buyurmaktadır.

‘DİN NASİHATTİR’
Nasihat Arapçada samimiyet demektir. Samimiyet ve nasihat arasında sıkı bir ilişki vardır. İnsan samimi olduğu kişilere nasihatte bulunur. Peygamberimizin uygulamalarından anlıyoruz ki; Allah’a karşı samimiyet, ‘yap’ dediğine kayıtsız şartsız teslim olmaktır. İhlâsla amel etmek, her işi O’nun rızasını kazanmak için yapmaktır.  Allah’ın rızası en büyük şeydir. Ali İmran süresinde önce dünya nimetleri sonra ahiret nimetleri sayılıyor. Cennet nimetlerinden bahsedilirken; ‘ bundan daha hayırlısını size haber vereyim mi? Allah’ın rızası var ya en büyük odur’  buyrulmaktadır.

Allah’a karşı samimiyet, kayıtsız şartsız teslimiyet, Peygambere samimiyet; sünneti yerine getirmek, sünnete ittiba etmek, söylediklerini ve yaptıklarını yapmaktır. Bütün Müslümanlara samimiyet, kendin için istediğini onlar için de istemendir. O zaman insan, gerçek manada ihlâs sahibi olmuş olur. Allah Teâlâ cümlemize sahih niyetle amel etmeyi nasip eylesin. Amelleri sadece Allah rızası için yapanlardan eylesin.

Peygamberimiz ‘Allah herkese istediğini öğretir’ buyuruyor. Allah’ın rızası en büyük şeydir. Cenabı Hak bütün yaptıklarımızı böyle bir niyetle yapmayı bize nasip etsin.

Hazırlayan: Nurdan Subaşı

Sual: En kıymetli ibadet hangisidir?
CEVAP
Bir şeyin kıymetli olması, hâle, zaman ve kişinin durumuna da bağlıdır. Onun için (En kıymetli amel şudur) diye kesin bir şey söylenemez.

Peygamber efendimiz, En kıymetli ameli, soranların hallerine ve içinde bulunulan şartlara göre bildirmiştir. Mesela yiyeceklerin bol bulunduğu; fakat suyun bulunmadığı yerde, susuzluktan yanan kimseye bir bardak su vermek, fırın dolusu ekmek vermekten daha makbul olur. Vahşi hayvanların veya düşmanların saldırısına veya tehlikeli bir hastalığa maruz kalan kimsenin ölümden kurtulmasına sebep olmak, ona yapılacak diğer iyiliklerden daha üstün olabilir. Aşağıdaki hadis-i şerifler, bu durum göz önüne alınarak değerlendirilmelidir.

Cihadın önemi
Bir kimseyi ebedi felaketten kurtarıp, sonsuz nimetlere kavuşmasına sebep olmak ise hepsinden daha kıymetlidir. Bu bakımdan İslamiyet’in başlangıcında amellerin en kıymetlisi cihad idi. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Müşriklere karşı, mal, can ve dilinizle cihad ediniz!) [Hakim]

(Cihadı terk eden millet, mutlaka genel bir belaya maruz kalır.) [Taberani]

(Cihad etmeden veya cihad etmeyi düşünmeden ölen, münafık olarak ölür.) [Müslim]

(En faziletli cihad, canı, malı ile müşriklerle mücadeledir.) [Nesai]

(Fi-sebilillah cihad edin, böyle cihad, Cennet kapılarını açmaktır. Cihad edenin sıkıntıları gider.) [Hakim]

(Allahü teâlâ, [savaş aleti olan] bir ok yüzünden üç kişiyi Cennete koyar. Oku yapanı, atmak için ona vereni ve Allah yolunda o oku atanı.) [Hatib]

(En üstün amel, cihaddır. En üstün cihad, farzları ifa etmektir.) [Taberani]

(En üstün cihad, nefsle yapılandır.) [İbni Neccar]

(En üstün cihad, zalim hükümdara söylenen hak sözdür.) [Beyheki]

Emr-i marufun kıymeti
Emr-i maruf cihaddan daha önemlidir. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Bütün ibadetlere verilen sevap, Allah yolunda savaşa [cihada] verilen sevaba göre, deniz yanında bir damla su gibidir. Savaşın sevabı da, emr-i maruf ve nehy-i anilmünker sevabı yanında denize göre, bir damla su gibidir.) [Deylemi]

İbni Âbidin hazretleri ise, (Fıkıh âliminin müslümanlara sağladığı faydanın sevabı, cihad sevabından daha çoktur) buyurmaktadır. (Redd-ül Muhtar)

[Kur'an-ı kerime, hadis-i şeriflere ve akla uygun şeylere "Maruf", bunlara uymayan şeylere de "Münker" denir. Müctehidlerin sözbirliği ile yasak edilen şeylere de "Münker" denir.]

Günümüzde en kıymetli amel, yayın yolu ile (Emr-i maruf) ve (Nehy-i münker) yapmaktır. Ehl-i sünnet itikadını yaymalı, gayrı müslimlere ve sapıklara gerekli cevap verilmelidir! Bu yol ile cihad edenler yardımda bulunanlar, cihad sevabına ortak olur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allah yolundaki bir mücahidi giydirip kuşatan veya onun çoluk çocuğunun ihtiyaçlarını gören harbe gitmiş gibi sevaba kavuşur.) [Hakim]

İlmin kıymeti
İslamiyet ilim dinidir. İlmin önemi büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlim, öğrenmek amelden kıymetlidir.) [Hatib]

(İlim, İslam’ın hayatı, imanın direğidir.) [Ebuşşeyh]

(İlim, benim ve diğer Peygamberlerin mirasıdır. Bana mirasçı olan da, Cennette benimle beraber olur.) [Deylemi]

(En üstün ibadet, fıkıh öğrenmektir.) [Ebuşşeyh]

İbni Âbidin hazretleri de, (Fıkıh âliminin müslümanlara sağladığı faydanın sevabı, cihad sevabından daha çoktur) buyuruyor. (Redd-ül Muhtar)

Peygamber efendimiz, (En üstün amel, Allah’ı tanımaktır) buyurunca, (Ya Resulallah, biz amelden sorduk, siz ilimden bahsettiniz) dediler.Cevaben (İlimle yapılan az amel fayda verir, ilimsiz çok amel faydasızdır) buyurdu. (Deylemi)

(En üstün ihsan, hikmetli bir sözü öğrenip başkasına da öğretmektir.) [İbni Asakir]

(En üstün sadaka, ilim öğrenip öğretmektir.) [İbni Mace]

Namazın kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(En kıymetli amel, vaktinin evvelinde kılınan namazdır.) [İ. Ahmed]

(Namaz, imanın direğidir.) [Deylemi]

(Allahü teâlâ buyurdu ki: "Namazlarını vaktinde doğru olarak eda eden kulumu, azap etmeden, hesap sormadan Cennete koyacağıma söz verdim") [Hakim]

(En üstün amel, vaktinin başında kılınan namazdır.) [İ. Ahmed]

(Amellerin en iyisi gece herkes uykuda iken namaz kılmaktır.) [Berika]

(En üstün namaz, Cuma günü cemaatle kılınan sabah namazıdır.) [Beyheki]

(En üstün amel, namazdan sonra [mümin] ana babaya iyiliktir.) [Müslim]

(En üstün amel, namazdan sonra zekattır.) [Taberani]

(En üstün nafile namaz, teheccüd namazıdır.) [Müslim]

Tefekkürün kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allah’ın yarattıkları hakkında bir saat tefekkür etmek, bir gece ibadet etmekten daha kıymetlidir.) [Ebuşşeyh]

(Allah’ın azameti, Cennet ve Cehennem hakkında bir an tefekkür, bir geceyi ibadetle geçirmekten daha kıymetlidir.) [Ebuşşeyh]

(Bir saat tefekkür, bir sene ibadetten kıymetlidir.) [Kimya-i Saadet]

İhlasın kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, ancak ihlaslı amelleri kabul eder.) [Nesai]

(İhlaslı amel, az da olsa kâfi gelir.) [Dare Kutni]

(Dünyada yalnız Allah için ihlasla yapılan şeyler kıymetlidir.) [Berika]

(İbadetlerin en kıymetlisi, hubb-i fillah, buğd-ı fillahtır.) [Ebu Davud] (Yani sevdiklerini yalnız Allah için sevmek, buğzettiklerine de yalnız Allah için buğzetmektir.)

Allah’ı anmanın kıymeti
Zikrin, yani Allahı anmanın önemi büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin en kıymetlisi, en temizi, derecenizi en fazla yükselten, altın ve gümüş vermekten daha kıymetlisi Allah’ı anmaktır.) [Beyheki]

(Allah’ın azabından kurtulmak için, Allah’ı anmak kadar kıymetli amel yoktur.) [Taberani]

(En üstün amel, imandır. En üstün iman, Allah’ı hep yanında bilmektir.) [Taberani]

(En üstün amel, zikirdir, en üstün zikir ise La ilahe illallah demektir.) [Taberani]

(En üstün tesbih “Sübhânallahi velhamdülillâhi velâ ilâhe illallahü vallâhü ekber”dir.) [Müslim]

(Altın vermekten de üstün amel, Allah’ı anmaktır.) [Beyheki]

(En üstün amel, Allah’a hüsnü zandır.) [Begavi]

(Müminin en hayırlı zamanı, Allah’ı andığı zamandır.) [Deylemi]

(En hayırlı zikir, gizli yapılandır.) [Ahmed]

İyiliğin kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin kıymetlisi, mümin kardeşini sevindirmek, onun borcunu ödemek veya ona yemek yedirmektir.) [İbni Adiy]

(En kıymetli amel, elinden ve dilinden kimsenin incinmemesidir.) [Taberani]

(Kim bir mümini ferahlandırır, sevindirirse, Allahü teâlâ onu kıyamette sevindirir.) [İbni Mübarek]

(En üstün amel, bir müminin aybını örtmek, borcunu ödemek, yemek yedirmek veya bir sıkıntısını gidermek suretiyle onu sevindirmektir.) [Taberani]

(En üstün amel, vermeyene vermek, zulmedeni affetmektir.) [Hakim]

(Amellerin en iyisi yemek yedirmektir) [Berika]

Diğer kıymetli ameller
Kıymetli amel çoktur. Bazılarını bildirelim. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin en hayırlısı, farzlardır, en kötüsü de bid'atlerdir.) [Beyheki]

(İbadetin kıymetlisi, zahmetli olanıdır.) [M. Felah]

(Amellerin kıymetlisi az da olsa devamlı yapılandır.) [Müslim]

(En üstün amel, helal kazançtır.) [İbni Lâl]

(Hac yolunda ölene, kıyamete kadar hac sevabı yazılır.) [Ebu Ya’la]

(Amellerin en iyisi selam vermeyi yaymaktır.) [Berika]

(En kıymetli amel, vaktinde kılınan namaz, sonra ana-babaya iyilik etmek, sonra da Allah yolunda cihaddır) [Berika]

(En üstün dua, af ve afiyet dilemektir.) [Tirmizi]

(En faziletli vakit, gecenin ikinci yarısıdır.) [Taberani]

(En üstün sadaka, sağlıklı, mala tamahı çok, zenginliği umup fakirlikten korkarken verilen sadakadır.) [Müslim]

(En üstün ibadet, duadır.) [Hakim]

(En üstün ibadet Kur'an okumaktır.) [İbni Kani]

(En üstün amel, sıkıntıya sabretmektir.) [Beyheki]

(En üstün amel, iyi niyetli olmaktır.) [Hakim]

(En üstün kazanç, el emeği ile kazanılandır.) [Ahmed]

(En iyi isim, Abdullah ve Abdurrahmandır.) [Müslim]

(En üstün söz, doğru olan sözdür.) [Buhari]

(En üstün yerler, camilerdir. En kötü yerler de, çarşı pazarlardır.) [Taberani]

(En üstün oruç, Davud’un orucudur. Bir gün tutar bir gün yerdi.) [Müslim]

(En üstün iman, kadere rızadır.) [Ebu Nuaym]

(En üstün huy, kimse zarar görmesin diye susmaktır.) [İbni Mübarek]

(En üstün amel, aç olan fakiri doyurmak, borcunu ödemek veya bir sıkıntısını gidermektir.) [Taberani]

(En üstün yemek, üstüne çok elin uzandığı yemektir.) [Taberani]

(En üstün söz, "Sübhanallahi ve bihamdihi" demektir.) [Müslim]

(En üstün ev, içinde yetime ikram edilen evdir.) [Beyheki]

(En iyi hazine saliha kadındır.) [Hakim]

(İşlerin en iyisi vasat [orta] olanıdır. Din ifrat ve tefrit arasındadır.) [Beyheki]
(En iyi tedavilerden biri hacamattır.) [Ebu Davud]

En üstün Müslümanlar
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İmanı en üstün olan; sabırlı, cömert ve hoşgörülü olandır.) [Deylemi]

(En üstün mümin, Allah’ı çok anandır.) [Tirmizi]

(En üstün mümin, fakir diye değer verilmeyendir.) [Deylemi]

(En üstün mümin, görülünce Allah’ın hatırlandığı kişidir.) [Hakim]

(En üstün mümin, orada değilken aranıp sorulmayan, orada iken de, itibar görmeyendir.) [E.Nuaym]

(En üstün müminler, dinleri uğruna yurdunu terk eden gariplerdir.) [İbni Mace]

(En üstün mümin, az yiyip bedeni hafif olandır.) [Deylemi]

(En üstün mümin, çoluk çocuğuna faydalı olandır.) [Taberani]

(En üstün mümin, herkesin elinden dilinden selamette olduğu kişidir.) [Müslim]

(En iyi mümin, ömrü uzun, ameli güzel olandır.) [Tirmizi]

(En iyi mümin, kadın ve kızlarına karşı en iyi davranandır.) [Beyheki]

(En iyi mümin, hayrı umulan, şerrinden emin olunandır.) [Tirmizi]

(En hayırlınız, Kur’anı öğrenen ve öğretendir.) [Buhari]

(En iyiniz, kendisiyle kolay uyum sağlanandır.) [Beyheki]

(En iyiniz, borcunu en güzel şekilde ödeyendir.) [Nesai]

(En iyiniz, hanımlara en iyi davranandır.) [Tirmizi]

(Müminlerin en iyisi, kanaat eden, en kötüsü de aç gözlü olandır.) [Kudai]

(Kadınların iyisi namusunu koruyan, şehveti fazla olsa da, gözü dışarıda olmayan, kocasına kanaat edendir.) [Deylemi]

(En hayırlınız, çoluk çocuğuna karşı en hayırlı olandır. Ben çoluk çocuğuma en hayırlı olanınızım. Kadınlara ancak şerefli kimseler değer verir, şerefsizler hor görür.) [İbni Asakir]

(Kadınların en iyisi, çok doğuran, kendisini kocasına sevdiren, onunla hoş geçinen ve uyum içinde olandır,en kötüsü de, açılıp saçılan, böbürlenendir.) [Beyheki]

(En hayırlınız, ahlakı en güzel olanlardır.) [Buhari]

(En hayırlınız, en cömert olandır.) [Ebu Ya’la]

(En hayırlınız yemek yedirendir.) [Hakim]

(İnsanların en iyisi, insanlara en çok faydası dokunandır.) [Dare Kutni]

(Hırsızların en kötüsü namazından çalandır. Rükudan, secdeden çalar.) [Tadil-i erkana riayet etmez]) [Taberani]

(İnsanların en kötüsü, iki yüzlü olandır.) [Buhari]

(İnsanların en kötüsü, şerrinden korkulduğu için yanına varılamayan kimsedir.) [Buhari]

(İnsanların en iyisi, geç kızan, tez yatışandır. En kötüsü de, tez kızan, geç yatışandır.) [Tirmizi]

(Âlimlerin en iyisi merhametli olandır.) [E.Nuaym]

(Herkes hata eder. Hata edenlerin en iyisi tevbe edendir.) [Tirmizi]

(En hayırlınız, dünyası için ahiretini, ahireti için dünyasını terk etmeyendir.) [Hatib]

Baki kalacak salih ameller
Sual: Kehf suresinin 46. âyetinde bildirilen Allah’ın sevdiği ve baki kalacak salih ameller nelerdir?
CEVAP
Bu âyette bildirilen salih ameller, namaz, hac, oruç ve diğer bütün iyi iş ve hareketlerdir. Bir de Sübhânallahi velhamdülillâhi velâ ilâhe illallahü vallâhü ekbertesbihidir. Bu en kıymetli tesbihlerden biridir.

Salih amellerden birkaçı:
1- Namaz. Bunun da en kıymetlisi vaktinde kılmaktır. Bunun da daha kıymetlisi vaktinin evvelinde, yani vakti girer girmez geciktirmeden kılmaktır. Herkes uyurken namaz kılmak da çok kıymetlidir. Beş vakit namaz, en kıymetli ibadettir. Hadis-i şerifte (Namaz dinin direğidir) buyuruldu. Direksiz bina ayakta duramadığı gibi, namazsız insanın İslam binasını ayakta tutması da çok zordur. Namazın terk edilmesi de çok büyük günahtır.

2- Hac. Haccın da kıymetli olanı, hacc-ı mebrurdur. Yani günah işlemeden, şartlarına uygun yapılan, kabul olan hacdır. Hadis-i şerifte (Suyun kirleri temizlediği gibi, hac da günahları temizler) buyuruldu. [Taberani]

3- Ana-babaya iyilik. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allah indinde en faziletli amel, vaktinde kılınan namazdan sonra ana-babaya iyiliktir.) [Müslim]

4- Cihad. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(En kıymetli amel cihaddır.) [Taberani]

(İnsanların en üstünü, canı ve malı ile Allah yolunda cihad edendir.) [İ. Ahmed]

5- Emr-i maruf. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Bütün ibadetlere verilen sevap, Allah yolunda savaşa verilen sevaba göre, deniz yanında bir damla su gibidir. Savaşın sevabı da, emr-i maruf ve nehy-i anilmünker sevabı yanında denize göre, bir damla su gibidir.) [Deylemi]

6- Allahü teâlâyı zikretmek, anmak. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İnsanın derecesini en fazla yükselten, en kıymetli amel, altın ve gümüş vermekten daha kıymetlisi Allah’ı anmaktır.) [Beyheki]

7- Az da olsa, devamlı yapılan amel kıymetlidir. (Müslim)
Bütün bu ibadetleri yapabilmek için ilim ve ihlas şarttır. Bunlarsız ibadetlerin hiç kıymeti olmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlimsiz çok amelin kıymeti olmaz.) [Deylemi]

(Allahü teâlâ, ancak ihlas ile yapılan ameli kabul eder.) [Nesai]

İlim ve ihlasın gereği olarak da, Allah dostlarını sevmek, Allah düşmanlarını da sevmemek gerekir. Hadis-i şerifte, (İbadetlerin en kıymetlisi, hubb-i fillah, buğd-ı fillahtır) buyuruldu. Yani sevdiklerini yalnız Allah için sevmek, buğzettiklerine yalnız Allah rızası için buğzetmektir. (Ebu Davud)

Bütün bu ibadetlerin sahih ve kabul olması için, doğru itikada sahip olmak şarttır. Yani Ehl-i sünnet itikadında olmayanın hiçbir ameli kabul olmaz. Ehl-i sünnetten başkası bid'at ehlidir. Bid'at ehlinin ibadetleri kabul olmaz. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, bid'at sahibinin namazını, orucunu, zekatını, haccını, umresini, cihadını, farz ve nafile hiçbir ibadetlerini kabul etmez. Yağdan kıl çıkar gibi, müslümanlıktan kolayca çıkar.) [İbni Mace]

İlim maldan hayırlıdır
Sual: En iyi ibadet nedir?
CEVAP
Her zaman doğru iman sahibi olmaya, farzları yapıp haramlardan kaçmaya, tevbe edip farz borçlarını ödemeye çalışmalıdır! Bunları doğru yapabilmek de, ancak ilimle mümkündür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Gece bir müddet ilim öğrenmek, bütün gece ibadet etmekten sevaptır.) [R. Nasıhin]

(Sabah-akşam ilimle meşgul olmak, cihaddan efdaldir.) [Deylemi]

(İlmi bir mesele öğrenmek, yüz rekat [nafile] namazdan daha kıymetlidir.) [İbni Abdilber]

Hazret-i Ali buyurdu ki:
(İlim, maldan hayırlıdır. Çünkü malı sen korursun, fakat ilim seni korur.
Mal sarf etmekle azalır, ilim sarf etmekle çoğalır.)

Hazret-i İbni Abbas buyurdu ki:
(Hazret-i Süleyman; mal, ilim ve hükümdarlık arasında muhayyer bırakıldı. O ilmi tercih etti ve bu sayede diğer ikisine de malik oldu.)

İmam-ı Gazalihazretleri buyurdu ki:
İnsanın diğer mahlukattan üstünlüğü ilmi iledir, güç ve kuvvetiyle değildir. Çünkü deve insandan kuvvetlidir. İrilik bakımından da değildir. Çünkü fil insandan çok iridir. Cesaret bakımından da değildir. Çünkü aslan insandan cesurdur. Çok yemesiyle de değildir. Çünkü mandanın karnı, insanın midesinden daha büyüktür. Şu halde ilim çok üstün bir vasıftır.

Yemek ve içmekten kesilen hasta, ölmeye mahkum olduğu gibi, ilim ve hikmetten mahrum kalb de ölüme mahkumdur. O halde, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okuyup, dinimizi doğru olarak öğrenmeliyiz.

En büyük ibadet
Sual: En büyük ibadet nedir?
CEVAP
En büyük ibadet, Allahü teâlânın rızasına kavuşturan iştir. Onun için Allah'ın rızası hangi ibadetlerde ise, onu aramalı. Âlimlerimiz, Ankebut suresinin 45. âyetini delil getirerek, (En büyük ibadet namazdır) buyurmuşlardır. Allah'ın kullarına iyilik etmenin de büyük ibadet olduğu bildirilmiştir. Onların hidayetlerine vesile olup, Cehennemden kurtulmalarına sebep olmak elbette büyük ibadettir. Bunlar Allah'ın rızasına kavuşturan amellerdir. O hâlde insanların hidayetine sebep olmak için dinin yayılmasına çalışmak, yani dine hizmet etmek en büyük ibadet oluyor. Dine hizmet eden, Allah’ın yolunda cihad eden kimsedir, yani Allah'ın askeridir.

Kur'an, tesbih ve sadaka
Sual: Kur'an okumak, zikir çekmek, sadaka vermek ve nafile oruç tutmak gibi ibadetlerin hangisi daha sevabdır?
CEVAP
Kur'an-ı kerim okumak, daha sevabdır. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Namazda Kur’an okumak namaz dışında okumaktan daha faziletlidir. Namaz dışında Kur’an okumak, [Namazlardan sonra okunan] Sübhanallah, Elhamdülillah ve Allahü ekber söylemekten daha sevabdır. Bu tesbihleri söylemek, sadakadan, sadaka ise, nâfile oruçtan daha faziletlidir. Oruç ise Cehennem ateşine karşı kalkandır.) [Beyhekî]

Amellerin en kıymetlisi
Sual: Dinimizin bildirdiği ibadetlerden, amellerden en kıymetlisi, en efdali hangisidir?
Cevap: Peygamber Efendimiz, amellerin en kıymetlisi konusunda, sual soranların hâllerine uygun olarak, çeşitli cevaplar vermişlerdir. Yahut, zamana uygun olarak cevap vermişlerdir. Mesela, İslâmiyetin başlangıcında, amellerin en efdali, en kıymetlisi cihad idi. Zamanımızda da, amellerin en efdali, yazı ile, neşriyat ile, kâfirlere, mezhepsizlere cevap vermek, Ehl-i sünnet itikadını yaymaktır. Böyle cihad edenlere, para ile, mal ile, beden ile yardım edenler de bunların kazandıkları sevaplara ortak olurlar. Âyet-i kerimeler, hadîs-i şerifler, namazın, zekâttan, sadakadan daha kıymetli olduğunu gösteriyor. Fakat, ölüm hâlinde bulunana bir şey verip, ölümden kurtarmak, namaz kılmaktan daha kıymetli olmaktadır. Bu konu, çeşitli hadîs-i şeriflerde şöyle geçmektedir:
Abdüllah ibni Mes'ûd hazretleri, Allahü teâlânın en çok hangi ameli sevdiğini Resûlullah Efendimizden sordum cevaplarında;
(Vaktinde kılınan namaz) buyurdular. Bazı hadîs-i şeriflerde ise;
(Evvel vaktinde kılınan namazı çok sever) buyurulmuştur. Ondan sonra hangisini çok sever dedim.
(Anaya-babaya iyilik yapmayı) buyurdu. Bundan sonra da hangisini çok sever dedim.
(Allah yolunda cihad etmeyi) buyurdu. Başka bir hadîs-i şerifte;
(Amellerin en iyisi, yemek yedirmektir) buyuruldu. Bir başkasında;
(Selam vermeyi yaymaktır.) Bir başkasında ise;
(Gece, herkes uykuda iken namaz kılmaktır) buyurulmuştur. Başka bir hadîs-i şerifte;
(En kıymetli amel, elinden ve dilinden kimsenin incinmemesidir.) Bir hadîs-i şerifte de;
(En kıymetli amel, cihaddır) buyuruldu. Bir hadîs-i şerifte;
(En kıymetli amel, hacc-ı mebrûrdur.) Yani, hiç günah işlemeden yapılan hacdır buyuruldu.
(Allahü teâlâyı zikretmektir) ve (Devamlı olan ameldir) hadîs-i şerifleri de vardır.

Değerli kardeşimiz,

Alimler, bu konuyu iki şekilde yorumlamışlardır:

1) Bu hadislerdeki farklı ifadeler, konuyla ilgili soru soranların hallerine göre verilen farklı cevaplardan kaynaklanıyor. Örneğin bazı yerlerde “Bu iş en hayırlı iştir.” denilir, fakat bununla mutlak olarak bunun her şeyden daha hayırlı olduğu kastedilmez, yalnız oradaki muhatapların durumuna bakılarak, ilgili işin onlara göre “en hayırlı” olduğuna işaret edilir.

Bu durum, “mukteza-yı hale mutabakattan ibareet olan” belagate uygundur.

2) Bu gibi hadislerde “min=den” harfinin bir şekilde hazfedilmesinden ötürü, mutlak manada ilgili amelin üstünlüğü anlaşılıyor. Hâlbuki “min” harfi nazara alındığında, hadislerdeki ilgili ifadelerden -söz gelişi- “En hayırlı, an faziletli amel namazdır.” manası değil, “En faziletli, en hayırlı amellerden biri de namazdır.” manası anlaşılır.

Buna göre, “Amellerin en hayırlısı imandır.” ifadesi gerçekten mutlak bir üstünlüğü, diğerleri ise duruma göre söylenmiş izafi gerçekler manasında kabul edilir. (bk. Nevevi, Şerhu Müslim, 2/77-78)

İlave bilgi için tıklayınız:

- En hayırlı amel ve en hayırlı kişi diye hadislerde belirtilen birçok ...
- En faziletli, en sevaplı ameller nelerdir? Sevabı en büyük beş hayırlı ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

عن عبد الله بن مسعود رضي الله عنه قال: (سَأَلتُ النبِيَّ صلى الله عليه وسلم : أَيُّ العَمَلِ أَحَبُّ إلى الله؟ قال: الصَّلاَةُ عَلَى وَقتِهَا. قلت: ثم أَيُّ؟ قال: بِرُّ الوَالِدَينِ. قلت: ثم أَيُّ؟ قال: الجِهَادُ في سَبِيلِ الله. قال: حَدَّثَنِي بِهِنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم ولو اسْتَزَدْتُهُ لَزَادَنِي).
[صحيح] - [متفق عليه]
المزيــد ...

...

Abdullah b. Mes'ud -radıyallahu anh- şöyle dedi: Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-'e: Amellerin hangisi Allah'a en sevimlidir? diye sordum. «Vaktinde kılınan namazdır.» buyurdu. Sonra hangisidir? dedim. «Ana babaya iyilik etmektir.» cevabını verdi. Sonra hangisidir? diye sordum. «Allah yolunda cihâd etmektir.» buyurdular. İbn Mes'ud -radıyallahu anh- şöyle dedi: Bunları bana Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- söyledi. Eğer sormaya devam etseydim, O da cevap vermeye devam ederdi.
[Sahih Hadis] - [Muttefekun Aleyh]

İbn Mes'ud -radıyallahu anh- Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem-'e Allah'a yapılan itaatlerin hangisinin daha sevgili olduğunu sormuştur. Amelin, Allah'a sevimliliği artıkça sevabı da o kadar çok olur. Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem- şöyle açıklamıştır: Amelllerin en sevimli olanı, Allah'ın vaktini belirlediği vaktinde kılınan beş vakit namazdır. Çünkü namazda; Allah'ın nidasına bir an önce icabet etmek, O'nun emrini uygulamak ve bu azametli farza özen göstermek vardır. İbn Mes'ud -radıyallahu anh- hayrı murad ettiğinden dolayı bununla yetinmemiş, bilakis Allah'a ikinci derecede sevimli olan ameli sorduğunda Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-: «Ana babaya iyilik etmektir.» cevabını vermiştir. Birincisi yani namaz, yalnızca Allah'ın hakkıdır. Ana babanın hakkı ise Allah'ın hakkından sonra gelir. Ana babanın farz olan hakkından dolayı Allah Teâlâ bu hakkı yüceltmiş, onların haklarını ve onlara yapılan iyiliği kendisini birlemekle birlikte Kuran'ı Kerim'de bir çok yerde zikretmiştir. Senin var olmanda, yetiştirilmende, beslenmende ve sana olan şefkat ve merhametlerinde büyük çaba harcamalarının karşılığıdır. Sonra İbn Mes'ud -radıyallahu anh- sormakta geri kalmayıp, bir sonraki faziletli amelin ne olduğunu sorduğunda Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-: «Allah yolunda cihâd etmektir.» buyurmuştur. Cihat; İslam'ın zirve noktası ve olmazsa olmaz olan direğidir. Cihat ile Allah'ın kelimesi yükselir ve dini yayılır. Terk edilmesiyle ise -Bundan Allah'a sığınırız- İslam yıkılır, ahalisi aşağılık olup izzetlerini kaybeder, malları ellerinden gider, devletler ve yönetimleri zail olur. Cihat; her müslümanın üzerine kuvvetli bir farzdır. Kim gazâ etmeden ve gönlünde gazâ etme arzusu taşımadan vefat ederse, nifaktan bir şube üzerine ölmüştür.

Tercüme:İngilizceFransızcaİspanyolcaUrducaEndonezceBoşnakçaRuscaBengalceÇinceFarsçaTagalogHintliSinhalaUygurKürtHausaPortekizceSevahilce

...

Daha Fazla

• Hadis: «Evlerinizi kabirlere çevirmeyin. Benim kabrimi de çokça ziyaret edilen bayram yerine çevirmeyin. Bana salat getirin, nerede olursanız olun bana salatlarınız ulaşır.»
• Hadis: “Münafıklara sabah ve yatsı namazından daha ağır gelen hiçbir namaz yoktur. Şayet münafıklar bu iki namazda ne kadar çok ecir ve sevap olduğunu bilselerdi, emekleyerek de olsa cemaate gelirlerdi. Şüphe yok ki namazın kılınmasını emredip, sonra kâmet getirilmesini, sonra da birisinin mü'minlere namaz kıldırmasını emredip, ardından da ellerinde odun bağları bulunan adamlarla birlikte gidip, namaza gelmeyenlerin evlerini onlar evlerindeyken ateşe vermeyi içimden geçirdim."
• Hadis: «Büyük günahlardan kaçınıldığı sürece, beş vakit namaz, iki cuma ve iki ramazan, aralarında işlenen günahlara kefaret olur.»
• Hadis: «Şüphesiz ki, haksız olarak Allah’ın malını kullanan kimseler, kıyamet gününde cehennemi hak ederler.»
• Hadis: «Her iyilik bir sadakadır.»
• Hadis: «Ölülere sövmeyin. Çünkü onlar (sağ iken hayırdan ve şerden) gönderdiklerine kavuştular.»
• Hadis: «Bir müslümanın, din kardeşini üç geceden (yani üç günden) fazla terkedip onunla küs durması helâl değildir. İki müslüman karşılaşırlar, biri bir tarafa, öteki öbür tarafa döner. Halbuki o ikisinin en hayırlısı önce selâm verendir.»