Hidroelektrik Santrali Nerede Bulunur

Kastamonu'daki sel felaketinin ardından Karadeniz bölgesindeki hidroelektrik santralleri (HES) yeniden tartışma konusu oldu.

Sosyal medyadaki paylaşımlarda çok sayıda kişi yaşanan felaketin arkasında Kastamonu Bozkurt yakınlarındaki HES'in bulunduğunu savunuyor.

Peki hidroelektrik santrali nedir? Sağladığı avantajlar ve dezavantajlar neler?

Hidroelektrik santrali nedir?

Elektrik enerjisi üretme amacıyla kurulan santrallere HES denir. Barajlar gibi nehir yataklarına kurulur. Hidroelektrik, en önemli ve yaygın olarak kullanılan yenilenebilir enerji kaynağıdır.

Türkiye'de toplam elektrik üretiminin yaklaşık olarak yüzde 17'sini temsil eder.

Hidroelektrik santrali nasıl çalışır?

Hidroelektrik enerjinin çoğu, bir su türbini ve jeneratörü çalıştıran baraj suyunun potansiyel enerjisinden gelir. Bir hidrolik türbin, akan suyun enerjisini mekanik enerjiye dönüştürür. Bir hidroelektrik jeneratör, bu mekanik enerjiyi elektriğe dönüştürür.

Hidroelektrik santralin avantajları nedir?

• Hidroelektrik su ile beslenir, bu nedenle temiz bir yakıt kaynağıdır, yani kömür veya doğal gaz gibi fosil yakıtları yakan santraller gibi havayı kirletmez.

• Hidroelektrik enerji, her devletin uluslararası yakıt kaynaklarına bağımlı olmadan kendi enerjisini üretmesine izin veren yerel bir enerji kaynağıdır.

• Hidroelektrik yoluyla üretilen enerji, güneş tarafından yönlendirilen su döngüsüne dayanır ve onu yenilebilir bir güç kaynağı haline getirir, bu da onu hızla tükenen fosil yakıtlardan daha güvenilir ve uygun maliyetli bir kaynak haline getirir.

• Düşük maliyetli olması ve değeri yüksek güç alınmasını sağlar.

Hidroelektrik santralin dezavantajları nedir?

• Bölgenin ekosistemine zarar verebilir ve arazi kaybına neden olabilir.

• Buharlaşma yoluyla su kaybına neden olur.

• Yapım aşamasında doğal habitatı bozar ve çevreye zarar verir.

• HES'in olduğu bölgelerde erezyon ve sel oluşumunda artış gözlenmiştir.

• HES'in planlandığı bölgelerde yaşayan insanların yer değiştirmesi ihtiyacı doğar.

• Zayıf inşaat, doğal afetler veya sabotaj nedeniyle meydana gelen bir arıza, nehir aşağı yerleşim yerleri ve altyapı için felaket sonuçlar doğurur.

*Metalürji Mühendisi Yunus Emre Yetim

Hidroelektrik Santral (HES) nedir?

Ülkemizde elektrik enerjisi üretmek amacıyla kurulan “nehir tipi tesisler”e kısaca HES deniliyor.

HES ile Baraj arasındaki fark nedir?

Barajlar da HES’ler gibi nehirler üzerine kurulan yapılardır ancak HES ve baraj arasında bazı farklar vardır.

1. Baraj yapılarında akarsuyun önü bir “baraj” yapısı ile kapatılarak, barajın gerisinde bir rezervuar oluşturulur. HES’lerin ise barajlarda olduğu gibi biriktirmeli yapıları yoktur. Bu özellikleriyle “baraj” olarak bilinen depolamalı yapılardan ayrılırlar.

2. Baraj adı verilen tesisler, elektrik üretiminin yanısıra, sulama suyu depolama, içme suyu temini ve taşkından korunma gibi başka amaçlar için de inşaa edilebilir. Yani bir baraj hiç elektrik üretimi amacı taşımadığı gibi, bazı barajlar hem elektrik üretimi, hem de sulama suyu temini gibi farklı hizmetler verebilir. HES’ler ise sadece elektrik üretimi için inşa edilirler.

3. Barajlarda akış hızı yani debi düzenlemesi yapmak mümkündür. Bu nedenle, yağışsız ve kurak sezonda dahi elektrik üretimi söz konusudur. HES’lerde debi düzenlemesi olmaz, santralin üreteceği elektrik enerjisi mevsimlere göre farklılık gösterir. Yağışın ve nehir akışının yoğun olduğu zamanlarda elektrik üretimi artarken, kurak mevsimlerde bir HES bazen hiç elektrik üretmeyebilir.

Hidroelektrik Santraller Nasıl Çalışır?

Akarsu üzerinde “su toplama yapısı” yani “regülatör”e ulaşan su, cebri borulara aktarılır ve burada elektrik üreten alternatörlere bağlı bir türbinin çarklarını döndürmekte kullanılır. Elektrik üretiminin gerçekleştiği bu birime “santral” denir.

HES’lerdeki regülatör yapısı aracılığıyla su seviyesi kabartılır, böylece bir miktar düşü kazanılması sağlanır. Düşünün artması, üretilecek elektrik miktarının da artması demektir.

HES’ler “çevirmeli” ya da “çevirmesiz” olarak gruplandırılırlar.

Çevirmesiz HES’lerde, elektrik enerjisinin elde edileceği santral binası, akarsu üzerinde veya akarsu yakınında planlanır.

Çevirmeli HES’lerde ise su, regülatörden alındıktan sonra iletim kanallarında taşınarak santrale iletilir. Burada hedef düşünün ve dolayısıyla elektrik üretiminin artmasıdır.
 

ADANA

275,6MW KURULU GÜÇ

1.117,66GWh Yıllık Enerji Üretimi

Göktaş 1-2 Hidroelektrik Santralleri, Adana ili Kozan ve Aladağ ilçelerinde  Seyhan Nehri’nin Zamanti kolu üzerinde kuruludur. Kurulu güçleri 275,6 MW, yıllık enerji üretim ortalaması 1,12  milyar kWh’dir. Göktaş 2, 2015 yılında, Göktaş 1 ise 2016 yılında işletmeye alınmıştır.

ADANA

49,6MW KURULU GÜÇ

178,73GWh Yıllık Enerji Üretimi

Mentaş Hidroelektrik Santrali, Adana'nın İmamoğlu ilçesinde Seyhan Nehri üzerinde kuruludur. Kurulu gücü 49,6 MW, yıllık enerji üretim ortalaması 179 milyon kWh’dir. Santral, 2006 yılında işletmeye alınmıştır.

ADANA

49,99MW KURULU GÜÇ

208,57 GWh Yıllık Enerji Üretimi

Toros Hidroelektrik Santrali, Adana ili sınırları içerisinde Çakıt Nehri üzerinde kuruludur. Kurulu gücü 49 MW, yıllık enerji üretim ortalaması 208,6 milyon kWh’dir. Santral, 2013 yılında işletmeye alınmıştır.

AYDIN

8,84MW KURULU GÜÇ

41,28GWh Yıllık Enerji Üretimi

Aydın ili, Nazilli ilçesi sınırları içerisinde Büyük Menderes Nehri üzerinde kuruludur. Toplam 8,84 MW gücündedir ve yıllık ortalama enerji üretimi 41,3 milyon KWh üretim ortalamasına sahiptir. Santral 2004 yılında işletmeye alınmıştır.

AYDIN

48MW KURULU GÜÇ

62GWh Yıllık Enerji Üretimi

Aydın ili, Bozdoğan ilçesinde Akçay Çayı üzerinde kuruludur. Kamuya ait olan ve Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) tarafından işletilen Kemer Hidroelektrik Santrali, özelleştirme yoluyla 2017 yılının başında  Aydem Yenilenebilir Enerji'ye geçmiştir. Toplam 48 MW kurulu gücündedir ve yıllık ortalama enerji üretimi 62 milyon kWh’dir.

DENİZLİ

62MW KURULU GÜÇ

280GWh Yıllık Enerji Üretimi

Adıgüzel Hidroelektrik Santrali Denizli ili, Güney ilçesinde, Büyük Menderes Nehri üzerinde kuruludur. Kurulu gücü 62 MW, yıllık enerji üretim ortalaması 280 milyon kWh’dir. Santral 1996 yılında işletmeye alınmış, 2017 yılında Aydem Yenilenebilir Enerji bünyesine dahil olmuştur.

DENİZLİ

3,15MW KURULU GÜÇ

12GWh Yıllık Enerji Üretimi

Türkiye’de devletin dışında ilk kurulan özel sektör santrali olan Bereket 1 ve 2 Hidroelektrik Santralleri, Büyük Menderes Nehri’nin kolu olan Çürüksu tarafından beslenen ve Denizli merkezden 5 km mesafede bulunan Bereket Sulama Kanalı üzerinde kuruludur. Toplam kurulu gücü 3,15 MW olan santrallerin ortalama yıllık enerji üretimi 12 milyon kWh’dir. Santraller 1997 yılında işletmeye alınmıştır.

DÜZCE

46,2MW KURULU GÜÇ

141,37GWh Yıllık Enerji Üretimi

Düzce ili sınırları içinde Aksu çayı üzerinde kuruludur. Toplam 46,2 MW kurulu gücündedir ve yıllık ortalama enerji üretimi 141,4 milyon kWh’dır. Santral 2014 yılında işletmeye alınmıştır.

GİRESUN

49,1MW KURULU GÜÇ

140GWh Yıllık Enerji Üretimi

Çırakdamı Hidroelektrik Santrali, Giresun ili Dereli ilçesinde Aksu Nehri üzerinde kuruludur. Kurulu gücü 49,1 MW, yıllık enerji üretim ortalaması 140 milyon kWh’dir. Santral, 2012 yılında işletmeye alınmıştır.

GİRESUN

49,2MW KURULU GÜÇ

157,50GWh Yıllık Enerji Üretimi

Dereli Hidroelektrik Santrali, Giresun ili Dereli ilçesinde Aksu Nehri üzerinde kuruludur. Kurulu gücü 49,2 MW, yıllık enerji üretim ortalaması 157,5 milyon kWh'dir. Santral, 2014 yılında işletmeye alınmıştır.

MUĞLA

115MW KURULU GÜÇ

343GWh Yıllık Enerji Üretimi

Akköprü Hidroelektrik Santrali, Muğla ili sınırları içerisinde Dalaman Çayı üzerinde kuruludur. Toplam kurulu gücü 115 MW olan santrallerin, yıllık enerji üretim ortalaması 343 milyon kWh'dir.

MUĞLA

37,5MW KURULU GÜÇ

179,08GWh Yıllık Enerji Üretimi

Dalaman 1-5 Hidroelektrik Santralleri , Muğla ili sınırları içerisinde Dalaman Çayı üzerinde kuruludur. Her biri eşit güçte 5 adet santralden oluşmaktadır. Toplam kurulu gücü 37,5 MW olan santrallerin, yıllık enerji üretim ortalaması 179,1 milyon kWh'dır. Santraller, 1999- 2005 yılları arasında işletmeye alınmıştır.

MUĞLA

10,95MW KURULU GÜÇ

43,35GWh Yıllık Enerji Üretimi

Gökyar Hidroelektrik Santrali, Denizli ve Burdur illerinden doğup Muğla ili sınırları içerisinde denize dökülen Dalaman Çayı üzerinde kuruludur. Toplam 11 MW gücündedir ve yılda 43,4 milyon kWh üretim ortalamasına sahiptir.

SİVAS

63MW KURULU GÜÇ

337,34GWh Yıllık Enerji Üretimi

Koyulhisar Hidroelektrik Enerji Santrali Sivas ilinin Koyulhisar ilçesinde Kelkit Akarsuyu üzerinde bulunmaktadır. 63 MW kurulu kapasitesi ve yıllık ortalama 337,3 milyon kWh yıllık enerji üretimi bulunmaktadır. Santral 2009 yılından beri faaliyettedir.

TOKAT

90.0MW KURULU GÜÇ

448.24GWh Yıllık Enerji Üretimi

Akıncı Hidroelektrik santrali Tokat’ın Reşadiye ve Niksar ilçe sınırları içinden geçen Kelkit Irmağı’nın üzerinde kuruludur. Kurulu gücü 99 MW, yıllık enerji üretim ortalaması 448 milyon kwh’dir. Santral 2018 yılında işletmeye alınmıştır.