Elementer Demir Ne Demek

1. Demir nedir?

Demir, bazı gıdalarda doğal olarak bulunan önemli bir mineraldir.  Ayrıca katkılanmış gıdalarda ve birçok takviye edici gıda formülasyonlarında bulunabilmektedir.

Demir, oksijeni akciğerlerden dokulara aktaran hemoglobinin temel bir bileşenidir. Oksijen sağlayan başka bir protein olan miyoglobinin de bir bileşeni olan demir, kas metabolizmasını ve sağlıklı bağ dokusunu destekler. Ayrıca fiziksel büyüme, nörolojik gelişim, hücresel işlevler ve bazı hormonların sentezi için de gereklidir.

Diyet ile alınan demirin "hem demir" ve "hem olmayan demir" olarak adlandırılan iki ana formu vardır. Bitkiler ve demirle zenginleştirilmiş gıdalar sadece hem olmayan demir içerirken, et, deniz ürünleri ve kümes hayvanları her iki formu da içerir. Hem demirinin, batı toplumlarında toplam demir alımının yaklaşık %10 ila %15'ine katkıda bulunduğu değerlendirilmektedir.

Yetişkin vücudunda bulunan 3 ila 4 gram elementer demirin çoğu hemoglobinde bulunmaktadır. Kalan demir ise genellikle karaciğerde, dalakta ve kemik iliğinde ferritin veya hemosiderin (ferritinin bozunma ürünü) şeklinde depolanır. Ayrıca kas dokusundaki miyoglobinde bulunur.

Transferrin, kandaki demire bağlanan ve onu vücutta taşıyan ana proteindir. İnsanlar tipik olarak idrarda, dışkıda, gastrointestinal sistemde ve deride sadece küçük miktarlarda demir kaybederler. Adet gören kadınlarda kan kaybı nedeniyle kayıplar daha fazladır. Dolaşımdaki bir peptit hormonu olan hepsidin, hem demir emilimin hem de demirin plazma dahil olmak üzere vücutta dağılımının ana düzenleyicisidir.

Demir eksikliği, demir depolarının tükenmesinden (hafif demir eksikliği), demir eksikliği anemisine kadar ilerleyebilmektedir. Demir eksikliği eritropoezi ile (marjinal demir eksikliği olarak da bilinir), demir depoları tükenir ve transferrin doygunluğu azalır. Ancak hemoglobin seviyeleri genellikle normal aralıktadır. Demir eksikliği anemisi, düşük hemoglobin konsantrasyonları ile karakterize edilir ve hematokritte (hacimce kandaki kırmızı kan hücrelerinin oranı) ve ortalama korpüsküler hacimde (eritrosit boyutunun bir ölçüsü) azalma ile karakterize edilmektedir.

2. Günlük demir ihtiyacı ne kadardır?

Aşağıdaki tabloda günlük demir ihtiyacı listelenmiştir.

3. Demir içeren besinler

Diyetteki en zengin "hem demir" kaynakları yağsız et ve deniz ürünleridir. Hem olmayan demirin diyet kaynakları arasında fındık, fasulye, sebze ve zenginleştirilmiş tahıl ürünleri bulunur. Anne sütü yüksek oranda biyoyararlanımı olan demir içerir, ancak bu 6 aydan büyük bebeklerin ihtiyaçlarını karşılamaya yetmez.

Hem demir, hem olmayan demirden daha yüksek biyoyararlanıma sahip olup, tüketilen diğer gıdaların da hem demirin biyoyararlanımı üzerinde hem olmayan demirden daha az etkisi vardır. Demirin biyoyararlanımı, önemli miktarlarda et, deniz ürünleri ve C vitamini içeren karışık diyetlerde yaklaşık %14 ila %18 ve vejetaryen diyetlerde %5 ila %12'dir. Askorbik aside ek olarak, et, kümes hayvanları ve deniz ürünleri hem olmayan demir emilimini artırabilirken, fitat (tahıllarda ve fasulyede bulunur) ve bazı hayvansal olmayan gıdalardaki bazı polifenoller zıt etkiye sahiptir.  Diğer demir absorpsiyon inhibitörlerinden farklı olarak, kalsiyum hem hem olmayan hem de hem demirin biyoyararlanımını azaltabilir. Bununla birlikte, demir emilimini arttırıcıların ve inhibitörlerinin etkileri, tipik bir karışık diyet ile hafifletilebilir.

Yüksek miktarda demir içeren besinler şunlardır:

• Çağ
• Nane
• Susam tohumu
• Çöven
• Madımak
• Su teresi
• Dana dalak
• Maydanoz (kuru)
• Siyah çay
• Buğday kepeği
• Helevan
• Buğday ruşeymi

Ulusal Gıda Kompozisyonu Veri Tabanına göre en yüksek demir içeriğine sahip gıdaları öğrenmek için tıklayınız.

4. Demir vücutta ne işe yarar

Anemiyi Tedavi Eder

Demir, dünyadaki en yaygın beslenme eksikliklerinden biri olan anemi tedavisinde faydalıdır. Hemoglobin normal aralıkların altında olduğunda anemi ortaya çıkar. Anemi belirtileri yorgunluk, baş dönmesi, nefes darlığı, hızlı kalp atış hızı ve genel bir hastalık ve halsizlik hissini içerir.

Hemoglobini Artırır

Demirin başlıca işlevi, ana amacı kanda oksijen taşımak olan bir kırmızı kan hücresi proteini olan hemoglobini oluşturmaktır. Ek hemoglobin üretimi kan kaybı durumunda oldukça önemlidir. Kadınlar adet döngüleri sırasında her ay kan kaybederler, bu da kadınların anemiden daha fazla muzdarip olmasının nedenlerinden biridir.

Yorgunluğu Azaltır

Demir, hem erkekleri hem de kadınları etkileyebilecek açıklanamayan yorgunluğun giderilmesine yardımcı olabilir. Anemik olmayan bir kişide bile, düşük demir, enerji seviyelerini düşürebilir. Bu durum, özellikle yaş arasındaki kadınlarda yaygındır.

Demir eksikliğinden kaynaklanan yorgunluk, normal bir uykululuk seviyesinden daha fazlasını içermektedir. Kişinin günlük rutinine etki eden yorgunluğa neden olur ve normal aktiviteler bile daha yorucu hissedilir.

Düşük demir düzeyine sahip kişiler, birkaç hafta veya daha uzun süren yorgunluk yaşarlar. Demir açısından zengin gıdalar ve takviyeler, demir seviyelerini yükseltmeye ve yorgunluk ve bitkinlik duygularını ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. Ayrıca demir döküm tava ve tencereler ile yemek pişirmek, diyet alımının artmasına da katkıda bulunabilir.

Kas Dayanıklılığını Artırır

Kas metabolizması ile demir seviyeleri birbiri ile bağlantılıdır. Yeterli düzeyde demir, kas kasılması ve dayanıklılık için gerekli oksijeni sağlamaya yardımcı olur. Nitekim kas zayıflığı, aneminin en yaygın belirtilerinden biridir.

Düşük demir ayrıca kasların daha kolay yorulmasını sağlar. Ayrıca kas dokularını iltihaplı bırakarak ağrıya neden olur. Demir açısından zengin hemoglobin, etkilenen dokuları onardığı için ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.

Bağışıklığı Artırır

Demir, bağışıklık sistemini güçlendirmede önemli bir rol oynar. Hasarlı hücrelere, dokulara ve organlara oksijen sağlayan ve vücudun hastalıklar ve enfeksiyonlarla savaşma yeteneği için gerekli olan hemoglobini destekler. Bu nedenle, düşük demir durumu, bağışıklık fonksiyonunu ve iyileşme sürecini bozabilir.

Konsantrasyonu İyileştirir

Araştırmalar, bilişsel aktivitelerin demir eksikliği ile düştüğünü göstermektedir. Kandaki demir seviyeleri düştüğünde, konsantrasyon ve dikkat hızlıca etkilenir. Bu nedenle demir seviyelerinin normal bir aralığa döndürülmesi konsantrasyonu iyileştirebilir ve bilişsel performansı artırabilir.

Cilt rahatsızlıklarını azaltır

Vücutlarında kolayca morarma ve çürük oluşan insanlar, düşük demirden veya demir eksikliğinden muzdarip olabilir. Bunun nedeni, hemoglobinin kanın pıhtılaşmasını kontrol eden trombositlerin üretimini ve işlevini etkilemesidir. Sık morarma, iç pıhtılaşmanın gerektiği gibi çalışmadığının bir göstergesidir. Düşük demir, kolay ve sık morarmanın nedeniyse, demir takviyesi yardımcı olabilir.

Uyku kalitesini iyileştirir

Bir araştırma, düşük demir seviyeleri ile huzursuz uyku, uyku apnesi ve uykusuzluk gibi sorunlar arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir.

5. Demir takviyesi çeşitleri

Demir birçok gıda takviyesinde bulunur. Demir içeren multivitamin takviyeleri, özellikle kadınlar için tasarlanmış olanlar, tipik olarak 8 mg ve üzerinde demir içermektedir. Erkekler veya yaşlılar için takviyeler genellikle ya daha az ya da hiç demir içermez. Yalnızca demir takviyeleri genellikle daha yüksek miktarda demir içermektedir.

Takviyelerde sıklıkla kullanılan demir formları, demir sülfat, demir glukonat, ve demir sitrat gibi demir tuzlarını içerir. Daha yüksek çözünürlüğü nedeniyle, diyet takviyelerindeki demir, gıdalarda bulunan demirden daha yüksek biyoyararlılığa sahiptir.

Yüksek dozlarda demir (45 mg/gün veya daha fazla) takviyesi, bulantı ve kabızlık gibi gastrointestinal yan etkilere neden olabilir. Hem demir polipeptitleri, karbonil demir, demir amino asit şelatları ve polisakkarit-demir kompleksleri gibi diğer tamamlayıcı demir formları, demir veya demir tuzlarından daha az gastrointestinal yan etkiye sahip olabilir [27].

Demir sülfat: genellikle en ucuz formdur. İyi emilime sahiptir. Mide krampları, mide bulantısı, kusma ve kabızlık gibi gastrointestinal rahatsızlıklara neden olabilir. Ancak diyare ve kalp çarpıntısı daha seyrektir. %20 elementel demir içerir.

Demir glukonat: Demir sülfata göre daha pahalıdır. Daha az yan etkiye sahiptir.  %12 elementel demir içerir.

Demir fumarat: Demir sülfata göre daha pahalıdır. Daha az yan etkiye sahiptir. %33 elementel demir içerir.

Polisakkarit demir: Çok daha az yan etkiye sahiptir. C vitamini ile birlikte kullanımı emilimini arttırır.

6. Demir eksikliği ve belirtileri

Gelişmiş ülkelerdeki insanlar genellikle diyetlerinden yeterli miktarda demir alırlar, ancak bebekler, küçük çocuklar, genç kızlar, hamile kadınlar ve menopoz öncesi kadınlar demir eksikliği riski altındadır.

Demir eksikliğinin en yaygınlarından başlayarak 10 belirti ve semptomu aşağıda listelenmiştir.

Olağandışı yorgunluk

Çok yorgun hissetmek, demir eksikliğinin en yaygın belirtilerinden biridir. Bu belirti, yeterli demiri olmayan kişilerde yaygındır.

Bu yorgunluk, vücutta oksijenin taşınmasına yardımcı olan hemoglobin adı verilen bir protein yapmak için ihtiyaç duyduğu demirden yoksun olması nedeniyle oluşur.

Yeterli hemoglobin olmadan, dokular ve kaslara daha az oksijen ulaşır ve bu nedenle enerjiden mahrum kalır. Kalp ayrıca yeterli oksijeni vücutta dolaştırmak için daha çok çalışır. Bu durum da yorgunluğa katkıda bulunur.

Yorgunluk genellikle yoğun, modern yaşamın normal bir parçası olarak kabul edildiğinden, tek başına bu semptomla demir eksikliğini teşhis etmek zordur. Bununla birlikte, demir eksikliği olan birçok insan, halsizlik, huysuz hissetme veya konsantre olma zorluğunun yanı sıra düşük enerji yaşamaktadır.

Solgunluk

Alt göz kapaklarının iç kısmındaki soluk renk, demir eksikliğinin diğer yaygın belirtilerindendir.

Kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobin kana kırmızı rengini verir. Bu nedenle demir eksikliği sırasındaki düşük hemoglobin kanı daha az kırmızı yapar. Dolayısıyla demir eksikliği olan kişiler sağlıklı cilt rengini veya sıcaklığını kaybedebilir.

Demir eksikliği olan kişilerde bu solgunluk vücudun her yerinde ortaya çıkabileceği gibi bir bölge ile sınırlı da olabilir. Bu şunları içerir:

• Yüz
• Diş etleri
• Dudakların içinde veya alt göz kapaklarının içinde
• Tırnaklar

Solgunluk, orta veya şiddetli anemi vakalarında daha sık görülür.

Alt göz kapağı aşağı çekildiğinde iç katman canlı kırmızı renkte olmalıdır. Çok açık pembe veya sarı bir renkse bu demir eksikliğini gösterebilir. Daha koyu ten rengine sahip kişilerde fark edilen tek bölge bu olabilir.

Nefes darlığı

Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinizin vücudunuzda oksijen taşımasını sağlar. Demir eksikliği sırasında hemoglobin seviyeleri düşük olduğundan, oksijen seviyeleri de düşük olacaktır. Bu, kasların yürüyüş gibi normal aktiviteleri yapmak için yeterli oksijen almayacağı anlamına gelir.

Sonuç olarak, vücut daha fazla oksijen almaya çalışırken nefes alma hızı artacaktır. Bu nedenle nefes darlığı yaygın bir semptomdur.

Yürümek, merdiven çıkmak veya egzersiz yapmak gibi normal, günlük işleri yaparken nefes nefese kalınıyorsa, bunun nedeni demir eksikliği olabilir.

Düşük hemoglobin seviyeleri vücudun oksijeni kaslara ve dokulara etkili bir şekilde taşıyamayacağı anlamına geldiğinden nefes darlığı demir eksikliğinin bir belirtisidir.

Baş ağrısı ve baş dönmesi

Demir eksikliği, özellikle kadınlarda baş ağrısına neden olabilir. Bu belirti diğerlerinden daha az görülür ve genellikle baş dönmesi veya baş dönmesi ile ortaya çıkar.

Kırmızı kan hücrelerindeki düşük hemoglobin seviyeleri beyne yeterli oksijen ulaşmadığı anlamına geldiğinden baş ağrısı oluşabilir. Bunun sonucunda beyindeki kan damarları şişerek baskı ve baş ağrısına neden olabilir.

Baş ağrısının birçok nedeni olmasına rağmen, sık, tekrarlayan baş ağrıları ve baş dönmesi demir eksikliği belirtisi olabilir.

Kalp çarpıntısı

Kalp çarpıntısı olarak da bilinen belirgin kalp atışları, demir eksikliği anemisinin başka bir belirtisi olabilir.

Hemoglobin, vücutta oksijenin taşınmasına yardımcı olan kırmızı kan hücrelerindeki proteindir. Demir eksikliğinde, düşük hemoglobin seviyeleri, kalbin oksijen taşımak için fazladan çalışması gerektiği anlamına gelir. Bu durum, düzensiz kalp atışlarına veya kalbin anormal derecede hızlı attığı hissine neden olabilir.

Aşırı demir eksikliği durumunda, kalp büyümesine, kalp üfürümüne veya kalp yetmezliğine yol açabilir.

Bununla birlikte, bu semptomlar çok daha az yaygın olma eğilimindedir. Bunları yaşamak için uzun süre demir eksikliği yaşamak gerekmektedir.

Kuru ve hasarlı saç ve cilt

Demir eksikliği kandaki hemoglobin seviyesini düşürür, bu da saç büyümesine neden olan hücreler için mevcut oksijen miktarını azaltabilir. Cilt ve saç oksijenden yoksun kaldığında kuru ve zayıf hale gelebilir.

Demir eksikliği saç dökülmesiyle de ilişkilidir. Günlük yıkama ve fırçalama sırasında bazı saçların dökülmesi tamamen normaldir. Kümeler veya normalden çok daha fazlası dökülüyorsa, bunun nedeni demir eksikliği olabilir.

Demir eksikliği sırasında cilt ve saç kandan daha az oksijen alarak kurumasına ve hasar görmesine neden olabilir. Daha ciddi durumlarda, bu saç dökülmesine neden olabilir.

Dil ve ağızda şişlik ve ağrı

Bazen sadece ağız içi veya çevresine bakmak demir eksikliği anemisi olup olmadığını gösterebilir. Belirtiler, dilin şişmesini, iltihaplanmasını, solmasını veya garip bir şekilde pürüzsüz hale gelmesini içerir.

Demir eksikliği ayrıca ağzın çevresinde başka semptomlara da neden olabilir. Bunlar şunları içerir:

• Kuru ağız
• Ağızda yanma hissi
• Ağız köşelerinde ağrılı kırmızı çatlaklar
• Ağız ülseri

Huzursuz bacaklar

Demir eksikliği, huzursuz bacak sendromuyla ilişkilendirilmiştir.

Huzursuz bacak sendromu, istirahat halindeyken bacakları hareket ettirmek için güçlü bir dürtüdür. Ayrıca ayaklar ve bacaklarda hoş olmayan ve garip sürünme veya kaşıntı hissine neden olabilir. Bu durum geceleri daha yaygın görülmektedir.

Huzursuz bacak sendromunun nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Bununla birlikte, demir eksikliği anemisi olan kişilerin yaklaşık %25'inde huzursuz bacak sendromu görülmektedir. Huzursuz bacak sendromunun görülme sıklığı, demir eksikliği olan kişilerde genel nüfusa göre dokuz kat daha fazladır.

Kırılgan veya kaşık şeklindeki tırnaklar

Demir eksikliğinin çok daha az görülen bir belirtisi, kırılgan veya kaşık şeklindeki tırnaklardır. Bu duruma koilonychia denir. Genellikle ilk işaret, kolayca ufalanan ve çatlayan kırılgan tırnaklardır.

Demir eksikliğinin ilerleyen evrelerinde, tırnak ortasının battığı ve kenarlarının kalkarak kaşık gibi yuvarlak bir görünüm verdiği kaşık şeklinde tırnaklar oluşabilir.

Ancak bu, demir eksikliği olan kişilerin sadece %5'inde görülen nadir bir yan etkidir. Genellikle sadece ciddi demir eksikliği anemisi vakalarında görülür.

Diğer potansiyel işaretler

Demir seviyesinin düşük olabileceğine dair birkaç belirti daha bulunmaktadır. Bunlar daha az yaygın ve demir eksikliği dışındaki birçok koşulla bağlantılı olabilir.

Garip istekler. Garip yiyecekler veya yiyecek olmayan maddeler için özlem "pika" olarak adlandırılır. Genellikle buz, kil, kir, tebeşir veya kağıt yeme isteğini içerir. Bu durum demir eksikliğinin bir işareti olabilir.

Depresif hissetmek. Demir eksikliği anemisi yetişkinlerde depresyon ile ilişkili olabilir. Demir eksikliği olan hamile kadınların da depresyon geliştirme ihtimali daha yüksektir.

Soğuk eller ve ayaklar. Demir eksikliği, ellere ve ayaklara daha az oksijen verilmesi anlamına gelir. Bazı insanlar genel olarak soğuğu daha kolay hissedebilir veya elleri ve ayakları üşüyebilir.

Daha sık enfeksiyonlar. Sağlıklı bir bağışıklık sistemi için demir gerekli olduğundan, demir eksikliği enfeksiyon riskinizi artırabilir.

7. Demir yetersizliği riski altındaki gruplar

Aşağıdaki gruplar, yetersiz demir alımına sahip olma olasılığı en yüksek gruplar arasındadır.

 Hamile kadınlar

Hamilelik sırasında, maternal kırmızı kan hücresi üretimindeki çarpıcı artışlar nedeniyle plazma hacmi ve kırmızı hücre kütlesi genişler. Bu genişleme sonucunda fetüsün ve plasentanın ihtiyaçlarını karşılamak için kadınların hamilelik döneminde ihtiyaç duyduğu demir miktarı artar. Hamilelik sırasında demir eksikliği anne ve bebek ölümleri, erken doğum ve düşük doğum ağırlığı riskini artırır.

 Bebekler ve küçük çocuklar

Bebekler, özellikle erken doğanlar veya düşük doğum ağırlıklı veya anneleri demir eksikliği olan bebekler, hızlı büyümeleri nedeniyle yüksek demir gereksinimine sahiptir. Bu nedenle demir eksikliği riski altındadır. Zamanında doğan bebekler genellikle yeterli demir depolarına sahiptir ve 6 aylık olana kadar takviye demire çok az ihtiyaç duyarlar. Bununla birlikte, zamanında doğan bebekler, biyoyararlanımı yüksek demir veya demir takviyeli formül açısından zengin yeterli miktarda katı gıda almadıkça 6 ila 9 ayda demir eksikliği riski taşırlar.

 Ağır adet kanaması olan kadınlar

Menorajisi olan veya adet sırasında anormal derecede ağır kanaması olan üreme çağındaki kadınlarda demir eksikliği riski daha yüksektir. Adet gören kadınların en az %10'unun menorajisi olduğuna inanılmaktadır. Menorajisi olan kadınlar, normal adet kanaması olan kadınlardan ortalama olarak adet döngüsü başına önemli ölçüde daha fazla demir kaybeder. Sınırlı kanıtlar, üreme çağındaki kadınlarda demir eksikliği anemisi vakalarının yaklaşık %33 ila %41'inden menorajinin sorumlu olabileceğini düşündürmektedir.

 Sık kan bağışçıları

Sık kan bağışında bulunanlarda demir eksikliği riski artar. Düzenli kan bağışçılarının yaklaşık %'inde demir eksikliği görülmektedir. kan bağışçısı üzerinde yapılan bir çalışmada, bir önceki yıl içinde en az üç tam kan bağışı yapan erkekler ve en az iki tam kan bağışı yapan kadınlar, ilk kez bağış yapanlara göre demir depolarını tüketmiş olma olasılığının beş kat fazla olduğu görülmüştür. Klinik bir demir takviyesi denemesi, son gün içinde bir ünite kan bağışlayan yetişkinlerin %66'sı demir takviyesi olmadan 24 hafta sonra bile kaybettikleri demiri geri kazanamamışlardır.

 Kanser hastaları

Kolon kanserli hastaların %60'ında tanı anında, muhtemelen kronik kan kaybına bağlı olarak demir eksikliği vardır. Diğer kanser türlerine sahip hastalarda demir eksikliği görülme sıklığı %29 ile %46 arasında değişmektedir. Kanserli kişilerde demir eksikliğinin başlıca nedenleri, kronik hastalık anemisi ve kemoterapinin neden olduğu anemidir. Bununla birlikte, kronik kan kaybı ve diğer besinlerin eksiklikleri (örneğin, kansere bağlı iştahsızlık nedeniyle) bu popülasyonda demir eksikliğini şiddetlendirebilir.

 Gastrointestinal rahatsızlıkları olan veya gastrointestinal cerrahi geçirmiş kişiler

Bazı gastrointestinal rahatsızlıkları olan (çölyak hastalığı, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi) veya belirli gastrointestinal cerrahi prosedürler (gastrektomi veya bağırsak rezeksiyonu gibi) geçirmiş kişilerde, yüksek demir eksikliği riski vardır.

 Kalp yetmezliği olan insanlar

Kronik kalp yetmezliği olan hastaların yaklaşık %60'ında demir eksikliği ve %17'sinde demir eksikliği anemisi vardır. Kalp yetmezliği olan kişilerde demir eksikliğinin potansiyel nedenleri arasında kötü beslenme, emilim bozukluğu, demir depolarının hatalı mobilizasyonu, kardiyak kaşeksi ve gastrointestinal kanalda bir miktar kan kaybına neden olabilen aspirin ve oral antikoagülanların kullanımı yer alır.

8. Aşırı demir ve sağlık riskleri

Normal bağırsak fonksiyonuna sahip yetişkinlerin, diyetteki demir kaynaklarından aşırı demir yüklenmesi riski çok azdır. Bununla birlikte, takviyelerden veya ilaçlardan 20 mg/kg'dan fazla demir alımı, özellikle aynı anda yemek alınmazsa mide rahatsızlığına, kabızlığa, mide bulantısına, karın ağrısına, kusmaya ve baygınlığa neden olabilir. 25 mg elementer demir veya daha fazlasını içeren takviyelerin alınması çinko emilimini ve plazma çinko konsantrasyonlarını da azaltabilir. Ağır yüklemeler (örneğin, 60 mg/kg'lık bir kerelik alımlar), çoklu sistem organ yetmezliğine, komaya, konvülsiyonlara ve hatta ölüme neden olabilir.

ve yılları arasında, en az 43 ABD'li çocuk, yüksek dozda demir ( mg demir/kg vücut ağırlığı) içeren takviyeleri yutmaktan ölmüştür. ve yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri'nde bildirilen çocuklar arasındaki zehirlenme ölümlerinin yaklaşık üçte birine demir takviyelerinin kazara yutulması nedeiyle gerçekleşmiştir.

Hemokromatoz (HFE) genindeki bir mutasyonun neden olduğu bir hastalık olan hemokromatoz, vücutta aşırı demir birikimi ile ilişkilidir. Periyodik şelasyon veya flebotomi ile tedavi olmaksızın, kalıtsal hemokromatozisli kişiler tipik olarak 30'lu yaşlarında demir toksisitesi belirtileri geliştirirler. Bu etkiler arasında karaciğer sirozu, hepatoselüler karsinom, kalp hastalığı ve bozulmuş pankreas fonksiyonu sayılabilir. Amerikan Karaciğer Hastalıkları Çalışmaları Derneği, hemokromatoz tedavisinde demir ve C vitamini takviyelerinden kaçınmayı önermektedir.

9. İlaç etkileşimleri

Demir, bazı ilaçlarla etkileşime girebilir ve bazı ilaçların demir seviyeleri üzerinde olumsuz etkisi olabilir. Bunları ve diğer ilaçları düzenli olarak alan kişiler, demir durumlarını doktorlarıyla tartışmalıdır.

Levodopa

Bazı kanıtlar, sağlıklı insanlarda demir takviyelerinin, muhtemelen şelasyon yoluyla Parkinson hastalığı ve huzursuz bacak sendromunu tedavi etmek için kullanılan levodopa (Dopadex'de bulunur) emilimini azalttığını göstermektedir.

Levotiroksin

Levotiroksin (Livotiron, Tefor duotab vd euthyrox'da bulunur) hipotiroidizm, guatr ve tiroid kanserini tedavi etmek için kullanılır. Demir ve levotiroksinin aynı anda alınması, bazı hastalarda levotiroksin etkinliğinde klinik olarak anlamlı azalmalara neden olabilir.

Proton pompası inhibitörleri

Mide asidi, diyetten hem olmayan demirin emiliminde önemli bir rol oynar. Lansoprazol ve omeprazol gibi proton pompası inhibitörleri mide içeriğinin asitliğini azalttığından demir emilimini azaltabilir. Proton pompası inhibitörleri alan demir eksikliği olan hastalar, demir takviyesine yetersiz yanıt verebilirler.

Sıkça sorulan sorular

Demir takviyesi zararlı mı?

Tüm takviyeler gibi demir takviyesi de, eksikliği olan kişiler için güvenlidir. Ancak demir eksikliği yaşamayanlarda yan etki görü ve zehirlenmelere neden olabilir.

Demir takviyesi ne zaman alınmalı?

Demir hapları öğle ya da akşam yemeklerinden önce ya da yatmadan önce alınmalıdır. Vücutta C vitamini bulunması emilimini arttırır. Bu nedenle sabah alınması önerilmez. Çay ve süt demir hapı emilimini azalttığı için bu besinler demir hapı içildikten en az 2 saat sonra tüketilmelidir.

Demir ilacı ne kadar süre kullanılmalı?

Demir ilacı veya takviyeleri, doktor tavsiyeleri ile kullanılmalıdır. Kullanım önerildiyse en az 3 ay düzenli kullanılmalıdır.

Demir kilo aldırır mı?

Demir ilacı kilo aldırmaz. Ancak demir eksikliği nedeniyle iştah kaybı yaşayan kişilerde iştah açıcı etki gösterebilir.

Demir ilacından kaç saat sonra süt içilir?

Çay ve süt demir hapı emilimini azalttığı için bu besinler demir hapı içildikten en az 2 saat sonra tüketilmelidir.

Demir hapı tok karnına içilir mi?

Diğer gıdalar emilimini etkileyebildiğinden aç karna ya da boş mideye kullanmak daha etkilidir.

Hamileliğin kaçıncı haftasında kan ilacı kullanılır?

Sağlık bakanlığına göre "Gebelerde klinik anemi olmasa da günlük demir gereksinimi göz önüne alınarak tüm gebelere haftadan itibaren başlanarak doğum sonrası da 3 ayı kapsayacak şekilde günlük mg elementer demir verilecektir."

Kullanıcı yorumları

Bu yorumlar çeşitli pazaryerlerinde rastgele seçilmiş çinko takviyeleri için yapılmış yorumlardır:

• Mideme dokunmayıp herhangi bir rahatsızlık vermedi. Saç dökülmem belirgin bir şekilde azaldı. Toplam 3 ay kullanıp ondan sonra koruma dozu almayı düşünüyorum. 1 ayda ferritin değerim 5 ten 30 a çıktı. Hiç görmediğim bir rakam. Nefes darlığım bitti, güçsüzlüğüm bitti.
• Tahlil sonuçlarıma göre gayet etkili.
• Covid sonrası aşırı saç dökülmem vardı şuan epey azaldı dökülmem şimdilik memnunum
• Ürüne başlamadan önce ferritin değerim 'di. 1 ay kullanım sonucunda oldu çok iyi sonuç sabah aksam yemekten yarım saat önce içiyorum doktor tavsiyesi üzerine
• 1 kutu kullanımda bile değerlerimde ciddi farketti, Demiri düşük olan mutlaka alsın
• Bende biraz iştah artışına sebep oldu ama gerçekten halsizliğimi aldı götürdü.
• Yarın tam bir ay olacak psikolojik midir bilemem ama içtikten 2 gün sonra belimde geçmek bilmeyen ağrım birden kayboldu. Demir eksiliği anemisi var bende eklemlerimde de ağrılar olurdu hissetmiyorum artık. Tabi bunlar iyi düşünmekle de alakalı olabilir
• Ferritin değerim 5lerde halsizlik ve nefes daralması çok yaşıyordum halsizliğim gitti resmen ama değerimi yükseltti mi bilmiyorum henüz baktırmadım
• Dr. Elif Pasha önerisiyle kullandım. 17 olan ferritin değerim 2 ayda 70'leri gördü. Günde 2 adet kullandım
• Doktor tavsiyesi ile aldım ferritin değerlerini yükseltmede başarılı mide bulantısı yapmıyor

İlginizi çekebilecek diğer yazılar Çinko nedir? Faydaları nelerdir?Magnezyum nedir? Magnezyum eksikliği neden oluşur

Demir eksikliği dünyada en çok görülen anemi yani kansızlık türüdür. Özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde demir eksikliğine bağlı anemi oranı yüksektir. Peki demir eksikliği anemisi nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri ile ilgili her şey haberimizde

funduszeue.info

Yayınlanma: - 09 Mayıs Güncellenme:

Demir eksikliği anemisi erkeklerden daha fazla kadını etkiler ve hamilelik sırasında daha sık görülür. Demir eksikliği anemisi nedir? ABD, Kanada, İngiltere ve Avrupa gibi gelişmiş ülkelerde önemli bir sorun olan demir eksikliğinin belirtileri nelerdir? Çocuklarda gelişimsel gecikmelere, davranış bozukluklarına, büyüme bozukluğuna ve artan enfeksiyonlara neden olan demir eksikliğinin tedavisi ve demir eksikliği hakkında bilinmesi gerekenleri haberimizde bulabilirsiniz….

DEMİR EKSİKLİĞİ NEDİR?

Anemi, kırmızı kan hücrelerinde hemoglobin düzeyinin azalması ile oluşan bir durumdur. Hemoglobin, RBC’lerdeki dokularda oksijeni taşımaktan sorumlu olan proteindir.

Özellikle az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde daha yüksek oranlarda görülen demir eksikliği anemisi bir kansızlık türüdür. Demir eksikliği anemisi en yaygın anemi tipidir ve vücudunuz yeterli miktarda demir içermediğinde ortaya çıkar. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre; hemoglobin değerlerinin hamile olmayan kadınlarda 12 gr/dl, erkeklerde 14 gr/dl'nin altına düşmesi durumu “anemi” olarak adlandırılmaktadır.

RİSK ALTINDA MIYIM?

Demir eksikliği özellikle kadınlar arasında ve demir içeriği düşük olan kişilerde çok yaygındır. Aşağıdaki insan grupları demir eksikliği anemisi için yüksek risk altındadır:

• Özellikle adet dönemleri ağır ise menstruasyon yapan kadınlar
• Hamileler, yakın zamanda doğum yapmış olan kadınlar veya emziren kadınlar
• Büyük cerrahi operasyon veya fiziksel travma geçirmiş kişiler
• Çölyak hastalığı, ülseratif kolit veya Crohn hastalığı gibi iltihaplı bağırsak hastalıkları gibi mide-bağırsak hastalıkları olan kişiler
• Peptik ülser hastalığı olan kişiler
• Bariatrik prosedürler, özellikle gastrik bypass operasyonları geçirmiş olan kişiler
• Diyet yapan kişiler, sebzeler dışında demir açısından zengin gıdaları tüketmeyen vejetaryanlar (sebzelerden elde edilen demir, demir bakımından zengin olan, et, tavuk ve balıktan elde edilen demir gibi emilmez)
• Günde 3 ya da 4 litreden fazla inek sütü içen çocuklar (İnek sütü sadece az miktarda demir içermez, aynı zamanda demir emilimini azaltabilir ve bağırsak astarını tahriş ederek kronik kan kaybına neden olur)
• Demir eksikliğinin daha az yaygın diğer nedenleri şunlardır:
• Gastrit (mide iltihabı), özofagit (yemek borusu iltihabı), mide veya bağırsakta ülserler, hemoroidler, anjioplazya (gastrointestinal kanaldaki variköz damarlara benzer sızıntılı kan damarları), gastrointestinal sistemden kan kaybı divertikülit veya özofagus, mide, ince bağırsak veya kolondaki tümörler
• Kronik burun kanamalarından kan kaybı
• Böbreklerden veya mesaneden kan kaybı
• Sık kan bağışı
• İntravasküler hemoliz, kırmızı kan hücrelerinin kan akışında parçalandığı, daha sonra idrarda kaybolan demiri serbest bırakan bir durumdur. Bu bazen ağır egzersiz yapan kişilerde, özellikle de koşularda ortaya çıkar. Ayaktaki küçük kan damarlarında travmaya neden olabilir, buna “march hematuria” denir. İntravasküler hemoliz de hasarlı kalp kapakçıkları veya trombotik trombositopeni purpura (TTP) veya yaygın intravasküler hemoliz (DIC) gibi nadir hastalıklar da dahil olmak üzere diğer durumlarda görülebilir.

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Demir eksikliği anemisi, tam kan sayımı (CBC) içeren kan testleri ile teşhis edilir. Serum ferritin, demir, toplam demir bağlama kapasitesi ve / veya transferrin düzeylerini değerlendirmek için ek testler istenebilir.

DEMİR EKSİKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Demir eksikliğinin nedeni tespit edilip tedavi edilebilse bile, eksiklik düzeltilinceye ve vücudun demir depoları yenilenene kadar genellikle tıbbi demir (bir multivitamin desteği) almak gereklidir. Bazı durumlarda, neden tespit edilemediğinde veya düzeltilemiyorsa, hasta sürekli olarak ek demir almak zorunda kalabilir.

Demir alımını arttırmanın birkaç yolu vardır:

• Et: sığır eti, kuzu eti, özellikle karaciğer gibi sakatatlar
• Kümes hayvanları: Tavuk, hindi ve ördek
• Balık, özellikle kabuklu deniz ürünleri, sardalye ve hamsi
• Brokoli, lahana, şalgam ve lahana gibi sebzeler
• Ayşe fasulyesi, bezelye, barbunya dahil baklagiller
• Demir-zenginleştirilmiş makarnalar, tahıllar, pirinç ve tahıllar
• Multivitamin demir takviyeleri: Demir eksikliği olan hastaların tedavisi için gerekli demir miktarı, günlük multivitamin takviyelerinin çoğunda bulunan miktardan daha yüksektir.

Doktorunuz tarafından verilen demir miktarı, ana demirden miligram (mg) cinsinden olacaktır. Demir eksikliği olan çoğu insanın günde mg elementer demire ihtiyacı vardır (günde kilogram başına kilogram başına 2 ila 5 mg demir). Doktorunuza günde kaç miligram demir almanız gerektiğini sorun. Vitaminleri almaya başladıktan sonra durumunuz ile ilgili doktorunuza başvurun. Demir tabletlerin olası yan etkileri arasında karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, ishal, kabızlık ve koyu dışkılar bulunur.

Ağır demir eksikliği anemisi hastanede yatarak tedavi gerektirebilir, kan nakli, demir enjeksiyonları veya damardan demir tedavisi uygulanması gerekebilir.

NASIL BESLENMELİYİZ?

ABDAvrupaBalıkbaş ağrısıdiyetEgzersizgastrithamilehamilelikİngilterekabızlıkKanadakuzu etinefes darlığıoperasyonSağlıkÜlser

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ VE DEMİR EKSİKLİĞİ

            NEDEN:

İhtiyacın artması (gebelik, emzirme, prematür), alımın azalması (diyet, inek sütü) ve kayıp (kanama) durumlarda demir eksikliği görülür.

Demir eksikliği: Hemogram bulguları belirginleşmemiştir. ( Fe mg/dl arasındadır)

Demir eksikliği anemisi: Hemogram bulguları belirginleşmiştir. ( Fe

            KLİNİK:

Hafif kansızlık belirtileri: Konjonktiva ve ciltte hafif solukluk dışında herhangi bir belirti vermeyebilir. Ancak kan analizleri sonucu kansızlık saptanabilir.

Belirgin Kansızlık belirtileri: Solukluk, halsizlik, huzursuzluk, iştahsızlık, çabuk yorulma, oturma emekleme ve yürümede gecikme, öğrenmede güçlük, okul başarısında azalma, oyuna ilginin azalması, davranış bozuklukları, ateşli hastalıklara yatkınlık, huysuzluk, çarpıntı, nefes darlığı, kabızlık, baş dönmesi, kulak çınlaması görülebilir. Ayrıca bazı hastalarda dudak köşelerinde çatlaklar, konvulziyon, tırnakların kırılması, saçların kırılıp dökülmesi, dil yanmaları, yutma güçlüğü (Plummer-Vinson sendromu), kabızlık, toprak yeme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

                  TANI:

Başta kan Fe düzeyi olmak üzere, hemogram, klinik bulgular ve diğer laboratuvar testleri ile tanı konur.

Demir eksikliği anemisi: Hemogram bulguları belirginleşmemiştir. Fe mg/dl arasındadır.

Demir eksikliği: Hemogram bulguları belirginleşmiştir. Fe

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ TEDAVİSİ

Elementer Fe⁺² aneminin ağırlığına göre mg/kg/gün kullanılır. Her gün veya haftada gün şeklinde günlük doz parçaya bölünerek verilir. Fe⁺² tedavisinin aç karnına ve Fe emilimini artıran limonata veya meyve suyu ile karıştırarak alınması emilimi arttırır. Çay demir emilimini azaltır.

            ** Yetişkinlerde aneminin şiddetine göre günde kapsül verilir.

Tedaviye yanıt: saat sonra huzursuzluk azalır ve iştah artar. İlk hafta hematokrit değeri günde %1 artar. Hb değeri ayda gr/dl artar. günlerde retikülosit krizi izlenir. Bu sırada retikülosit sayısı %1. 5 değerinin üzerine çıkar. Demir tedavisi 1 ay verildikten sonra Hb değerlerinin kontrol edilmesi uygundur.

Tedavi süresi: Hgb düzeyi yaşına göre normale gelinceye kadar demir ilaçlarına devam edilir. Hemoglobin düzeyi normale ulaştıktan sonra vücudun demir depolarının dolması amacıyla da 3 aya kadar mg/kg/gün tedavi verilebilir.

            Demirden Zengin Gıdalar: Kırmızı et, balık, yumurta sarısı, kuru baklagiller (mercimek, nohut, kuru fasulye), kuru üzüm, incir, kayısı, yeşil sebzeler, karaciğer vb.

Demir Emilimini Azaltan Maddeler: Fosfat, karbonat, çay, kahve, gazlı içecekler vb.

            Fe Yan Etkileri: Dişler geçici olarak siyaha boyanabilir. Dışkıda koyu renk oluşabilir. Geçici bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı görülebilir. Yakınmalar sürekli olursa doz azaltılır. Ya da ilaç grubu değiştirilebilir.

KULLANILAN İLAÇLAR

** İçerdikleri elementer demir miktarları ile beraber;

FE ⁺²: FERRO-SANOL^® DAMLA (damla/30ml) (20damla=1ml=30mg Fe+2, 1 damla=1, 1mg )

FERRO-SANOL B^® ŞURUP (ml) (1ölçek/5ml=20mg elementer F+2 ve B1, B2, B6 içerir)

FERRO-SANOL^® (50) DRAJE (1 Draje=50mg elenmenter Fe +2)

FERRO-SANOL^® Duodenal (20) KAPSÜL(1 KAPSÜL=mg elementer Fe+2)

** Demir preparatları verirken mutlaka çocuklara meyve suyu gibi bir sıvı içinde verilmeli ardından su içirilmelidir. Kesinlikle direk içirilmemelidir. Aksi halde dişlerde kalıcı siyahlığa neden olabilir. Ayrıca gaitayı siyaha boyayabileceği aileye anlatılmalıdır.

Multivitamin: Vitamin+Mineraller+l-Arginin: ARGİVİT CLASSİC ML /ŞURUP, Doz: günde bir kez 1 ölçek (5 ml)

Çinko: ZİNCO^® 15mg/5ml ml ŞURUP, 50mg 40 KAPSÜL

Doz: yaş: 1//3 ölçek, yaş: 2/ ölçek, yetişkin: 1 KAPSÜL

PROFLAKSİ TEDAVİSİ

Genelde 1mg/kg/gün olarak verilir.

Fe⁺² Proflaksisi Endikasyonları: Düşük doğum ağırlıklı bebekler, prematüreler, hızlı büyüme gösteren bebekler, kronik hipoksiye maruz kalanlar, doğumda düşük hemoglobin düzeyi bulunan bebekler, adolesanlar ve gebelere profilaksi tedavisi verilebilir.

             ** Ülkemizde bebeklere 4. ay sonrası uygulanan 1 mg/kg/gün dozunda F⁺² proflaksisi ile özellikle sosyoekonomik durumu düşük ailelerde başarılı sonuçlar alınmıştır. Ayrıca, düşük doğum ağırlıklı bebeklere 2. aydan sonra F⁺² proflaksisi önerilmektedir ( 2 kg üzerindekilere: 2 mg/kg/gün, 1. kg arasındakilere: 3 mg/kg/gün, 5 kg arasındaki bebeklere: 4 mg/kg/gün).

ÖRNEK REÇETE

TANI: Demir eksikliği anemisi (1yaş 10 kg)

RP1: FERROSANOL ŞURUP DIB (BİR)

                                                                                          S: 2 x 1. 5 ölçek ( aç karna) veya S: 1x2 ölçek haftada gün

                   ZİNCO ŞURUP DIB (BİR)

                                                                                           S: 1X1/2 ölçek(öğle)

** Ayrıca diyet önerilir. Hasta 1 ay sonra kontrole çağırılır.

DİKKAT: Demir preparatları verirken mutlaka çocuklara meyve suyu gibi bir sıvı içinde verilmeli ardından su içirilmelidir. Kesinlikle direk içirilmemelidir. Aksi halde dişlerde kalıcı siyahlığa neden olabilir. Ayrıca gaitayı siyaha boyayabileceği aileye anlatılmalıdır.