522 Hesap Işleyişi

EREĞLİ KÖMÜR HAVZASI AMELEBİRLİĞİ BİRİKTİRME VE YARDIMLAŞMA SANDIĞI BÜTÇE VE MUHASEBE YÖNETMELİĞİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar

Amaç ve kapsam

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, Sandığın; gelir ve gider bütçelerinin hazırlanması, gelir, gider kesin hesabın ve bilançosunun çıkarılması, hesap ve kayıt düzeninde şeffaflık ve tekdüzenin sağlanması, bütün işlemlerin kayıt altına alınması, faaliyetlerinin gerçek mahiyetlerine uygun olarak sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tabloların muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş bütçe ve muhasebe ilkeleri çerçevesinde hazırlanması ve raporlanmasına ilişkin ilke, usul ve esasları düzenlemektir.

Dayanak

MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 11/2/2000 tarihli ve 2000/251 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı Yönetmeliğinin 18 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,

b) Başkan: Sandık Başkanını,

c) Denetleme Kurulu: Sandık Denetleme Kurulunu,

ç) Faaliyet dönemi: Malî yılı,

d) Gelir: İlk defa hesaplara alınacak varlıklar ile yeniden değerleme farkları dışında, öz kaynakta artışa neden olan her türlü işlemi,

e) Gider: İlk defa hesaplara alınacak yükümlülükler ile yeniden değerleme farkları dışında, öz kaynakta azalışa neden olan her türlü işlemi,

f) Harcama yetkilisi: Başkan ve Yönetim Kurulunu,

g) Hesap dönemi: Malî yılı,

ğ) Mali yıl: Takvim yılını,

h) Maliyet bedeli: Bir varlığın satın alınması, üretilmesi veya değerinin artırılması için yapılan harcamalar veya verilen kıymetlerin toplamını,

ı) Muhasebe birimi: Gelir ve alacakların tahsili, giderlerin ve borçların hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemlerini yürüten birimi,

i) Muhasebe yetkilisi: Muhasebe hizmetlerinin yürütülmesinden ve muhasebe biriminin yönetiminden sorumlu olan ve Yönetim Kurulunca görevlendirilen kişiyi,

j) Muhasebe yetkilisi mutemedi: Muhasebe yetkilisi adına ve hesabına para ve parayla ifade edilebilen değerleri geçici olarak almaya, muhafaza etmeye, vermeye, göndermeye yetkili ve bu işlemlerle ilgili olarak doğrudan muhasebe yetkilisine karşı sorumlu olan sosyal tesis resepsiyon görevlilerini,

k) Ön ödeme: İlgili mevzuatında öngörülen hallerde kesin ödeme öncesi avans verilerek yapılan ödemeyi,

l) Öz kaynak: Varlıkları ile yabancı kaynakları arasındaki farkı,

m) Para ve para ile ifade edilebilen değerler: Muhasebe birimine veya muhasebe yetkilisi mutemedine teslim edilip muhafaza ve sorumluluğu altında bulunan tedavüldeki Türk parası ve konvertibl yabancı paralar ile hisse senedi, tahvil ve hazine bonoları, diğer devlet borçlanma senetleri ve bu mahiyetteki değerleri,

n) Rayiç değer: Varlık veya kaynakların değerleme günündeki normal alım satım değerini,

o) Sandık: Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığını,

ö) Sandık Fonu: Geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları ile dönem olumlu faaliyet sonuçları toplamını,

p) Yönetim Kurulu: Sandık Merkez Yönetim Kurulunu,

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Bütçe

Bütçe

MADDE 4 – (1) Sandığın bütçesi, yılbaşından sonuna kadar bir yıla ait gelir ve gider tahminlerini gösteren, gelirlerin toplanmasına, hizmetlerin yapılmasına ve harcamalara izin veren Bakanlık Onaylı bir belgedir. Bütçe; Sandığın plan ve programlarının gerekleri ile fayda ve maliyet unsurları göz önünde tutularak verimlilik, tutumluluk ilkelerine ve hesap dönemine göre hazırlanır ve uygulanır.

Bütçenin bölümleri

MADDE 5 – (1) Bütçe, gelir, gider ve yatırım olmak üzere üç kısımdan meydana gelir. Sandığın gelir ve gider bütçeleri bu Yönetmeliğin 6 ve 7 nci maddelerinde belirtilen fasıllara göre, yatırım bütçesi 8 inci maddeye göre düzenlenir.

Gider bütçesi

MADDE 6 – (1) Sandığın gider bütçesi aşağıdaki fasıllardan oluşur.

a) Personel Giderleri,

b) Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri,

c) Mal ve Hizmet Alımı Giderleri,

ç) Sosyal Tesis Giderleri,

d) Sandık Sosyal Yardımları,

e) İş kazaları Sosyal Yardımları.

(2) Gider bütçesi fasılları kendi içlerinde ihtiyaca göre gider tertipleri şeklinde bir sınıflandırmaya tabi tutulur.

Gelir bütçesi

MADDE 7 – (1) Sandığın gelir bütçesi aşağıdaki fasıllardan oluşur.

a) Aidat gelirleri,

b) Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri,

c) DiÄŸer Gelirler,

ç) Sermaye gelirleri.

(2) Gelir bütçesi fasılları kendi içlerinde ihtiyaca göre gelir tertipleri şeklinde bir sınıflandırmaya tabi tutulur.

Yatırım bütçesi

MADDE 8 – (1) Sandığın geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları ile cari yıl olumlu faaliyet sonuçlarından oluşan biriktirme ve yardımlaşma sandığı fonu, 11/2/2000 tarihli ve 2000/251 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı Yönetmeliğinin 31 inci maddesinde gösterilen sahalarda değerlendirilecek şekilde yatırım bütçesi düzenlenir.

Gider tahmini

MADDE 9 – (1) Bütçenin gider kısmı, sonucu alınmış son üç yılın gider gerçekleşmeleri, fiyat artış endeksleri ile bütçenin uygulanacağı mali yıl içinde yapılması düşünülen işler esas alınarak yapılır.

Gelir tahmini

MADDE 10 – (1) Bütçenin gelir tahmini, kesin sonucu alınmış son üç yılın gelir artış oranları esas alınarak yapılır. Ayrıca, bütçenin uygulanacağı mali yıl içinde kanun, tüzük, yönetmelik ve toplu iş sözleşmeleri ile aidat veya ücret oranlarında değişiklik yapılmışsa veya yapılan yatırımlardan gelir elde edilmeye başlanılmışsa ya da herhangi bir nedenle gelirlerde artış meydana gelecekse bu ve benzeri hususlar ile tahakkuk ettirildiği yıl içinde tahsil edilemeyen ve sonraki yıllara devreden alacaklardan, cari yıl içinde tahsili tahmin edilenler gelir tahminlerinde dikkate alınır.

Gelirlerin dayanakları

MADDE 11 – (1) Sandığın gelirleri Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulacak yönetmelikle konulur, değiştirilir ve kaldırılır. Yönetmelikte öngörülen gelirler dışında hangi ad altında olursa olsun başkaca gelir elde edilemez ve gelirlerin artırılmasına yönelik herhangi bir işlem yapılamaz.

Gelirlerin toplanması sorumluluğu

MADDE 12 – (1) Sandık gelirlerinin tahakkuk ve tahsil iş ve işlemlerinden sorumlu olanlar bu işlemlerin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumludur.

Bağış ve yardımlar

MADDE 13 – (1) Herhangi bir gerçek veya tüzel kişiden sandıkça verilen hizmetin karşılığı olarak veya bu hizmetlerle ilişkilendirilerek bağış ve yardım toplanamaz, benzeri adlar altında tahsilat yapılamaz.

(2) Sandığa yapılan her türlü bağış ve yardımlar bütçeye gelir kaydedilir. Nakdi olmayan bağış ve yardımlar ilgili mevzuatına göre değerlendirmeye tabi tutulur ve kayıt altına alınır.

(3) Üyelerinin yararına kullanılmak üzere yapılan şartlı bağış ve yardımlar, bütçedeki bağış ve yardımlar faslına gelir ve şart kılındığı amaca harcanmak üzere yine bütçedeki bağış ve yardımlar faslına ödenek kaydedilir. Bu ödenekten amaç dışında başka bir fasıla aktarma yapılamaz.

(4) Bu ödeneklerden malî yıl sonuna kadar harcanmamış olan tutarlar, bağış ve yardımın amacı gerçekleşinceye kadar ertesi yıl bütçesine devir olunarak ödenek kaydedilir.

(5) Bağış ve yardımlar, kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiği takdirde, bütçeye gider kaydıyla ilgilisine geri verilir. Şartlı bağış ve yardımın zamanında kullanılmaması nedeniyle doğacak zararlar ile amaç dışı kullanım nedeniyle yapılan harcamaların sorumluluğu tespit edilenlere ödettirilir.

(6) Madencilik sektöründe meydana gelebilecek iş kazaları sonucu toplanabilecek bağış ve yardımlar, kazaya maruz kalanlara veya aile bireylerine sürekli gelir sağlamak amacıyla Sandığa aktarılabilir. Aktarılan bağış ve yardımlar, hesap planı içinde özel fonlar hesaplarında takip edilir.

Bütçenin hazırlanması, görüşülmesi ve onayı

MADDE 14 – (1) Sandığın bütçesi muhasebe birimince hazırlanarak 30 Kasım gününe kadar Yönetim Kuruluna sunulur, Yönetim Kurulunda incelenerek uygun görülen bütçe en geç 15 Aralık tarihine kadar Bakanlık onayına sunulur. Bakanlıkça Onaylanan bütçe kesinleşir ve 1 Ocak-31 Aralık tarihleri arasında uygulanmak üzere Aralık ayının sonuna kadar Başkanlığa gönderilir.

Aktarma

MADDE 15 – (1) Bütçenin herhangi bir faslında veya fasıl maddesinde bulunan ve o hesap döneminde kullanılmayacağı anlaşılan ödeneklerden alınarak, ödenek ihtiyacı olan diğer gider fasıllarına ve fasıl maddelerine yapılan eklemeye aktarma denir.

(2) Sandık bütçesinde; fasıllar arasındaki aktarmalar ile fasıl maddeleri arasındaki aktarmalar başkanın teklifi Yönetim Kurulunun kararıyla yapılır.

Ek ve olağanüstü ödenek

MADDE 16 – (1) Bütçenin herhangi bir faslında veya fasıl maddesinde tertibi bulunduğu halde ihtiyaca yetmeyeceği anlaşılan ödeneğe, bütçenin diğer tertiplerindeki ödeneklere dokunmadan yapılan ilaveye "ek ödenek" denir.

(2) Bütçenin herhangi bir faslında veya fasıl maddesinde tertibi bulunmadığı halde, yapılmasında zorunluluk bulunan bir harcama için bütçeye konulan ödeneğe "olağanüstü ödenek" denir.

(3) Ek ve olağanüstü ödenek ancak bütçe yılı içerisinde ilave edilebilir veya konulabilir.

(4) Ek ödeneğin ilave edilmesi veya olağanüstü ödeneğin konulması başkanın teklifi, Yönetim Kurulunun kararı ve bakanlığın onayı ile olur.

Kesin hesabın görüşülmesi ve onaylanması

MADDE 17 – (1) Kesin hesap; mizan, bilanço ile faaliyet sonuçları tablosundan oluşur.

(2) Kesin hesap, muhasebe birimince hazırlanarak en geç Nisan ayının 30 uncu gününe kadar Başkana ve Denetleme Kuruluna sunulur. Başkan, Kesin hesabı Denetleme Kurulu raporu ile beraber görüşülmek üzere Yönetim Kuruluna sunar. Yönetim Kurulunda karara bağlanan kesin hesap en geç 15 Haziran tarihine kadar Bakanlığın onayına sunulur.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Temel Kavram ve Ä°lkeler

Temel muhasebe kavramları

MADDE 18 – (1) Sandığın muhasebesi, muhasebe ilke ve kurallarının dayanağını oluşturan ve aşağıda belirtilen kavramlara göre yürütülür:

a) Sosyal sorumluluk: Muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki sorumluluğunu belirtir ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını gösterir. Sosyal sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında, belli kişi ya da grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

b) Süreklilik: Sandığın faaliyetleri, herhangi bir zaman sınırlamasına tabi olmaksızın sürdürülür.

c) Dönemsellik: Sandığın faaliyetleri, belirli dönemlerde raporlanır ve her dönemin faaliyet sonuçları diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanır.

ç) Parayla ölçülme: Parayla ölçülebilen ekonomik olay ve işlemlere ilişkin muhasebe kayıtları, ortak ölçü olarak ulusal para birimi ile yapılır.

d) Maliyet esası: Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün olmayan kalemler hariç, edinilen varlık ve hizmetler, bunların elde edilme maliyet bedelleriyle muhasebeleştirilir. Maliyet bedeli tespit edilemeyen varlık ve kaynakların değerlemesine ilişkin hükümler saklıdır.

e) Belgelendirme: Muhasebe kayıtları, gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş belgelere dayandırılır.

f) Tutarlılık: Muhasebe uygulamalarının, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların birbirini izleyen dönemlerde tutarlı bir şekilde karşılaştırılabilirliğinin sağlanması esastır. Uygulanan muhasebe politikalarının değişmesi durumunda, değişikliklerin ve malî etkilerinin malî tablo dipnotlarında açıklanması zorunludur.

g) Tam açıklama: Mali tablolar, bu tablolardan yararlanacak olanların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır şekilde düzenlenir.

ğ) Önemlilik: Bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin, mali tablolarda yer verilecek önemde olması esastır.

h) İhtiyatlılık: Muhasebe uygulamasında muhtemel risklere ve olaylara karşı bu Yönetmelikte belirtilen durumlarda karşılık ayrılır. Faaliyet sonucunu değiştirmeye yönelik olarak gizli yedekler ya da gereğinden fazla karşılık ayrılamaz.

Bilanço ilkeleri

MADDE 19 – (1) Bilanço ilkelerinin amacı, Sandığın tasarrufundaki kaynaklar ile bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıtlarının yapılması, mali tablolarının hazırlanması ve raporlanması yoluyla, belli bir tarihte Sandığın mali durumunun ilgililer için saydam ve gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır.

(2) Bilanço Yönetmelik ekinde belirtilen şekil (Örnek No:5) ve Bu Yönetmeliğin 65 inci maddesindeki esaslara göre hazırlanarak sunulur. Bilançolar hesap tipinde hazırlanır. Hesap tipi bilançonun sol tarafında varlıklar, sağ tarafında ise yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar yer alır.

(3) Bu amaç doğrultusunda benimsenen bilanço ilkeleri; varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar itibarıyla Yönetmeliğin 20, 21 ve 22 nci maddelerinde belirtilmiştir.

Varlıklara ilişkin ilkeler

MADDE 20 – (1) Varlıklara ilişkin ilkeler şunlardır:

a) Varlıklar, likidite durumlarına göre dönen ve duran varlıklar ana hesap gruplarına ayrılır. Dönen varlıklar ana hesap grubu; hazır değerler, menkul kıymet ve varlıklar, faaliyet alacakları, diğer alacaklar, stoklar, gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları ile diğer dönen varlıklar hesap gruplarına, duran varlıklar ana hesap grubu ise; faaliyet alacakları, diğer alacaklar, mali duran varlıklar, maddi duran varlıklar, gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları ile diğer duran varlıklar hesap gruplarına ayrılır.

b) Sandığın bir yıl ya da normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüştürülebilecek ya da kullanılarak tüketilecek varlık ve alacakları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir.

c) Sandığın bir yıl ya da normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşmesi öngörülmeyen ve hizmetlerinden bir faaliyet döneminden daha uzun süre yararlanılacak varlıklar ve vadesi bir yılı aşan alacakları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde, bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır.

ç) Bilançodaki varlıkların, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterilebilmesi için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur. Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili kalemler için, yapılacak değerleme sonucu, gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılır. Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.

d) Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların, diğer duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilir.

e) Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler muhasebeleştirilir ve bilançoda gösterilir. Varlıklar arasında yer alan alacaklara ilişkin olarak tahakkuk eden ancak, tahsil zamanı gelmeyen faiz alacakları ilgili hesaplarda gösterilir.

f) Mal ve hizmet karşılığı teminat veya depozito olarak verilen tutarlar, varlıklar içinde gösterilir.

g) Stokların hesaplarda izlenmesine karar verilmesi halinde, tüketimde kullanmak amacıyla edinilen malzemeler maliyet bedelleriyle dönen varlıklar içindeki ilgili hesaplara kaydedilir ve raporlanır. Bunlardan yapılan satışlar, tüketimler veya kullanımlar stok hesaplarından düşülerek karşılıkları duruma göre ilgili varlık veya gider hesaplarına kaydedilir.

ğ) Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot ya da eklerinde gösterilir.

h) Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot ya da eklerinde açıkça belirtilir. Bu ilke, alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatlar için de geçerlidir. Ayrıca, Sandığın varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının bilanço dipnot ya da eklerinde açıkça gösterilmesi gerekir.

Yabancı kaynaklara ilişkin ilkeler

MADDE 21 – (1) Yabancı kaynaklara ilişkin ilkeler şunlardır:

a) Yabancı kaynaklar vade yapılarına göre kısa vadeli yabancı kaynaklar ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap gruplarına ayrılır. Kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu; faaliyet borçları, emanet yabancı kaynaklar, ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler, borç ve gider karşılıkları, gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkukları ve diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar hesap gruplarına, uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu ise; faaliyet borçları, emanet yabancı kaynaklar, borç ve gider karşılıkları, gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları ve diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar hesap gruplarına ayrılır.

b) Sandığın bir yıl ya da normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir.

c) Sandığın bir yıl ya da normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar, kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır.

ç) Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen gelirler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler tahakkuk tarihinde muhasebeleştirilir ve bilançoda gösterilir. Yabancı kaynaklar arasında yer alan borçlara ilişkin olarak tahakkuk eden ancak, ödeme zamanı gelmeyen faiz borçları ilgili hesaplarda gösterilir.

d) Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, Sandığın bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilerek bilançoda gösterilir. Sandığın bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen durumları da bilançonun dipnotlarında açık olarak belirtilir.

Öz kaynaklara ilişkin ilkeler

MADDE 22 – (1) Öz kaynaklara ilişkin ilkeler şunlardır:

a) Öz kaynaklar ana hesap grubu; net değer, yeniden değerleme farkları, özel fonlar, geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları ve geçmiş yıllar olumsuz faaliyet sonuçları ile dönem faaliyet sonuçları hesap gruplarına ayrılır.

b) İlk açılış bilançosuna dahil edilememiş bulunan varlık ve yabancı kaynakların envanteri yapıldıkça belirlenen değeri ilgili varlık veya yabancı kaynak hesabına ve net değere ilave edilir.

c) Öz kaynakların devam ettirilmesi ve korunması gerekir. Sandıkta herhangi bir zararın ortaya çıkması, herhangi bir nedenle öz kaynaklarda meydana gelen azalmalar, hem dönemsel hem de kümülatif olarak izlenir ve kaydedilir.

Nazım hesaplara ilişkin ilkeler

MADDE 23 – (1) Nazım hesaplara ilişkin ilkeler şunlardır:

a) Sandığın varlık, kaynak, gelir ve gider hesaplarının dışında, muhasebenin bilgi verme ve izleme görevi yüklediği işlemleri, muhasebe disiplini altında toplanması istenen işlemleri ile gelecekte doğması muhtemel hak ve yükümlülüklerine ilişkin işlemlerini izlemek üzere nazım hesaplar kullanılır.

b) Nazım hesaplar, yalnızca ilgili olduğu diğer nazım hesaplarla karşılıklı olarak borç ve alacak çalışan hesaplardan oluşur. Bu hesaplar mizanda ve bilançonun dipnotunda gösterilir.

Faaliyet sonuçları tablosu ilkeleri

MADDE 24 – (1) Faaliyet sonuçları tablosu ilkelerinin amacı, gelirler, giderler, olumlu veya olumsuz faaliyet sonuçlarına ait hesapların belli dönemlere ait faaliyet sonuçlarını doğru olarak göstermelerini sağlamaktır.

(2) Bu amaç doğrultusunda benimsenen faaliyet sonuçları tablosu ilkeleri şunlardır:

a) Sandığın faaliyetlerine ilişkin gelir ve gider işlemleri tahakkuk esasına dayalı olarak gelir ve giderler hesaplarında izlenir.

b) Gerçekleşmemiş gelirler ve giderler gerçekleşmiş gibi ya da gerçekleşenler gerçek tutarından fazla ya da az gösterilemez. Belli bir dönem ya da dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem ya da dönemlerin başında ve sonunda hesap kesimi işlemleri yapılır.

c) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile diğer duran varlıklar için uygun amortisman ayrılır.

ç) İhtiyatlılık ilkesi gereği tahsili şüpheli hale gelen alacaklar için hesaplanan karşılıklar gider olarak muhasebeleştirilir ve raporlanır.

d) Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Harcama Yetkililerinin Yetki ve SorumluluÄŸu

Harcama yetkililerinin yetki ve sorumluluÄŸu

MADDE 25 – (1) Bütçeden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama talimatında; hizmetin gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır.

(2) Harcama yetkilisi harcama yetkisini; yardımcılarına, yardımcısı olmayanlar ise hiyerarşik olarak bir alt kademedeki yöneticilere, kısmen veya tamamen devredebilirler. Harcama yetkisinin devredilmesi idari ve mali açıdan sorumluluğu ortadan kaldırmaz.

(3) Harcama yetkisi aşağıdaki şartlara uygun olarak devredilir:

a) Yetki devri yazılı olmak zorundadır.

b) Devredilen yetkinin sınırları açıkça belirlenmiş olmalıdır.

c) Muhasebe yetkilisine yazılı olarak bildirilmelidir.

(4) Harcama yetkilisi, harcama talimatının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve ilgili mevzuata göre yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.

(5) Kanunların verdiği yetkiye istinaden Yönetim Kurulu, komisyon ve benzeri kurul veya komisyon kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul veya komisyona ait olur.

(6) Harcama yetkilisinin kanunî izin, hastalık, geçici görev, disiplin cezası uygulaması, görevden uzaklaştırma ve benzeri nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması halinde, harcama yetkilisi, anılan görevi yürütmekle görevlendirilen kişidir.

Gerçekleştirme görevlileri ve sorumluluğu

MADDE 26 – (1) Gider gerçekleştirme görevlileri; harcama talimatı üzerine, işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.

(2) Harcama yetkilisi, kendisine en yakın üst kademe yöneticilerinden birisini veya birkaçını gider gerçekleştirme görevlisi olarak görevlendirir.

(3) Gelir gerçekleştirme görevlileri; Sandık gelirlerinin tahakkuk ve takip işlemlerini yürütürler.

(4) Gider ve gelir gerçekleştirme görevlileri, kendilerine verilen görevlerin mevzuatına ve usulüne uygun olarak yürütülmesinden, düzenledikleri belgelerin doğruluğundan ve diğer gerçekleştirme görevlileri tarafından düzenlenen belgeler üzerinde yapmaları gereken kontrollerden sorumludurlar.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Muhasebe Yetkilisinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

Muhasebe yetkilisinin görev ve yetkileri

MADDE 27 – (1) Muhasebe yetkilisinin görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir:

a) Gelirleri ve alacakları ilgili mevzuatına göre tahsil etmek, yersiz ve fazla tahsil edilenleri ilgililerine iade etmek.

b) Giderleri ve borçları hak sahiplerine ödemek.

c) Para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetleri almak, saklamak ve ilgililere vermek veya göndermek.

ç) Yukarıdaki bentlerde sayılan işlemlere ve diğer mali işlemlere ilişkin kayıtları usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutmak, belge ve bilgileri her türlü müdahaleden bağımsız olarak düzenlemek.

d) Bu Yönetmelik gereğince düzenlenmesi gereken belge ve bilgileri, belirtilen sürelerde ilgili yerlere düzenli olarak vermek.

e) Muhasebe hizmetlerine ilişkin defter, kayıt ve belgeleri ilgili mevzuatında belirtilen sürelerle muhafaza etmek ve denetime hazır bulundurmak.

f) Muhasebe yetkilisi mutemetlerinin hesap, belge ve işlemlerini ilgili mevzuatında öngörülen zamanlarda denetlemek veya muhasebe biriminden uzak yerlerde görev yapan muhasebe yetkilisi mutemedinin bulunduğu yerdeki birim yöneticisinden kontrol edilmesini istemek.

g) Hesabını kendinden sonra gelen muhasebe yetkilisine devretmek, devredilen hesabı devralmak.

ğ) Muhasebe birimini yönetmek.

h) Diğer mevzuatla verilen görevleri yapmak.

Muhasebe yetkilisinin sorumlulukları

MADDE 28 – (1) Muhasebe yetkilileri;

a) Bu Yönetmeliğin 27 nci maddesinde sayılan hizmetlerin zamanında yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından,

b) Mutemetleri aracılığıyla aldıkları ve elden çıkardıkları para ve parayla ifade edilen değerler ile bunlarda meydana gelen kayıplardan,

c) Ön ödeme ile kesin ödemelerin yapılması ve ön ödemelerin mahsubu aşamalarında tediye fişi, mahsup fişi ve eki belgelerin usulünce incelenmesi ve kontrolünden,

ç) Yersiz ve fazla tahsil edilen tutarların ilgililerine geri verilmesinde, geri verilecek tutarın, düzenlenen belgelerde öngörülen tutara uygun olmasından,

d) Ödemelerin muhasebe kayıtlarına alınma sırasına göre yapılmasından,

e) Rücu hakkı saklı kalmak kaydıyla, kendinden önceki muhasebe yetkilisinden hesabı devralırken göstermediği noksanlıklardan,

f) Muhasebe yetkilisi mutemetlerinin hesap, belge ve işlemlerini ilgili mevzuata göre kontrol etmekten,

g) Yetkili mercilere hesap vermekten,

sorumludurlar.

(2) Muhasebe yetkililerinin yapacakları kontrollere ilişkin sorumlulukları, görevleri gereği incelemeleri gereken belgelerle sınırlıdır.

(3) Muhasebe yetkililerinin ret ve iadelere ilişkin fazla ve yersiz ödemelerde sorumluluğu, bu Yönetmeliğin 32 nci maddesi uyarınca yapması gereken kontrollerle sınırlıdır.

Yetkisiz tahsil ve ödeme yapılamayacak haller ile birleşemeyecek görevler

MADDE 29 – (1) Yönetim Kurulunca yetkili kılınmamış hiçbir gerçek veya tüzel kişi Sandık adına tahsilat ve ödeme yapamayacağı gibi muhasebe hizmeti de veremez.

(2) Usulüne göre atanmadığı halde muhasebe hizmetlerinden bir kısmını veya tamamını kendiliğinden yapanlar ile yapılması konusunda emir veren yöneticiler hakkında, Bakanlıkça inceleme sonucu belirlenecek mali sorumlulukları saklı kalmak üzere, adli ve idari yönden de ayrıca işlem yapılır.

(3) Harcama yetkilisi ile muhasebe yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez.

Görev, yetki ve sorumlulukların devri

MADDE 30 – (1) Muhasebe yetkilileri, yönetmelikle kendilerine verilen görev ve yetkilerinden bir kısmını Başkan onayıyla yardımcısına devredebilirler.

(2) Muhasebe yetkilileri hakkındaki sorumluluk, devredilen işlerle ilgili olarak görev ve yetki devri yapılanlar ile muhasebe biriminden uzak yerlerde görev yapan muhasebe yetkilisi mutemedinin bulunduğu yerdeki birim yöneticisi hakkında da uygulanır.

(3) Muhasebe yetkilileri devrettikleri görev ve sorumlulukların, yardımcılar tarafından usulüne uygun olarak yerine getirilip getirilmediğini gözetmekle yükümlüdür.

(4) Devredilen görev ve yetki sınırları içerisinde olmakla birlikte, yardımcılar tarafından tereddüde düşülen konulardaki işlemler, uygun bulunması halinde muhasebe yetkilileri tarafından sonuçlandırılır.

Muhasebe yetkilisi mutemetleri

MADDE 31 – (1) Muhasebe yetkilisi adına ve hesabına para ve parayla ifade edilebilen değerleri geçici olarak almaya, vermeye ve göndermeye yetkili olanlar muhasebe yetkilisi mutemedidir. Muhasebe yetkilisi mutemetleri, bu işlemlerle ilgili olarak doğrudan muhasebe yetkilisine karşı sorumludur. Muhasebe yetkilisinin muvafakati alınarak seçilecek personel, harcama yetkilisi tarafından muhasebe yetkilisi mutemedi olarak görevlendirilir.

ALTINCI BÖLÜM

Ödeme Öncesi Belgelerin Kontrolü, Ödemelerde Öncelik,

Alacakların İzlenmesi, Muhafaza Sorumluluğu

Muhasebe yetkililerince ödeme onayları ve ekleri üzerinde yapılacak kontroller

MADDE 32 – (1) Muhasebe yetkilileri ödeme onayları ve ekleri üzerinde;

a) Ödemenin çeşidine göre ilgili mevzuatında belirlenen belgelerin tamam olmasını,

b) Maddi hata bulunup bulunmadığını,

c) Hak sahibinin kimliÄŸine iliÅŸkin bilgileri,

ç) Yetkililerin imzasını,

kontrol etmekle yükümlüdürler.

(2) Muhasebe yetkilileri, yukarıda belirtilen kontroller dışında kontrol ve inceleme yapamaz; ödemelerde ilgili mevzuatında düzenlenmiş belgeler dışında belge arayamaz. Yukarıda sayılan konulara ilişkin hata veya eksiklik bulunması halinde ödeme yapamaz ve ödemeye zorlanamaz.

(3) Muhasebe yetkilileri, ödeme onayı eki belgelerin, ödemesi yapılacak giderin çeşidine ve alım şekline göre kıyasen uygulanacak 31/12/2005 tarihli ve 26040 (3. Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliğinde ve özel mevzuatında öngörülen belgelerden olmasını ve bu belgelerin eksiksiz olarak ödeme talimatı ekine bağlanmasını kontrol etmekten, belgelerin alınan mal veya hizmet ya da yapılan iş bazında miktar veya ara toplam olarak bütçedeki tertiplerine uygunluğunun kontrolünden ve doğruluğundan sorumludur.

(4) Muhasebe yetkililerinin maddi hataya ilişkin sorumlulukları; bir mali işlemin muhasebeleştirilmesine dayanak teşkil eden karar, onay, sözleşme, hakediş raporu, bordro, fatura, alındı ve benzeri belgelerde; gelir, alacak, gider ya da borç tutarının tespit edilmesine esas rakamların hiçbir farklı yoruma yer vermeyecek biçimde, bilerek veya bilmeyerek yanlış seçilmesi, oranların yanlış uygulanması, aritmetik işlemlerin yanlış yapılması ve muhasebeleştirmeye esas toplamlarının muhasebeleştirme belgesinde ilgili hesaplara noksan veya fazla kaydedilmek suretiyle yapılan yersiz ve fazla alma, verme, ödeme ve gönderilmesiyle sınırlıdır. Teknik nitelikteki belgelerde, bu niteliğe ilişkin olarak yapılmış maddi hatalardan bu belgeleri düzenleyen ve onaylayan gerçekleştirme görevlileri sorumlu olup, muhasebe yetkililerinin bu belgelere ilişkin sorumlulukları aritmetik işlemlerdeki yanlışlıklarla sınırlıdır.

(5) Muhasebe yetkilileri, ön ödemeler ile geri verilecek para ve para ile ifade edilen değerlere ilişkin olarak düzenlenen muhasebeleştirme belgeleri ve ekleri üzerinde de birinci fıkrada belirtilen hususları kontrol etmekle yükümlüdürler.

Ödeme öncesi kontrol süresi

MADDE 33 – (1) Ödeme onayları, muhasebe birimine geliş tarihinden itibaren, en geç beş iş günü içinde incelenir, uygun bulunanlar Sandığın nakit mevcudu dikkate alınmak suretiyle tutarları hak sahiplerine nakden veya çek düzenlenmek ya da banka hesabına aktarılmak suretiyle ödenir. Eksik veya hatalı olan ödeme onayları ve eki belgeler, düzeltilmek veya tamamlanmak üzere en geç, hata veya eksikliğin tespit edildiği günü izleyen iki iş günü içinde gerekçeleriyle birlikte harcama yetkilisine yazılı olarak gönderilir. Hata veya eksiklikleri tamamlanarak tekrar muhasebe birimine verilenler, en geç iki iş günü sonuna kadar incelenerek ödeme işlemi gerçekleştirilir.

(2) Hak sahiplerinin banka hesaplarına aktarılmaksızın kasadan veya çek düzenlenmek suretiyle bankadan yapılabilecek ödeme tür ve tutarları ile kontrol, muhasebeleştirme ve ödeme süresini yeniden belirlemeye, Başkan yetkilidir.

Ödemelerin yapılmasında öncelik

MADDE 34 – (1) Sandığın nakit mevcudunun tüm ödemeleri karşılayamaması halinde giderler, muhasebe kayıtlarına alınma sırasına göre ödenir. Ancak, bu ödemelerin yapılmasında sırasıyla;

a) Katkı payları hariç olmak üzere özlük haklarına ilişkin ödemelere,

b) Kanunları gereğince diğer kamu idarelerine ödenmesi gereken vergi, resim, harç, prim, fon kesintisi, pay ve benzeri tutarlara,

c) Sandık üyelerine yapılan ödemeler,

ç) İhalesi yapılan temizlik, yemek hazırlama ve dağıtım, güvenlik, bilgisayar sistemlerine yönelik hizmet alımları gibi yoğun emek gerektiren, düzenli ve kesintisiz yürütülmesi gereken hizmetlere ilişkin ödemelere,

öncelik verilir.

(2) Sandığın nakit mevcudunun yeterli olması durumunda ödemeler, ödeme onaylarının muhasebe biriminin kayıtlarına giriş sırasına göre yapılır. Ödeme onayları ve eki belgeler üzerinde bu Yönetmeliğin 32 nci maddesine göre yapılan kontroller sonucunda noksanlığı tespit edilerek tamamlanmak üzere Sandığın ilgili birimine iade edilen ödeme onaylarındaki tutar, noksanlık tamamlanarak muhasebe birimi kayıtlarına alınır ve yeni giriş sırasına göre ödenir.

Alacakların takip ve tahsil sorumluluğu

MADDE 35 – (1) Alacakların takip edilerek tahsil edilmesi muhasebe yetkilisinin sorumluluğundadır.

(2) Muhasebe yetkilisi, alacakların takibi için gerekli bilgileri ve belgeleri düzenli olarak Başkanlığa vermekle yükümlüdür.

(3) Muhasebe yetkilisi, ilgili mevzuatına göre tahakkuk ettirilerek tahsil edilebilir hale gelmiş gelir ve alacakları ilgili hesaplara kaydederek, nakden veya mahsuben tahsil edilmesinden sorumludur.

Para ve para ile ifade edilen değerlerin muhafazasında sorumluluk

MADDE 36 – (1) Muhasebe yetkilileri; muhasebe birimlerine teslim edilen para ve parayla ifade edilen değerlerin ilgili mevzuatında öngörüldüğü şekilde alınmasını, muhafaza edilmesini ve gerekli güvenlik tedbirlerinin alınmasını sağlamakla yükümlüdür. Muhasebe yetkilileri; muhasebe biriminin vezne ve ambarlarında para ve parayla ifade edilen değerleri alıp veren muhasebe yetkilisi mutemetlerini her on beş günde en az bir defa, belirsiz günlerde ve her hâlükârda yıl sonunda vezneyi kontrol ederek kayıp ve noksanlık olmaması için gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler. Bu görevin gereği gibi yerine getirilmemesi nedeniyle meydana gelecek kayıp ve noksanlıklardan genel hükümlere göre sorumludurlar.

(2) Yangın, sel, deprem, yer kayması, çığ düşmesi gibi afet halleri ile savaş veya askeri ve idari sebeplerle tahliye ya da hırsızlık gibi nedenlerle veznede kayıp veya noksanlık meydana gelmesi halinde, muhasebe yetkililerince durum derhal en yakın amire yazılı olarak bildirilir. Ayrıca, muhasebe yetkilileri olaya ilişkin delillerin kaybolmaması için gerekli tedbirleri alır. Sorumluluğun ibrası için muhasebe yetkilileri olayı öğrendikleri günden itibaren en geç on beş gün içinde, bağlı oldukları birime başvurur. Bu durumda muhasebe yetkilisinin sorumluluğu, bağlı olunan birimin üst yöneticisinin görüşleri alınarak Yönetim Kurulu tarafından hükme bağlanır.

Giderlerin ödenmesine ilişkin belgeler

MADDE 37 – (1) Sandık bütçesinden yapılacak personel giderleri, yapım işleri, mal ve hizmet alımı giderleri harcamalarında ödeme onayına bağlanacak kanıtlayıcı belgeler hakkında, Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği kıyasen, Sandık sosyal yardımlarına ilişkin harcamalarda Yönetim Kurulu kararı ile çıkarılan Yönerge hükümleri uygulanır.

Ön ödeme işlemleri

MADDE 38 – (1) İvedi ve zorunlu durumlarda belirli bir iş veya amacın gerçekleştirilmesi için Yönetim Kurulunca belirlenecek miktarda bu iş veya amaç için görevlendirilecek personele avans verilir.

(2) Sandık işleri için il dahili veya il dışına görevlendirilen personele, Sandık organlarında görevli üyelere görev süresi dikkate alınarak yol ve harcırah avansı verilebilir.

(3) Bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen avanslar avansın verildiği tarihten itibaren bir ay içinde, ikinci fıkrasında belirtilen avanslar ise görevin bitimini takip eden bir ay içinde ve herhalükarda yıl sonunda kapatılır.

(4) 7/11/2007 tarihli ve 26693 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı İhale Yönetmeliğine göre yapılacak işlemlerdeki avanslar hususunda ilgili mevzuatındaki hükümler uygulanır.

(5) Sandık personeline yapılacak istihkak avansları hususunda toplu iş sözleşmesi hükümleri uygulanır.

(6) Üzerinde avans olanlara bu avansları kapatılmadan tekrar avans verilmez.

(7) Avansların takibi ve zamanında kapatılmasından muhasebe yetkilisi sorumludur.

YEDİNCİ BÖLÜM

Muhasebe Kuralları ve Uygulanması

Muhasebe iÅŸlemi

MADDE 39 – (1) Sandığın bir kamu idaresi veya diğer üçüncü kişilerle olan karşılıklı ekonomik ilişkileri veya Sandığın kendi içinde muhasebe işlemi olarak değerlendirilmesi ve raporlanması gereken ve para cinsinden ifade edilebilen her türlü işlemi muhasebe işlemidir. Muhasebe işlemi; karşılıklı yükümlülük doğuran mübadele ilişkisi, bir mal veya hizmetin karşılıksız olarak başka bir kuruma veya diğer üçüncü kişilere devri, Sandığın kendi içinde muhasebe işlemi olarak değerlendirilmesi gereken ve para cinsinden ifade edilebilen amortisman hesaplanması, yeniden değerleme yapılması, stokların kullanılması ve benzeri şekillerde gerçekleşir.

İşlemlerin belgeye dayanması ve belge düzeni

MADDE 40 – (1) Bütün muhasebeleştirme işlemlerinin kanıtlayıcı belgelere dayandırılması zorunludur. Kanıtlayıcı belgeler, muhasebeleştirme belgesinin hazırlanmasını gerektiren ve/veya ilgili mevzuatında belirtilen belgelerden oluşur.

Kayıt zamanı, gelir ve giderlerin yılı

MADDE 41 – (1) Bir ekonomik değer yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilir.

(2) Hesaplar malî yıl esasına göre tutulur.

(3) Gelir ve giderler tahakkuk ettirildikleri malî yılın hesaplarında gösterilir.

Çift taraflı kayıt sistemi

MADDE 42 – (1) Sandığın her türlü muhasebe işlemi çift taraflı kayıt sistemine göre kaydedilir. Bir hesaba borç veya alacak kaydedilen tutar, başka hesap ya da hesaplara alacak veya borç kaydedilir.

Kayıt düzeni ve kayıt düzeltmesi

MADDE 43 – (1) Sandığın muhasebe birimleri, muhasebe işlemlerini, gerçekleşme sırasına göre düzenli bir şekilde hesap dönemi başında “1”den başlamak üzere hesap döneminin sonuna kadar numaralandırarak kaydederler. Muhasebe kayıtları ancak yeni bir muhasebe kaydı ile düzeltilir. Muhasebe belgesinde düzeltme işleminin gerekçesine yer verilir.

Yabancı para cinsinden yapılan işlemler ve kur değişiklikleri

MADDE 44 – (1) Yabancı para cinsinden yapılan işlemler, fiyatı yabancı para cinsinden belirlenen mal ve hizmetlerin alım ve satımları, yabancı para cinsinden bir varlığın elde edilmesi veya elden çıkarılması ve yabancı para cinsinden bir yükümlülüğün oluşması veya yerine getirilmesi gibi işlemlerdir.

(2) Yabancı para cinsinden yapılan işlemler ve faaliyetler ulusal para birimi cinsinden kaydedilir. Ulusal para dışında yabancı bir para cinsinden raporlama yapılması halinde yabancı paranın cinsi ve yabancı para cinsinden raporlama yapılmasının nedenlerinin dipnotlarda belirtilmesi gerekir. Yabancı para cinsinden yapılan bir işlem ve faaliyet, işlem ve faaliyetin gerçekleştiği tarihteki kur üzerinden kaydedilir.

(3) Yabancı paralar ve yabancı para cinsinden izlenen varlıklar ve yabancı kaynaklar, raporlama tarihinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenen döviz satış kuru üzerinden değerlemeye tabi tutulur ve değerleme günündeki kur üzerinden muhasebe kayıtlarında gösterilir.

(4) Yabancı para cinsinden yapılan parasal bir işlemin ilk kayda alındığı gün ile değerleme günü ya da ödeme günü veya tahsilat yoluyla kayıtlardan çıkarıldığı gün arasındaki kurlarda değişme olduğunda ortaya çıkan kur farkları oluştukları dönemlerde gelir veya gider olarak kaydedilir.

İç imkânlarla üretilen maddi duran varlıklar

MADDE 45 – (1) Sandığın bizzat kendi imkânlarıyla ürettikleri maddi duran varlıkların üretimi için yapılan giderler, işlem tarihindeki maliyet bedeli üzerinden ilgili varlık hesaplarına kaydedilir.

Mali varlıklar ve sınıflandırılması

MADDE 46 – (1) Mali varlıklar; kasadaki nakit, banka hesaplarındaki mevcutlar, verilen borçlardan doğan alacaklar, senet, tahvil ve benzeri menkul kıymetler, bir sözleşmeden doğan alacağı ifade eden haklar ve hesaplarda kayıtlı alacaklar gibi maddi ve maddi olmayan varlıklar dışındaki her türlü değerleri kapsar. Mali varlıklar, kaynaklarına ve türlerine göre sınıflara ayrılarak kaydedilir.

Mali olmayan varlıklar ve sınıflandırılması

MADDE 47 – (1) Mali olmayan varlıklar; bir üretim süreci sonunda ortaya çıkan ve zaman içinde tekrarlanarak bir yıldan fazla kullanılabilen binalar ve yapılar, makine ve teçhizatlar, taşıtlar, demirbaşlar ve diğer maddi duran varlıkları kapsayan maddi duran varlıkları; üretim veya yönetim hizmetlerinde kullanılmak veya satış amacıyla edinilen stoklar ile madde ve malzemeler, üretim aşamasında veya üretim aşamaları tamamlanmış olan ve satılmak veya tüketilmek üzere elde bulundurulan mallar gibi diğer varlıkları kapsayan stokları; arsa ve arazi gibi üretilmemiş maddi duran varlıklar ile haklar gibi üretilmemiş maddi olmayan duran varlıkları ifade eder.

(2) Stoklar, maliyet bedeliyle ilgili stok hesaplarına kaydedilir. Maliyet bedeli, stokların depolanacağı yere kadar getirilmesi için yapılan bütün giderleri kapsar. Kullanıldıklarında veya tüketildiklerinde gider hesabına, satıldıklarında ise ilgili varlık hesaplarına kaydedilerek stok hesaplarından düşülür.

Maddi duran varlıkların kayıt değerleri

MADDE 48 – (1) Gerek yatırım ve gerekse kullanım amacıyla edinilen maddi duran varlıklar maliyet bedeliyle muhasebeleştirilir. Maddi duran varlıkların maliyet bedeli, alış bedeline, vergi, resim ve harçlar ile diğer doğrudan giderlerin ilave edilmesi suretiyle bulunur. Alım işlemlerinde yapılan indirimler veya herhangi bir nedenle alış bedeli üzerinden yapılan iadeler, alış bedelinden düşülür. Genel yönetim giderleri ve varlığın elde edilmesi veya kullanılabilir duruma getirilmesiyle doğrudan ilişkilendirilmeyen giderler, maliyet bedeline ilave edilmez.

(2) Maddi duran varlıkların bütünleyici parçaları ve eklentileri, ilgili maddi duran varlıkla birlikte değerlendirilir.

(3) Herhangi bir maliyet yüklenilmeksizin edinilen maddi duran varlıklar, rayiç değeriyle muhasebeleştirilir. Varlığın rayiç değeri bilinemiyorsa idarece tespit edilen değeri esas alınır.

(4) Kullanım değeri kalmayan ve kullanımı veya satışından herhangi bir ekonomik fayda beklenilmeyen maddi duran varlıklar, kayıtlı bulundukları maddi duran varlık hesabından çıkarılarak, elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar hesabına alınır.

Maddi duran varlıklar için yapılan değer artırıcı harcamalar

MADDE 49 – (1) Maddi duran varlıklar için sonradan yapılan ve o varlığın değerini, kullanım süresini, ürün ve hizmet kalitesini, sağlanan faydayı artıran veya üretilen mal veya hizmetlerin üretim maliyetini azaltan her türlü maliyet, ilgili maddi duran varlığın kayıtlı değerine ilave edilir ve amortisman hesaplamasında dikkate alınır. Bunların dışında maddi duran varlıklar için yapılan her türlü normal bakım ve onarım harcamaları gider olarak kaydedilir.

Maddi olmayan duran varlıklar ve kayıt değerleri

MADDE 50 – (1) Maddi olmayan duran varlıklar; mal veya hizmet üretiminde veya ediniminde kullanılmak, üçüncü kişilere kiraya verilmek veya idari amaçlar için kullanılmak üzere elde tutulan marka, isim, bilgisayar yazılımı, telif, patent, sınai ve Sandık hakları gibi kalemlerdir. Maddi olmayan bir duran varlığın maliyeti, o varlığın satın alındığı veya üretildiği sırada yapılan nakit veya nakit benzeri harcama veya varlığın elde edilmesi için verilen kıymetlerin rayiç değeridir. Maddi olmayan bir duran varlık elden çıkarıldığı, kullanımı veya satışından hiçbir ekonomik fayda beklenilmediği taktirde hesaplardan çıkarılır.

Amortisman ve tükenme payı uygulaması

MADDE 51 – (1) Muhasebe sistemine dahil edilen duran varlıklardan; arazi ve arsalar, yapım aşamasındaki sabit varlıklar, varlıkların elde edilmesi için verilen avans ve krediler dışındakilerden hangilerinin amortismana tabi tutulacağı ve bunlara ilişkin usul ve esaslar ile uygulanacak amortismanın süre, yöntem ve oranları duran varlık çeşitlerine göre Yönetim Kurulunca belirlenir.

(2) Bir duran varlığın amortismana tabi değeri, varlığın yararlanma ya da itfa süresine sistemli bir biçimde dağıtılır. Amortisman tutarı gider olarak muhasebeleştirilir. Duran varlıkların ilk defa amortismana ve yeniden değerlemeye esas alınacak değeri maliyet bedelidir. Ancak, yeniden değerlemeye tabi tutulmuş olan varlıklar için amortisman hesaplamasına esas alınacak değer, yeniden değerleme sonucu ortaya çıkan değerdir. Bir varlık için yapılan harcamaların, varlığın iyileştirilmesi, ömrünün uzatılması veya veriminin arttırılması sonucunu doğurması durumunda, amortisman hesaplaması varlığın yeni değeri üzerinden yapılır.

(3) Bir varlığın kullanımından elde edilebilecek ekonomik fayda tüketildikçe, bu tüketimi yansıtabilmek amacıyla ayrılan birikmiş amortismanları varlığın defter değeri altında eksi değer olarak gösterilir.

Yeniden değerleme uygulaması

MADDE 52 – (1) Sandığın maddi duran varlıkları, gerek görüldüğünde Yönetim Kurulu kararı ile Yönetim Kurulunun belirlediği esas ve usuller çerçevesinde yeniden değerlemeye tabi tutulur.

Amortismana tabi varlıkların kullanım sürelerinin değişmesi

MADDE 53 – (1) Amortismana tabi varlıkların ekonomik ömürleri belli aralıklarla yeniden gözden geçirilir ve eğer kullanım süreleri başlangıçta yapılan tahminden kayda değer şekilde farklı ise, amortisman hesaplama süresi mevcut ve gelecek dönemleri içerecek şekilde yeniden belirlenir.

DeÄŸer ve miktar deÄŸiÅŸimleri

MADDE 54 – (1) Varlık ve yabancı kaynakların değerlemeye tabi tutulmaları sonucunda, fiyat değişmelerinden dolayı ortaya çıkan artış ve azalışlar değer değişimi; borçların, alacakların veya varlıkların hacim, sayı gibi miktarlarında meydana gelen ve Sandığın inisiyatifi dışında ortaya çıkan artış ve azalışlar ise miktar değişimidir. Bu şekilde ortaya çıkan kazanç ve kayıplar ilgisine göre öz kaynaklar ana hesap grubunda açılan hesaplara veya gelir ve gider hesaplarına kaydedilir.

Mübadele işlemlerinden sağlanan gelirler

MADDE 55 – (1) Mal ve hizmetlerin takas yoluyla satışı işlemlerinden sağlanan tutarlar, işlem günündeki rayiç değerleriyle kaydedilir. Bu işlemler sırasında mübadeleye konu mal ve hizmetler arasında parayla ölçülebilen farklılıklardan doğan kazanç ve kayıplar da işlem günündeki rayiç değerleriyle kaydedilir.

Gayrisafilik ilkesi

MADDE 56 – (1) Gelir ve giderler, herhangi bir düzenleme veya standart ile aksi kararlaştırılmadıkça gayrisafi olarak kaydedilir.

Hesap verme sorumluluÄŸu

MADDE 57 – (1) Her türlü Sandık kaynağının elde edilmesi, muhafazası ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.

SEKİZİNCİ BÖLÜM

Yevmiye Sistemi, Kullanılacak Defterler ve Belgeler

Yevmiye sistemi, muhasebeleştirme belgeleri ve açılış kayıtları

MADDE 58 – (1) Muhasebe işlemleri, yevmiye tarihi ve müteselsil sıra numarasına göre maddeler halinde önce yevmiye defterine kaydedilir; buradan da usulüne göre büyük defter ve yardımcı hesap defterlerine sistemli bir şekilde dağıtılır.

(2) Muhasebeleştirme belgelerinin yevmiye tarih ve numarası sütunlarına, gerçekleşen işlemlerin kayda geçirildikleri tarih ile hesap döneminin başında “1”den başlayıp, hesap döneminin sonuna kadar devam eden birer numara verilir. Yevmiye defteri, büyük defter ve yardımcı hesap defterleri kayıtlarında bu yevmiye tarih ve numaraları esas alınır.

(3) Gerçekleşen işlemler muhasebeleştirme belgeleriyle kaydedilir. Belge olmadan kayıt yapılmaz. Gerçekleşen işlemler, “Hesabın İşleyişi” bölümlerinde belirtildiği şekilde hesaplara kaydedilir, hesabın işleyişi bölümlerinde yer almayan işlemler ise bu Yönetmelikte belirtilen hesapların niteliğine uygun bir biçimde kaydedilir. Bir hesabın borcuna kaydedilen tutar mutlaka başka bir hesap ya da hesapların alacağına kaydedilir. Yevmiye defterinde her zaman borç-alacak eşitliği bulunur.

(4) Nakden yapılan tahsilâtlar ve harcamalar “Tahsil Fişi ve Tediye Fişi” diğer işlemler ise “Mahsup Fişi” ile muhasebeleştirilir.

(5) Mali yılın başında, bir önceki hesap dönemi kapanış bilançosu ve dipnotları esas alınarak açılış bilançosu düzenlenir. Açılış bilançosuna dayanılarak, açılış yevmiyesinin kayıtlarını sağlamak üzere bilançodaki tutarlar, düzenlenecek “1” yevmiye numaralı mahsup fişiyle ilgili hesaplara borç ve alacak kaydedilir. Açılış kaydına ilişkin mahsup fişine, açılış bilançosunun bir nüshası eklenir. Açılış kaydına esas tutarlar, ilgili hesaplar için açılacak büyük defter ve yardımcı hesap defterlerine aktarıldıktan sonra yılı işlemlerinin kaydına başlanır.

Kullanılacak defterler

MADDE 59 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında muhasebe birimlerinde aşağıdaki defterler kullanılır:

a) Yevmiye defteri (Örnek No: 7); kayda geçirilmesi gereken işlemlerin yevmiye tarihi ve müteselsil numara sırasıyla ve maddeler halinde düzenli olarak yazıldığı defterdir. Yevmiye defterine açılış kaydı yapıldıktan sonra, günlük işlemler muhasebeleştirme belgelerine dayanılarak kaydedilir.

b) Büyük defter (Örnek No:8); yevmiye defterinde kayda geçirilmiş olan işlemleri usulüne göre hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. İşlemler yevmiye tarih ve numara sırasına göre yevmiye defterine kaydedildikten sonra, aynı yevmiye tarih ve numarası ile her bir hesap için açılan büyük defterin ilgili sayfalarına tasnifli olarak kaydedilir.

c) Kasa defteri(Örnek No:9); Sandığın kasa ile ilgili işlemlerinin günü gününe kaydedildiği defterdir. Bu defter, diğer defterlerde yer alan bilgilere ilaveten, günlük kasa sayımına ilişkin bilgiler ile muhasebe yetkilisi ve veznedar tarafından durumun tespitine ilişkin açıklamaları ihtiva edecek şekilde düzenlenir.

ç) Yardımcı hesap defterleri; yardımcı hesap defterleri, hesap planını oluşturan hesaplara ait bilgilerin ayrıntı bazında kaydına mahsus olarak tutulan defterlerdir.

(2) Defterler elektronik ortamda da tutulabilir. Bu takdirde defterlerin bilgisayar çıktıları onaylı müteharrik yapraklara alınarak yılsonlarında ciltlettirilip muhafaza edilir.

Defterlerin onayı

MADDE 60 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine göre tutulması gereken kasa, yevmiye ve büyük defter noter tarafından onaylandıktan sonra kullanılır.

(2) Hesap döneminin başında, noter tarafından defterlerin sayfa sıra numaralarının birbirini takip edip etmediğine bakılmak ve bu sayfalar teker teker mühürlenmek suretiyle onaylanır.

(3) Çift nüshalı veya bilgisayar aracılığı ile tutulan defterlerin, bir hesap döneminde kullanılması tahmin edilen yaprak sayısı da yukarıdaki esaslara göre onaylanır.

(4) Hesap dönemi içinde onaylı yaprakların bitmesi halinde, ilave yeni yapraklar onaylandıktan sonra kullanılır. İlave yeni yapraklara, hesap döneminin başında verilen onaylı yaprakların son sayfa numarasını takip eden sayfa numarası verilmek suretiyle devam ettirilir. Onay makamı, ilave yaprakların sayısını ilk onay şerhinin altına yazarak bu kaydı usulüne göre onaylar.

Defterlerin kullanılma ve saklanma süreleri

MADDE 61 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine göre tutulması gereken defterler, hesap dönemi itibarıyla yıllık olarak kullanılır. Ancak, ertesi hesap döneminde de kullanılması mümkün olan defterler, gerekli devir ve açılış işlemleri yapılmak ve Yönetmeliğin 60 ıncı maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde onaylanmak suretiyle kullanılabilir. Kullanılması gereken defter ve belgelerin saklanmasında 04/01/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri emsalen uygulanır.

Defterlerde kayıt düzeni

MADDE 62 – (1) Sandıkça kayda geçirilmesi gereken işlemler, düzenli ve okunaklı bir şekilde defterlere yazılır.

(2) Gerçekleşen işlemlerin kullanılan defterlere kaydı sırasında aşağıdaki hükümler göz önünde bulundurulur.

a) Defter kayıtları; kazımak, çizmek veya silmek yoluyla okunamaz hale getirilemez.

b) Defterlerdeki kayıtlar arasındaki satırlar çizilmeden boş bırakılamaz ve atlanamaz.

c) Defter sayfaları koparılamaz, onaylı ve çift nüshalı yaprakların sırası bozulamaz ve bunlar yırtılamaz.

Defterlerde kayıt süresi

MADDE 63 – (1) Sandıkça yürütülen faaliyetlerin özelliğine uygun olarak gerçekleştirilen işlemlerin, muhasebe sistemindeki düzeni bozmayacak bir süre içinde defterlere kaydedilmesi esastır. Ancak gerçekleşen işlemlerin defterlere kaydı, izinsiz ve geçerli bir nedene dayanmaksızın on günden fazla geciktirilemez.

(2) İşlemler, kasa defteri ile yevmiye defterine günlük olarak kaydedilir. İşlemlerin bu defterlere kaydı hiçbir sebeple geciktirilemez.

DOKUZUNCU BÖLÜM

Mali Tablolar ve Muhasebe Belgeleri

Mizan

MADDE 64 – (1) Hesap planlarında yer alan hesaplardan yararlanılarak, aylık “Mizan” ve yıllık olarak geçici ve kesin “Mizan” (Örnek No:4) düzenlenir.

(2) Mizan, yevmiye defteri ile yardımcı defterlerden yararlanılarak ayrıntılı olarak ve ana hesap bazında her ayın sonu itibariyle düzenlenir. Mizanda; her hesabın borç ve alacak sütunlarındaki tutarların, yevmiye ve yardımcı defterlerindeki borç ve alacak toplamlarına ve borç sütunu toplamı ile alacak sütunu toplamının birbirine eşit olması gerekir.

(3) Dönem sonu işlemleri yapılmadan önce bir geçici mizan çıkarılır ve bunu takiben dönem sonu işlemleri yapılır. Dönem sonu işlemleri yapıldıktan sonra kesin mizan düzenlenir. Kesin mizanda, gelir ve gider hesapları bakiye vermez.

Bilanço

MADDE 65 – (1) Sandığın belli bir tarihteki varlıklarını, yabancı kaynaklarını ve öz kaynaklarını gösteren tablodur(Örnek No:5). Kesin mizanda yer alan hesapların borç kalanları bilançonun aktif hesaplarını, alacak kalanları da bilançonun pasif hesaplarını oluşturur. Aktif ve pasifi düzenleyici hesaplar bulundukları grupta eksi değer olarak gösterilir. Bu Yönetmeliğin 20, 21 ve 22 nci maddelerinde belirlenen ilkelere uygun olarak hazırlanır ve kesin hesaptaki usule göre onaya sunulur.

Faaliyet sonuçları tablosu

MADDE 66 – (1) Sandığın, bir faaliyet döneminde elde ettiği gelirleri, yaptığı giderleri, mali ve mali olmayan varlıkların yönetimi ile yükümlülüklerine ilişkin işlemlerinden kaynaklanan gelir ve giderleri gösteren ve bunlar hakkında detaylı bilgi sağlayan mali tablodur.(Örnek No:6)

(2) Faaliyet sonuçları tablosu, faaliyet dönemine ait gelir ve gider hesapları hesap grupları ile indirim, iade ve iskonto hesapları hesap grubundaki hesaplardan üretilir.

(3) Dönem net fazla veya açığının ne kadarının kur ve değer değişimleri farklarından kaynaklandığı ve bunların faaliyet sonucunu nasıl etkilediği tablonun dipnotunda belirtilir.

(4) Bütün gelir ve giderler, tahakkuk ettikleri dönemin faaliyet sonuçları tablosunda gösterilir.

(5) Bilanço ve faaliyet sonuçları tablosu dipnotlar ve ekleri ile birlikte temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluşturur.

Nakit akım tablosu

MADDE 67 – (1) Nakit Akım Tablosu(Örnek No:20); hesap dönemi içinde, Sandığın nakit akışına ilişkin verileri kapsayacak şekilde düzenlenir. Dönem başındaki nakit mevcudu, dönem içindeki nakit girişleri ve dönem içindeki nakit çıkışları ayrıntılı olarak tabloya kaydedilir. Dönem başı nakit mevcudu ile dönem içindeki nakit girişlerinin toplamından dönem içindeki nakit çıkışları çıkarılarak dönem sonu nakit mevcudu bulunur. Sandığın dönem içi nakit girişleri ile nakit çıkışları arasındaki fark nakit artış veya azalışını gösterir.

Alındı belgesi

MADDE 68 – (1) Muhasebe birimlerince nakden veya çekle yapılan her türlü tahsilat, veznelere teslim edilen tahvil ve hazine bonosu ve benzeri menkul kıymetler ile banka teminat mektupları karşılığında “Alındı Belgesi” (Örnek No:10) düzenlenir. Alındı belgesi iki nüsha düzenlenir. Belgenin asıl nüshası para, çek veya diğer değerleri teslim edene verilir. İkinci nüshası ise veznede muhafaza edilir. Menkul kıymetler ilgilisine geri verildiğinde, teslim alındığında verilmiş olan alındı belgesi geri alınarak mahsup fişine bağlanır. Muhasebe birimlerince emanet nitelikli hesaba alınan paralar ile yüklenici istihkaklarından yapılan vergi, fon, icra, teminat ve diğer kesintiler karşılığında, hak sahibinin istemesi halinde muhasebeleştirme belgesinin onaylı bir nüshası verilir. Alındıların şekli, basımı, dağıtımı, iptali ve kullanılmasına ilişkin usul ve esaslar Başkanlıkça belirlenir.

Tahsil fiÅŸi

MADDE 69 – (1) Tahsil fişi(Örnek No:1), Sandık veznesinden yapılan tahsilatların muhasebeleştirilmesi için kullanılır.

(2) Tahsil fişi iki nüsha olarak düzenlenir. Tahsil fişlerine her hesap yılı için birden başlamak ve sıra takip etmek üzere bir numara verilir. Fişin üzerinde borçlu ve alacaklı hesapların numara ve isimleri, tahsil edilen paranın yazı ve rakamla miktarı, fişi yazanın ve ayrıca muhasebe yetkilisinin imzası ile tarih bulunur. Tahsil fişinin birinci ve ikinci nüshasına “Tahsil Edilmiştir.” kaşesi basılıp veznedar tarafından imzalandıktan sonra bir nüshası ödemeyi yapana verilir. Diğer nüshası kasa sayım tutanağına eklenir.

(3) Tahsil fişleri ve ekleri, diğer fiş ve makbuzlardan ayrı olarak ve her ay için ayrı ayrı düzenlenecek dosyalarda muhafaza olunur.

Tediye fiÅŸi

MADDE 70 – (1) Tediye fişi(Örnek No:2), kasadan yapılan ödemelerin muhasebeleştirilmesi için kullanılır.

(2) Tediye fişi, iki nüsha olarak düzenlenir. Tediye fişlerine her hesap yılı için birden başlamak ve sıra takip etmek üzere bir numara verilir. Fişin üzerinde borçlu ve alacaklı hesapların numara ve isimleri, ödenecek paranın yazı ve rakamla miktarı, fişi yazanın ve ayrıca muhasebe yetkilisinin ve harcama yetkilisinin imzası ile tarih bulunur. Tediye fişine ödemeye ilişkin müsbit evraklar eklenip imzaları tamamlanarak vezneye gönderilir. Veznedarca ödemesi yapılan fişin üzerine “Ödenmiştir.” damgası basılıp imzalanır. Tediye fişleri kasa sayım tutanağına eklenir.

(3) Tediye fişlerinin birinci nüshası ve ekleri, diğer fiş ve makbuzlardan ayrı olarak ve her ay için ayrı ayrı düzenlenecek dosyalarda muhafaza edilir. İkinci nüshası ödeme yapılan kişiye verilir.

Mahsup fiÅŸi

MADDE 71 – (1) Mahsup fişi(Örnek No:3), kasa hesabı dışındaki hesaplarla ilgili işlemlerin muhasebeleştirilmesi için kullanılır.

(2) Mahsup fişi, iki nüsha olarak düzenlenir. Mahsup fişlerine her hesap yılı için birden başlamak ve sıra takip etmek üzere bir numara verilir. Mahsup fişi dayanağını oluşturan müsbit evrakla birlikte muhafaza olunur. Fişin üzerinde borçlu ve alacaklı hesapların numara ve isimleri, fişin niçin düzenlendiği, yazı ve rakamla miktarı, fişi yazanın, muhasebe yetkilisinin ve yetkili kişilerin imzası ile tarih bulunur.

(3) Mahsup fişleri ve ekleri, diğer fiş ve makbuzlardan ayrı olarak ve her ay için ayrı ayrı düzenlenecek dosyalarda muhafaza edilir.

Gider pusulası

MADDE 72 – (1) Gider pusulası, kazançları götürü usulde tespit olunan tüccardan, serbest meslek erbabından ve vergiden muaf esnaftan alınan mal ve hizmet alımı için mal ve hizmet alınana imza ettirilerek tanzim edilen belgedir.

(2) Gider pusulası üç nüsha olarak düzenlenir ve seri itibarıyla cilt ve sıra numarası taşır. İlk nüsha, mal ve hizmetin alındığı kişiye, ikinci nüsha ödeme belgesine eklenir. Sabit nüshası dip koçan olarak saklanır. Gider pusulasının üzerinde işin mahiyeti, mal ve hizmetin nevi, miktar ve bedeli, ücreti, mal veya hizmeti satanın adı, adresi, imzası ile tarih bulunur.

DiÄŸer belgeler

MADDE 73 – (1) Muhasebe kayıtlarının tutulmasında ve bunların raporlanmasında ihtiyaç duyulacak diğer mali tablo, makbuz, fiş ve belgeler yönetim kurulu kararıyla kullanılabilir.

Muhasebeyle ilgili belgelerin kayıt usulü ve muhafazası

MADDE 74 – (1) Muhasebeye ilişkin mali tablo, fiş ve belgelerin Türkçe olarak tutulması ve mürekkeple veya elektronik cihazlarla yazılması zorunludur.

(2) Mali tablo, fiş ve belgeler muhasebe birimi tarafından tutulur ve muhafaza olunur. Bunlardan alındı belgeleri ve gider pusulası zimmet karşılığında verilir. Yeni makbuzlar verilirken kullanılmış olanlar geri alınır.

(3) Alındı belgesi, tahsil, tediye ve mahsup fişi ile gider pusulası üzerinde kazıntı ve silinti yapılamaz. Yanlış tanzim edilenler üzerine geçerli açıklama yapılmak suretiyle iptal edilir ve yenisi ile birlikte muhafaza edilir.

ONUNCU BÖLÜM

Çerçeve Hesap Planı

Hesap planının genel yapısı

MADDE 75 – (1) Hesap planı; bilanço hesapları, faaliyet hesapları ve nazım hesaplar ana bölümlerine ayrılır. Bilanço hesapları bölümü, 1 numaradan 5 numaraya kadar olan ana hesap gruplarından; faaliyet hesapları bölümü, 6 numaralı ana hesap grubundan; nazım hesaplar bölümü ise, 9 numaralı ana hesap grubundan oluşur.

(2) Ana hesap grupları aşağıda gösterildiği gibi isimlendirilir.

1 Dönen Varlıklar

2 Duran Varlıklar

3 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

4 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

5 Öz Kaynaklar

6 Faaliyet Hesapları

9 Nazım Hesaplar

(3) Ana hesap gruplarından bilanço hesapları, kendi içinde aşağıdaki maddelerde gösterildiği gibi hesap gruplarına ayrılır ve her bir ana hesap grubunu ilgilendiren işlemler ait oldukları hesap grubu içinde açılacak ilgili bilanço hesaplarına kaydedilir. Her bilanço hesabı ayrıca ihtiyaca göre yeteri kadar yardımcı hesaplara ayrılabilir.

(4) Faaliyet hesapları ana hesap grubu, gelir ve gider hesap gruplarına; gelir ve gider hesap grupları, hesaplara; hesaplar da yardımcı hesaplara ayrılır.

(5) Nazım hesaplar ana hesap grubu, Sandığın ihtiyaçlarına göre sınıflandırılır.

(6) Hesap planı aşağıdaki ana hesap grupları, hesap grupları ve hesaplardan oluşur:

Aktif Hesaplar

1 Dönen Varlıklar

10 Hazır Değerler

100 Kasa Hesabı

101 Alınan Çekler Hesabı

102 Bankalar Hesabı

103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı (-)

105 Döviz Hesabı

106 Döviz Gönderme Emirleri Hesabı (-)

108 Diğer Hazır Değerler Hesabı

109 Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı

11 Menkul Kıymetler

110 Hisse Senetleri Hesabı

111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabı

112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabı

119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (-)

12 Faaliyet Alacakları

120 Gelirlerden Alacakları Hesabı

126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı

127 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı

128 Şüpheli Faaliyet Alacakları Hesabı

129 Şüpheli Faaliyet Alacakları Karşılığı Hesabı (-)

13 DiÄŸer Alacaklar

132 Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

135 Personelden Alacaklar Hesabı

136 Diğer Kurum Alacakları Hesabı

15 Stoklar

150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı

159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı

18 Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları

180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı

181 Gelir Tahakkukları Hesabı

19 Diğer Dönen Varlıklar

190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabı

191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabı

195 İş Avansları Hesabı

196 Personel Avansları Hesabı

197 Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları Hesabı

2 Duran Varlıklar

22 Faaliyet Alacakları

220 Gelirlerden Alacaklar Hesabı

226 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı

227 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı

23 DiÄŸer Alacaklar

232 Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı

235 Personelden Alacaklar Hesabı

236 Diğer Çeşitli Kurum Alacakları Hesabı

24 Malî Duran Varlıklar

241 Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı

249 Malî Duran Varlıklar Karşılığı Hesabı (-)

25 Maddi Duran Varlıklar

250 Arazi ve Arsalar Hesabı

252 Binalar Hesabı

253 Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı

254 Taşıtlar Hesabı

255 Demirbaşlar Hesabı

256 Diğer Maddi Duran Varlıklar Hesabı

257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-)

258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı

259 Yatırım Avansları Hesabı

26 Maddi Olmayan Duran Varlıklar

260 Haklar Hesabı

268 Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-)

28 Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları

280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı

281 Gelir Tahakkukları Hesabı

29 Diğer Duran Varlıklar

293 Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar Hesabı

294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Hesabı

297 Diğer Çeşitli Duran Varlıklar Hesabı

299 Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-)

Pasif Hesaplar

3 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

32 Faaliyet Borçları

320 Faaliyet Borçları Hesabı

326 Alınan Depozito ve Teminatlar

329 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı

33 Emanet Yabancı Kaynaklar

333 Emanetler Hesabı

335 Personele Borçlar Hesabı

336 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı

36 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler

360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı

361 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri Hesabı

369 Ödenecek Diğer Yükümlülükler Hesabı

37 Borç ve Gider Karşılıkları

372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı

38 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları

380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı

381 Gider Tahakkukları Hesabı

39 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabı

397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabı

399 Diğer Çeşitli Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Hesabı

4 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

42 Faaliyet Borçları

420 Faaliyet Borçları Hesabı

426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı

429 Diğer Faaliyet Borçları Hesabı

43 Diğer Borçlar

436 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı

47 Borç ve Gider Karşılıkları

472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı

48 Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları

480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı

481 Gider Tahakkukları Hesabı

49 Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

499 Diğer Çeşitli Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Hesabı

5 Özkaynaklar

50 Net DeÄŸer

500 Net Değer Hesabı

52 Yeniden Değerleme Farkları

522 Maddi Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Farkları Hesabı

523 İştirakler Yeniden Değerleme Artışları Hesabı

54 Kar Yedekleri

549 Özel Fonlar

57 Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları

570 Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabı

58 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları

580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabı (-)

59 Dönem Faaliyet Sonuçları

590 Dönem Olumlu Faaliyet Sonucu Hesabı

591 Dönem Olumsuz Faaliyet Sonucu Hesabı (-)

6 Faaliyet Hesapları

60 Faaliyet Gelirleri

600 Gelirler

61 Ä°ndirim, Ä°ade ve Iskontolar (-)

610 İndirim, İade ve Iskontolar Hesabı (-)

63 Faaliyet Giderleri(-)

632 Giderler Hesabı(-)

64 DiÄŸer Faaliyetlerden OlaÄŸan Gelir ve Karlar

649 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar Hesabı

65 DiÄŸer Faaliyetlerden OlaÄŸan Gider ve Zararlar(-)

659 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar Hesabı(-)

67 Olağan Dışı Gelir ve Karlar

679 Olağan Dışı Gelir ve Karlar Hesabı

68 Olağan Dışı Gider ve Zararlar(-)

689 Olağan Dışı Gider ve Zararlar Hesabı (-)

69 Faaliyet Sonuçları

690 Faaliyet Sonuçları Hesabı

9 Nazım Hesaplar

90 Ödenek Hesapları

900 Sandık Bütçe Ödenekleri Hesabı

901 İş kazaları Bütçe Ödenekleri Hesabı

902 Sosyal Tesis Bütçe Ödenekleri Hesabı

905 Bütçe Ödenekleri Karşılığı Hesabı

91 Nakit Dışı Teminat ve Kişilere Ait Menkul Kıymetler

910 Teminat Mektupları Hesabı

915 Teminat Mektupları Emanetleri Hesabı

93 Kıymetli Vesikalar

930 Kıymetli Vesikalar Hesabı

935 Kıymetli Vesikalar Emanetleri Hesabı

94 Hisse Senetleri, Tahvil ve Bonolar Hesabı

960 Hisse Senetleri, Tahvil ve Bonolar Hesabı

965 Hisse Senetleri, Tahvil ve Bonolar Emanetleri Hesabı

(7) İhtiyaç duyulduğunda yeni hesaplar açmaya, hesapların adlarını ve kodlarını belirlemeye Yönetim Kurulu yetkilidir.

ON BİRİNCİ BÖLÜM

Dönen Varlıklara İlişkin Hesap ve İşlemler

1 Dönen varlıklar

MADDE 76 – (1) Dönen varlıklar ana hesap grubu; nakit olarak veznede veya bankada tutulan değerler ile normal koşullarda en fazla bir yıl veya faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi, tüketilmesi veya tahsil edilmesi öngörülen varlık ve alacak unsurlarını kapsar.

(2) Dönen varlıklar ana hesap grubu; hazır değerler, menkul kıymetler, faaliyet alacakları, diğer alacaklar, stoklar, gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları ile diğer dönen varlıklar hesap gruplarından oluşur.

10 Hazır değerler

MADDE 77 – (1) Hazır değerler hesap grubu, nakit olarak veznede veya bankada bulunan değerler ile paraya çevrilme imkânı bulunan varlıkları kapsar.

(2) Hazır değerler, niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur:

100 Kasa Hesabı

101 Alınan Çekler Hesabı

102 Bankalar Hesabı

103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı (-)

105 Döviz Hesabı

106 Döviz Gönderme Emirleri Hesabı (-)

108 Diğer Hazır Değerler Hesabı

109 Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı

100 Kasa hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 78 – (1) Kasa hesabı, muhasebe birimi veznelerince, kanunî dolaşım niteliğine sahip ulusal paraların alınması, verilmesi ve saklanmasına ilişkin işlemlerin izlenmesi için kullanılır.

(2) Muhasebe birimlerine döviz olarak intikal eden tutarlar bu hesapla ilişkilendirilmez.

Hesaba iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 79 – (1) Bütün ödemelerin ilgilinin banka hesabına aktarma suretiyle yapılması esastır. Yönetim Kurulunca kasadan yapılması bildirilen diğer ödemeler muhasebe birimlerince, kasadan veya çek düzenlenmek suretiyle bankadan yapılabilir.

Hesabın işleyişi

MADDE 80 – (1) Kasa hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Kasaya yatırılan tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2) Kasa ihtiyacı için veznedarca bankadan çekilip kasaya konulan tutarlar bu hesaba borç, ilgili banka hesabına alacak kaydedilir.

3) Kasa sayımı sonucunda fazla çıkan tutarlar bu hesaba borç, 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Kasadan yapılan ödemeler bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2) Kasa varlığından bankaya yatırılmak üzere gönderilen tutarlar bu hesaba alacak, 108 Diğer Hazır Değerler Hesabına borç kaydedilir.

3) Kasa sayımı sonucunda noksan çıkan tutarlar bu hesaba alacak, 197 Sayım Noksanlıkları Hesabına borç kaydedilir.

101 Alınan çekler hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 81 – (1) Alınan çekler hesabı, muhasebe birimlerinin yapacakları her türlü tahsilat karşılığında muhasebe birimine hitaben düzenlenmiş banka çekleri ve katılım bankalarının çekleri ile muhasebe yetkilisi mutemetleri tarafından muhasebe birimine teslim edilen aynı nitelikteki çeklerin izlenmesi için kullanılır.

Hesaba iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 82 – (1) Muhasebe birimlerinin ve muhasebe yetkilisi mutemetlerinin yapacakları her türlü tahsilat karşılığında, muhasebe birimine hitaben düzenlenmiş banka çekleri ve katılım bankalarının çekleri kabul edilir. Alınan çek, sol alt köşesinden sağ üst köşesine çizilen iki kalın paralel çizgi arasına muhasebe biriminin hesabının bulunduğu bankanın adı yazılarak, çizgili çek haline getirilir. Bloke edilenler hariç çekin muhasebe birimine verildiği ya da bundan en çok bir gün önceki tarihte düzenlenmiş olması gerekir.

(2) Muhasebe birimlerince ve muhasebe yetkilisi mutemetlerince alınan çeklerin karşılığının bloke edildiğinin muhatap banka tarafından onaylanmış olması gerekir. Muhatap banka başka yerde ise bloke işlemi muhasebe biriminin bulunduğu yerdeki şubesince de yapılabilir. Devlet sermayesiyle kurulmuş veya sermayesinde Devletin iştiraki bulunan idare ve kurumlar ile genel yönetim kapsamındaki idarelerin verecekleri çeklerde bloke onayı aranmaz. Hesap sahiplerinin nam ve hesabına bizzat ilgili banka ya da katılım bankaları tarafından düzenlenerek, muhasebe birimlerine verilmiş olan çekler de blokeli çekler gibi kabul edilir.

(3) Bankalarca bastırılacak çeklerin arkasında; matbu olarak bloke şerhine yer verilmiş ve bu şerhlerin şube yetkililerince imzalanmış olması durumunda söz konusu çekler de muhasebe birimlerince blokeli çek olarak kabul edilir. Bloke şerhinde gösterilen tutarın üzerinde keşide edilen çekler ise kabul edilmez.

(4) Bu şekilde alınan çekler karşılığında alındı belgesi verilir ve alındı belgesinin üzerine “Çekle tahsil edilmiştir.” kaşesi basılır. Muhasebe birimlerine veya muhasebe yetkilisi mutemetlerine verilen çekler düzenlenecek teslimat müzekkeresi ile tahsil için bankaya gönderilir.

(5) Karşılıksız çıkan çeklerle ilgili olarak gerekli hesap düzeltmeleri yapılmakla birlikte, ilgililer hakkında 14/12/2009 tarihli ve 5941 sayılı Çek Kanunu hükümlerine göre işlem yapılması sağlanır.

(6) Çekle yapılacak tahsilatla ilgili gerekli diğer düzenlemeleri yapmaya Yönetim Kurulu yetkilidir.

Hesabın işleyişi

MADDE 83 – (1) Alınan çekler hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Alınan çekler yazılı değerleri ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

2) Yabancı para birimi üzerinden alınan çekler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının o günkü döviz satış kuru üzerinden Türk Lirası olarak bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

3) Sayım sonucu fazla çıkan çek tutarları bu hesaba borç, 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Tahsil edilen çekler bu hesaba alacak, 102 Bankalar Hesabına borç kaydedilir.

2) Sayım sonucu noksan çıkan çek tutarları bu hesaba alacak, 197 Sayım Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

3) Herhangi bir nedenle ilgilisine iadesi gereken çekler bu hesaba alacak, ilgili hesap veya hesaplara borç kaydedilir.

102 Bankalar hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 84 – (1) Bankalar hesabı, muhasebe birimleri adına bankaya yatırılan paralar ve bankaya tahsil için verilen çeklerden tahsil işlemi tamamlananlar ile muhasebe birimlerince düzenlenen çek ve ödeme talimatlarından ödendiği veya gönderildiği bildirilen çek ve ödeme talimatı tutarlarının izlenmesi için kullanılır.

Hesaba iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 85 – (1) Muhasebe birimlerince bir gün içinde tahsil edilen paralar, ertesi gün bankaya yatırılır.

(2) Bankalarca muhasebe birimleri adına yapılan diğer tahsilat tutarları bankadan alınacak hesap özet cetveline göre kayıtlara alınır.

(3) Muhasebe birimlerince, hesaplarının bulunduğu bankalardan nakden yapılacak ödemeler için bu bankaların kendi çekleri; ödeme yapılacak kişilerin hesaplarına aktarılacak tutarlar ile kişilerin kendilerine ödenecek tutarlar için “Ödeme Talimatı” düzenlenir.

(4) Ödeme talimatlarının elektronik ortamda düzenlenmesi ve ilgili bankaya gönderilmesi hususunda düzenlemeler yapmaya Yönetim Kurulu yetkilidir.

(5) Muhasebe birimlerinin hesabı bulunan bankalarca, bir gün içinde muhasebe birimi adına tahsil edilen tutarları ve muhasebe birimi adına ödenen veya gönderilen tutarlar ile bunlara ait çek ve ödeme talimatlarının tarih ve numaralarını gösteren iki nüsha banka hesap özet cetveli düzenlenerek ertesi gün muhasebe birimine gönderilir. Banka hesap özet cetvelinin bir nüshası mahsup belgesine bağlanır, diğer nüshası ise açılacak bir dosyada muhafaza edilir. Tahsilat ve ödemeleri ayrıntılı olarak gösteren cetvelin, bankaca, en geç ertesi gün düzenlenerek onaylandıktan sonra teslimat müzekkeresi ve ödeme talimatlarının ikinci nüshalarıyla birlikte muhasebe birimine gönderilmesi ve muhasebe birimlerinin de bu cetveli araması gerekir.

Hesabın işleyişi

MADDE 86 – (1) Bankalar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Kasa mevcudundan bankaya yatırıldığı anlaşılan paralar bu hesaba borç, 108 Diğer Hazır Değerler Hesabına alacak kaydedilir.

2) Muhasebe birimlerince çekle tahsil edilen tutarlardan bankaca takas işleminin gerçekleştirildiği bildirilenler bu hesaba borç, 101 Alınan Çekler Hesabına alacak kaydedilir.

3) Muhasebe birimlerinin banka hesabına yatırılan veya gelen paralar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

4) Muhasebe biriminin banka hesabındaki tutarlara tahakkuk ettirilen faiz tutarlarının bir taraftan; tevkifata tabi tutulan tutarı 632 Giderler Hesabına kalanı bu hesaba borç, brüt faiz gelirinin tamamı 600 Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Bankaca muhasebe birimine gönderilen hesap özet cetvellerinden ödendiği veya ilgili yerlere gönderildiği bildirilen çek ve ödeme talimatı tutarları bu hesaba alacak, 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına borç kaydedilir.

103 Verilen çekler ve gönderme emirleri hesabı (-)

Hesabın niteliği

MADDE 87 – (1) Verilen çekler ve gönderme emirleri hesabı, muhasebe birimlerinin hesaplarının bulunduğu bankalardan çekle veya ödeme talimatı düzenlemek suretiyle yaptıracakları ödeme ve göndermelerin izlenmesi için kullanılır.

Hesaba iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 88 – (1) Muhasebe birimlerinin hesaplarının bulunduğu bankalardan yaptırılacak ödemeler için bu bankaların kendi çekleri düzenlenir. Çek, muhasebe birimlerince doldurulduktan sonra dip koçanı, çeki alana imzalattırılarak ilgiliye verilir.

(2) Çeklerin rakam ve yazı ile okunaklı bir şekilde doldurulması gerekir. Düzenlenen çekin numarası muhasebeleştirme belgelerinin ilgili sütununa yazılır.

(3) Muhasebe birimlerinin banka hesabından, ilgililerin hesaplarına gönderilecek olan tutarlar için ödeme talimatı düzenlenir.

(4) Ödeme talimatları, muhasebe yetkilisince görevlendirilecek bir memur tarafından günlük olarak, banka yetkililerine zimmetle teslim edilir. Muhasebe yetkilisi tarafından bu konuda görevlendirilecek memurun adı, soyadı ve imza örneği daha önce bankaya yazılı olarak bildirilir. Teslim işlemi, muhasebe birimince iki nüsha olarak düzenlenen “Ödeme Talimatları Teslim Tutanağı”nın (Örnek No:12) banka yetkilisine imzalatılması suretiyle gerçekleştirilir. Tutanağın ilk nüshası bankada alıkonulur, ikinci nüshası ise görevli memura geri verilir ve bu nüsha muhasebe biriminde açılacak ayrı bir dosyada tarih sırasına göre saklanır. Bankaca, ödeme talimatının bir nüshası alıkonulup, bir nüshası paranın gönderilmesi veya istenilen hesaba aktarılmasından sonra onaylanarak muhasebeleştirme belgesine bağlanmak üzere banka hesap özet cetveli ile birlikte muhasebe birimine iade edilir.

Hesabın işleyişi

MADDE 89 – (1) Verilen çekler ve gönderme emirleri hesabına ilişkin alacak ve borç kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Alacak

1) Muhasebe birimlerince, düzenlenen çek veya ödeme talimatları tutarları bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2) Kasa ihtiyacı için veznedar adına düzenlenen çek tutarları bu hesaba alacak, Diğer Hazır Değerler Hesabına borç kaydedilir.

b) Borç

1) Düzenlenen çek ve ödeme talimatlarından, muhasebe birimlerine gönderilen banka hesap özet cetvelleriyle, bankaca hak sahiplerine ödendiği veya ilgili hesaplara aktarıldığı bildirilen paralar bu hesaba borç, 102 Bankalar Hesabına alacak kaydedilir.

105 Döviz hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 90 – (1) Döviz hesabı, muhasebe birimi veznelerince tahsil edilen veya her ne şekilde olursa olsun muhasebe birimlerinin banka hesaplarına intikal eden konvertibl döviz tutarları ile bunlardan yapılan ödeme, iade ve göndermelerin izlenmesi için kullanılır.

Hesaba iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 91 – (1) Muhasebe birimlerine her ne şekilde olursa olsun intikal eden konvertibl yabancı paralar bu hesaba kaydedilir.

(2) Döviz hesabına ilişkin diğer işlemler aşağıda gösterilmiştir:

a) Muhasebe birimlerince, mevzuatı gereği ihale teminatı olarak kabul edilen konvertibl yabancı paralar, alındığı tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden, bu hesaba kaydedilerek ilgili emanet nitelikli hesaba alınır. Teminat olarak teslim edilen kişi malı dövizlerden herhangi bir nedenle gelir kaydedilmesi gerekenler, kayıtlı değerleri üzerinden hesaplardan çıkarılır ve işlem tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba alınarak ilgili hesaba kaydedilir.

b) Tahsil edilen dövizler muhasebe birimi hesabının bulunduğu banka şubesi nezdinde açtırılacak döviz tevdiat hesabına gün sonlarında yatırılır. Muhasebe birimlerince bir gün içinde tahsil edilen dövizlerden bankaya yatırılması gerekenler düzenlenecek teslimat müzekkeresi ile bankaya gönderilir. Dövizler teslimat müzekkeresi ile vezneden çıkarıldığı ve söz konusu tutarın bankaya yatırıldığı anlaşıldığı zaman ilgili kayıtlar yapılır.

Hesabın işleyişi

MADDE 92 – (1) Döviz hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Muhasebe birimlerine teslim edilen konvertibl dövizlerle, mevzuatı gereği gelir kaydedilmek üzere döviz cinsinden tahsil edilen tutarlar, teslim alındığı veya tahsil edildiği günkü Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba borç, ilgili gelir hesabına veya ilgili diğer hesaplara alacak kaydedilir.

2) Kişilere ait olarak teslim alınan döviz tutarları teslim alındığı günkü Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba borç, 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı veya ilgili diğer hesaplara alacak kaydedilir.

3) Muhasebe biriminin hesabının bulunduğu bankaya muhasebe birimi adına intikal eden döviz tutarları teslim tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba borç; gelir kaydedilmesi gerekenler ilgili gelir hesabına, diğerleri ise ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

4) Kayıtlı değerleri üzerinden 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı veya ilgili diğer hesaplara borç, bu hesaba alacak kaydedilen kişilere ait olarak teslim alındığı hâlde sonradan Sandığın malı olan yabancı paralar; bir taraftan, işlem tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba borç, ilgili gelir hesabına alacak kaydedilir.

5) Sayım sonucunda fazla çıkan döviz tutarları sayım tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba borç, 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Muhasebe birimlerince düzenlenen döviz ödeme talimatlarından, bankaca ödendiği ya da gönderildiği bildirilen tutarlar bu hesaba alacak, 106 Döviz Gönderme Emirleri Hesabına borç kaydedilir.

2) Muhasebe birimleri veznelerinde bulunan emanet niteliğindeki dövizlerden ilgilisine iade edilen tutarlar, kayıtlı değerleri üzerinden bu hesaba alacak, 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı veya ilgili diğer hesaplara borç kaydedilir.

3) Sayım sonucunda noksan çıkan döviz tutarları kayıtlı değeri üzerinden bu hesaba alacak, sayım tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

106 Döviz gönderme emirleri hesabı (-)

Hesabın niteliği

MADDE 93 – (1) Döviz gönderme emirleri hesabı, muhasebe birimlerinin, nezdinde döviz hesabı bulunan bankalardaki döviz hesaplarından, döviz cinsinden yapacakları ödeme ve göndermeler için düzenledikleri döviz ödeme talimatları ile bunlardan bankaca ödendiği veya gönderildiği bildirilenlerin izlenmesi için kullanılır.

Hesaba iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 94 – (1) Muhasebe biriminin, nezdinde döviz hesabı bulunan bankalardaki döviz hesaplarından, ilgililere ödenecek veya hesaben gönderilecek olan döviz tutarları için döviz ödeme talimatı düzenlenir.

(2) Döviz ödeme talimatı, muhasebe yetkilisi tarafından görevlendirilecek bir memur tarafından banka yetkililerine zimmetle teslim edilir. Muhasebe yetkilisi tarafından bu konuda görevlendirilecek memurun adı, soyadı ve imza örneği daha önce bankaya yazılı olarak bildirilir. Teslim işlemi, muhasebe birimince iki nüsha olarak “Döviz Ödeme Talimatı Teslim Tutanağı”nın banka yetkilisine imzalatılması suretiyle gerçekleştirilir. Tutanağın ilk nüshası bankada alıkonulur, ikinci nüshası ise görevli memura geri verilir ve bu nüsha muhasebe biriminde açılacak ayrı bir dosyada tarih sırasına göre saklanır. Bankaca, döviz ödeme talimatının bir nüshası alıkonulup, bir nüshası paranın gönderilmesi veya istenilen hesaba aktarılmasından sonra onaylanarak döviz hesabına ilişkin banka hesap özet cetveli ile birlikte muhasebe birimine iade edilir.

Hesabın işleyişi

MADDE 95 – (1) Döviz gönderme emirleri hesabına ilişkin alacak ve borç kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Alacak

1) Muhasebe birimlerince, bankalardaki döviz hesaplarından yapılacak ödeme ve göndermeler için düzenlenen döviz ödeme talimatı tutarları ödeme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

2) Muhasebe birimlerinin bankalarda açtırdıkları döviz tevdiat hesaplarında yer alan kişilere ait konvertibl yabancı paralardan yapılan iadeler, kayıtlı değerleri üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaba borç kaydedilir.

b) Borç

1) Düzenlenen döviz ödeme talimatlarından, bankaca ödendiği veya ilgili hesaba aktarıldığı bildirilen tutarlar bu hesaba borç, 105 Döviz Hesabına alacak kaydedilir.

108 Diğer hazır değerler hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 96 – (1) Diğer hazır değerler hesabı, hazır değerler hesap grubunda sayılan hesaplar içerisinde tanımlanmayan ve niteliği itibarıyla bu grupta izlenmesi gereken diğer hazır değerler için kullanılır.

Hesaba iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 97 – (1) Kasa ihtiyacı için veznedar adına düzenlenen çekler ile bunlardan tahsil edilip, kasa varlığına dâhil edilenler bu hesaba kaydedilir.

(2) Kasa fazlası paraların bankaya gönderilmesi ve bu tutarların bankaca tahsil edildiğinin anlaşılması üzerine bu hesap kullanılır.

Hesabın işleyişi

MADDE 98 – (1) Diğer hazır değerler hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Kasa varlığından bankaya yatırılmak üzere gönderilen tutarlar bu hesaba borç, 100-Kasa Hesabına alacak kaydedilir.

2) Bankadaki döviz tevdiat hesabına yatırılmak üzere gönderilen döviz tutarları bu hesaba borç, 105-Döviz Hesabına alacak kaydedilir.

3) Kasa ihtiyacı için veznedar adına düzenlenen çek tutarları bu hesaba borç, 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına alacak kaydedilir.

4) Muhasebe birimlerince alınan diğer hazır değerler bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Kasa ihtiyacı için veznedar tarafından bankadan tahsil edilen çek tutarları kasa varlığına dâhil edildiğinde bu hesaba alacak, 100-Kasa Hesabına borç kaydedilir.

2) Kasa varlığından bankaya yatırılmak üzere gönderilen tutarlardan, bankaya yatırıldığı anlaşılanlar bu hesaba alacak, 102-Banka Hesabına borç kaydedilir.

3) Bankaya yatırılmak üzere gönderilen döviz tutarlarından, bankaya yatırıldığı anlaşılanlar bu hesaba alacak, 105-Döviz Hesabına borç kaydedilir.

4) Verilen veya elden çıkarılan diğer hazır değerler kayıtlı değerleri üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

109 Banka kredi kartlarından alacaklar hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 99 – (1) Banka kredi kartlarından alacaklar hesabı, banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat ve bunlara ilişkin olarak yapılan mahsup ve iade işlemlerinin izlenmesi için kullanılır.

Hesaba iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 100 – (1) Mal ve hizmet satış bedellerinin, sosyal tesislerdeki yatak, kantin, yemek bedellerinin veya avansların tahsilinde kredi kartı kullanacak olan Sandığın; kredi kartı kullanımıyla ilgili olarak bankayla yapacakları sözleşmede, bankaya komisyon ödenmeyeceği ve POS cihazları ile yapılan tahsilatın banka hesabına aktarılmasında Yönetim Kurulunca belirlenen ve sözleşmede yer alan valörün uygulanacağı hususları belirtilir.

(2) Sandıkça mal ve hizmet satış bedelleri, sosyal tesislerdeki yatak, kantin, yemek bedelleri ile avansların banka kredi kartı ile tahsili işleminden önce kartın gerekli bilgileri taşıdığı ve geçerlilik süresi içinde kullanılmakta olduğu tespit edildikten sonra, nüfus cüzdanı, sürücü belgesi gibi resimli bir kimlik belgesi ile kimlik kontrolü yapılarak kartı kullanan kişinin gerçek kart hamili olduğu saptanır. Banka kredi kartının kullanılması halinde satış belgesinin ilgili bölümü onaylandıktan sonra ikinci nüshası kart hamiline verilir.

(3) Banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat karşılığında alındı düzenlenir. Kart hamili ile hizmetten yararlananların ayrı kişiler olması durumunda alındıya, kart hamili ile birlikte hizmetten yararlananların da adı ve soyadı yazılır.

(4) Avans olarak banka kredi kartıyla tahsilat yapılması ve bunun sonucunda avans artığı ortaya çıkması durumunda kesinlikle nakden iade işlemi yapılmaz. Aynı banka kredi kartı ile POS cihazının fonksiyonları kullanılarak, artan avans tutarı iade edilir.

Hesabın işleyişi

MADDE 101 – (1) Banka kredi kartlarından alacaklar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlar bir taraftan bu hesaba borç, hesaplanan katma değer vergisi 391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabına, kalan tutar ise 600 Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlar nedeniyle muhasebe biriminin banka hesabına aktarılan tutarlar bu hesaba alacak, 102 Bankalar Hesabına borç kaydedilir.

11 Menkul kıymetler

MADDE 102 – (1) Menkul kıymetler hesap grubu, Sandığın elinde bulunan ve yakın zamanda harcama yeri bulunmayan paraların değer düşüklüğünü önlemek, faiz geliri veya kâr payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden yararlanarak kârlar elde etmek amacı ile geçici bir süre elde tutulmak üzere edindikleri tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul kıymetler ile bunlara ait değer düşüklüğü karşılıkları izlenmesi için kullanılır.

(2) Menkul kıymetler, niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur:

110 Hisse Senetleri Hesabı

111 Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabı

112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabı

119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (-)

Hesap grubuna iliÅŸkin iÅŸlemler

MADDE 103 – (1) Menkul kıymetler; Sandıkça geçici bir süre elde tutulmak üzere edinilen hisse senetleri, özel kesim tahvil, senet ve bonoları, kamu kesimi tahvil, senet ve bonolarından oluşur.

(2) Özel kesim tahvil, senet ve bonoları, Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul kıymetler edinildiğinde alındı düzenlenir ve muhasebeleştirme belgesine eklenir. Alındıda menkul kıymetin cinsi, adedi, numarası, varsa ayarı, kupon adedi ve tutarı gibi tüm nitelikleri ayrıntılı olarak gösterilir.

(3) Menkul kıymetler, bankalarda saklanır.

(4) Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden ilgili menkul kıymet hesabına borç, elden çıkarıldığında ise kayıtlı değeri üzerinden alacak kaydedilir.

(5) Özel kesim tahvil, senet ve bonoları, Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları satıldığında veya herhangi bir nedenle Sandığın mülkiyetinden çıktığında kayıtlı değeri üzerinden ilgili menkul kıymet hesabına alacak kaydedilir. Bunların alış değeri ile satış değeri arasındaki fark ile varsa işlemiş faiz gelirlerine karşılık gelen kısmı “600-Gelir hesabının” yardımcı hesaplarına gelir kaydedilir. Satış bedeli farkı işlemiş faizi karşılamadığı durumlarda; işlemiş faiz “600-Gelirler hesabı” yardımcı hesaplarına alınmakla beraber alış değeri ile satış değeri arasındaki olumsuz fark da “632-Giderler Hesabı” yardımcı hesaplarına gider kaydedilir.

(6) Ana paranın geri ödemesi sırasında alınan menkul kıymetlerin faizi tahsil edildiğinde daha önce tahakkuk ettirilmiş gelir yoksa tamamı; tahakkuk yolu ile gelirlere alınmış kısım varsa aşan tutar “600-Gelirler Hesabı”nın yardımcı hesabına kaydedilir.

(7) Dönem sonu faiz ödemeli olan menkul kıymetlerde faiz tutarı menkul kıymetin kuponu karşılığında tahsil edildiğinde faizin varsa tahakkuku aşan kısmı, yoksa tamamı “600-Gelirler Hesabı”nın yardımcı hesabına kaydedilir.

(8) Alış işlemi nedeniyle ödenen giderler menkul kıymet alış bedeline eklenmez. Menkul kıymet satın alma giderleri “632-Giderler Hesabı”nın ilgili gider yardımcı hesabına kaydedilir.

(9) Özel kesim tahvil, senet ve bonoları, Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları teminat olarak verildiğinde, bu değerlerin teminat olarak verildiğini gösteren bir alt hesaba aktarılır ve nazım hesaplarda izlenir.

110 Hisse senetleri hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 104 – (1) Geçici olarak elde tutmak amacıyla alınan hisse senetlerinin izlendiği hesaptır.

Hesabın işleyişi

MADDE 105 – (1) Hisse senetleri hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Gelir elde etmek amacıyla alınan hisse senetleri maliyet bedeli ile, alacaklara karşılık olarak intikal eden hisse senetleri nominal değerleri ile bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

2) Kişi, kurum ve kuruluşlardan bedelsiz olarak intikal eden hisse senetleri bir taraftan nominal değerleri ile bu hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

3) Sayım sonucunda fazla çıkan hisse senetleri nominal değerleri üzerinden bu hesaba borç, 397-Sayım Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

4) Sandığın ortağı olan şirketlerin yeniden değerleme farklarının sermaye eklenmesi nedeniyle çıkardıkları hisse senetlerinden alınan bedelsiz hisse senetleri nominal değeriyle bu hesaba borç, “523-İştirakler Yeniden Değerleme Farkları hesabına” alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Hisse senetlerinin herhangi bir şekilde elden çıkarılması hâlinde, bir taraftan kayıtlı değeri bu hesaba, elden çıkarma bedeli ile kayıtlı değeri arasındaki olumlu fark 600-Gelirler Hesabına alacak, elden çıkarma bedeli 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara, elden çıkarma bedeli ile kayıtlı değeri arasındaki olumsuz fark ve bu işlem dolayısıyla ödenen komisyon ve benzeri giderler 632-Giderler Hesabına borç kaydedilir.

2) Sayım sonucunda noksan çıkan hisse senetleri kayıtlı değeri üzerinden bu hesaba alacak, 197-Sayım Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

111 Özel kesim tahvil, senet ve bonoları hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 106 – (1) Özel kesim tahvil, senet ve bonoları hesabı, özel sektör tarafından çıkarılan ve muhasebe birimine intikal eden tahvil, senet ve bonoların izlenmesi için kullanılır.

Hesabın işleyişi

MADDE 107 – (1) Özel kesim tahvil, senet ve bonoları hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Alacaklara karşılık olarak intikal eden özel kesim tahvil, senet ve bonoları bir taraftan nominal değerleri ile bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

2) Kişi, kurum ve kuruluşlardan bedelsiz olarak intikal eden özel kesim tahvil, senet ve bonoları bir taraftan nominal değerleri ile bu hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

3) Sayım sonucunda fazla çıkan özel kesim tahvil, senet ve bonoları nominal değerleri üzerinden bu hesaba borç, 397-Sayım Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

Bilanço esasına göre defter tutan gelir ve ku­rumlar vergisi mükellefler bilançolarına dahil amortismana tabi iktisadi kıymetleri ve bu kıymetler üzerinden ayrılmış olup bilançola­rının pasifinde gösterilen amortismanları her hesap dönemi sonu iti­bariyle aşağıda belirtilen şartlarla yeniden değerleyebilecekleri açıklanmıştır. İktisadi Devlet Teşekküllerinin yeniden değerleme yapmaları zorunlu kılınmıştır.Yeniden değereleme bilanço esasına tabi ge­lir ve kurumlar vergisi mükellefleri için ihtiyari olmakla beraber bazı kuruluşlar için mecburi kılınmıştır.

1) Yeniden Değerlemeye Tabi İktisadi Kıymetler

İktisadi kıymetlerin maliyet bedellerine eklenmiş bulunan kur farkları ve kredi faizleri, sinema filmleri, alameti farika hakları, peştemallıklar, ilk tesis ve taazzuv giderleri, organizasyon etüd ve arama giderleri ile mahiyetleri ve amortisman süre ve tarzları itibariyle bunlara benzeyen sair aktif kıymetler yeniden değerleme kapsamı dışında bırakılmışlardır.Yeniden değerleme kapsamına girmeyen kur farklarının ve kredi faizlerinin iktisadi kıymetlerin işletmenin aktifine girdiği tarihten son­raki yıllarda tahakkuk etmiş ve maliyet bedeline eklenmiş olması ge­rekmektedir. Bu kur farklarına ve kredi faizlerine isabet eden amor­tismanlar da değer artışının tesbitinde dikkate alınmayacaktır.Gayrimenkullerin genişletilmesi veya kıymetini devamlı olarak artırması amacıyla yapılan ve maliyete eklenen giderler yeniden de­ğerlemeye tabi tutulabilecektir.Yukarıda belirtilen yeniden değerlenmesine izin verilmeyen ikti­sadi kıymetler dışında kalan amortismana tabi iktisadi kıymetler yeni­den değerlemeye tabi tutulabilir. Amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetler yeniden değerleme konusuna girmezler. Diğer bir itade ile, gayrimenkuller (boş arazi ve arsalar hariç), gayrimenkullerin mütem­mim cüzü ve teleferruatı mahiyetinde olup ayrı olarak amortismana tabi tutulan iktisadi kıymetler, tesisat ve makineler, gemiler, diğer taşdlar ve demirbaşlar yeniden değerlenebileceklerdir.Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin bir kısmının veya tamamı­nın yeniden değerlemeye tabi tutulması mümkündür.

2) Yeniden Değerleme Yöntemi

Bilançonun aktifine dahil iktisadi kıymetler ve bu kıymetler için geçmiş yıllarda ayrılmış olan amortismanlar, yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait oran ile çarpılmak suretiyle yeniden değerlenirler.Kendilerine özel hesap dönemi tayin olunan mükellefler için özel hesap döneminin başladığı takvim yılına ait oran kullanılır.Her hesap dönemi sonu itibariyle yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik En­stitüsünün Toptan Eşya Fiyatları Genel İndeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye ve Gümrük Bakanlığınca her yıl Aralık ayı içinde Resmi Gazetede ilan edilir.Her yılın yeniden değerleme oranı ancak o yıla ait değerlemede hesaba katılabilir. Yeniden değerlemenin herhangi bir yıl yapılmama­sından veya değerleme oranının düşük uygulanmasından dolayı da­ha sonraki yıllar geçmiş dönemlere ilişkin yeniden değerleme yapıla­maz.Yeniden değerlemenin yapıldığı hesap dönemi içinde aktife gi­ren amortismana tabi iktisadi kıymetler için yeniden değerleme uy­gulanmaz.

3) Yeniden Değerlemeden Doğan Değer Artışı

İktisadi kıymetin yeniden değerlemeden önceki net bilanço aktif değerinin, yeniden değerlemeden sonraki net bilanço aktif değerinden çıkarılmasıyla iktisadi kıymetin yeniden değerlemeden doğan değer artışı hesaplanmış olur.Net bilanço aktif değeri, iktisadi kıymetin bilançonun aktifine kaydedilen değerinden, bu kıymet için ayrılmış olan bilançonun pasi­finde gösterilen birikmiş amortismanlarının indirilmesiyle elde edilen net değerdir. Bu durumda, değer artışı, iktisadi kıymetin kendisine ve ayrılmış olan birikmiş amortismanının ilgili katsayı tatbiki ile bulunan yeniden değerlemeden sonraki net bilanço aktif değerinden yeniden değerlemeden önceki net bilanço aktif değerinin çıkarılmasıyla he­saplanacaktır.Yeniden değerleme neticesinde doğacak değer artışı bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir.

Örnek olarak 2005 yılında 85.000.TL.na alınmış bir makinanın yeniden değerlemesini yapalım. Bu makinanın 2006 yılı sonunda bi­rikmiş amortismanı 34.000 TL. olsun.2006 yılının yeniden değerleme oranı % 10 olduğunu varsayalım bu makinanın hem alış değerini hem de birikmiş amortismanını 1.56 ile çarpmamız gerekmektedir.Makinanın yeniden değerlemeden önceki net bilanço aktif değeri (85.000 - 34.000 =) 51.000 TL. iken yeniden değerleme­den sonra net bilanço aktif değeri (93.500 – 37.400 =) 56.100 TL.na yükselmektedir. Bu durumda, makinanın yeniden değerlemeden doğan değer artışı (56.100 - 37.400 =) 18.700 TL. olmaktadır.

 Yeniden değerleme sonucunda doğan değer artışı ile iktisadi kıymetlerin ve birikmiş amortismanlarının, verilen örneğe uygun ola­rak muhasebe kayrtları şu şekilde olması gerekmektedir.

  ^{___________________________}          _/           ^{______________________________}

253  TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR                                 22.100

257 BIRiKMİŞ AMORTİSMANLAR            3.400

522 MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI           18.700

^{___________________________}          _/           ^{______________________________}

Makinanın değerinde meydana gelen 22.100 TL.lık artış ilgili ik­tisadi kıymet hesabının borcuna, birikmiş amortismanların değerinde meydena gelen 3.400 TL.lık artış birikmiş amortisman hesabı­nın alacağına, değerleme sonucu ortaya çıkan değer artışı da bir fon hesabının alacağına kaydedilecektir.

4) Gelir Vergisi Mükellefleri

Kazançları bilanço esasına göre tutulan defterlerle tesbit edilen gelir vergisi mükellefleri, ferdi işletmeler, kollektif, adi komandit ve adi şirketler bilançolarında kayıtlı iktisadi kıymetlerini ve birikmiş amortismanlarını yeniden değerleyebilecekler, yeniden değerleme­den doğan değer artışlarını bilançolarının pasifinde yeni açılacak de­ğer artış fonunda gösterebileceklerdir.Bu işletmelerde değer artışlarının sermayeye ilavesi mümkün değildir. Değer artış fonunun bu mükellefler ve işletmeler tarafından herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi veya sermayeye ilavesi durumunda işletmeden çekilmiş sayılırlar. Bu işlemin yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeksi­zin bu dönemde vergiye tabi tutulurlar. Ayrıca, yeniderı değerlenen iktisadi kıymetler satıldığında, bu iktisadi kıymetlere ait değer artışları kazancın tesbiti sırasında aynen birikmiş birikmiş amortismanlar gibi muameleye tabi tutulur.Bu işletmeler yeniden değerlemenin yapıldığı hesap dönemin­den itibaren sabit kıymetlerini yeni değerleri üzerinden itfa ederler. Ancak, bina, arsa ve araziler yeniden değer­lemeden önceki değerleri üzerinden amortismana tabi tutulurlar.

5) Kurumlar Vergisi Mükellefleri

Bilanço esasına göre defter tutan, kurumlar vergisi mükellefleri pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışını diledikleri tak­dirde değer artış fonu hesabında tutabilecekleri gibi sermayelerine de ilâve edebileceklerdir. Ortaklar tarafından işlet­meye ilave edilmiş kıymetler olarak kabul edilir.Amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutan kurumlar vergisi mükellefleri yeniden değerlemenin yapıldığı hesap döneminden itibaren iktisadi kıymetlerin yeni değerleri üzerin­den amortisman ayırabilirler.Yeniden değerlemeye tabi tutulan gayrimenkuller yeniden değer­lemeden önceki değerleri ve bakiye itfa süresi içinde amortismana tabi tutulacaktır. Değer artış fonu sermayeye ilâve dışında herhangi bir suretle başka hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde bu işle­min yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin vergiye tabi tutulur.Yeniden değerleme sonucu ortaya çıkan ve bilançoda özel bir fon hesabında tutulan değer artışları TTK'nin 422. maddesinin uygu­lanmasında Ödenmiş Sermaye gibi işlem görecektir. Diğer bir ifade ile anonim şirketler tahvil ihraç ederken ihraç edebilecekleri tahvil miktarının tesbitinde, ödenmiş sermayelerinin tasdikli son bilançoları­na göre mevcudiyeti anlaşılan miktarına değer artış  fonunu da ilâve edeceklerdir.Genel imalat giderleri içine amortismanlar da girdiğinden yeniden değerlenen üretimle ilgili iktisadi kıymetierin yeni değerleri üzerinden ayrılan amortismanların imal edilen malların maliyetine girmesi gerekecektir.Kurumlara ait iştirak payları ve hisse senetleri, iştirak edilen ku­rumların bilançolarını yeniden değerlemeleri ve değer artışlarının ser­mayeye ilavesi halinde yeniden değerleme kapsamına girmektedir. Yeniden değerlenecek iştirak payları Kurumlar Vergisi mükellefi olan sermaye şirketleri ile kooperatiflere ve İktisadi Devlet Teşekküllerine ait olan iştirak paylari ve hisse senetleridir. Yeniden değerleme yapı­lan kuruma iştirak eden işletmelerin aktifınde bedelsiz hisse senedi veya iştirak payı verilmesi nedeniyle meydana gelen artışlar pasifte özel bir karşılık hesabında gösterilir.

^{___________________________}          _/          ^{______________________________}

242  İŞTİRAKLER veya                                                      12.100

110  HİSSE SENETLERİ

523 İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI          12.100

^{___________________________}          _/           ^{______________________________}

Bu karşılık hesabı sermayenin cüzü kabul edilir. Karşılık hesabın­da gösterilen değer artışı kurumlar tarafından sermayeye ilâve edile­bilir. Bu işlemler kâr dağıtımı olarak sayılmazlar. Bundan sonraki kademelerde de iştiraklerden intikal eden bedel­siz hisse senetleri ve iştirak payları aynı şekilde işleme tabi tutulur.

6) Kayıtlarda gösterilmesi

Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin herbirine isabet eden değer artışları ile bunların hesap şekilleri amortisman kayıtlarında müfredatlı olarak gösterilecektir. Amortisman defteri veya amortisman cetvellerinden yararlanarak, yeniden değerleme sırasında bilançonun aktifinde kayıtlı amortisma­na tabi iktisadi kıymetlerin herbirinin aktife girdiği hesap dönemi ile bu kıymetler üzerinden değerleme tarihine kadar ayrılan ve ayrılmış sayılan amortismanlar ayrı ayrı tespit edilir. Yeniden değerleme oran­larının uygulanmasından sonra her iktisadi kıymetin ve birikmiş amortismanın yeni değerleri hesaplanır. İktisadi kıymetler ve amortismanlar ayrı ayrı değerlenerek yeniden değerlemeden önceki ve sonraki net bilan­ço aktif değerleri bulunur. Bu işlemden sonra her iktisadi kıymete ait değer artışı ve toplam değer artışı hesaplanarak envanter defterinin ayrı bir sayfasına kaydedilir.Yeniden değerlenen iktisadi kıymetlerin amortisman kayıtlarında aşağıdaki hususların gösterilmesi gerekmektedir.

İktisadi kıymetin cinsi

Aktife Giriş tarihi

Aktife giriş değeri

Amortisman oranı

Birikmiş amortisman tutarı

Yeniden değerlemeden önceki net bilanço aktif değeri

Yeniden değerleme katsayısı

İktisadi kıymetin yeniden değerlenmiş değeri

Yeniden değerlemeden sonraki net aktif değeri

Değer artışı

7) Değer artışının sermayeye ilavesi

Yeniden değerleme sonucu meydana gelen değer artış fonları aşağıda belirtilen esaslar dahilinde kısmen veya tamamen ser­mayeye ilâve edilebilir.Değer artış fonları anonim şirketler yönetim kurulu, Iimited şirket­lerde ortaklar kurulun kararı ve ana sözleşme tadil tasarısı ile birlikte Ticaret Bakanlığından izin alınmasi veya tasdik edilmesi suretiyle, TTK'nun sermaye artırımı hükümlerine göre sermayeye ilave edilebilir.Değer artış fonunun sermayeye ilavesi nedeniyle, Sermaye Piya­sası Kanununa göre şirketlerin yapacakları sermaye artırışları genel kurul kararı ve tesbit raporunu takiben tescil ve ilân olunur.Değer artış fonunun sermayeye ilavesinde TTK'nun 391. madde­sine göre esas sermayenin tamamen ödenmiş olması şartı aranmaz. Değer artışlarını sermayelerine ilave etmek isteyen yabancı ortaklı kurumlardan 6224 sayılr Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanuriu hükümlerine göre faaliyet gösterenler Bâşbakanlık Devlet Plânlama Teşkilatından, Petrol Kanunu ile diğer mevzuat hükümlerine göre ku­rulmuş olanlar ise Maliye Bakanlığından izin almak zorundadırlar.

Yeniden değerleme değer artış fonlarının sermayeye ilavesi durumunda:

                 ^{___________________________}          _/           ^{______________________________}

501  ÖDENMEMİŞ SERMAYE                                       70.000.

500  SERMAYE                                                                                           70.000

^{___________________________}          _/           ^{______________________________}

501  ÖDENMEMİŞ SERMAYE                                      18.700

522 MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI  18.700

^{___________________________}          _/           ^{______________________________}

 8) Yeniden değerlemeye tabi tutulmuş bir duran varlığın  satılması

 Yeniden değerlenmiş bir duran varlık satıldığında duran varlık ve birikmiş amortismanı en son değerlenmiş değerleri ile kapatılır. Satılan duran varlığın sermayeye ilave edilmemiş yeniden değerleme değer artışları da birikmiş amortismanlar gibi borçlandırılarak kapatılır. Satılan duran varlığın net defter değeri ile satış değeri arasındaki fark  gelir veya kar hesabına yazılır. Duran varlığın net defter değeri bulunurken enson değerlenmiş değerinden değerlenmiş birikmiş amortismanları ve yeniden değerleme değer artışları düşülür. Duran varlıkların satılması konusunda açıklandığı gibi satılan duran varlığın yerine yeni bir duran varlığın alınması planlanmış ise satış karı Yenileme Fonu hesabında gösterilebilir.

Örnek olarak, yeniden değerlenmiş değeri 8.000.000 TL., değerlenmiş birikmiş amortismanı 6.000.000 TL. ve yeniden değerleme değer artışları tutarı 1.800.000 TL.  olan bir makinenin  KDV dahil 5.900.000 TL. na satıldığını varsayalım.

^{___________________________}          _/           ^{______________________________}

100  KASA                       5.900      

257  BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR                             6.000                      

522  MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI   2.300

253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR                                                  8.000                                                      391 HESAPLANAN KDV                                                  1.440      

679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR                                       4.760

^{___________________________}          _/           ^{______________________________}

şeklinde olacaktır.