Bazı Elementlerin Kullanım Alanları

Zirkonyum (Zr):
Çelik eldesinde, vakum tiplerinde, cerrahi uygulamalarda, flaş ampullerinde, patlayıcılarda ve yapay ipek eldesinde kullanılır. Paslandırıcı maddelerle çalışan kimya dallarında da geniş kullanımı vardır. Niyobyumla birleştiğinde, düşük sıcaklıklarda süperiletken özellik gösterir. Zirkonyum oksit, ısı şokuna dayanıklı laboratuvar malzemeleri üretiminde, metalürjik fırınların kaplanmasında ve ısıya dayanıklı madde olarak cam-seramik endüstrilerinde kullanılır. Ayrıca, vurmalı çalgıların ve fırın tuğlalarının yapımında da zirkonyumdan faydalanılır.
 
Niyobyum (Nb):
Güçlü paslanmaz çeliklerin yapımında ve bazı paslanmaz çelik türlerinin kaynak çubuklarında, ayrıca demir dışı alaşımlarda da kullanılır. Bu alaşımlar, güçlü olmalarının yanı sıra, diğer özellikleri nedeniyle de boru hatlarının yapımında kullanılırlar. Termal nötronlara karşı düşük yutma kesiti nedeniyle, nükleer teknolojide de kullanım alanı vardır. Gemini uzay programı ve benzeri ileri uçuş araçlarının yapı sistemlerinde büyük miktarlarda niyobyum kullanılmıştır. Süperiletken özelliğe sahip olan ve güçlü manyetik alanlarda bile bu özelliğini yitirmeyen NbZr alaşımından yapılan teller, güçlü ve dayanıklı mıknatısların yapımında kullanılır. Kuyumculuk alanında da geniş kullanımı vardır. Nükleer reaktörlerde kullanılan paslanmaz çelik alaşımlarının, jet ve füzelerin, kesici aletlerin ve boru hatlarının yapımında da niyobyumdan faydalanılır.

Molibden (Mo):
Isıya ve aşınmaya karşı dirençli olan belli nikel bazlı alaşımların yapımında kullanılır. Nükleer enerji uygulamalarında, elektrikli ısıtıcıların ince tellerinde, füze ve hava taşıtlarının parçalarının yapımında da yer alır. Petrolün ayrıştırılması işlemlerinde önemli bir katalizördür. Bitkiler için önem taşıyan bir eser elementtir. Molibden sülfit, özellikle yağların bozulmaya uğradığı yüksek sıcaklıklarda, kullanışlı bir yağlayıcı maddedir. Ultra-yüksek güçteki çeliklerin hemen hepsi, % arası oranda molibden içerir.

Teknesyum (= Teknetyum) (Tc):
Tıp ve eczacılık araştırmalarında, radyasyon kaynağı olarak kullanılır.

Rutenyum (Ru):
Platin ve Paladyum elementlerinin sertleştirilmesinde, göz tedavilerinde, yumurta kabuklarının kalınlık ölçümlerinde, dolma kalemlerin uçlarında ve elektrik kontaklarının yapımında kullanılır. Hava taşıtlarında, %10 oranında rutenyum içeren alaşımlar kullanılır.

Rodyum (Rh):
Rodyum elementinin en önemli kullanım alanı, platin ve paladyum içerikli alaşımlarda sertlik sağlayıcı oluşundan kaynaklanır. Bu alaşımlar, ocak sarımları, elyaf ve elektrotlar gibi çeşitli malzemelerin yapımında kullanılır. Elektriğe karşı düşük derecede, aşınmaya karşıysa yüksek derecede dirençli olması nedeniyle, elektrik kontakları yapımında yararlı bir elementtir. Kaplanmış rodyum, olağanüstü serttir ve optik aletlerin yapımında kullanılır. Rodyum ayrıca, kuyumculuk ve dekorasyon alanlarında, telefon röleleri, far reflektörleri ve dolma kalem uçlarında da kullanılır.

Paladyum (Pd):
Hidrojen ekleme ve çıkarma tepkimelerinde sık kullanılan bir katalizördür. Alaşımları, kuyumculuk alanında da kullanılır. Örneğin beyaz altın, altın elementinin paladyum ile oluşturduğu bir alaşımdır. Diş hekimliğinde, kol saati yapımında, seramiklere metal katılması işlemlerinde, elektrik rölelerinde ve ameliyat aletlerinin yapımında kullanılır.

Gümüş (Ag):
En geniş kullanım alanı kuyumculuk ve gümüş işçiliğindedir. Ancak bu alanlarda kullanılan gümüş, %7,5 oranında bakır ya da başka bir metal içerir. Gümüş ayrıca, fotoğrafçılıkta çok geniş bir kullanıma sahiptir. Dişçilikte kullanılan alaşımların yapısında, lehim alaşımlarında, elektrik bağlantılarında, yüksek kapasiteli gümüş-çinko ve gümüş-kadmiyum pillerinde de gümüş kullanılır. Cam ya da metallerin üzeri gümüş boyayla kaplanarak, ayna üretilir. Yeni kaplanmış gümüş, görünür ışığın en iyi yansıtıcısıdır. Ancak, çok hızlı donuklaşır ve yansıtıcı özelliğinin büyük kısmını kaybeder. Morötesi (UV) ışık için zayıf bir yansıtıcıdır. Gümüş iyodit, bulutlara yağmur yağdırmak amacıyla kullanılır. Dünyada birçok ülke, madeni paraların yapımında da gümüş kullanmaktadır.

Kadmiyum (Cd):
Kadmiyum, en düşük erime noktasına sahip alaşımların önemli bir bileşenidir. Kullanım alanları arasında %60 ile en büyük payı, elektroliz yoluyla kaplama alır. Nikel-kadmiyum pilleri, E.M.F. gözeleri ve lehim yapımında; ayrıca nötron yutucu özelliği nedeniyle nükleer reaktörlerde kontrol çubuklarında ve zırhlamada kullanılır. Bazı bileşikleri, siyah-beyaz ve renkli televizyon tüplerindeki fosforesan bileşiklerde kullanılır. Bazı bileşikleriyse, PVC maddeye dayanıklılık kazandırır. Kadmiyum ve bileşiklerinin çözeltileri zehirlidir. Sülfidi (CdS), sarı pigment olarak kullanılır.

İndiyum (In):
Düşük sıcaklıklarda eriyebilen alaşımların yapımında kullanılır. Örneğin, %76 oranında galyum, %24 oranında da indiyum içeren alaşım, oda sıcaklığında sıvıdır. Germanyum transistörlerin, damıtıcıların, termistörlerin ve fotoileticilerin yapımında kullanılır. Metallerin ve camın üzeri indiyumla kaplandığında, atmosferik aşınmaya karşı gümüşle yapılanlardan daha dayanıklı olan aynalar elde edilir. Nükleer santrallerde tepkime zicirlerinin düzenleyicisi olarak kullanılmasının yanında, güneş gözelerinin yapımında, ve ayrıca kan ve akciğer araştırmalarında kullanılmaktadır.

Kalay (Sn):
Çelik konserve kutularının kaplama maddesidir. Ayrıca lehim, bronz, kalay ve kurşun alaşımlarında yer alır. Bazı diş macunlarının içeriğinde, kalay ve flor bileşiği oln SnF5 kullanılır. Süperiletken mıknatısların yapımında da kullanılır. Saf element halinin kullanımı çok sınırlıdır.

Antimon (Sb):
Demir alaşımlarını sertleştirmekte kullanılır. Lehim, maskara, kızılötesi dedektörleri, diyotlar, kablo kaplamaları, kurşun piller, plastik ve çeşitli kimyasalların yapımında da kullanımı vardır. Seramik emaye ve cam boyamasında da kullanılır.

Tellür (Te):
Bakırın ve paslanmaz çeliğin işlenebilirliğini artırır; demire katıldığındaysa dayanıklılığını artırarak, sülfürik asit nedenli aşınmanın etkisini azaltır. Seramik sanayinde, metal ürünlerin üretiminde, cam ürünlerin boyanmasında, bateri zillerinde, pil kaplama koruyucularında, elektrik dirençlerinde ve termoelektrik aletlerde de tellür kullanılır.

İyot (I):
İyot bileşikleri, organik kimya ve eczacılık alanlarında çok önemlidir. Tıpta, iyoditler ve iyodin içeren tiroksin dahili olarak, tentürdiyot ve bu gibi iyot içerikli mikrop kırıcılar da harici olarak kullanılır. Bir zamanlar antibiyotik olarak kullanılmış, ancak, zehirli olması nedeniyle bu kullanıma son verilmiştir. Potasyum iyodit, fotoğrafçılık alanında kullanılır. Saf iyot çözeltisi de, nişasta için verdiği karakteristik koyu mavi renkle bir indikatör (belirleyici) sıvı görevi görür.

Ksenon (Xe):
Elektron tüplerinin, stroboskopik lambaların, bakteri öldürücü lambaların ve yakut renkli lazerleri uyaran lambaların yapımında kullanılır. Molekülleri, parçacık fiziği alanında, yüksek molekül ağırlığının önem taşıdığı konularda, örneğin kabarcık odalarının ve probların içeriğinde kullanılır. İyon motorları için gaz olarak kullanımı da olasıdır. Xe izotopu, birçok alanda kullanılan önemli bir radyoizotoptur. Kendisi zehirli olmamasına karşın, bileşikleri çok zehirlidir. Perksanatları, analitik kimyada oksitleyici olarak kullanılır.

Sezyum (Cs):
Güneş gözelerinde, atom saatlerinde, kızılötesi lambalarında ve katalizör olarak, belirli elementlerin hidrojenlenmesinde kullanılır. Yakın zamanda, itici güç sistemlerinde de kullanılmaya başlanmıştır. Vakum tüplerinde, hava kalıntılarını yok etmek için kullanılır. Oksijene karşı eğilimi yüksektir ve kolay iyonize olur. Bu nedenle de, roket motorlarında itici olarak kullanılır.

Baryum(Ba):
Vakum tüplerinde, bujilerde, havai fişeklerde ve floresan lambalarda kullanılır. Baryum sülfat ve çinko sülfat içeren bir pigment olan "Litopon", iyi bir kaplayıcı maddedir ve sülfitlerin varlığında kararmaz. Baryum sülfat, kalıcı beyaz özelliğiyle boyaların içeriğinde, X-ışını incelemelerinde ve cam yapımında kullanılır. Barit, petrol kuyularını açmakta kullanılan sıvıların içeriğinde ağırlık kazandırıcı unsur olarak ve kauçuk yapımında, baryum karbonat fare zehiri olarak, baryum nitrat ve klorat da piroteknide (fişekçilik) yeşil rengin eldesinde kullanılır.

Lantan (La):
Lantan içeren nadir toprak bileşikleri, karbon esaslı aydınlatmada ve özellikle sinema endüstrisinde, stüdyo aydınlatmalarında ve projeksiyonda kullanılır. La2O3 camın alkali direncini arttırır ve özel optik camların yapımında kullanılır. Küçük miktarlarla katkı maddesi olarak, granüllü dökme demir yapımında kullanılır. Yakın zamanda başlatılan çalışmalarda belirlendiği üzere, lantan içeren hidrojen emici sünger alaşımları, kendi hacimlerinin katı kadar hidrojen tutup verebilmekte ve her hidrojen alışlarında açığa ısı enerjisi çıkarmaktadırlar. Dolayısıyla, bu alaşımların enerji depolama sistemleri alanında büyük bir potansiyel bulunuyor. Pahalı kamera merceklerinde de lantan kullanılır. Çakmaklarda kullanılan çakmaktaşları, pil elektrotları ve katalitik dönüştürücüler de lantan elementi içerir.

Seryum (Ce):
Seryum bileşikleri, cam yapımında hem bileşen, hem de renk giderici olarak kullanılır. Seryum oksit de, cam parlatıcı olarak kullanılmaktadır. Petrol arıtımında katalizör olarak kullanılmasının yanında, metalürjik ve nükleer uygulamalarda da yeri vardır. Alaşımları ısıya dayanıklı hale getirmek için, yapılarına katılır.

Praseodim (Pr):
Pr2O3 bilinen, işlenmesi en zor maddelerden biridir. Diğer nadir toprak metalleriyle birlikte, film stüdyolarında ışıklandırma ve projeksiyon amaçlı olarak kullanılır. Praseodim tuzları, cam ve emaye renklendirmede kullanılır. Kaynakçıların kullandığı koruyucu gözlüklerde de, praseodimin bir bileşiği olan "Didymium" camı kullanılır. Ayrıca, cam yapımı sırasında çıkan sarı ışığı filtreleme özelliği nedeniyle, cam yapımcılarının koruyucu gözlüklerinde de kullanılır.

Neodim (Nd):
Cam üzerinde, mor renkten şarap kırmızısına ve griye kadar farklı renklerde gölgeler yapan bir renk vericidir. Bu camlardan geçen ışınlar, çok keskin emilim bantları gösterirler ve astronomi çalışmalarında kullanılırlar. Parlak mor camların ve kızılötesi ışınları süzen camların yapımında da neodim kullanılır. Praseodim elementiyle birlikte, kaynakçıların ve cam yapımcılarının kullandıkları koruyucu gözlüklerin yapımında kullanılır. Neodim tuzları da, emaye renklendirmede kullanılır.

Prometyum (Pm):
Fosforesan özelliğe sahip bir malzeme tarafından soğurulduğunda, ışıldamaya yol açar ve bu özelliği nedeniyle, ışıldayan boya ve plastiklerin yapımında kullanılır. Güneş gözelerinde, ışığı yakalayıp elektrik akımına çeviren bir nükleer enerji pili gibi kullanılır. Pm izotopunun kullanıldığı bu pillerin ömrü yaklaşık 5 senedir. Kalınlık ölçüm aletlerinde kullanımının yanı sıra, portatif X-ışını kaynağı olarak, ayrıca uzay sondaları ve uydularda da yardımcı güç sağlayan ısı kaynağı olarak kullanılır. Üretilen 30 kadar prometyum bileşiğinin çoğu renklidir.

Samaryum (Sm):
Diğer nadir toprak elementleri gibi, sinema endüstrisinde karbon esaslı aydınlatmada kullanılır. Kalıcı mıknatıs olarak kullanılan SmCo5 mıknatıslığını yitirme açısından, bilinen en yüksek dirence sahip olan malzemedir. Etil alkolün hidrojenlenmesinde ve hidrojenden arındırılmasında kullanılan samaryum oksit, kızılötesi ışığın soğurulması amacıyla optik camlarda kullanılmakta ve nükleer santrallerde nötron soğurucu olarak işlev görmektedir.

Evropyum (Eu):
İtriyumla oluşturduğu alaşım, renkli televizyonlarda kırmızı renk eldesinde kullanılır. Evropyum katılmış plastikler, lazerlerde kullanılır. Evropyum oksit de, fosforesan özelliği etkinleştirmede kullanılmaktadır.

Gadolinyum (Gd):
Alışılagelmişin dışında süperiletken özellikler gösteren, ferromanyetik bir metaldir. Oda sıcaklığında da güçlü bir manyetizma gösterir. Demir, krom ve benzeri metallerin alaşımlarına %1 oranında bile katıldığında; bu alaşımların işlenebilirliği, ısıya ve oksidasyona karşı dirençleri artmaktadır. Gadolinyum-itriyum birleşiminden oluşan lal taşları, mikrodalga uygulamalarında kullanılır. Gadolinyum bileşikleri, televizyonlarda renk maddesi olarak kullanılır.

Terbiyum (Tb):
Sodyum terbiyum borat, katı hal elektronik elemanlarda kullanılır. Terbiyum oksit, renkli televizyon tüplerinde kullanılan yeşil fosforu etkin hale getirici özellik gösterir. Yüksek sıcaklıklarda çalışan yakıt hücrelerini sağlamlaştırıcı kristal olarak, ZrO2 ile birlikte kullanılır. Alaşımlarda, lazerlerde ve elektronik aletlerin üretiminde de kullanılır.

Disprosiyum (Dy):
Disprosiyum-nikel karışımı dolgu, nükleer santrallerde soğutucu çubuk olarak kullanılır. Bu dolgu maddesi, uzun süreli nötron bombardımanında bile boyutlarında bir değişiklik olmaksızın nötronları soğurabilme özelliğine sahiptir. Vanadyum ve diğer nadir toprak elementleriyle birlikte, lazer yapımında kullanılır. Disprosiyum-kadmiyum alaşımları, kızılötesi ışık kaynağı olarak, kimyasal tepkimeler üzerindeki çalışmalarda kullanılır.

Holmiyum (Ho):
Nötron soğurma özelliği nedeniyle, nükleer santrallerde kontrol çubuklarının yapısına katılır.

Erbiyum (Er):
Vanadyum elementine eklendiğinde, bu elementin sertliğini ve işlenebilirliğini artırır. Erbiyum oksit pembe renklidir ve cam, porselen, emaye sırlarında renklendirici olarak kullanılır.

Tulyum (Tm):
Pahalı olması nedeniyle, kullanım alanları henüz sınırlıdır. Nükleer reaktörde bombardımana uğratılan Tm izotopu, portatif X-ışını ekipmanında radyasyon kaynağı olarak kullanılabilir. Doğal tulyum, seramik manyetik maddeler olan ferritlerde ve mikrodalga ekipmanında kullanılır.

İterbiyum (Yb):
İterbiyum paslanmaz çeliğin dayanıklılığını, tanecik inceliğini ve diğer mekanik özelliklerini iyileştirmede, metalürji ve kimya alanlarındaki deneylerde kullanılır.

Lutesyum (Lu):
Termal nötron etkinliği sonrasında saf beta ışınımı yayan kararlı lutesyum çekirdekleri, çatlatma, alkilasyon, hidrojen ekleme ve polimerizasyon işlemlerinde katalizör olarak kullanılır.

Hafniyum (Hf):
Aşınmaya karşı olağanüstü derecede dayanıklı olan bu element, çok iyi nötron soğurabilme özelliği nedeniyle nükleer denizaltılardaki reaktör kontrol çubuklarında kullanılır. Vakum tüplerinde de gaz emici niteliğiyle bir "gaz avcısı" olarak kullanılır.

Tantal (Ta):
Elektrolitik kapasitörlerin, vakum fırınlarının, kimyasal işlemlerde kullanılan aletlerin, nükleer reaktörlerin, hava taşıtlarının ve füze parçalarının yapımında kullanılır. Vücut sıvılarının tamamına karşı dirençli olması nedeniyle, ameliyat gereçlerinin yapımında da tantal elementinden yararlanılır. Tantal oksitten elde edilen yüksek kırılma indisine sahip özel camlar, kamera merceklerinin yapımında kullanılır. Los Alamos`ta çalışan bilim insanları tarafından yapılan ve erime noktası °C olan tantal karbid grafit alaşımı, yapılan en sert maddelerden biri olarak kabul ediliyor.

Tungsten (W):
Tungsten ve alaşımları, elektrik ampullerindeki ince tellerin, elektron ve televizyon tüplerinin, elektrikli fırınlarda sarımların ve ısıtıcı elemanların yapımında kullanılır. X-ışını hedeflerinde, hava taşıtlarında ve metal buharlaştırma işlemleri gibi yüksek sıcaklık gerektiren uygulamalarda da kullanılır. Tungsten tozunun, elektronik endüstrisinde geniş bir kullanımı vardır. Tungsten karbid, metal işçiliğinde, madencilikte ve petrol endüstrisinde önem taşıyan bir bileşiktir. Tungstenin kalsiyum ve magnezyum tuzları floresan aydınlatmalarda, diğer bazı bileşikleri de boyalarda kullanılır.

Renyum (Re):
Kütle spektrograflarında ve iyon ölçüm aletlerinde bulunan ince tellerin yapımında kullanılır. Aşınmaya ve bozunmaya karşı dirençli olması nedeniyle, elektrik kontaklarında ve yüksek kaliteli bilimsel gereçlerin kaplamalarında kullanılır. Fotoğrafçılıkta kullanılan flaş ampullerinin yapımında da renyumdan yararlanılır. Renyum-molibden alaşımları °C(10 K)`de süperiletkendir. Uçak bujilerinde, telefon rölelerinde, dolmakalem uçlarında ve far yansıtıcılarında da kullanılır.

Osmiyum (Os):
Osmiyum metalinin en büyük kullanım alanı, diğer metallerle çok sert alaşımların oluşturulmasıdır. Bu alaşımlar, çeşitli aletlerde kullanılan millerin, fonograf iğnelerinin, dolmakalem uçlarının ve benzeri aletlerin yapımında kullanılır. Osmiyum tetraoksit, parmak izi tesbitinde ve mikroskopla incelenmek üzere hazırlanan yağlı doku preparatlarının boyanmasında kullanılır.

İridyum (Ir):
Esas olarak platini sertleştirici unsur olarak kullanılmasının yanı sıra, yüksek sıcaklıklara dayanıklı maddelerin yapımında da önemlidir. Elektrik kontaklarında, özel saklama kaplarının yapımında, kansere karşı radyasyon tedavisinde, derialtı iğnelerinde ve helikopter bujilerinde kullanılır.

Platin (Pt):
Laboratuvar kaplarının, bozunmaya dayanıklı gereçlerin, tellerin ve ısıluçların yapımında, kuyumculukta, diş hekimliğinde ve elektrik kontaklarında kullanılır. Platin-kobalt alaşımları güçlü manyetik özellik gösterir. Platin rezistans telleri, çok yüksek sıcaklıklarda çalışan elektrikli fırınların yapımında kullanılır. Arabalarda hava kirliliğini önleyici donanımların yapımında, füzelerin uç konilerinin ve jet motorlarının ağızlıklarının kaplamasında, büyük gemilerin, denizaltı boru hatlarının ve çelik desteklerin katodik koruma sistemlerinde de platinden yararlanılır. Sülfürik asit eldesinde ve petrol ürünlerinin işlenmesinde katalizör olarak platin kullanılmaktadır.

Altın (Au):
Madeni para yapımında, kuyumculukta, dekorasyonda ve diş hekimliğinde kullanılır. Durağan olması ve kızılötesi ışığı iyi yansıtması nedeniyle, uzay uydularında kaplama maddesi olarak kullanılır. Kolay işlenebilirliği nedeniyle, elektronik endüstrisinde de kullanımı vardır.

Cıva (Hg):
Termometrelerin, barometrelerin, difüzyon pompalarının ve daha birçok laboratuvar gerecinin yapımında kullanılır. Cıva buharlı lambaların ve reklam ışıklandırmalarının, cıvalı şalterlerin, diş hekimliğinde kullanılan bazı karışımların, koruyucu boyaların, böcek öldürücü ilaçların ve pillerin yapısında da cıva bulunur.

Talyum (Tl):
Kükürt, selenyum ya da arsenik ile oluşturduğu bileşikler, °C arası sıcaklıklarda sıvı hale geçen camların yapımında kullanılır. Bu camlar, oda sıcaklığında normal cama benzer özellikler gösterir. Talyumun bir diğer kullanımı da, belirli deri enfeksiyonlarının tedavisindedir. Ancak, tedavi açısından olumlu özelliği ve zehirli etkisi arasında çok dar bir aralık olması nedeniyle, bu kullanımı oldukça sınırlıdır. Talyum oksit, kırılma indisi yüksek camların üretiminde ve güneş gözelerinin yapımında kullanılır. Kokusu ve tadı olmayan talyum sülfat, rodentisit (kemirgen öldürücü) ve karınca öldürücü olarak kullanılır. Ancak, bazı ülkelerde kullanımı yasaklanmıştır. Kızılötesi ışığa maruz kaldığında elektrik iletkenliğinin değişmesi nedeniyle güneş gözelerinde kullanılır. Talyum bromid-iyodit kristalleri de kızılötesi optik malzemelerin yapımında kullanılır.

Kurşun (Pb):
Ses titreşimlerini emici özelliği çok güçlü olan bu element, ses yalıtımında kullanılır. X-ışını ekipmanlarında ve nükleer santrallerde radyasyon kalkanı olarak işlev görür. Baz özelliği gösteren bir karbonat bileşiği olan beyaz kurşun ve benzeri diğer kurşun bileşikleri, boyaların yapısına katılır. Ancak, sağlık açısından olumsuz etkileri nedeniyle bu kullanımı azaltılmıştır. Kurşun oksit, akromatik merceklerde kullanılan ve kırılma indisi yüksek olan kristal camların üretiminde kullanılır. Böcek öldürücü ilaçların içeriğine katılan kurşun tuzları, çevre ve insan sağlığına daha az olumsuz etkisi olan organik bileşiklerle yavaş yavaş yer değiştirmektedir.

Bizmut (Bi):
Bizmutun, katı hale geçerken %3,32 oranında genleşmek gibi ilginç ve farklı bir özelliği vardır. Bu yüzden alaşımları, yüksek sıcaklıklardan zarar görebilecek malzemelerin yapısında kullanılmaya son derece uygundur. Bu alaşımlar ayrıca, bizmutun soğudukça genleşme özelliği nedeniyle, sıvı olarak döküldükleri kapta soğuyup katı hale geçerken, kabın şeklini alırlar. Kalay ve kadmiyum gibi metallerle oluşturduğu, erime noktası düşük alaşımlar, yangın alarmları ve söndürücü güvenlik donanımlarının yapımında kullanılır. İşlenebilir demir yapımında ve akrilik elyaf eldesinde katalizör olarak kullanılır. Bilinen en yüksek elektronegatifliğe sahiptir. Lastik üretiminde, cam ve seramik sanayinde, eczacılıkta ve parfümeride de kullanımı vardır. Isıluç olarak da kullanılan bizmut, nükleer santrallerde U ve U izotoplarını içeren yakıtların taşınmasında kullanılmaktadır. MnBi`den elde edilen "Bismanol" adlı alaşım, yüksek kaldırma kuvvetine sahip, kalıcı bir mıknatıstır.

Polonyum (Po):
Uzay uydularında termoelektrik enerji eldesi için ısı kaynağı olarak kullanılmaktadır. Berilyum elementiyle oluşturduğu alaşımlar, nötron kaynağı olarak kullanılır. Dokuma tezgahlarında statik yüklerin uzaklaştırılmasında işlev görür. Fotoğraf filmleri üzerinden tozları uzaklaştırmada kullanılan fırçaların üzerinde de polonyum bulunur.

Astatin (At):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

Radon (Rn):
Bazı hastanelerde radyasyon tedavilerinde ve bazı kanser türlerine karşı uygulanmaktadır. Deprem tahminlerinde de radon kullanılır.

Fransiyum (Fr):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

Radyum (Ra):
Radon gazı eldesinde kullanılır. Kendiliğinden ışıldayan boyaların yapısına katılır. Özellikle kanser tedavisinde, radyum yerine Co gibi daha güvenli ya da daha güçlü radyoizotopların kullanılması yoluna gidilmektedir. Nötron kaynağı olarak da kullanılır.

Aktinyum (Ac):
Nötron kaynağı olarak ve termoelektrik enerji üretiminde kullanılır.

Toryum (Th):
Nötron bombardımanına tutulduğunda, nükleer bir yakıt olan U`e dönüşür. Bu yüzden, dolaylı bir nükleer enerji kaynağıdır. Kullanımı amacıyla değişik santral sistemlerinin tasarım ve deneme çalışmaları sürmektedir. Güçlü alaşımların eldesinde ve kızılötesi fotoelektrik hücrelerde kullanılır. Toryum oksit (ThO2), %1 kadar seryum oksit ve diğer bileşenlerden oluşan fitiller, gaz alevinde ısıtıldıklarında çarpıcı bir şekilde parlar ve taşınabilir gazlı lambalarda kullanılır. Alaşımlarına yüksek sıcaklıklarda, güç ve sünmeye karşı dayanıklılık sağladığından, magnezyuma katılır. Elektron koparmak için gereken enerji düzeyi düşük ve elektron emisyonu yüksek olduğundan, elektronik donanımın yapımında kullanılan tungsten tellerin kaplanmasında kullanılır. Oksidi, elektrik lambalarında kullanılan tungstenin kristal granül büyüklüğünü kontrol etmekte, yüksek sıcaklıklara dayalı laboratuvar kaplarının kaplanmasında kullanılır. Toryum oksit içeren camlar, yüksek kırılma indisine sahiptir ve ışığın fazla dağılmasına (dispersiyon) izin vermezler. Bu özellikleri nedeniyle, kaliteli fotoğraf merceklerinin ve bilimsel donanımın yapımında kullanılırlar. Toryum oksit ayıca, amonyağın nitrik asite dönüştürülmesinde ve petrolün ayrıştırılmasında, sülfürik asit üretiminde katalizör olarak kullanılır.

Protaktinyum (Pa):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

Uranyum (U):
Yüzyıllar boyu camlara renk verici madde olarak kullanılmış olan uranyum, günümüzde nükleer santrallerde ve nükleer silahların yapımında kullanılmaktadır. Doğal ya da U izotop içeriği düşük yüzdede zenginleştirilmiş uranyum, nükleer güç reaktörlerinde elektrik eldesi için kullanılır. Zırh kaplamalarında ve büyük hava taşıtlarının kanatlarında ağırlık olarak da kullanımı vardır.

Neptünyum (Np):
Nötron belirleyici aygıtlarda kullanılır.

Plütonyum (Pu):
Nükleer silahlarda patlayıcı madde olarak kullanılır. 1 kilogram plütonyumun tamamen patlaması, 20 bin ton güçlü kimyasal patlayıcıya eşdeğer etki yaratır. Pu izotopu, Apollo`nun ay görevlerinde, ay yüzeyinde çalışan sismik ekipman için güç kaynağı olarak kullanılmıştır. Kalp atışlarını düzenleyici olarak da kullanımı bulunmaktadır.

Amerikyum (Am):
Amerikyum izotopu, duman belirleyicilerinde kullanılmaktadır.

Küriyum (Cm):
Sınırlı miktarlarda bulunabilmesi nedeniyle, çok az kullanım alanı vardır. Mars seferinde kullanılan Alfa Proton X-ışını spektrometresinde, alfa parçacığı kaynağı olarak kullanılmıştır.

Berkelyum (Bk):
Sınırlı sayıda bileşiği elde edilmiş ve ancak bunlar üzerinde çalışılmıştır. Amerikyumun alfa parçacıklarıyla bombardımanı sonucu elde edilir.

Kaliforniyum (Cf):
Çok sınırlı miktarda bulunabildiği için kullanım alanları da sınırlıdır. Nükleer araştırmalarda, fisyon parçacıkları kaynağı olarak kullanılır. Altın ya da gümüş arama çalışmalarında, nötron kaynağı olarak da kullanımı vardır. Petrol kuyularında kullanılan nem ölçüm aygıtlarında da kaliforniyumdan yararlanılır.

Aynştaynyum (Es):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

Fermiyum (Fm):
Bilinen bir kullanımı bulunmamaktadır.

Mendelevyum (Md):
Md izotopu, mendelevyum elementinin sulu çözeltilerde gösterdiği bazı kimyasal özelliklerin açıklanabilmesinde kullanılmaktadır.

Periyodik tabloda yer alan numaradan sonraki diğer elementlerin, henüz bilinen bir kullanım alanı bulunmamaktadır.

Günlük yaşamda çokça kullandığımız elementler ve kullanım alanları kısaca aşağıda verilmiştir.

1. Civa, diş dolgusu ve termometre yapımında kullanılır.
2. İyot, sofra tuzunda ve balığın yapısında bol miktarda bulunur.
Yetersiz alındığında guatr hastalığına neden olur.
3. Bakır, kablo yapımında kullanılır. (Elektriği iyi ilettiği için)
Mutfak eşyalarında ve ısıtıcılarda kullanılır. (Isıyı iyi ilettiği için)
4. Krom, zırhlı araç yapımında ve mutfak eşyalarında kullanılır.
Çelik yapımında kullanılır. Madeni eşyaların kaplanmasında kullanılır. (Kromaj)

5. Demir, inşaat ve köprü yapımında kullanılır. Makine parçalarının yapımında ve mutfak eşyalarında bulunur. Kanın yapısında bulunur.
6. Potasyum, sıvı deterjan, barut ve gübre yapımında kullanılır.
7. Kalsiyum, çimento alçı kireç yapısında bulunur. Dişlerimiz ve kemiklerimizde vardır.
8. İyot, yetersiz iyot kullanımı Guatr hastalığına neden olur.

9. Nikel, musluk, araba jantı, pil yapımı, metallerin kaplanmasında kullanılır.
Kalay, bakır mutfak eşyalarının üzerinin kaplanmasında kullanılır. Kurşunla karıştırılarak elde edilen lehim, elektronik sanayinde kullanılır.
Gümüş, süs ve takı eşyalarının yapımında kullanılır. Bazı araç gereçlerin kaplanmasında kullanılır.
Altın, takı ve süs eşyalarının yapımında kullanılır. Bazı elektrik devrelerinde kullanılır. (İyi iletken olduğu için)

Helyum, zeplin ve balon gibi hava taşıtlarının şişirilmesinde, roket yakıtlarının sıkıştırılmasında kullanılır.
Oksijen, canlıların yaşaması için temel elementtir. Oksijen tüplerinde dalgıçlar ve astronotlar kullanır.
Karbon, canlıların yapısında bulunur. Kömür petrol doğal gazda vardır.
Alüminyum, mutfak araç gereçlerinde, elektrik kablolarında ve içecek kutularında bulunur.

Silisyum, kumda, kilde, camın yapısında, yapı malzemelerinde bulunur. Seramik ve cam üretiminde kullanılır.
Magnezyum, hafif bir element olduğu için hava taşıtlarında kullanılır.
Hidrojen, yakıt olarak kullanılır. Suyun yapısında vardır.
20 Lityum, pil üretiminde kullanılır.

Bor, cam imalatında ve enerji kaynağı olarak kullanılır.
Azot, gübre üretiminde ve soğutma sistemlerinde kullanılır.
Flor, Diş macunlarında kullanılır.

Neon, reklam panolarında ve aydınlatmada kullanılır.
Sodyum, yemek tuzunda bulunur. Gıda ve sabun üretiminde kullanılır.
Argon, özel ampullerin yapımında kullanılır.

Dünyanın her yerini kaplaması ile beraber insan yapısının büyük bir oranı bile elementlerle kaplıdır. Bu bağlamda oksijen, karbon, hidrojen ve kalsiyum ile beraber canlı yapısı oluşur. Dünyanın varoluşu ile birlikte canlının varoluşu noktasında en önemli Yapı taşlarıdır. Bununla beraber kendi içerisinde birçok farklı özellik sağladığını söylemek mümkündür. Öne çıkan bu özellikleri hem ortak hem de farklı yönleri meydana getirir.

 Elementlerin Özellikleri Nelerdir?

 Dünyanın en önemli yapı taşları olarak öne çıkan elementler, periyodik cetvelde matematik ya da belirli sıralar doğrultusunda ifade edilir. Bu bağlamda birçok farklı özelliği ile beraber öne çıktıklarını söylemek mümkün.

 - Aynı tür atomlardan oluşmuş saf maddelerdir.

 - Kimyasal süreç doğrusunda kendinden daha küçük maddelere ayrılmazlar.

 - Elementlerin her biri homojendir.

 - Her elementin kendine ait bir sembolü bulunur.

 - Elementler periyodik cetvel üzerinde gösterilir.

 - Kimyasal özelliklerine göre metal, ametal ve soygaz üzerinden sınıflandırılırlar.

 - Canlı vücudunun tamamına yakınını oluştururlar.

 Bu gibi birçok farklı özelliği ile beraber yaşamı ve doğanın temel yapıtaşları olduklarını söylemek mümkün. Aynı zamanda günlük hayatta birçok farklı alanda kullanılan en önemli yapılardır.

 Elementlerin Kullanım Alanları Nelerdir?

 Elementler içerdiği özellikleri ve kimyasal yapısı ile birlikte günlük hayatın birçok farklı alanında kullanılır. Hem karışım olarak hem de bazı yapılarda destek amaçlı değerlendirilen önemli ve saf maddelerdir.

 - Hidrojen elementi petrol yapımında kullanılır.

 - Helyum kaynakçılık alanında yoğun olarak değerlendir.

 - Beton şiş edilmesinde kullanılır.

 - Helyum ve titanyum üretmek amaçlı ele alınır.

 - Lityum elementi seramik ve cam yapımında öne çıkar.

 Bu şekilde daha pek çok farklı alanda yaygın olarak kullanılan saf maddeler olarak elementler önemli bir yere sahiptir.

 Doğada Kaç Tane Element Bulunur?

 Elementler periyodik cetvel kapsamında satır ve sütun olarak ele alınmak suretiyle ifade edilmektedir. Bu bağlamda belirli kısaltma ve isimler eşliğinde farklı elementler öne çıkar. Özellikle 'lu yıllardan bu yana bilim insanları keşfettikleri elementler ile beraber şu an tane element bulunmaktadır. Bu konuda çalışmalar devam ederken belirli zaman çerçevesinde yeni elementler elde edilir. Elde edilen her yeni element ise periyodik cetvele kendi ismi ve kısaltması doğrultusunda eklenir.

(Elementler, atom numaralarına göre sıralanmıştır)   
1. Hidrojen (H):
Ticari gübrelere azot bağlanmasında, katı ve sıvı yağların doyurulma işleminde (hidrojenasyon), metanol, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileşiklerin eldesinde kullanılır. Kaynak yapımında, hidrojen balonlarını şişirmede ve petrolün işlenmesinde kullanılmasının yanında, şimdilik daha çok roketlerde olmak üzere yakıt olarak da kullanılır. "Hidrojen Yakıt Gözeleri", hidrojen gazından elektrik enerjisi eldesi için geliştirilmekte olan bir teknolojidir. Çevre dostu hidrojen, doğal gaz ve benzine alternatif olarak kabul edilmesinin yanında, kimyasal işlemlerde, metalürjide ve rafinerilerde de kullanılabilecek niteliktedir. Döteryum ve trityum izotopları da, nükleer fisyon ve füzyon işlemlerinde kullanılmaktadır.

2. Helyum (He):
Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede kullanımıyla bilinen helyum gazı; kaynakçılıkta, germanyum ve silisyum kristallerinin yapımında, titanyum ve zirkonyum eldesinde, süpersonik rüzgar tünellerinde ve derin dalış tüplerinde de kullanılır. Ayrıca, düşük sıcaklık araştırmalarında ve nükleer enerji santrallerinde "soğutucu" olarak da önemlidir. Tüm elementler arasında, en düşük erime ve kaynama sıcaklıkları helyuma aittir. Makro ölçüde bile atomik özelliklerini göstermesi nedeniyle "kuantum sıvısı" olarak da adlandırılan ve ısı iletkenliği olağanüstü derecede yüksek olan sıvı helyum, manyetik rezonans görüntülemede (MRI) ve kanser teşhisi için MRE`de de kullanılır. Yakın zamanda, sıvı roket yakıtı sıkıştırmada da helyumdan faydalanılmaya başlandı.

3. Lityum (Li):
Seramik ve cam yapımında, pil üretiminde, yağlayıcı ve alaşım sertleştirici maddelerin bileşiminde, A vitamini sentezinde, nükleer santrallerde soğutucu görevinde ve roketlerde itici kuvvet sağlamada kullanılır. Katı elementler içinde en yüksek özgül ısı kapasitesine sahip olması nedeniyle, ısı iletiminde kullanılan sıvıların bileşiminde yer alır. Ancak, su ya da asit gibi çözücülerle karşılaştığında yüksek bir patlama ya da parlama özelliğine sahip olması ve özellikle sinir sistemi için zehirli etki göstermesi nedeniyle, dikkatli kullanılması gerekir. Bazı lityum bileşikleri, beyin rahatsızlıkları ve psikolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların içeriğinde yer alır.

4. Berilyum (Be):
Yüksek oranda ısı emebilme özelliği nedeniyle, hava ve uzay taşıtlarında, iletişim uydularında, nükleer santrallerde ve füze yapımında kullanılır. Ayrıca, hafif metal alaşımlarında, X-ışını tüplerinin pencerelerinde ve saat zembereklerinin yapımında da kullanılır. Yüksek bir erime noktasına sahip olması, hafifliği ve çelikten çok daha esnek bir metal olması nedeniyle, bilgisayar parçaları yapımında, jiroskoplarda ve inşaat sektöründe sık tercih edilen bir elementtir. Berilyumun bakır alaşımı da, kaynak yapımında, elektrik bağlantılarında ve elektrotlarda kullanılır. Zümrüt ve akuamarin, berilyumun değerli kristal formlarıdır. Berilyum ve tozları, zehirli olmalarının yanında, özellikle akciğerlerde kansere yol açabilmektedirler.

5. Bor (B):
Amorf bor, ayırt edici yeşil rengi için pirotekni (fişekçilik) alanında ve ateşleyici olarak roketlerde kullanılır. Tenis raketlerinin, nükleer santrallerde kullanılan regülatörlerin ve ısıya dayanıklı cam ürünlerinin yapımında da önem taşır. Borun en önemli ticari bileşiği, yalıtım amaçlı cam elyafının ve bir ağartıcı olan sodyum perboratın yapımında kullanılmaktadır. Diğer bor bileşikleri de, borosilikat camların yapımında kullanılır. Tekstil alanında önem taşıyan bir diğer bor bileşiğiyse, borik asittir. Elektriğe kaşı yalıtkan davranırken, bir metalinkine benzer ısı geçirgenliği gösteren boron nitrit bileşiği, aynı zamanda, karıştırıldığı herhangi bir maddeyi elmas sertliğine getirici özelliktedir. Titanyum ve tungsten ile birlikte kullanımı sonucunda, ağırlığı düşük ancak ısıya karşı dirençli alaşımlar elde edilir. Boron izotopu, nükleer santrallerde ortamdaki nötronları hızla emerek tepkimeleri yavaşlatmak ya da durdurmak için, nükleer radyasyona karşı kalkan olarak ve nötron belirleyici aletlerde kullanılır. Yakın zamanda artrit (eklem iltihabı) tedavisinde kullanılmaya başlanan bor bileşikleri de umut vaat ediyor. Göz dezenfektanlarının bileşiminde de bor bulunuyor.

Hazırlayan: Deniz Candaş