Narsist Kişilik Bozukluğu Ekşi

Nakpangi Thomas, PhD

Ebeveynlerinize münhasıran ve sahiplenici bir şekilde yakın mısınız? Ebeveynlerinizden biri veya her ikisi sizin aracılığınızla hayallerini gerçekleştirmeye çalıştı mı? Eğer öyleyse, narsist bir ebeveynin çocuğu olabilirsiniz. Narsist anne babaların çocukları genellikle aşağılanma ve utanç yaşarlar ve zayıf bir benlik saygısına sahip olarak büyürler. Çoğu zaman, bu çocuklar yüksek başarı gösteren veya kendi kendini sabote eden veya her ikisi birden olan yetişkinler haline gelirler. Bu tür ebeveynler tarafından zarar gören çocukların ileride travmalarından iyileşmeye ihtiyaçları olacaktır. Bir terapistle narsist bir ebeveynin geçmişte veya şu an sizi nasıl etkilediği hakkında konuşmak isterseniz, narsistlerle ilişkilerden kaynaklanan sorunlarla başa çıkma konusunda uzmanlaşmış bir terapist bulmanızı öneririm.

Narsisizm Nedir?

Narsistik Kişilik Bozukluğu (NPD), insanların kendi önemlerine ilişkin şişkin bir anlayışa, derin bir hayranlık ihtiyacına ve başkaları için empati eksikliğine sahip oldukları bir zihinsel bozukluktur. Ancak bu aşırı özgüven maskesinin arkasında, en ufak bir eleştiriye karşı savunmasız olan kırılgan bir özsaygı yatar.

Narsistik Kişilik Bozukluğu en çok şu şekilde kendini gösterir;
• Büyüklenme duygusu
• Başkaları için empati eksikliği
•Hayranlık ve üstünlük ihtiyacı 

Annenizin veya Babanızın Narsist Olduğunun 10 İşareti:
Tüm ebeveynler narsisistik kişilik bozukluğuna sahip değildir, ancak ebeveynlerin çocuk yetiştirirken aynı derecede zarar verici olabilecek narsistik eğilimler sergilemesi de nadir değildir. Narsistik istismarın belirtilerini belirlemek zor olabilir, ancak narsist bir ebeveyn tarafından büyütüldüğünüzü düşünüyorsanız, bakmanız gereken işaretler var.

Narsist bir ebeveynin on belirtisi şunları içerir:
1.Sürekli olarak kendileri hakkında konuşmaya ihtiyaç duyarlar.
funduszeue.infoaşmamış ve bencilce davranırlar.
funduszeue.infoşkalarına başarılarınızla övünür, ancak nadiren sizi duygusal olarak destekler, sizi onaylar veya kabul ederler
funduszeue.infoışlarından kaynaklanan herhangi bir sorun için başkalarını suçlarlar.
funduszeue.infoşkaları tarafından sevilen ve/veya önemli olan, ancak kimse bakmadığında kontrolcü ve serttirler.
funduszeue.infoklerini hemen yapmadığınız için kendinizi kötü hissetmenize neden olurlar.
funduszeue.info için şimdiye kadar ne çok şey yaptığı konusunda övünerek kendinizi suçlu hissettirirler.
funduszeue.info fikrinden dönmez ve insanlara cephe alırlar.
funduszeue.infoımasız ve affetmez, zirvede olmak için her şeyi yaparlar.
 Endişeli hissetmenize neden olur ve genellikle kendinize güveninizi düşürürler.

Narsist Bir Ebeveyn Ruh Sağlığınızı Nasıl Etkileyebilir?

Bu profile uyan bir ebeveynle büyümek, zihinsel sağlığınıza ciddi şekilde zarar verebilir. Neyin yanlış olduğunu anlamadan birçok konuda acı çekebilirsiniz. Narsist bir ebeveynin duygusal ve psikolojik izleri, çocuk üzerinde uzun süreli ve bazen zayıflatıcı etkilere neden olur. Halkın önünde, bu ebeveynler mükemmel ve sevgi doludurlar. Ancak kapalı kapılar ardında öfkelenirler, çığlık atarlar ve eleştirirler. Karışıklık yoluyla gerçekliğinize meydan okurlar. Çocukken altında oynadığınız şeftali ağacının hiç var olmadığının söylendiğini hayal edin. Arkadaşlarınızla ağacın altında oynadığınızı hatırlıyorsunuz ya da en azından öyle sanıyorsunuz.  Bu da anılarınıza güvenmemenize neden oluyor.

Narsistik bir ebeveyn çocuğunun hayatını kontrol eder, sahiplenici olur ve çocuk ebeveyninin bir uzantısı olarak görülür. Ebeveyn çocukları aracılığıyla vekaleten yaşadığı için çocuğun hedefleri gözardı edilir. Çocuk bundan kendi amaçlarının ve ihtiyaçlarının önemli olmadığını öğrenir. Çocukların odaklandıkları şey ise, ebeveyninin merhametinden mahrum kalmamak için ebeveynini memnun etmektir. Fakat, mükemmel bir çocuk olmaya çalışmak ve narsistin gerçekçi olmayan arzularına göre yaşamak kaygıya yol açabilir. Nihayetinde, ebeveynlerinin beklentilerini karşılanmaması sonucunda çocukta depresyon ortaya çıkabilir.

Narsistik ebeveyni olan çocuklar için - ebeveyninin davranışı tahmin edilemez. Ebeveynini neyin memnun edeceğinden emin değillerdir. Bu da sınırda olma hissine neden olur. Çocuk, ebeveyninin mutluluğundan kendini sorumlu hissedecektir. Ayrıca, ebeveynlerinin nezaketinin, çocuğu ebeveyne borçlu hissetmesine neden olan koşullarla birlikte geldiğini öğreneceklerdir. Narsist ebeveynlerin çocukları, yardım mesleğinde çalışma eğilimindedir.

Dr. Craig Malkin, Narsist Ebeveynlerle Büyüyen Yetişkin Çocukların 8 Ortak Özelliğini Belirledi:

1. Kararsızlık ve Suçluluk

Narsist ebeveynlerin yetişkin çocukları, kendileri için doğru olanı yapmayı seçerken başka birine zarar vereceklerinden korkarlar. Her şeyden önce ebeveynlerinin ihtiyaçlarını dikkate almak için “eğitilmişlerdir”. Bu nedenle bencillik hissetmeden kendi ihtiyaçlarını dikkate almaları zordur. Yani kendi ihtiyaçlarını gözetmeyi bencillik sanırlar. Bu kararsızlık ve suçluluk yıllarca felç edici olabilir.

2. İçselleştirilmiş Kendinden Şüpheye Düşmek (Gaslighting)

Gaslighting, bir kişinin veya bir grubun hedeflenen bireye gizlice şüphe tohumları ektiği ve o bireyin kendi hafızasını, algısını veya yargısını sorgulamasını sağlayan bir psikolojik manipülasyon şeklidir. Örnekler, gelecekte neyin doğru neyin yanlış olduğundan emin olamamanız için düpedüz bir yalan söylemeyi içerebilir. 
Bir diğer örnek de; bir ebeveynin geçmişten gelen bazı deneyimlerinizi inkar etmesi ve bu sebeple olaydaki duygularınızı geçersiz kılmasıdır. Narsist bir ebeveynle büyümek, yetişkin çocuğa, aksi doğru olsa bile, başkalarına sunacağı çok az şey olduğu hissini bırakabilir. Bu çocuklar büyürken, çocuklarının becerileri tarafından tehdit edildiğini hisseden narsist ebeveyn tarafından yetenekleri ve becerileri önemsiz gibi gösterilmiş, görmezden gelinmiş veya el konulmuş olabilir. Artık yetişkin olup başarıyı deneyimlediğinde bile, bunu hak etmediğini hissedebilir ve bu, sahtekarlık sendromuna yol açabilir.

3. Sevgi ve Sadakat

Yalanlar, manipülasyonlar ve istismar arasında büyüdükten sonra bile, narsistlerin yetişkin çocuklarının narsist ebeveynlerine bakmaktan ve onları sevmekten uzak durmaları gerçekten zor olabilir. Uzaklaşmaya veya sınırları koymaya çalıştıkları için muhtemelen suçluluk hissedecekler ve hatta narsistik özellikler gösteren partnerlerle ilişkilere bile girebilirler. Manipülasyonlara ve koşullara dayanan bir aşk, onlar tarafından bilinen bir şeydir. Oysa koşulsuz bir aşk onlara oldukça korkutucu görünebilir.

4. Güç ve Dayanıklılık

Çoğu zaman, narsist ebeveynlerin yetişkin çocukları, başkalarına şefkat ve sevgi gösterme, sevgi dolu ilişkiler kurma ve kendilerini sevmeyi ve ilgilenmeyi öğrenme konusunda büyük bir yetenek gösterirler. Narsist bir ebeveynle büyüyenlerin iyileşmeleri  mümkündür.

5. Kronik Kendini Suçlama

Narsistik ebeveynler çocuğuna açıkça tacizde bulunsun ya da bulunmasın , neredeyse her zaman duygusal olarak sağırdırlar ve çocuklarının acısını duyamayacak kadar kendileri ve kendi endişeleri ile meşguldürler. Daha önce tartışıldığı gibi, aile birimini sürdürmek için çocuk (artık bir yetişkin olsalar bile) ebeveynini suçlamaktan kaçınır ve bunun yerine ; “Daha iyi olsaydım…”, “Bu kadar zor bir çocuk olmasaydım…” vb. cümlelerle tüm suçu kendi üzerine alır. Bu durum,yani  yetişkin çocuğun kendi hatası olmayan şeyler için suçu üstlenmesi yetişkinlikte de devam edebilir. Sırf huzuru korumak için birçok durumda günah keçisi olurlar.

6. Ekoizm

Ekoistler ve Narsistler, ekoistler narsist olmaktan ya da onlardan herhangi bir ilgiyi çekmekten korktukları için birbirlerini tamamlarlar. Aslında, narsist ebeveynler, çok fazla uyarı yapmadan öfke patlaması yaşayabilir veya gözyaşlarına boğulabilirler. Bu durum, narsistik ebeveynin çocuklarını, bu duygusal patlamalardan birini tetiklemekten kaçındıkları ve aynı zamanda Narsist’ten herhangi bir dikkati başka bir yere çekmekten korktukları için mümkün olduğunca az yer kaplamaya zorlar. Yumurta kabuğu üzerinde yürümek gibi hissettirebilir; ebeveynlerinin sinirlenmesini önlemek için mümkün olan her şeyi yapmaya çalışmak gibi.

7. Güvensiz Bağlanma

Narsistlerin yetişkin çocuklarının ebeveynlerine güvensiz bir şekilde bağlanmış olmaları muhtemeldir. Çevrelerini keşfederken kendilerini rahat hissetmek için ihtiyaç duydukları o güvenli temeli asla deneyimlemezler. Bir ebeveynin ihmali, manipülasyonu veya duygusal yokluğu, çocuğunu diğer insanların ellerinde nasıl güvende hissedebileceklerini sorgulamaya bırakabilir. Bu, bazı yetişkinlerin başkalarına güvenilmeyeceğine inanarak son derece bağımsız olmalarına yol açar. Bununla birlikte, başkalarını aşk için partnerlerine yapışmalarına ve her zaman diğer önemli kişilerin dikkatini talep etmeye yönlendirebilir.

8. Ebeveynleştirilmiş Çocuk

Narsist bir ebeveynle büyüyen çocuklar, tüm yaşamlarını ve kişiliklerini ebeveynlerinin mutluluğu etrafında organize etmiş olacaklar ve daha sonra hayatlarını başkalarının mutluluğu etrafında örgütleyerek büyüyecekler. Bu kişilerin çoğu yardım mesleğinde çalışıyor.

Narsist Bir Ebeveynle Başa Çıkmanın 8 Yolu

Narsist bir ebeveyne karşı koymak, tam bir savaşa yol açacaktır. Narsist bir ebeveynin olumsuz veya istenmeyen davranışına dikkat çekmek, zihinlerinde yaratılan mükemmel dünyaya meydan okur ve bu da utanç ve kırılganlık duygularına neden olur. Unutmayın, sizin duygularınız ve bakış açınız da önemlidir.

Narsist bir ebeveynle başa çıkmak için kullandığım ve danışanlara önerdiğim 8 ipucu:

1. Neler Olduğunu Anlayın

Bir narsistle savaşta asla kazanamazsın. Narsist bir ebeveyn, kontrol duygusuyla büyür. Eğer onların iradesine boyun eğmezseniz, pahalı bir şekilde ödersiniz. Bu normal bir davranış değil. İhtiyaçlarının karşılanması, işlevsel bir aile yapısına sahip olmaktan daha değerlidir. Uzlaşmaya çalışırsanız, durumu yalnızca kendi lehlerine manipüle edeceklerdir.

2. Kabul Et ve Bırak

Bir narsisti değiştirmeye çalışmak, onlar değişmek istemedikçe neredeyse imkansızdır. Kim olduklarını kabul etmek endişenizi azaltacaktır. Unutmayın, size yönelik olumsuz sözler ve eylemler, aslında kendileri hakkında nasıl hissettiklerinin veya sorunlu kişiliklerinin bir sonucunun yansımasıdır.

3. Manipülasyon Girişimlerine Direnmek

Maalesef  ki, narsist bir ebeveynin, çocuğunun delirmiş veya kuruntulu hissetmesine neden olması yaygındır. Narsist bir ebeveyn, bir kasırga sırasında dışarının güneşli olduğunu söyleyecektir. Ailemden birinin, anılarımın yanlış olduğunu ve onları kötü göstermek için bir şeyler uydurduğumu iddia ettiğini hatırlıyorum. Benlik saygınız ve güveniniz üzerinde çalışmak, hayatta kalmanızın anahtarıdır.

4. Şefkatli Olun

Bunu göstermeseler de, derinlerde narsist ebeveyn sizi önemsiyor. Bu sert dış görünüşün altında sizden şefkat, empati ve acıma bekleyen son derece hassas biri var.

5. Öz-Şefkati Önceliklendirin

Çoğunlukla şefkatten yoksun zor bir çocukluk geçirdikten sonra, o şefkati kendinize vermenin artık zamanı geldi. Bu istismarcı ebeveyn-çocuk ilişkisini atlattığınız için kendinizi takdir edin. Kendinizi sakinleştirmeyi öğrenin ve ebeveyninizin size veremeyeceği tüm şefkati kendinize verin. Böyle bir çocukluktan sonra iyileşmek kolay bir süreç değildir. Zaman alacak. Bu yüzden sabırlı olun ve kendinizi affedin. Muhtemelen hata yapmanın, ölüm cezasına layık, affedilemez bir suç olduğunu öğrendiniz. Ama kimse mükemmel değil! Narsist ebeveyniniz de dahil olmak üzere hepimiz hatalar yaparız. İhtiyaçlarınızı ilk sıraya koymanızda bir sakınca yok. Kendinize zaman ayırmanızda bir sakınca yok. Başkalarını destekleyecek enerjiniz yoksa sorun değil. Bir açıklama yapmadan hayır demek sorun değil.

6. Başkalarından Destek Alın

Narsist ebeveynlerin çocukları, genellikle çocuklarını onaylamakta zorluk çekebilirler. Başkalarının desteğini aramak bu noktada anahtardır. Arkadaşlarınız, iş arkadaşlarınız, sosyal kulüpler vb. aracılığıyla kendi sosyal ağınızı oluşturun.

7. Biraz Kendinize Güvenin

Narsist ebeveyninizin hakaretlerine rağmen kendi değerinizi farketmeniz önemlidir. Becerilerinizi ve yeteneklerinizi artıran aktiviteler bulmak, güveninizi artırmanıza yardımcı olacaktır.

8. Sınırlarınızı Belirtin

Narsist bir ebeveyn, genellikle yapabileceklerini kanıtlamak için sınırlarınızı test edecek ve aşacaktır. Evinize davet edilmeden gelebilirler, sizi kızdırmak için aile kurallarını çiğneyebilirler veya çocuklarınızla favori oyunlar oynayabilirler. Kesin sınırlar  koymalı ve bunları aştıklarında sonuçları uygulamalısınız. Bir çocuğu disipline ediyormuşsunuz gibi gelebilir - çünkü öylesiniz - ama neden ayağınızı yere bastığınız konusunda kararlı ve net olun. Eğer kurallara uymazlarsa ayrılmalarını isteyerek onlara bir mola vermeniz bile gerekebilir.

Narsist Bir Ebeveynin Etkisiyle Başa Çıkmak İçin Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınır?

Çoğu insan, narsist bir ebeveynle yaşadığınız duygusal yükü anlamayacaktır. Narsisizm deneyimi olmayan insanlardan yardım istemek, yalnızca kendinizi aptal hissetmenize neden olur. Size sorunlu aile üyelerinden bahsetseler bile, bu kıyaslanmaz. Deneyimlerinizi başkalarının anlayabileceği şekilde kelimelere dökmek zordur.

Bir Narsistin Çocuğuysanız, Muhtemelen Şu Problemlerle Mücadele Edeceksiniz:
•Düşük özgüven
• Anksiyete veya depresyon
• Diğer ilişkilerde karşılıklı bağımlılık
• Zayıf sınırlar
• İnsanları memnun etmeye çalışmak
• “hayır” diyememe
• Kronik suçluluk
• Boşluk
• Duyguları ifade edememe veya üstesinden gelememe
•Güven sorunları

Yardım İçin Kime Başvurmalıyım?
Narsist bir ebeveyn tarafından büyütülmek, hayatınız boyunca birçok soruna yol açabilir. Kendinizi sebepsiz yere kızgın, kafası karışmış, stresli buluyor musunuz? Bir danışman/terapist, klinik sosyal hizmet uzmanı veya travma iyileşmesi konusunda eğitim almış bir psikolog ile çalışmak faydalı olacaktır. Eğitimli bir ruh sağlığı sağlayıcısından profesyonel yardım almak, sorunun kökenine inmenize, baş etme becerilerinizi geliştirmenize ve çocukluk travmanızdan iyileşmenize yardımcı olabilir. Narsistlerin yetişkin çocukları için tedavi çok kişisel bir deneyimdir ve deneyiminizi anlayan ve sizi güvende hissettiren bir uzman ile çalışmak önemlidir. Narsistik kişilik bozukluğunu ve narsistik istismarı veya travma iyileşmesini anladıklarından emin olun. Uzmanla görüşmekten korkmayın.

İşte dikkate alınması gereken birkaç soru:
1. Narsistik kişilik bozukluğu ve narsistik istismar hakkında bilginiz var mı?
2. Bunu nasıl tedavi ederdiniz?
3. Tedavi tarzınız nedir (yani çalışma ittifakı veya direktif)?
4. Seanslar arasında müsait misiniz?

Narsist bir ebeveynden iyileşme süreci uzun bir süreç olabilir. Tam iyileşme aylar veya yıllar alabilir, ancak profesyonel yardım almak iyileşmenin en iyi yoludur. Narsist Ebeveynlerle Mücadele Eden Sevdiğiniz Birini Nasıl Desteklersiniz?

Narsist anne babaların çocukları, tedavi edilmezlerse böyle ebeveyne sahip olmanın hayatlarını alt üst edecek yaşam boyu etkilerinin farkında değillerdir. Narsist ebeveynlerle veya narsisistik istismarla uğraşan sevdiğiniz birini desteklemek için önce kendinizi bu bozukluk konusunda eğitmelisiniz. Konuyla ilgili makaleleri okuyun ve videoları izleyin.
Sevdiğiniz kişinin desteğinize ihtiyacı var. Bu nedenle, kurbanı suçlamaktan kaçının. Merhametli olun ve hikayelerini dinleyin. Duygularını onaylayın. Deneyimlerini paylaşmak için güvenli bir alan yaratmalarına yardımcı olun. Bu davranışı kabul etmek için eğitildiklerini unutmayın. Bu yüzden sabırlı ol.

Narsist Ebeveynlerle Başa Çıkma Üzerine Son Düşünceler

Narsist bir ebeveynle uğraşmanın zorluklarını ilk elden biliyorum. Yalnız değilsiniz. Bir terapistle konuşmak veya güvendiğiniz bir arkadaşa veya aile üyesine ulaşmak, nasıl hissettiğinizde büyük bir fark yaratabilir.

Çeviren: funduszeue.infoog Feyza Topçu 
 Instagram: @feyzatopcucom /funduszeue.info
Kaynak: funduszeue.info

Narsisizm nedir? Bir kişinin narsist sayılabilmesi için hangi özelliklere sahip olması gerekir? Psikolojideki çok az kavram aynı anda hem tanıdık hem de kafa karıştırıcıdır. Halk dilinde sıklıkla egoist, kendini beğenmiş, megaloman kavramları yerine kullanılan ve pek çok açıdan yanlış anlaşılan narsist, psikolojideki yeni teorik, deneysel ve metodolojik ilerlemeler ile birlikte daha net bir şekilde anlaşılmaya ve uygun yöntemlerle tedavi edilmeye başlanmıştır.

1. Narsisizm Kelimesinin Kökeni

Narsisizmin anlamı tarihsel olarak Romalı şair Ovid’in tanınmış mitlerinden birine dayanır: Narcissus ve Echo. Kadınlar ve hatta perilerin hayranlık duyduğu Narcissus, o kadar kibirlidir ki hiç kimseyi beğenmez. Tanrıça Hera tarafından konuşkanlığı yüzünden lanetlenmiş olan ve sadece diğerlerinin söylediklerini tekrar edebilen dağ perisi Echo, Narcissus ile karşılaştığında ona umutsuzca aşık olur ve Narcissus’un sert bir şekilde kendisini reddetmesinden sonra derin bir üzüntüye kapılarak ormanın derinliklerinde kaybolur. Narcissus ise bu acımasızlığından dolayı tanrılar tarafından kendi yansımasına hayranlıkla takılıp kalmakla cezalandırılır. Bu efsaneden yola çıkarak narsisizm çoğu zaman kibir, soğukluk ve bencillikle özdeşleştirilmiştir. 

2. Narsisizm ve Narsisistik Kişilik Bozukluğu Nedir? 

Narsisizmin kavramsallaştırılmasına ilişkin tartışmalar ve kafa karışıklığı hâlâ devam etmektedir. Freud’dan bu yana farklı pek çok teorisyen narsisizmi açıklarken görüş ayrılıkları yaşasa da çoğunlukla ortak bir şekilde narsisizmin ikiliği ve paradoksal doğasını vurgulamışlardır: Büyüklenmecilik ve Kırılganlık. 

Büyüklenmecilik yönü, narsist bireyde küstahlık, sadece kendisiyle ilgilenme, devamlı bir haklılık algısı, eleştiriye aşırı duyarlılık şeklinde kendini göstermektedir. Kırılganlık yönü ise utangaç, içe dönük, kaygılı ve kaçıngan bir portre çizmektedir. Narsisizmin büyüklenmeci yönünün, kırılgan yönü koruma işlevi ile ortaya çıkmış olabileceği düşünülmektedir.

Teoriler, araştırmalar ve klinik gözlem, narsisizmin birbirinin tam tersi olarak gözlenebilen ancak temelde benzer özellikler taşıyan iki temel boyutunun olabileceğini vurgulasa da DSM-5 Tanı Kitabı kriterleri narsisizmin kırılgan yönünü kapsamamakta, yalnızca büyüklenmeci boyutuna vurgu yapmaktadır. Bir bireyin narsisistik kişilik bozukluğuna sahip olması için aşağıdaki kriterlerden en az beşine sahip olması gerekmektedir:

1. Büyüklenme (Örneğin; başarı ve yetenekleri abartma, gösterdiği başarılarla orantısız bir şekilde üstün biri olarak görülme beklentisi),
2. Sınırsız başarı, güç, zekâ, güzellik veya ideal sevgi fantezileriyle meşgul olma,
3. “Özel” olduğuna ve ancak özel veya üst düzey insanlar tarafından anlaşılabileceğine, onlarla ilişkide bulunması gerektiğine inanma,
4. Aşırı beğenilme beklentisi,
5. Hak sahibi olduğuna inanma (özellikle kayırılacak bir tedavi görme veya taleplerinin hepsinin gerçekleştirileceğine ilişkin anlamsız beklentilere sahip olma),
6. Kişiler arası ilişkilerde kendi çıkarlarına önem verme (amaçlarına ulaşmak için insanları kullanma),
7. Empati kuramama (diğerlerinin duyguları ve gereksinimlerini anlamada isteksizlik),
8. Diğerlerine haset duyma veya diğerlerinin ona haset duyduklarına inanma,
9. Başkalarına saygısız davranma, kibirli ve küstah tutumlar sergileme (DSM-V; American Psychiatric Association, ).

3. Narsisistik Kişilik Bozukluğu Nasıl Gelişir?

Narsisistik kişilik bozukluğunun oluşumunda genetik ve çevresel faktörler etkileşim halinde rol oynamaktadır. Narsisizm özelliklerine genetik bir yatkınlıkla dünyaya gelen bireyler, karşılaşacakları çevresel faktörlerin de etkisiyle yetişkinlikte narsisistik kişilik bozukluğu geliştirebilecekleri gibi uygun çevresel koşullar oluştuğu takdirde bu özelliklerin ortaya çıkmaması da söz konusu olabilir.

Narsisizmin temelinde soğuk, ilgisiz, reddedici ebeveynlik stillerinin olabileceği ve narsisizmin benliği yeniden terk edilme veya reddedilmeye karşı koruyucu bir savunma olarak gelişmiş olabileceği düşünülmektedir. Öte yandan çocuğa aşırı hayranlık duyan, şımartan ebeveynlik stillerinin ve ebeveynlerin aşırı idealize edilmesinin etkisiyle de narsisizmin ortaya çıkabileceği öne sürülmüştür. Ek olarak, özellikle kırılgan narsisizmin kaygılı ve kaçıngan bağlanma stilleri ile ilişkili olduğu görülmektedir. 

Şema kuramına göreyse narsisizmin temelinde haklılık, kusurluluk ve duygusal yoksunluk şemalarının olduğu varsayılmaktadır. Kurama göre bireyler şemalarıyla başa çıkmak için aşırı telafi, teslim olma veya kaçınma yöntemlerini kullanırlar ve bu baş etme yöntemleri her şemanın bireylerde farklı şekillerde ortaya çıkmasına sebep olabilir. Dolayısıyla büyüklenmeci ve kırılgan narsisistik kişilerin temelde aynı şemalara sahip oldukları; fakat büyüklenmeci narsisistlerin kusurluluk, sevgi yoksunluğu gibi düşüncelerle başa çıkarken aşırı telafi moduna girerek bu düşüncelerin tam tersi yönünde davrandıkları ve kusursuz insan imajını devam ettirdikleri düşünülebilir. Öte yandan kırılgan narsisistlerin ise düşünceleriyle teslim modunda başa çıkarak sevilmeyi hak etmeme ve kusurlu olmaya dair inançlarını devam ettirme eğiliminde oldukları söylenebilir.

4. Narsisistik Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireylerin nadiren kendi istekleri ile tedavi arayışına girdikleri, genellikle aile üyelerinin ısrarıyla veya depresyon gibi narsisizme sıklıkla eşlik eden diğer bozuklukların belirtileriyle tedaviye başvurdukları görülmektedir. Narsisistik bireylerin en büyük sorunu belki de durumları hakkında genellikle bir farkındalığa sahip olmamalarıdır.  

Danışanın kendisi üzerinde farkındalığının arttırılarak davranışlarını daha iyi düzenlemesine, daha tutarlı bir benlik duygusu oluşturmasına katkı sağlamak temel odak noktası olmakla birlikte narsisistik kişilik bozukluğunun tedavisi çeşitli terapi ekollerinde farklılık gösterebilmektedir. Bilişsel davranışçı terapi en sık tercih edilen yöntem olmakla birlikte tedavide gerçeğe uygun olmayan düşünceleri değiştirmek ve daha gerçekçi bir öz imaj yaratmak ön plandadır. Psikodinamik psikoterapi, narsisistik kişilik bozukluğu tedavisinde etkili bir şekilde kullanılabilir; ancak süreç potansiyel olarak zor ve uzun olabilir. Şema terapi ise bilişsel davranışçı terapiler ve psikodinamik terapilere kıyasla kişilik bozuklukları tedavisindeki etkinliği çeşitli araştırmalarla kanıtlanmış bir ekol olarak narsisistik kişilik bozukluğunun tedavisinde öncelikle kaçınma, aşırı telafi ve teslim olma gibi başa çıkma stratejilerinin zayıflatılmasını ve böylelikle incinmiş, kırılgan çocuğa ulaşılmasını hedeflemektedir. Terapist öncelikle, bu kırılgan çocuğa sınırlı yeniden ebeveynlik kapsamında bakım ve şefkat gösterir. Sonrasında ihtiyaç duyduğu bakım ve şefkati kişinin kendisine yeniden ebeveynlik ile uygulamaya başlaması hedeflenir. Bu süreçte danışanın kemikleşmiş ve işlevsel olmayan inançları zayıflamaya başlar. Böylelikle kendisine ve diğer insanlara karşı empati gösterebilmeyi ve yakınlık kurabilmeyi öğrenir. Geştalt terapi narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireyin iki zıt kutbu olan şişmiş ve sönmüş (büyüklenmeci ve kırılgan) benliklerinin bütünleştirilmesinin önemini vurgular. Böylelikle birey bu iki benlik arasında savrulmalar yaşamak yerine daha uyumlu bir öz saygı ve kendilik değeri geliştirebilmektedir. İki zıt kutbu bütünleştirmeye çalışırken terapistin merkezde savrulmadan kalması, tarafsız ve yargısız yaklaşması, danışana olduğu gibi sevildiğini hissettirmesinin oldukça kritik olduğu vurgulanmaktadır. 

Son olarak narsisistik kişilik bozukluğuna sıklıkla eşlik eden depresyon, öfke kontrol problemleri, alkol ve madde bağımlılıkları gibi durumların da tedavileri kendi içlerinde yapılmalıdır. Gerekli olduğu durumlarda ilaç tedavisine bu aşamada başvurulabilir.

5. Sağlıklı Narsisizm

Narsisistik örüntünün her zaman olumsuz sonuçlar doğurmak zorunda olmadığı, narsisistik özelliklerin psikolojik sıkıntıya karşı koruyucu olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Benliğe ilişkin olumlu algı ve başkalarına empatik davranma becerisine sahip olma sağlıklı/normal narsisizm olarak kabul edilmektedir. Sağlıklı narsisizm bireyi amaçları doğrultusunda ilerlemeye ve kişisel yenilgilerden sonra yeniden gücünü toplamaya teşvik ederek koruyucu olabilmektedir.

Ezgi Kurt
Klinik Psikolog

KAYNAKLAR

• American Psychiatric Association (). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5. baskı). Washington: DC: Author.
• Eldoğan, D. (). Hangi Narsizm? Büyüklenmeci ve Kırılgan Narsizmin Karşılaştırılmasına İlişkin Bir Gözden Geçirme. Türk Psikoloji Yazıları, 19(37),
• Jordan, C. H., Nevicka, B. & Sedikides C. (): The many faces of narcissism: Phenomenology, antecedents, and consequences, Self and Identity. DOI: /
• Toroslu, B. (). Narsisistik kişilik bozukluğuna yaklaşımlar: Geştalt ve şema terapi yaklaşımı. Pivolka, 9 (31),
• Young, J. E., Klosko, J. S. ve Weishaar, M. (). Schema therapy: A practitioner’s guide. NY: Guilford Press.