Kaçak Akım Rölesi Neden Atmaz

Kaçak Akım Rölesi Neden Atar?

Kaçak akım rölesi, aynı zamanda kaçak akım sigortası olarak da adlandırılır. Bu röle, elektrik tesisatını koruyan en önemli tesisat elemanlarından biridir. İnsan hayatı ve güvenliği için vazgeçilmez bir elemandır. Bugünün bina ve işletmelerinde de elektrik ruhsatı alabilmeniz için rölenin sigorta panosu içerisinde bulunması gerekmektedir.

Bu yüzdendir ki bazı işletmelerde teftiş yapan iş güvenliği ve sağlığı uzmanları tarafından gözlem sırasında sigorta panoları içerisinde bulunmayan kaçak akım röleleri gözlemlenmekte ve işletme uyarılmaktadır. Aksi takdirde elektrik akımları düzensiz bir şekilde gelebilir ve insan hayatını tehdit edecek boyutlara ulaşabilir.

Kaçak akım rölesi neden atar sorusuna geçmeden önce, çalışma prensibinin bilinmesi gerekmektedir. Bu rölenin çalışma prensibi devreye giren akım ile çıkan akım arasındaki fark olarak anlatılabilir. Kaçak akım rölesi pek çok neden veya sorundan dolayı atabilir.

Bunlar da rölenin devreye yanlış bağlanması, nötr toprak teması, topraklama direncinin kötü veya kalitesiz olması, yıldırımlı hava koşulları, uygun değerdeki kaçak akım rölelerinin kullanılmaması, makine ve ev eşyası elemanlarında bir kaçak oluşması vb. gibi durumlarla sıralanabilir.

Kaçak Akım Rölesinin Bozulduğu Nasıl Anlaşılır?

Yukarıda sıralanan durumlardan kaçak akım rölesinin bozuk olduğu anlaşılamıyorsa alternatif bazı durumlara yönelebilirsiniz. Buradaki amaç gerçekten rölede bir sorun olup olmadığını anlamaktır. Tüm fişler çıkarılıp tesisata elektrik verildiğinde kaçak akım rölesi hala atıyorsa bu durumda ya elektrik tesisatı sorunludur ya da röle bozuktur.

Fakat fişler çıkarıldığı zaman röle atmıyor ve elektrik akımı düzenli bir şekilde geliyorsa bu durumda lambalar veya fişe takılan herhangi bir elektronik cihazında elektrik kaçağı olduğundan şüphe edilebilir. Bu durumda lambalar ve elektronik cihazlar tek tek elektriğe bağlanarak sorunun hangisinde olduğu çözülebilir.

Kaçak Akım Rölesinin Çalışma Prensibi

Bu elektrik elemanı, gerektiği durumlarda elektrik akımını kestiğinden dolayı can ve mal kayıplarını önleme görevini üstlenir. Bu öneminden dolayıdır ki kaçak akım rölesinin bozulması ciddi sonuçlar doğurabilir.

Röle faz ve nötr etkileşimleri sayesinde çalışır. Bu iki uç arasındaki farkı hesaplayarak gerekli doğru akımı sağlar ve kontrollerini yapar. Bu uçlar arasındaki amper daha önceden belirlenen amperin altında ise röle elektriği keserek can ve mal kayıplarının önüne geçmiş olur.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta bu durumun geçici olduğudur. Eğer kaçak akım rölenizde bir sorun var ve sürekli bu durum tekrar ediyorsa mutlaka bir profesyonelden destek alınmalıdır. Sürekli atan rölenin çalışması için öncelikle bulunduğunuz tesis veya bina içindeki tüm elektrik sigortaları kapatın.

Ardından panoya ait olan ana sigorta açılarak kaçak akım rölesi de açılır. Daha sonra sigorta kutusundaki kapatılan sigortalar tek tek açılarak elektrik akımı sağlanır. Eğer diğer sigortaları açarken röle tekrar atıyorsa röleyi attıran sigorta kapalı tutularak diğer sigortalara elektrik akımı sağlanabilir.

Kaçak akım koruma şalteri arızalanma ya da devre dışı kalma durumlarını anlayabilmek için öncelikle kaçak akım koruma şalterinin neden kullanıldığını ve nasıl çalıştığını kısaca inceleyelim.
 

Kaçak akım koruma şalteri iç elektrik tesisatında mutlaka bulunması gereken bir koruma elemanıdır. Kaçak akım koruma şalteri, sigorta ile kesinlikle karıştırılmamalıdır. Elektrik sigortası belirlenen akım değerine kadar elektrikli cihazların akım çekmesine izin verir ve genelde kısa devreden kaynaklı oluşan, beklenmeyen akımlardan devreyi korumak için kullanılır. Bu akım değeri aşıldığında sigorta devreyi açar ve elektrik tesisatını korur. Kaçak akım koruma şalteri bundan farklı olarak prizlerden çekilen akımla ilişkili değil aynı zamanda tesisattaki izolasyon veya yalıtımdan kaynaklı oluşan kaçak akımı algılar.
 

Devreye giren ve devreden çıkan akım değerleri arasındaki fark; hayat koruma şalterlerinde mA arasında, yangın koruma şalterlerinde mA arasında iken, kaçak akım algılanarak devre açılır.
 

 

► İlginizi Çekebilir: Kaçak Akım Şalterleri-Sigma Elektrik

Sigortanın üzerindeki izin verilen akım değerlerinden de anlaşılacağı üzere kaçak akım koruma şalteri ile sigorta arasındaki en önemli fark; sigorta, elektrik devresini ve elektrik devresine bağlı elemanları aşırı akımlardan korumak için, kaçak akım koruma şalteri ise insan hayatını korumak ve izolasyon hatalarından kaynaklı oluşabilecek olası bir yangını önlemek için kullanılır.Elektrik iç tesisleri yönetmeliğinin maddesi gereği kaçak akım koruma şalteri kullanımı zorunlu hale getirilmiştir. Bu maddeye aykırı olarak yapılan tesise, işletme izni kesinlikle verilmez.
 

Sisteme giren nötr ve faz iletkenleri kaçak akım rölesi içindeki toroidal akım ölçüm trafosuna bağlanır. Sistemde bir kaçak akım oluşmamışsa faz ve nötr iletkenlerinden eşit ve zıt yönlü olacak şekilde bir akım akacaktır. Faz ve nötr iletkenlerinden eşit miktarda akım aktığı sürece akım trafosunun üzerinde bir manyetik akı indüklenmeyecektir.
 

Sistemde bir kaçak akım oluştuğu takdirde faz üzerinden akan akım miktarının tamamı nötr üzerinden geri dönmez. Oluşan kaçak akım nedeni ile kaçak akım koruma şalterinin içinde bulunan  toroidal akım trafosu üzerinde bir fark akımı oluşarak cihazın açtırma bobinine sinyal gönderir ve cihaz devreyi açarak kaçak akımlara karşı koruma sağlanmış olur.
 

Sisteme giren nötr ve faz iletkenleri kaçak akım rölesi içindeki toroidal akım ölçüm trafosuna bağlanır. Sistemde bir kaçak akım oluşmamışsa faz ve nötr iletkenlerinden eşit ve zıt yönlü olacak şekilde bir akım akacaktır. Faz ve nötr iletkenlerinden eşit miktarda akım aktığı sürece akım trafosunun üzerinde bir manyetik akı indüklenmeyecektir.

Sistemde bir kaçak akım oluştuğu takdirde faz üzerinden akan akım miktarının tamamı nötr üzerinden geri dönmez. Oluşan kaçak akım nedeni ile kaçak akım koruma şalterinin içinde bulunan toroidal akım trafosu üzerinde bir fark akımı oluşarak cihazın açtırma bobinine sinyal gönderir ve cihaz devreyi açarak kaçak akımlara karşı koruma sağlanmış olur.

Kaçak akım rölesinin atma durumunu iki farklı başlıkta ele alabiliriz. Kaçak akım rölesi sisteme enerji verildiği zaman ya da enerji altında çalışırken atabilir.

Bu durum genellikle bağlantı ile ilgili bir hata yapılması sonucu ortaya çıkar. Başlıca sebeplerini sıralayacak olursak;

► Nötr ve toprak arası kısa devre

► Nötr yerine toprak hattının bağlanması

► Kaçak akım rölesinin arızalanması

► Kaçak akım rölesinin uygun değerlerde seçilmemesi. ( 30mA ve mA)  

► Sisteme bağlı makinelerde kaçak akım olması

► Kaçak akım rölesinin devreye yanlış bağlanması
 

Bu durum genellikle ortam şartlarının değişmesi ve sistemin zaman geçtikçe ömrünün azalması ile ilgilidir. Başlıca sebeplerini sıralayacak olursak;

► Sistemde kullanılan cihazların bağlantılarında kir ve nem gibi sebeplerden dolayı temassızlık oluşması

► Aşırı nem ve kötü hava şartları

► Sistemdeki elemanların (duy, buat, priz) temassızlıkları sonucu atlamaların meydana gelmesi

 

 

 

Kaçak akım rölesinin çalışmaması durumunu da iki farklı olası senaryo için inceleyelim.
 

Sistem enerjisiz kalmışsa bu direkt olarak kaçak akım rölesinin arızalı olduğunu göstermez. Kaçak akım rölesi neden atmaz başlığı altında bahsedilen durumlar irdelenir. Bu arızalardan hangisi gerçekleşmişse uygun çözüm yöntemi uygulanır. Şayet bu durum kaçak akım koruma şalteri mekanik olarak bozulmasıyla ilgili bir durumsa röle değiştirilir.
 

Bu durum enerjisiz kalma durumundan çok daha tehlikelidir. Eğer bir kaçak akım arızası varsa ve buna rağmen röle atmıyorsa bu durumun anlaşılması zaman alabilir. Yangına, can ve mal kaybına sebep olabilir. Kaçak akım rölesinin devreyi açmamasının sebebi içerisindeki mekanik yapının bozulması veya bağlantıda oluşan bir sorundan kaynaklı olabilir.

Böyle durumların yaşanmaması için belirli aralıklarla, kaçak akım koruma şalterinin mekanik sisteminin ve elektriksel sistemin olası kaçak akım durumlarının ayrı ayrı test edilmesi gerekir. Kaçak akım rölesinin üzerinde test butonu vardır. Bu butona basıldığında kaçak akım rölesi mekanik olarak çalışıyorsa atacaktır ve sistemi enerjisiz bırakacaktır. Fakat bu kesinlikle kaçak akım rölesinin sistem içerisinde sağlıklı bir şekilde çalıştığını kanıtlamaz.

Kaçak akım rölesinin tam testi için;

Hayat koruma şalterlerinde sisteme 30mA ve 15mA'lik kaçak akımlar uygulanmalıdır. 30mA değerinde kaçak akım sonucu şalterin devreyi açması beklenirken 15mA değerinde uygulanan kaçak akım için şalterin devreyi açmaması beklenir.

Yangın koruma şalterlerinde ise mA'lik ve mA'lik kaçak akımlar uygulanır. mA değerindeki kaçak akım sonucu şalterin devreyi açması beklenirken mA değerinde uygulanan kaçak akım için ise şalterin açmaması beklenir. Böylece kaçak akım koruma şalterinin  doğru çalışıp çalışmadığı gözlemlenebilir.
  
Not: Koruma elemanları elektriksel sistem ile bir bütün halindedir. Bu elemanlar kullanılmadan sistemin elektriksel cihazları çalıştırıyor olması koruma elemanlarına ihtiyacın olmadığını göstermez. Evinizde, iş yerinizde elektriksel koruma elemanlarının suistimal edildiğini gözlemlerseniz hem kendinizi hem çevrenizi korumak için yetkili kişilere en kısa zamanda bu durumu belirtmeniz gerekir. 


Aşağıdaki videoda kaçak akım koruma şalterleri hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
 

 

Kaynak:

► Elektrik İç Tesisat Yöentmeliği - EMO