Kunkor Mantarı Tohumu

İçeriğinde bulunan tanen, alkaloid, saponin, reçine ve uçucu yağlarla sağlığa birçok faydası olan Çakşır otu, kendiliğinden toprakta yetişen bir bitkidir. Bu nedenle ülkemizde yetişme oranı yüksektir. Yazın sıklıkla yol kenarlarında rast geldiğimiz bu bitkinin sağlığa faydaları merak edilmektedir. Çakşır otu neye iyi gelir, çakşır otu ne işe yarar gibi soruların cevaplarını ve bu otla ilgili bilinmesi gerekenleri sizler için yazımızda derledik. İşte o bilgiler…

Çakşır Otunun Faydaları

Çakşır otu, ülkemizde yetişen birçok ottan biridir. Nem bakımından yüksek değerlere sahip olmayan topraklarda genellikle kendiliğinden yetişme eğilimi gösterir. İçeriğinde bulundurduğu birçok faydalı madde nedeniyle birçok derde deva olabilen bir bitki çeşididir. Çakşır otu faydaları İbrahim Saraçoğlu tarafından da dile getirilmektedir. Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu, çakşır otu kökünün iktidarsızlık, kısırlık gibi cinsel sorunların tedavisinde kullanıldığını bildirmektedir. Birçok derde deva olan, hayat kalitesini artıran mucizevi bitkilerden biri çakşır otunun faydaları şunlardır:

• Çakşır otu hücrelerin yenilenmesine katkı sağlar. Bu durum sonucunda yaraların erken iyileşmesi gerçekleşir.
• Cinsel gücü artırıcı bir etki gösterir.
• Vücuttaki zararlı toksinlerin atılmasına, böylece vücudun yenilenmesine yardımcı olur.
• Toksinlerin atılmasına fayda sağladığı için bağışıklığın güçlenmesine böylece de soğuk algınlığı gibi hastalıklardan korunmaya yol açar.
• İştah açar. Bu özelliği nedeniyle kilo almak isteyip çeşitli nedenlerle alamayan ve iştah kapanıklığı yaşayan bireylerin sağlıklı kilo almalarını destekler.
• Enerji verir.
• Sinir sisteminin görevlerini gerçekleştirmesine yardımcı olur.
• Kasları ve kemikleri güçlendirici etkisi vardır.
• Cilde sürüldüğü takdirde ciltteki leke ve izlerin iyileşmesine katkı sağlayarak cildi güzelleştirir.
• Sakinleştirici etkisiyle sinirleri yatıştırır. Bu anlamda, depresyonu önleyici bir etkide bulunabilir.
• Sindirim sisteminin sağlıklı ve düzenli çalışmasına yardımcı olur.

Çakşır Otu Nasıl Hazırlanır?

Birçok derde deva bitki çakşır otunun nasıl hazırlandığı merak edilmektedir. Çakşır otu nasıl yapılır sorusu birçok kişi tarafından aratılmaktadır. Çakşır otu aktarlarda macun, yağ, toz ve kök halinde satılmaktadır. Macun şeklinde tüketilebileceği gibi yağı da kullanılabilir. Tozu ve kökündense çay yapılarak tüketilmesi de mümkündür. Birçok kişi tarafından çay halinde tüketmek tercih edilmektedir. Bu otun çayı ise şu şekilde hazırlanır:

Çakşır otu çayı, otun kökünden veya tozundan yapılmaktadır. Çakşır otu kökü ya da 1 tatlı kaşığı çakşır otu tozu kaynatılan suya eklenerek 15 dakika demlemesi beklenir. Demlenen çay, sonra süzerek tüketilebilir. Günde bir fincan içilmesi tavsiye edilir.

Çakşır Otu Zararları

Vücut için birçok yararı bulunan çakşır otunun zararları da merak konusudur. Birçok açıdan fayda sağlayan bu bitkinin fazla miktarlarda tüketilmesi kesinlikle tavsiye edilmektedir. Çakşır otu, fazla miktarda tüketildiğinde ruhsal durumu olumsuz etkilemektedir. Bu durum da kişiler üzerinde tehlikeli sonuçlar doğurabilir.. Aynı zamanda hamilelerin ve kronik ya da başka herhangi bir sağlık sorunu olan bireylerin çakşır otu kullanması kesinlikle tavsiye edilir. Herhangi bir şekilde bu otu tüketmek isteyen ve sağlık sorunlarına bu bitkiyle çözüm üretmek isteyen kişilerin düzenli kullanıma başlamadan önce mutlaka doktorlarına danışmaları gerekmektedir.

Yıl: 3 Sayı: 6 Fiyatı: 5 TL (KDV Dahil) - II

HALK İÇİN MÜHENDİSLİK MİMARLIK

merhaba, Dergimizin yeni sayısıyla tekrar karşınızdayız. Bu dört aylık süreye; AKP-Cemaat arasındaki oligarşi içi çelişkinin derinleşmesi sonucu gerçekleşen 15 Temmuz başarısız darbe girişimi ve OHAL damgasını vurdu. Darbe için “Allah’ın bir lütfu” diyen Cumhurbaşkanı, 6 ay boyunca tüm ülkede olağanüstü hal ilan etti. Çıkarılan KHK’ların ardından; başta darbecilereymiş gibi görünen gözaltı ve tutuklamalar, kısa süre içerisinde biçim değiştirerek devrimci ve demokratlara yöneldi. Aralarında mühendis, mimar ve şehir plancılarının da olduğu on binlerce kamu emekçisi, öğretim üyesi işten atıldı, açığa alındı, birçoğu gözaltına alındı, tutuklandı. Avukatlar, aydınlar, yazarlar, sanatçılar gözaltına alındı, tutuklandı. Gözaltı süresi 30 güne çıkartıldı, gözaltına alınanların ilk 5 günde avukatlarıyla görüştürülmemesi kararı alındı. Gözaltında işkence normalleşti. Hapishanelerde baskılar daha da arttı, tecrit politikaları tekrar uygulanmaya başladı Özgür Tutsaklar tecrite karşı genel direniş kararı aldı. Devrimcilere ve devrimci mahallelere de saldırılar yoğunlaştı. Gazi Mahallesi’nde halkın sorunlarını kolektif biçimde çözdüğü Gazi Halk Meclisi, gençlerimizi uyuşturucu batağından çekip çıkaran Hasan Ferit Gedik Uyuşturucuyla Savaş ve Kurtuluş Merkezi, birçok çay ocağı ve taksi durağı; Eylül ayının başında bir geceyarısı baskınıyla yıkıldı. Armutlu’da Dilek Doğan Parkı’nın temelleri, Ekim ayının başında sabaha karşı söküldü ve park alanı altüst edildi. Yine Ekim ayında Okmeydanı’nda Grup Yorum’un çalışmalarını yürüttüğü İdil Kültür Merkezi ve Gençlik Federasyonu basıldı, Grup Yorum üyeleri ve Dev-Genç’liler gözaltına alındı, Grup Yorum’un bağlamaları, gitarları, davulları paramparça edildi, piyanosunun tuşları kırıldı. Mimar Meclisi üyesi, aynı zamanda Sakarya Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Başkan Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Senem Doyduk, 23 Eylül günü sabaha karşı evinden gözaltına alındı. Gözaltı için gerekçe olarak Mimar Meclisi’nin Küçükarmutlu Mimarlık Yarışması, yarışma sonrası yapılan çalıştaylar ve Dilek Doğan Parkı’nın yapıldığı Kolektif İnşa Atölyesi gerekçe gösterildi. Senem Doyduk; 5 gün süren gözaltının ardından adli kontrolle serbest bırakıldı; ancak savcının itirazı sonucu 5 Ekim günü Sakarya’da tekrar tutuklandı. Senem hocamız şu anda Gebze M Tipi Hapishane’de tutuluyor. Tüm dostlarımıza, meslektaşlarımıza çağrımızdır: Senem Doyduk’a mektup yollayalım Biz ise “Park yapmak suç değildir, Senem Doyduk serbest bırakılsın” diyor ve Senem Doyduk’u faşizmin zindanlarından çekip alacağımıza inanıyoruz. Bir de yüzlerce çocuğun yaşadığı; ama henüz bir parkı olmayan Armutlu’nun çocuklarına sözümüz olsun; Dilek Doğan Parkı’nı eninde sonunda yapacağız! Önceki sayımızdan bu yana projelerimizde de ilerlemeler oldu. Hasan Ferit Gedik Rüzgar Türbini’ninde bir değişiklik yaptık ve 3 yerine 6 kanatlı yaptık. Bu şekilde daha iyi sonuçlar elde ettiğimizi gördük. Ayrıca; Dersim’in Hozat ilçesinin bir köyünde elektriği olmayan bir aileye elektrik sağlamak için su türbini üretiyoruz. Köyden geçen akarsudan elde edilecek enerjiyle evin elektriği karşılanacak. Bunlara ek olarak; su arıtma cihazları geliştirmeye devam ediyoruz. 3. Tohum Ekim Şenliği’nde Dilek Doğan Çeşmesi’nin açılışını yapmıştık. Birçok mahalleye kendi arıtma cihazımızı taktığımız çeşmeler kurmayı hedefliyoruz. Anadolu’nun dört bir yanına yaptığımız geziler de bu süreçte yaptığımız bir diğer çalışma idi. Tokat, Dersim, Mersin, Hatay, Bursa ve Balıkesir’e gidip halk için mühendislik mimarlık projelerimizi tanıttık. Son olarak; Aralık tarihlerinde 4. Eda Yüksel Halk için Bilim, Halk için Mühendislik Mimarlık Sempozyumu düzenleyeceğiz. Bir sonraki sayıda buluşmak dileğiyle

HALK için MÜHENDİSLİK MİMARLIK Üç Aylık, Mesleki, Fenni, Güncel, Yorum, Yerel, Süreli Yayın Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Barış Yüksel Adres: Fatih Sultan Mehmet Mah. Beyaz Sokak No. 20 Sarıyer / İSTANBUL Tel: 0 73 33 Baskı: Yediz Ofset - Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi 1 NE 6 Topkapı / İSTANBUL / 0 56 12 [email protected] /halkinmuhendismimarlari /halkinmuhendis

içindekiler

4

park yapmak suç değildir! senem doyduk serbest bırakılsın!

5

biz insanlığı temsil ediyoruz, insanlık asla kaybetmez mimar meclisi

7

yol ve medeniyet mi, yol ve kapitalizm mi?

15 yeni bir ucuz işgücü yasası:

uluslararası işgücü kanunu

18

akp'nin yağma ve talan düzenini kurtarma çabası: varlık fonu

24

her iktidar kendi zenginini yarattı, akp de mehmet cengiz'i

27 kendi toprağını satıp başka

ülkelerden toprak çalmak

31 halk korkusu, akp'ye

nitratlı gübreyi bile yasaklattı

33 kompost nasıl yapılır? 35 gdo gerçeği bölüm 1:

transgenik canlılar

41

mantar üretimini neden istiyor, destekliyoruz?

43 kendi içme suyumuzu

arıtıyoruz - enerji komitesi

45 bilime idealist yaklaşım ve tübitak 49 emperyalizmin yeni oyuncağı:

pokemon go

54 56

kalaşnikof bizimdir!

60

mühendis mimar şehitlerimiz: ahmet ibili

64

anadolu'da bir halk bahçesi deneyimi: çiğli halk bahçesi

66

suyun soğuk veya sıcak olması önemli değil yeter ki halkın yüreğine aksın

70

anadolu'nun her karışında halk için mühendisliği hayata geçireceğiz

73

birlik ve dayanışma içinde olduğumuzu bilmek hep güzeldir - araceli gomez castro

76 78

film tanıtımı: vatan, biz insanlar

bir dahi, bir halk aydını, bir mucit: nikola tesla

haberler

3

MİMARLIK

PARK YAPMAK SUÇ DEĞİLDİR! SENEM DOYDUK SERBEST BIRAKILSIN!

Armutlu mimarlık yarışmasının ve çalıştaylarının ardından Mimar Meclisi’nin Eylül ayında düzenlediği Kolektif İnşa Atölyesi ile inşasına başladığı Dilek Doğan Parkı, 3 Ekim günü AKP’nin polisi eşliğinde talan edildi ve temelleri söküldü. Mimar Meclisi üyesi ve aynı zamanda Sakarya Üniversitesi Mimarlık Bölümü öğretim üyesi Senem Doyduk, 23 Eylül’de Sakarya’da gözaltına alındı. 6 gün sonra mahkemeye çıkarılıp adli kontrolle serbest bırakılan Senem hocamız, savcılığın itirazı sonucu 5 Ekim günü tekrar gözal-

4

tına alınıp tutuklandı. Senem Doyduk’un tutuklanmasının temel sebebi; Küçükarmutlu’da halkın ihtiyacı için yapılan ve Dilek Doğan’ın anısının sonsuza dek yaşayacağı bir parkın inşasına omuz vermektir. Armutlu’da ’den fazla çocuk yaşamaktadır. Bu kadar çocuğun yaşadığı bir mahallede tek bir park bile bulunmamaktadır. Yoksul bir gecekondu mahallesinin ihtiyaçları için hiçbir şey yapmayan AKP faşizmi; mahallenin çocuklarını parksız bırakmamak için inşasına başlanan Dilek Doğan Parkı’nı yıkmış, mes-

leki bilgi birikimini, emeğini park yapımı için ortaya koyan Senem Doyduk’u tutuklamış, , mesleğini halk için yapmayı suç olarak göstermiştir. İSKİ, Dilek Doğan Parkı’nın yapılacağı arazi benimdir diyerek buradaki parkı polis eşliğinde alt üst ettirmiştir. Aynı İSKİ; on yıllardır “su deposu” adı verilen bu araziye tek bir çivi bile çakmamış, burada yozlaşmanın her türlüsü bu bölgede yapılırken sesini çıkarmamıştır. Armutlu’da katledilen Dilek Doğan için park yapılmak istenince bu bölgenin kendisine ait olduğu “aklına gelmiştir”. Bu adaletsizliklere teslim olmayacağız! Dilek Doğan Parkı’nı Dilek’imize yaraşır şekilde yapacağız! Senem hocamızı zulmün zindanlarından çekip çıkaracağız!

MİMARLIK

BİZ İNSANLIĞI TEMSİL EDİYORUZ, İNSANLIK ASLA KAYBETMEZ

mimar meclisi

Eylül tarihleri arasında; çalıştaylarla, kolektif inşa atölyeleriyle kurulmakta olan Dilek Doğan Parkı için emek vermiş Mimar Meclisi üyesi hocamız Senem Doyduk ve arkadaşlarımız keyfi ve hukuksuz bir şekilde gözaltına alındı. Halk için mimarlık yapmanın suç olmadığını çok iyi bildiğimiz için Halkın Mühendis Mimarları’yla, hocalarımızın öğrencileriyle birlikte ısrarla gözaltındaki Senem Doyduk hocamıza ve arkadaşlarımıza sahip çıkıp, hem fiziken polis merkezi önünde nöbet tutarak hem de internet ortamında haberlerle bu keyfi gözaltıları teşhir ederek kamuoyu yaratmamızın da etkisiyle dostlarımız 6 gün gözaltında

tutulduktan sonra serbest bırakıldılar. Adli kontrol ve yurtdışı yasağıyla serbest bırakılmış olan Senem hocamız, savcılığın tutuklu yargılanmasına dair itirazının nöbetçi mahkeme hakimi tarafından kabul edilmesinin ardından hapishaneye sevkedildi. 5 Ekim’den beri tutuklu olan sevgili hocamız sadece halk için mimarlık yaptığı için bu haksızlığa uğramıştır. Halk için mimarlık yapmanın, mimarlık yarışması organizasyonunda yer almanın suç olmadığını dünya alem biliyorken tüm bunların yaşanması, ülkedeki muhalif, aydın duruşuyla öne çıkan kişilere bilinçli bir biçimde yapılmakta olduğu gibi sadece yıpratma amaçlıdır. Senem hocamız bazı yayın

organlarına servis edilen haberlerle yıpratılmaya çalışılsa da bizler çok iyi biliyoruz ki halk için mimarlık üretiyor olmamızdan, yaptığımız park çardağından korkan bir iktidarla karşı karşıyayız. Bunun en belirgin kanıtı, Dilek Doğan Parkı inşa atölyesinde binbir emekle kurulmuş olan 16 beton temel pabucunun 3 Ekim günü, bu emeği bütünüyle yok etmek için yüzlerce polis eşliğinde iş makinalarıyla sökülerek götürülmesi, hatta park alanındaki toprağın altı üstüne getirilerek çukurlarla yürünmez hale getirilmesidir. Bu saldırı kuşkusuz temel pabuçlarını sökmek ve alanın çalışılmaz hale getirilmesiyle sadece alana yönelik değil, bizim atölye katılımcılarımız,

5

MİMARLIK

Dilek Doğan Parkı emekçilerimiz ve dostlarımızla birlikte 9 günde ürettiğimiz kolektif çalışma ve paylaşım ortamının kendisine gerçekleştirilmiştir. Dilek Doğan Parkı projesi, kent hakkının yağmalanmasına karşı bir alternatif üretmek için ’in Temmuz ayında ulusal ölçekte açılan yerinde ve yerlisiyle iyileştirme mimari fikir projesi yarışmasının kolektif inşa atölyesi olarak şartnamede öngörülmüş sürecinin iki çalıştayla birlikte pekiştirilmiş ürünüdür. Tüm yarışma süreci Mimar Meclisi öncülüğünde, Küçük Armutlu mahallesi halkı, Küçük Armutlu mahalle muhtarları, Küçük Armutlu Halk Meclisi, Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Sarıyer Şubesi, TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi ile birlikte yürütülmüştür. Parkın ismi ise Dilek Doğan’ın, gecenin bir yarısı kendi yaşadığı evde polis tarafından nedensizce katledilen gencecik bir kadının yaşadığı mahallede isminin yaşatılması isteğinden ileri gelmektedir. Yarışma kolokyumu ardından düzenlenen çalıştaylar sırasında bu parkın, Dilek’in, mahallenin soldurulan çiçeğinin anısının inşa edilecek bir çardaktan sarkan mor sümbüllerle, sarmaşıklarla, etrafa dikilecek çiçeklerle hayat bulması tasarlandı, sonrasında proje günlerce dostlarımızla, katılımcılarımızla geliştirildi. Ardından açık çağrımızla gelen dostlarımızın desteğiyle birlikte kısıtlı imkanlarla da olsa emek yoğun bir şekilde bu anlamlı parkı 9 günde inşa

6

etmeye giriştik. Fakat biliyoruz ki, afet riskine karşı kentsel dönüşüm bahanesiyle tüm ülkede ‘rantsal’ dönüşümün dinamosu olan TOKİ, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve iktidar yandaşı sermayedarların Anadolu’nun birçok şehrinde ve özellikle yoksul, gecekondu mahallelerinde yapmakta olduğu gibi Küçük Armutlu mahallesinde de yaşam hakkı gasp edilmek istenmekte, yıllardır bunun için uğraşıların ardı arkası kesilmemektedir. Hatta bizzat Cumhurbaşkanı geçtiğimiz yıl yaptığı bir konuşmasında yıkım için Küçük Armutlu’yu doğrudan hedef göstermiştir. İşte bu yüzden, bu mahallede ‘rantsal’ dönüşüme alternatif üretmek için mimarlık yarışması yapmak da, bu yarışmayla üretilen projelerden biri olan Dilek Doğan Parkı’nı kolektif olarak inşa etmek de iktidar için büyük bir rahatsızlık kaynağı olmaktadır. Tabii, tüm inşaa süreci, malzemeleri ve emeğiyle kolektif paylaşıma dayanan atölyemizde birlikte gülmek, üretmek, paylaşmak, değer yaratmak, yıllardır tüm vatanı parsel parsel yandaşlarına peşkeş çeken, tüm değerlerin üzerini çizen, çürüten bir iktidar için çok tehlikelidir. Dilek Doğan’ı katleden polis için ısrarla adalet istendiği halde tüm çabalar sonuçsuz kalmakta, üstüne üstlük onun anısına çiçekli bir çardak yapmak dahi katlanılamaz olsa gerek ki parkın çıplak temellerine bile saldırılmaktadır. Dilek Doğan Parkı projesi sadece Küçük Armutlu mahal-

lesi için değil, ülkede sürmekte olan adaletsizlik ortamına karşı yarattığı duruşla olduğu kadar, sorumluluk duyarak iyiyi, güzeli yaratmak için emeğini ortaya koyan onlarca pırıl pırıl insanı bir araya getirmesiyle de önem taşımaktadır. Sadece bir hafta içinde yaptıklarımızın, yarattığımız paylaşım ortamının iktidar için ne kadar tehlikeli olduğunu en somut saldırılarla, gözaltılarla, yıkımlarla gördük. Ne kadar baskı yapılırsa yapılsın, ‘rantsal’ dönüşüme karşı sadece söylem geliştirmekle, eleştirmekle kalmayıp, alternatifini üretmeyi amaçlayan bir yarışma düzenlemek, mimarların aktif olarak meslek onurlarına yaraşır biçimde üretmesine zemin yaratmak, kolektif emeğin değerini çalışarak paylaşmak, halk için mimarlık yapmak hiçbir zaman suç değil, olmayacak. Şimdi Mimar Meclisi ve dostlarına düşen şey ekmeği, emeği ve gülüşleri paylaşmanın yanında baskıları ve zorlukları da paylaşmak olacaktır. İnsanı kendisine, değerlerine, emeğine, vatanına yabancılaştıran bu düzende, bu en temel insani değerlere, emeğine sahip çıkmak, korumak bizi güçlü kılacak olan ilk ve daim değişmez kuraldır. Park için el ele ürettiğimiz ne varsa bizim gücümüzdür, gücümüzden korkanlar hep olduğu gibi, gücüne, emeğine, umuduna sahip çıkarak daha da yükselten büyük insanlık da her zaman olacaktır.

YOL VE MEDENİYET Mİ, YOL VE KAPİTALİZM Mİ? Boğaziçi’ne köprü inşaatı, iki kıtayı birbirine bağlama hayalleri; millattan öncesine dayanan hikayelere, Pers Krallığı’ndan, Büyük İskender’e, Bizans’tan II. Abdülhamid dönemine kadar uzanır. Ancak birçok siyasi ve teknik yoksunluktan kaynaklı köprü yapılamamıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında boğaza köprü yeniden gündem olur. İlk köprü olan Boğaziçi Köprüsü yanında pek çok tartışmayı da yanında getirir. Dönemin devrimci-demokrat sol kesimi bu köprüye karşı çıkar. Köprüyle birlikte getireceği sorunları ortaya koyar. Çarpık kentleşmeden, doğacak trafik sorununa, İstanbul’un kontrolsüz bir şekilde büyümesine, zengin-fakir arasındaki gelir farkına, doğu ile batı arasında gelir dağılımının adaletsizliğine ve bu köprünün arkasından yeni köprüleri de doğuracağına kadar sorunları belirtir. Hatta dönemin devrimci gençleri Türkiye’deki doğu-batı adaletsizliğini gözler önüne sermek için kapsamlı bir kampanya örgütler ve “Boğaza değil Zap suyuna köprü” adıy-

la Hakkâri’nin Zap suyu üzerinde 5 metre yükseklikte, 20 metre açıklıkta, 25 ton taşıma kapasiteli asma köprü inşa eder. Tüm bunlara rağmen Boğaziçi Köprüsü’nün inşaatı yılında başlayıp, ’te dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından açılır. Devrimci-demokratların öne sunduğu tüm sorunlar köprünün açılmasıyla tek tek yaşanmaya başlar. Yol medeniyet değil, aksine sorunları yanında getirmiştir. Birileri ceplerini dolduradursun, yoksul halk gün geçtikçe yoksullaşmaya devam eder, 1. Köprü, yanında 2. Köprü’yü (Fatih Sultan Mehmet Köprüsü) doğurur. “Her yol kendi trafiğini yaratır” ilkesini unutan dönemin iktidarı; yine trafiği ve TransMarmara yolunu bahane edip, 1. Köprü’nün yoğunluğunu azaltma gerekçesiyle 2. Köprü’yü yılında açar. Ama 2. Köprü de elbette yeterli olmamıştır. 90’lı yılların başında 3. Köprü tartışmaları gündeme gelir. Recep Tayip Erdoğan, İstanbul Büyükşehir

Belediye Başkanı olduğu yılında 3. Köprü’nün yapılmasının cinayet olduğunu savunurken, iktidara geldiğinde “fikir değiştirip” hedef diyerek köprü ve otoban projelerini başlatmış, reddedilen ÇED’lere olur vermiştir. ’e gelindiğinde 3. Köprü’nün temelleri atılmış ve 26 Ağustos ’da köprünün açılışı yapılmıştır. Erdoğan, açılışta bir kez daha bu köprünün ne kadar önemli bir ihtiyaç olduğunu, Türkiye’nin süper güç simgelerinden biri olduğunu anlatmış, köprüyü öve öve bitirememiştir. Kaldı ki çok tartışmalara neden olan; Alevi halkımızı rencide eden, ümmete göz kırpan Yavuz Sultan Selim adı da köprüye verilmiştir. 3. Köprü projesi tek başına bir proje değildir. Bu proje ile birlikte Kuzey Marmara Otoyolu, 3. Havalimanı, İzmit Köprüsü (Orhangazi Köprüsü) ve Çanakkale Köprüsü de yanlarında getirecekleri sorunlarla birlikte peş peşe gelecektir. Kaldı ki Orhangazi Köprüsü 30 Haziran ’da açılmış, köprüyü hiç

7

kullanmayacak olan halkımıza da vergisi bindirilmiştir. Peki bu Kuzey Marmara Otoyolu projesi nedir ve 3. Köprü ne gibi sorunları beraberinde getirecektir? Kuzey Marmara Otoyolu Projesi kapsamında yer alan, yap-işlet-devret modeliyle hayata geçirilen 3. Köprü; yılında gerçekleştirilen ihale sonucunda 10 yıl 2 ay 20 günlük yatırım+işletme süresiyle, IC İçtaş ve İtalyan Astaldi konsorsiyumuna verildi. Projenin tasarımı ise Fransız Michel Virlogeux ve İsviçreli T-Engineering ortaklığıyla yapıldı. Eylül ’de inşaatına başlanan köprünün temeli 29 Mayıs tarihinde gerçekleşen törenle atıldı. Köprü türü Hybrid, Asma+Eğik Askı Halatlı (Suspension+Cable Stayed) olup, uzunluğu metre, ana açıklığı metre, genişliği 59 metre, ayak yüksekliği metre, denizden yüksekliğiyse metredir. 4+4 şerit otoyol; 1+1 şerit demiryolu (Demiryolu projesi daha sonra açıklanacak, tarihi belirsiz) olarak dizayn edilmiştir. Yatırım bedeli ise milyar TL’dir. Köprünün proje finansmanı için 29 Ağustos ’te 7 banka katılımı ile milyar ABD doları tutarlı kredi sözleşmesi imzalandı. Toplamda 9 yıl vadeli ve milyar ABD doları tutarındaki projenin finansmanı, Cumhuriyet tarihinde ‘greenfield’ (sıfırdan hayata geçirilen) bir projeye tek seferde sağlanan en yüksek tutarlı proje finansman kredisi oldu.

8

Proje kapsamında yaklaşık km uzunluğunda otoyol ve bağlantı yolları, viyadükler, otoyol köprüleri ve tüneller de yer almaktadır. Projenin amacı, Marmara Bölgesi’ndeki ulaşım ve trafik yoğunlunu azaltacak alternatif bir güzargahın oluştu-

rulması olarak belirtilmektedir. Bu kapsama Orhangazi Köprüsü ve Çanakkale Boğazı Köprüsü de dâhildir. Bu proje kapsamıyla trafikten doğan zaman kayıplarının azaltılacağı ve oluşan hava kirliliğinin azaltılacağı da iddia edilmektedir. Karayolları

Kuzey Marmara Otoyolu, 3. Köprü, Orhangazi Köprüsü, Çanakkale Köprüsü güzergâhları

Genel Müdürlüğü’nün (KGM) Kuzey Marmara Otoyolu ve 3. Köprü ile ilgili hazırladığı broşürde; seçilen yol güzergâhının, çoğunlukla orman değeri düşük bataklık, makilik ve açık alanlardan geçeceği de iddia edilmiştir. Güzergah üzerinde kalacak ağaçların ve fidanların boş maden ocakları yeşil alanlara dönüştürüleceği, yeşil alanların etkilenmemesi için viyadük ve tünellerin yapılacağı KGM tarafından belirtilmiştir. Şimdi iddia edilen tüm bu argümanları inceleyelim.

Kuzey Marmara Otoyolu ve 3. Köprü Güzergahının İstanbul’a Etkisi Kuzey Marmara Otoyolu’nun kuzey ormanları üzerinden geçeceği, birçok ağacın katledileceği, birçok endemik türün, hayvanın, bitkinin yaşam alanlarını yok edeceği meslek odaları (Şehir Plancıları Odası, Çevre Mühendisleri Odası gibi) tarafınca defalarca belirtilmiş, bu katliamların durdurulması için çeşitli platformlar kurulmuştur. İstanbul’un ciğerleri olarak nitelendirilen kuzey ormanlarının yok edilmesiyle belirlenecek yeni bir trafik güzergahı, değil karbon emisyonunu yakıt tasarrufunu sağlamak; aksine hava kirliliğini arttıracak, köprü ve otoyolun geçtiği yerlerin ekosistemini ciddi bir şekilde olumsuz etkileyecektir. Kuzey ormanları İstanbul’da yaşayan (ziyaretçiler ve turistlerle birlikte) 15 milyon insanın nefes almasını sağlamaktadır. Karadeniz üzerinden

gelen tozu tutarak, İstanbul’un hakim kuzey rüzgarları sayesinde havayı temizleyen bu ormanlar; bir anlamda kentin doğal kliması görevini görmektedir. Küresel ısınma açısından; kesilecek olan milyonlarca ağacın yaratacağı karbon emisyonu ve karbon tutma kapasitesi azalacak, orman kaybının yerel iklim üzerine etkileri de ağır olacak, ormanların yerini beton-asfalt örtüsünün almasıyla kentsel ısı adası etkisi artacaktır. Ayrıca yapılan yeni otoyol ile egzoz ve gürültü kirliliği artacaktır. İstanbul Çevre Mühendisleri Odası’nın açıklamasına göre doğaya verilen bu zarar sonucunda, İstanbul’un sıcaklık değerlerinin artacağı, sıcaklığın mevsim normallerinin üzerine çıkmasıyla ısı artışlarının olacağı, barajlardaki su seviyelerinde ise kritik düşüşler olacağı öngörülmektedir. Köprü inşaatı tamamlanmadan önce bunların sonuçları bir bir karşımıza çıkmaya başladı. Ekim ayında köprünün henüz ayakları görünmeye başlamamışken bölgede yaşayan hayvanlar durumdan etkilenmeye başlamış, bir yaban domuz sürüsü boğazı yüzerek geçmişti. Bu, gazete manşetlerde tarihte ilk kez yaşanan bir durum olarak yansıdı. 3. Köprü tamamlandığında ve

Kuzey Marmara Otoyolu kendini göstermeye başladığında ise ÇED raporunun nasıl bir kar hırsıyla onaylandığı gözler önüne serildi. Kesilen ağaçlarla ilgili net bir sayı olmasa da Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu, yılındaki “3. Köprü yapımı maksadıyla bin 96 adet ağaç kesilecektir. 3. havaalanı yapımı maksadıyla 2 milyon bin 12 ağaç kesilecektir.” demiştir. yılında Çevre ve Orman Bakanlığı’na ait bir resmi belgede ise 3. Köprü nedeniyle kesilecek ağaç sayısı olarak veriliyordu. Bu belgeye göre 3. Köprü’nün ormanlık arazideki ana parçası 19,6 kilometre, tali yolları ise 17,86 kilometre idi ve yol için metre genişliğinde bir alan açılacaktı. Ancak bağlantı yollarının inşaatı için bu belge yayınlanana kadar kesilmiş olan ağaç sayısı ’i bulmuştu. Bir başka deyişle, bakanlığın yalanlamadığı verilere göre toplamda 2,5 milyona yakın ağaç, 3. Köprü uğruna feda edilecekti. Haziran ’da, ise Orman ve Su Bakanlığı, inşaat başladığından bu yana 2 ay içinde İstanbul Anadolu yakasında 93 bin , Avrupa yakasında ise bin ağaç kesildiğini açıkladı Yani toplamda bine yakın ağaç kesilmişti bile. Bu sayısal verileri tartışmak bir yana havadan çekilen fotoğraflar her şeyi anlatır vaziyettedir. Görüleceği üzere Kuzey Marmara Otoyolu bataklık araziden de, ağaçsız kurak bölgelerden de geçmemektedir, kuzey ormanlarının ortasında milyonlarca ağacı

9

katlederek ilerlemiştir. Kuzey ormanları kayın meşe ve gürgen ağaçlarından oluşan kuş göçleri için büyük önem taşıyan sulak alanların bulunduğu zengin bir ekosisteme sahiptir. Yüz binlerce su kuşu, yırtıcı ve ötücü kuş, küçük orman kartalı, yılan kartalı, küçük kartal, kara çaylak, leylek, kara leylek gibi kuşlar göç sırasında burada konaklamakta ve beslenmektedir. Karabatak, martı, gümüş martı ve küçük yeşil ağaçkakan için üreme alanıdır. Toplam bitki türü, 42 tür gündüz kelebeği, kuş türü, yaklaşık 22 memeli türü, çeşitli kurbağalar ve sürüngenler, hatta hektarlık bir koruma ve üreme sahasında sayıları artırılmış geyikler burada yaşamaktadır. Bu bölgede ayrıca kumullar da bölgenin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Türkiye’nin Karadeniz sahil şeridinde en zengin biyolojik çeşitliliği barındıran kumullar olan Kilyos kumulları, nesli küresel ölçekte tehlike altındaki sahil asperulası, Kilyos peygamberçiçeği, Karadeniz salkımı, sahil sığırkuyruğu, Kilyos moru bu ekosistemlerde yer alan bitki türlerinden bazılarıdır. Kısacası 3. Köprü ve Kuzey Marmara Otoyolu; kuzey ormanlarını ve diğer canlıların yaşam alanlarını yok etmiş, bu nadir ekosistemi katletmiştir. Bu projeden sadece doğa ve ormanlar etkilenmeyecektir; henüz etkisi ağır bir şekilde hissedilmemiş olsa da hava kirlililiği ile birlikte yalnız İstanbul’un değil, tüm Trakya’nın içme suyu havzası bu

10

projeden olumsuz bir şekilde etkilenmiştir ya da etkilenecektir. İstanbul’un kuzeyindeki ormanlar, aynı zamanda kentin içme ve kullanma suyu gereksinimini karşılayan ve toplam su depolama kapasiteleri ,6 milyon metreküp olan Avrupa yakasındaki Terkos, Büyükçekmece, Alibeyköy ve Sazlıdere, Anadolu yakasındaki Ömerli ve Darlık barajları ile milyon metreküplük Istranca ve milyon metreküplük İsaköy ve Sungurlu derelerinin havzalarını içermektedir. Köprünün bağlantı yollarının büyük bir kısmı bu bölgeden geçmektedir. İSKİ İçme Suyu Havzaları Yönetmeliği’nde geçen “dere ve su havzalarındaki mutlak koruma alanlarında idare tarafından yapılacak veya yaptırılacak arıtma tesisleri hariç, hangi maksatla olursa olsun hiçbir şekilde yapı yapılamaz” maddesi düşünüldüğünde ise 3. Köprü projesinin yönetmeliğe aykırı olduğu da gözler önüne seriliyor. Kaldı ki proje sahibi olan ICA Konsorsiyumu tarafından hazırlanan raporda, projenin su kaynaklarını olumsuz etkileyeceği belirtilmiştir. Ömerli, Elmalı 2 barajları, Pirinççi Baraj Gölü, Gümüşdere Deresi, Riva Deresi ve Poyrazköy Deresi’nin de içinde bulunduğu toplam 18 baraj, göl, gölet ve akarsu projelerden etkilenecek. Yapılacak otoyol bazı bölgelerde akarsuların akış yönleri değişecek. Bu durumda bazı içme suyu havzalarında kuruma meydana gelebilecek.

için yeni içme suyu rezervuarların bulunmasına, Melen gibi uygulanabilir olmayan projelerle şehrin dışından şehre içme suyu temini gibi su hakkını gasp edecek yeni projelerin çıkmasına neden olacaktır.

Trafik Sorunu Çözülmeyecek, Köprü Kendi Trafiğini Yaratacak 3. Köprü’nün bağlantı yollarındaki havzalar

Projenin “içme suyunu kirletebileceği” tespitinin yapıldığı raporda İstanbul çevre planı haritasına göre, proje sahası Alibeyköy, Ömerli ve Elmalı 2 barajlarının besleme havzalarından geçmektedir. Bu nedenle projenin inşaat veya işletme faaliyetlerinin bu rezervuar alanlarının su kalitesi üzerinde dolayısıyla da İstanbul içme suyu kaynakları üzerinde etkileri olacağı belirtilmiştir. Otoyol ve köprünün işletilmesi sırasında rezervuar alanların su kalitesi üzerine uzun vadeli etkileri olabileceği belirtilen raporda şunlar belirtilmiştir: “Kaplanmış yolların inşa edilmesi, geçirimsiz yüzey alanının artması ve dolayısıyla yüzey su akışı miktarlarının artması anlamına gelmektedir. Yüksek yağmur suyu debileri akış erozyonu ve sellere neden olabilmektedir. Yağmur suları yolun üzerindeki araçlardan salınan yağ ve gres yağları metaller (örneğin kurşun, çinko, bakır, kadmiyum, krom ve nikel), partikül maddeler ve diğer kirleticiler ile yol bakım tesislerinden salınan buz çözücü tuzlar (örneğin sod-

yum klorür ve magnezyum klorür) ile bunların eşdeğerleri (örneğin kalsiyum magnezyum asetat ve potasyum asetat) ile kirlenebilir.” Raporda, otoyolların inşası sırasında yapılacak yetersiz menfezlerin balık göçlerine olumsuz etkileri ve erozyona neden olabileceğine dikkat çekilmiştir: “Dünya Bankası’nın numaralı Teknik Belgesi’nin Su Kaynakları üzerindeki etkiler başlıklı bölümüne göre, su geçişlerinin planlama ve inşaatlarında akış rejimleri, balık hareketleri ve insan kullanımı gibi yerel su şartlarının koordine edilmesi gerekmektedir. Planlama yapılmaması ciddi uzun vadeli etkilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Örneğin gereken boyutlara sahip olmayan bir köprü menfezi taşkınlara ve dolayısı ile balık göçlerinin kesintiye uğramasına, erozyona ve siltasyona (erozyonla taşınan kil, mil gibi ince materyallerle barajların dolması) neden olabilir.” Tüm bu durumlar gelecekte İstanbul’un kuraklıkla karşı karşıya kalmasına, mevcut yerel içme suyu havzaları yok edildiği

İstanbul trafiğini azaltmak amacıyla yapılan 3. Köprü; kentleşmenin ve yerleşim alanlarının köprü güzergâhı ve bağlantı yollarına kayması sonucu kendi trafiğini yaratacaktır. Buna bağlı olarak, egzoz salınımlarının artması ve yeni yol ile yapılaşmanın çoğalması, doğal alan tahribatının da artarak devam edeceği anlamına gelmektedir. Şehir Plancıları Odası (ŞPO) İstanbul Şubesi 3. Köprü projesi değerlendirme raporunda, ilk köprüden bu yana şehrin nasıl büyüdüğü ve trafiğin nasıl şekillendiği şöyle belirtilmiştir: “ yılında boğaza birinci köprünün (Boğaziçi Köprüsü) ve çevre yollarının yapılması ile köklü bir değişime gidilmiş ve kent, gerek nüfus, gerekse arazi kullanım yapısı bakımından yoğunlaşarak daha kuzeye yönelmiştir. Kentin transit taşımacılık işlevini güçlendiren Boğaziçi Köprüsü ve çevre yolları, hızlı büyüme sonucunda kısa sürede kent içi ulaşım ağının omurgası haline gelmiş ve kentin nüfus ve istihdam dengesini değiştirmiştir. Boğaziçi Köprüsü’nün yapılmasından sonra ’ten ’e, boğazı geçen taşıt sayısı %

11

artarken taşınan yolcu sayısındaki artış sadece %4 kadar olmuş ve köprünün asıl etkisinin insan değil araç taşımaya dönük olduğu anlaşılmıştır. Köprü yapımıyla birlikte özel otomobil sahipliliğinin yılları arasındaki % ’luk artışının sağladığı hareketlilik, kentin merkezden uzak kesimlerinin yerleşime açılmasını hızlandırmış ve köprünün iki yaka arasındaki insan odaklı geçişler için değil, araç geçişleri için yarar sağladığını ortaya çıkarmıştır.” Oluşan trafik sorunu kentleşmeden bağımsız düşünülemez. İstanbul’a yapılan yatırımlar, kontrolsüz göçler, yanında çarpık kentleşmeyi de doğurmuştur. Yine aynı raporda şöyle denilmiştir: “’te kent nüfusunun yüzde 23’ü Asya, yüzde 77’si Avrupa Yakası’nda yaşarken, ’da Asya yakasında yaşayanların kent nüfusu içindeki payı yüzde 34’e yükselmiştir. Aynı dönemde () kent bütününde istihdam edilen nüfustaki artışın 1,5 milyona ulaşması da, köprü ve yarattığı karayolu erişim hareketliliğinin en önemli yansıması olmuştur.” Boğaziçi Köprüsü’nün hem şehir trafiğini, hem de transit trafik yükünü kaldıramadığı gerekçesiyle ’da transit trafiğin kentin daha kuzeyine taşınması amacıyla yapılan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ve TEM (Trans-European Motorway) bağlantı yolları ise kentin kuzeyindeki içme suyu kaynaklarının, orman alanlarının, su havzalarının, kırsal yerleşimlerin ve tarım alanlarının üzerindeki yapılaşma

12

baskısını arttırmasının yanı sıra özellikle yasal sorunlarla şekillenen yeni yerleşim alanlarının gelişmesinde en önemli itici güç olmuştur. 2. Köprü ve TEM bağlantılı yollarının faaliyete geçişini takip eden 10 yılın sonunda, TEM boyunca uzanan ve köprü bağlantılarıyla beslenen ilçelerden Gaziosmanpaşa’nın nüfusu bin, Ümraniye’nin nüfusuysa bin kadar artmıştır. ’da Ümraniye’ye bağlı bir yerleşim olan Çekmeköy’ün nüfusu aynı dönemde ’den ’e, Kartal’a bağlı bir belde olan Sultanbeyli’nin nüfusu ’den ’e ve Gaziosmanpaşa’ya bağlı bir yerleşim olan Arnavutköy’ün nüfusu ise ’den ’e yükselmiştir. Beykoz, Sarıyer ve Eyüp ise nüfusu önemli oranda ( bin arasında) artan ilçeler olarak öne çıkmışlardır. Yine ŞPO’nun raporuna göre; “2. Boğaz Köprüsü yapıldıktan sonra boğazdan geçen taşıt sayısı % artarken, yolcu sayısındaki artış sadece % olmuştur. İlk köprüde de benzer bir tablonun yaşanmış olması, ne kadar köprü yapılırsa yapılsın artan değerin, köprüden geçen insanların değil araçların sayısı olduğunu tekrar göstermiştir. yılları arasında, araçlarla yapılan yolculuklarda özel otomobiller ve servis araçlarının paylarındaki artışa rağmen; otobüs ve deniz ulaşımı kullanımındaki düşüşler ve raylı sistemlerin payındaki %1’in bile altındaki artış, 2. köprünün kent içi trafiğine olan temel etkilerinin ‘özel araç sahipliğini arttırmak’ ve

‘boğaz geçişlerinde toplu ulaşımın önemini azaltmak’ şeklinde olduğunu göstermektedir.” ’dan sonraki dönemde geçmiş ulaşım yatırımlarına paralel bir şekilde nüfus hareketleri ve yerleşme eğilimleri doğu-batı doğrultusunda dışa doğru yayılmış, ana ulaşım aksları boyunca daha kuzeye yönelen gelişmiş sanayi alanları, yerlerini ticaret ve hizmet alanlarına bırakmaya başlamıştır. Ayrıca özel otomobil sahipliliğinin nüfus artış hızına göre daha yüksek oranda artması ve yakalar arasındaki nüfus ve istihdam dengesizliği, kentin bugünkü temel ulaşım sorunlarının önemli nedenlerindendir. Her iki köprü sonrasında yaşanan süreç, İstanbul’daki arazi kullanımı ve ulaşım dinamiklerinin köprü inşa etmenin kısa süre sonra köprülerin kendi trafiklerini yarattıkları bir kısır döngüye dönüştürdüğünü ortaya koymaktadır. Çünkü İstanbul’da nüfus artışı yılda %4, özel otomobil sahipliliğindeki artış ise yılda %16’dır. Buna göre, mevcut eğilimin devam etmesi halinde bu talebi karşılamak için yılında 7 köprü, yılında ise 70 köprü gerekecektir. dönemindeki nüfus ve boğaz geçişleri ile kentteki tüm araçlı yolculukların bir arada incelenmesi durumunda, başta boğaz köprüleri olmak üzere yapılan ulaşım yatırımlarının insan odaklı olmadığı açıkça ortaya çıkmaktadır. Her türden araçlı yolculuklardaki toplam artışla kent nüfusundaki toplam artışın paralelliğinin aksine,

Ulaşım Türü Özel otomobil Taksi + dolmuş Servis araçları Otobüs (İETT+özel halk otobüsü) Minibüs Raylı sistemler Deniz ulaşımı

% % % % %19 % %

% % % % % % %

% % % % % % %2

Yolculukların ulaşım türlerine göre dağılımının yılları arasındaki değişimi

70’li yıllar 80’li yıllar ’li yıllar Nüfus Özel otomobil sayısı Kişi başına düşen otomobil sahipliği Avrupa yakası nüfus oranı Avrupa yakası istihdam oranı

milyon 60 bin %76 %80

milyon bin %69 %77

milyon milyon %64 %71

döneminde İstanbul’un nüfus ve otomobil sayılarındaki değişim

İstanbul içinde sanayinin ulaşım odaklı yer değişimi

boğaz köprülerinden geçen araç sayısı, bu paralellikten çok farklı ve yüksek değerler alarak özellikle 2. Köprü yapımından sonra artmıştır. Bu da köprülerin özel araç trafiğini arttırdığını ve halk için bir ulaşım çözümü olmadığını İstanbul özelinde kanıtlamaktadır. 3. Köprü yapımına gerekçe

olarak gösterilen transit trafiğin boğaz geçişlerindeki payı sadece % dolayındadır ve bu pay, yeni bir transit ulaşım odaklı köprü yapımını gerektirmeyecek bir öneme sahiptir. 2. Köprü’nün de transit trafiğin kuzeye-kent dışına taşınması gerekçesiyle yapıldığı, ancak bugün kent içi ulaşıma hizmet eder durum-

da olduğu ve kentsel yerleşim alanlarının kuzeye yönelmesine zemin hazırladığı düşünüldüğünde, bugün yeni bir köprü yapımı konusunda aynı gerekçenin gerçekçi ve kente yararı olmadığı açıktır. Kısacası, kuzeye yönüne imar planlarının açılmasına neden olacak bu proje, İstanbul’un trafiğini rahatlatmak bir yana, şehri daha büyük bir kaosa itecektir. Geçmişten bu yana tek merkezli olarak büyüyen İstanbul’da, arazi kullanım kararları ve ulaşım yatırımları arasındaki uyumsuzluk ve yanlış politikalar, kentin kuzeye doğru giderek artan yayılma baskısının bugün bile devam etmesine yol açmaktadır. Özellikle ilk iki köprü ve çevre yollarının itici rol oynadığı bu süreç, kente en büyük zararı kuzeydeki orman alanları, su havzaları, tarım alanları, önemli bitki alanları ve canlı çeşitliliği üzerindeki telafisi mümkün olmayan müdahalelerle vermiştir. Kaldı ki torba yasa ile TBMM’den geçen ve 1 Mart tarihli ve sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, sayılı Orman Kanunu’nun 9. ek maddesine eklenen fıkraya göre, karayolları sınır çizgisi içindeki ormanlık alanlarda “Devlet ormanlarında, erişme kontrolü uygulanan karayollarındaki ulaştırma yapıları ve müştemilatı olan hizmet tesisleri ile bakım işletme tesislerine, karayolu sınır çizgisi içinde kalmak kaydıyla izin verilir. Devlet idareleri ile kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan, işletilen, işlettirilen veya yap-işlet-devret

13

tüm çevreler tarafından kabul gören İstanbul’u kurtarma projeleri ve fikirleri vardır. Bekleyip tespitlerimizin doğruluğunu ya da yanlışlığını görmek kolaycılık olur. Kurtuluş mutlaka bizim ellerimizdedir.

Önemli

olan

güçlü olmak, birlik olmak ve asla pes etmemektir.

İstanbul’da Nüfus, Toplam Araçlı Yolculuklar ve Boğazı Geçen Araç Sayılarının Karşılaştırması,

modeli esas alınarak yaptırılan ve işlettirilen bu tesislerden herhangi bir bedel alınmaz.” maddesiyle 3. Köprü ve Kuzey Marmara Otoyolu’nun çevresine AVM, restoran ve otel gibi tesislerin yapılmasının yolu açılmıştır. Bu maddeyle İstanbul’un hem akciğeri olan kuzey ormanlarının, hem de su kaynaklarının yok edilmesinin önü açılmıştır.

Güncel Durum 26 Ağustos ’da açılan 3. Köprü, “her yol kendi trafiğini yaratır” gerçeğini bir kez daha göstermiştir. 3. Köprü’yü kullanması zorunlu olan tır ve otobüs firmaları durumdan memnun değillerdir. Geçiş ücreti 3 dolar+ KDV olan köprü, ayrıca şehir ulaşımını km kadar uzattığı için otobüs firmaları zararda olduklarını, yolcuların mağdur olduklarını dile getirmiştir. Gişeler tamamlanmamıştır, uzun ödeme kuyrukları oluşmuştur. Ayrıca 3. Köprü yap-işlet-devret modeliyle inşa edildiği için üstlenici firmalara taahhüt edilen yıllık geli-

14

rin altında kalınması durumunda aradaki fark devlet tarafından karşılanacaktır. Bu nedenle halka fahiş otoban fiyatları ödetilmektedir. Kısacası, eskiye göre geçiş ücretleri ile , petrol giderleri ile kat daha fazla para yurttaştan çıkmaktadır. Sonuç olarak, 3. Köprü ve Kuzey Marmara Otoyolu rant projesidir. Taşımacılık otoyola bağımlı hale getirilmiştir. Bu projenin İstanbul’a da, İstanbullu’ya da bir faydası olmayacağı gibi köprünün ve otobanların bedeli, belki de bu yolu hiç kullanmayacak olan vatandaşların omzuna binecektir. İstanbul’un imara açılmış, sulak ormanlık alanları tahrip edilmiştir. Gelecekte yaşanacak ciddi hava ve su kirliliği sonucunda hastalık oranlarının artacağı öngörülmektedir. Biliyoruz ki kar hırsından yanıp tutuşan kapitalistler ve onlara çanak tutan AKP iktidarı şu güne kadar halk yararına hiçbir proje yapmamıştır. Hayat felsefeleri yıkıp yok etmektir, güzel olan her şeye düşmandırlar. Halbuki

Kaynaklar: [1] “3. Köprü hepimizin!”, BirGün, 5 Eylül [2] “3. Köprü Güzergahındaki Ormanlara Otel ve AVM mi Yapılacak?”, seafoodplus.info, 16 Mart [3] “AKP’nin ‘AVM destanı’ devam ediyor: Şimdiki hedef 3’üncü Köprü yolu!”, BirGün, 16 Mart [4] “3. köprü ve 3. havalimanı için 2 milyon bin ağaç kesilecek!”, t24,.com, 17 Eylül [5] “3. Köprü’yü neden durdurmalıyız?”, Yeşil Gazete [6] “Görüntülerle 3. Köprü talanı”, BirGün, 14 Haziran [7] “3. Köprü projesinin merak edilen tüm detayları”, seafoodplus.info [8] Rakamlarla 3. Köprü, seafoodplus.info [9] “Kuzey Ormanları’nın Tahrip Edilmesi Kuraklık Riskini Artırıyor”, seafoodplus.info, 6 Ağustos [10] 3. Köprü raporu: “İstanbul’un suyu kirlenebilir, kuruyabilir”, seafoodplus.info, 26 Kasım [11] “3. Köprü İnşaatı Yuvalarından Edince Yaban Domuzu Sürüsü Boğaz’ı Yüzerek Geçti”, Başka Haber, 11 Ekim [12] seafoodplus.info [13] “Kuzey Marmara Otoyolu Projesi için Başbakanlık Genelgesi”, Sabah, 24 Ağustos [14] seafoodplus.info [15] Önemli ve Global Projeler, seafoodplus.info [16] “Otobüsçülerden Yavuz Sultan Selim Köprüsü isyanı”, Cumhuriyet, 3 Eylül [17] Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Vikipedi [18] Boğaziçi Köprüsü, Vikipedi [19] Şehir Plancıları Odası, 3. Köprü Projesi Değerlendirme Raporu, Eylül

YENİ BİR UCUZ İŞGÜCÜ YASASI: ULUSLARARASI İŞGÜCÜ KANUNU AKP, yabancıların ülkemizde denetime tabi tutulmadan çalışmasının, ucuz iş gücü olarak çalıştırılmasının önünü açan bir yasa tasarısını daha meclisten geçirdi. “Uluslararası İşgücü Kanunu”, 28 Haziran günü TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu’nda kabul edilmesinin ardından 28 Temmuz’da TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Yasa ile ilgili Başbakan Binali Yıldırım, 14 Haziran günü AKP grup toplantısındaki konuşmasında şöyle demişti: “Türkiye artık küresel yatırım için önemli bir merkez haline geliyor. Konumu bunu gerektiriyor, şartlar bunu gerektiriyor. Güçlü iradenin sonucu olarak uzun vadeli yatırımlar Türkiye’ye geliyor. Şimdi bir ihtiyaç doğdu, o da şu: Yurtdışındaki beyinleri, ülkemizin değerlerine değer kata-

cak beyinleri yüksek teknoloji, yenilikçi teknolojilerin üretimini yapmak üzere dışarıdaki başka ülke tabiiyetindeki beyinleri Türkiye’ye getirmek için yatırım yapıyoruz. İkincisi, bu kanunun özelliği şudur. Biz gerek yurt içinde gerek yurtdışında yatırımcıların işini kolaylaştıracağız. Adeta önlerine turkuaz halı sereceğiz. Uluslararası iş gücü kanunu, reform niteliğinde, mevzuatı basitleştiren, zaman tasarrufu sağlayan, yatırımcıların değerlerini koruyan, bürokrasiyi en alt düzeye indiren, adeta sessiz devrim niteliğindeki bir düzenlemedir. İnşallah Meclisimizden geçtiği zaman, küresel yatırımlar ülkemize çok daha fazla gelmeye başlayacak. Türkiye’de uzun süre yatırım yapmak istiyorsunuz, hem Türkiye’ye hem kendinize gelir sağlamak istiyorsanız size turkuaz kart verelim, burada oturma izniniz olsun, ya

da doğrudan vatandaşlık verelim. Hem Türkiye’ye hem kendinize katkınız olsun.” [1] Benzer bir yasa tasarısı, “Yabancı İstihdamı Kanunu” adı altında Şubat ’te TBMM gündemine gelmişti. Bununla ilgili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılan açıklama şu içerikteydi: “Tasarı ile sadece ülke menfaatlerinin gerektirdiği hallerde Bakanlar Kurulu’na, kanunlarda yalnızca Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve mesleklerin yabancılar tarafından, kamu görevlisi olunmaması kaydıyla, icrasına izin verilmesi konusunda yetki verilmektedir. Buradan anlaşılacağı üzere ne ‘sadece Türk vatandaşlarınca yapılabilecek işlerin yabancılara açılması’ ne de ‘bütün memuriyetlerin yabancılara açılması’ kesinlikle söz konusu değildir.” [2]

15

Uluslararası İşgücü Kanunu’nun içeriğine baktığımız zaman ise şu maddeleri görüyoruz: 22Madde 11, Turkuaz Kart: “Uluslararası işgücü politikası doğrultusunda, eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri ve Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başvurusu uygun görülen yabancılara “Turkuaz Kart” verilecek. Turkuaz kart sahibi yabancı, süresiz çalışma izninin sağladığı haklardan yararlanacak.” 22Madde 14, Kamu yararına çalışma: “Geçerli ikamet izni olan yabancılar, ikamet izin süreleri-

16

ni aşmamak ve karşılığında ücret veya benzeri bir menfaat sağlamamak kaydıyla kamu yararına çalışan dernekler ile vergi muafiyeti tanınan vakıflarda çalışma izni muafiyet belgesi alarak çalışabilecek.” 22Madde 17, Çalışma izninin istisnai olarak verilebileceği yabancılar: “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca belirlenen ve uluslararası işgücü politikasına uygun, eğitim düzeyi, ücreti, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri özellikleri itibarıyla nitelikli işgücü olarak değerlendirilen, alanındaki başarısı ile uluslararası düzeyde temayüz etmiş olarak bilimsel, kültürel, sanatsal veya sportif amaçla Türkiye’ye gelen yabancılara çalışma izni verilmesinde istisnai

hükümler uygulanacak.” 22Madde 18, Uluslararası koruma kapsamında olan yabancılar: “Uluslararası koruma talebinde bulunan ve henüz başvurusu hakkında son karar verilmemiş veya şartlı mülteci olan yabancılar, uluslararası koruma başvurusu tarihinden, geçici koruma sağlanan yabancılar ise geçici koruma kimlik belgesinin düzenlendiği tarihten altı ay sonra çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti almak için başvurabilecekler.” 22Madde 21, Yabancı mühendis mimarlar: “Öğrenimlerini türkiye’de bir yükseköğretim kurumunun mühendislik-mimarlık fakültelerinde veya yurtdışında ilgili ülke makamları ve YÖK tarafından tanınmış bir yükseköğretim kurumunda tamamlayarak mühendis ve mimar unvanlarını almış olan yabancılar, proje bazlı veya geçici süre ile çalışma izni alabilecek.” [3] • Kanunun mühendislikmimarlık meslek alanının ilgilendiren boyutu da var. sayılı TMMOB kanununun maddesi tamamen yürürlükten kaldırılıyor. Maddenin içeriği şöyleydi: “Yabancı müteahhit veya yabancı kuruluşlar, Türkiye’de taahhüt ettikleri mühendislik veya mimarlıkla ilgili işlerde, yalnız bu işe münhasır kalmak kaydıyla, Bayındırlık ve İskân Bakanlığının ve TMMOB’un görüşleri alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile yabancı uzman çalıştırabilirler.” Ek olarak; TMMOB yasasının maddesindeki “Yabancı uyruklu mühendislik ve mimarlık mesleği mensupları, TMMOB’un görüşle-

ri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile çalışabilir veya çalıştırılabilir.” cümlesindeki “TMMOB’un görüşleri alınarak” ifadesi çıkartılıyor. Yani artık yabancı mühendislere çalışma izni verilirken TMMOB tamamen devre dışı bırakılacak. [4] Özetlemek gerekirse “Uluslararası İşgücü Kanunu”nun hayata geçmesi durumunda; • Mühendislik, mimarlık, doktorluk vb. hizmet alanlarında çalışacak olan yabancılara Turkuaz Kart ile süresiz çalışma ve ikamet etme izni verilecek ve bu hizmet alanları, sınırsız, denetimsiz ve kuralsız olarak yabancı çalışanlara açılacak. Aynı zamanda akademik ve mesleki yeterlilik aranmayacak. • Nitelikli işgücü olarak değerlendirilen, “kamu yararına” olan (TÜRGEV veya ENSAR gibi) veya vergi muafiyeti olan dernek veya vakıflarda çalışacak yabancılara ve mülteci durumunda olan yabancılara çalışma izni muafiyeti verilecek. • TMMOB’un yabancı mühendislerin ülkemizde çalışmasıyla ilgili görüş bildirme yetkisi elinden alınacak. • Yabancı mühendis mimarların Türkiye’de mesleğini icra edebilmek için gereken denklik şartı aranmayacak. Yani; başta mühendislik mimarlık olmak üzere, birçok alanda yabancılara sınırsız çalışma olanağı verilecek. AKP, yabancılara “kim olursan ol gel” diyecek; duruma göre mesleki yeterliliği, çalışma iznini, ikamet

Bu kanun; AKP’nin mülteci politikasından, Suriyeliler’e vatandaşlık verilmesinden bağımsız değildir. AKP’nin esas amacı; ülkemize gelen mülteciler başta olmak üzere tüm yabancıları ucuz iş gücü olarak çalıştırmaktır. Bunu da yasada “nitelikli işgücü”, “uluslararası işgücü politikasına uygun” gibi muğlak, ucu açık ifadeler kullanarak, buna dair somut hiçbir ölçüm, denetim belirlemeden yapmaktadır. Bir yandan da yabancı mühendis-mimarların çalışması ile ilgili TMMOB’un yetkilerini elinden alarak kendisine muhalif olan bir meslek örgütüne bir darbe daha vurmak istemektedir. iznini de bir kenara bırakacak, asgari ücrete yabancı işçi çalıştıracak veya ülkemizdeki işsizler ordusuna milyonlarca yabancı işçi dahil olacak. Aynı durum, ülkemizdeki emekçiler için ise katmerlenerek büyüyecek. Bu kanun; AKP’nin mülteci politikasından, Suriyeliler’e vatandaşlık verilmesinden bağımsız değildir. AKP’nin esas amacı; ülkemize gelen mülteciler

başta olmak üzere tüm yabancıları ucuz iş gücü olarak çalıştırmaktır. Bunu da yasada “nitelikli işgücü”, “uluslararası işgücü politikasına uygun” gibi muğlak, ucu açık ifadeler kullanarak, buna dair somut hiçbir ölçüm, denetim belirlemeden yapmaktadır. Bir yandan da yabancı mühendis-mimarların çalışması ile ilgili TMMOB’un yetkilerini elinden alarak kendisine muhalif olan bir meslek örgütüne bir darbe daha vurmak istemektedir. Bugün ülkemizde mühendislik-mimarlık bölümlerinde yaklaşık bin öğrenci öğrenim görmektedir. Her yıl 51 bin mühendislik-mimarlık öğrencisi mezun olmaktadır [5]. Sadece TMMOB üyesi bine yakın mühendismimar vardır. Uluslararası İşgücü Kanunu, yüz binlerce mühendis-mimarı işsizlikle daha fazla karşı karşıya bırakacak, bin mühendislik-mimarlık öğrencisinin geleceğini daha da karartacaktır. Mesleğimizi niteliksizleştirecek, yerli ve yabancı tüm meslektaşlarımızı ucuz iş gücü haline getirecek, meslek örgütümüz TMMOB’un yetkilerini daha da kısıtlayacaktır. Kaynaklar: [1] “Başbakan Yıldırım, TBMM grup toplantısında konuştu”, seafoodplus.info [2] Yabancı İstihdamı Kanunu Tasarısı ile Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu Raporu (1/), seafoodplus.info [3] Uluslararası İşgücü Kanunu, Kanun No. , Kabul Tarihi: [4] Sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu, seafoodplus.info [5] “Uluslararası İşgücü Kanun Tasarısına Karşı Tbmm’de Basın Toplantısı Düzenlendi”, seafoodplus.info

17

AKP’NİN YAĞMA VE TALAN DÜZENİNİ KURTARMA ÇABASI: VARLIK FONU Yakın zamanda TBMM’den geçirilen Uluslararası İşgücü Kanunu, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Yatırımcıların Proje Bazında Desteklenmesi ve Türkiye Varlık Fonu Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı; temelde aynı amaca hizmet eden büyük bir projenin farklı kollarını oluşturuyorlar. Bu yazıda bunlardan sadece birisini ele alacağız; Türkiye Varlık Fonu İlk önce Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan 3 Ağustos ’da Madde olarak geçti. Ardından TBMM’ye Madde olarak getirildi. 20 Ağustos ’da ise yine bir değişiklikle beraber sabaha karşı oy çokluğuyla meclisten Madde

18

olarak geçti. [1]

Nedir Bu Madde? Tam adı ‘ Sayılı Türkiye Varlık Fonu Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı’ olan yasa paketinin içerdiği düzenlemelerin içerisinde en çok öne çıkanı. Bir yandan sermaye sahiplerinin önünü açmak, bir yandan da AKP’nin lokomotifi olan “çılgın projelerin” kaynağını oluşturmak amacıyla hayata geçirilmeye çalışılan çok yönlü bir düzenleme. Maddenin içeriği ise şu şekilde: (1) Bakanlar Kurulu; kalkınma planları ve yıllık programlarda öngörülen hedefler doğrultusunda ülkemizin mevcut veya

gelecekte ortaya çıkabilecek ihtiyaçlarını karşılama, arz güvenliğini sağlama, dışa bağımlılığını azaltma, teknolojik dönüşümü sağlama, yenilikçi, Ar-Ge yoğun ve katma değeri yüksek olma niteliklerine ayrı ayrı ya da birlikte sahip olan ve proje bazında Ekonomi Bakanlığı tarafından desteklenmesine karar verilen yatırımlar için; a) tarihli ve sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesine göre kurumlar vergisi oranını %’e kadar indirimli uygulatmaya ve yatırıma katkı oranını %’ü geçmemek üzere belirlemeye veya yatırımın işletmeye geçmesinden itibaren 10 hesap dönemine kadar, yatırımdan elde edilen kazançla sınırlı olmak üzere kurumlar vergisi istisnası tanımaya,

b) tarihli ve sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici maddesinde yer alan gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlandırmaya, c) Gümrük vergisi muafiyeti tanımaya, d) Yatırımın Hazine taşınmazı üzerinde yapılması halinde, belirlenecek yatırımcı lehine doğrudan, hasılat payı alınmaksızın, 49 yıl süreyle bedelsiz irtifak hakkı tesisi veya kullanma izni verilmesine ve yatırımın tamamlanması ve öngörülen istihdamın 5 yıl sağlanması şartıyla Hazine taşınmazının talep edilmesi halinde bedelsiz devredilmesine, e) tarihli ve sayılı Kanunun ek 2. maddesinde yer alan prime esas kazanç alt sınırına bağlı kalınmaksızın 10 yıla kadar sigorta primi işveren hissesinin karşılanmasına, f) İşletme döneminde

yatırıma ilişkin enerji tüketim harcamalarının %50’sine kadarının en fazla 10 yıla kadar karşılanmasına, g) Sabit yatırım tutarının finansmanında kullanılan yatırım kredisi için 10 yıla kadar faiz veya kâr payı desteği ya da hibe desteği sağlanmasına, h) Yatırım için özel önem taşıyan belirlenen sayıda her bir nitelikli personel için 5 yılı geçmemek üzere, asgari ücretin aylık brüt tutarının 20 katına kadar ücret desteği verilmesine, i) Yatırım tutarının %49’unu geçmemek üzere ve edinilen payların 10 yıl içerisinde halka arz veya yatırımcıya satış şartıyla yatırıma ortak olunmasına, karar vermeye ve yukarıdaki desteklerden bir veya birden fazlasını uygulatmaya yetkilidir. (2) Birinci fıkra kapsamındaki destekler Ekonomi Bakanlığı

bütçesinden karşılanır. (3) Proje bazlı yatırım konusu ürüne, süresi ve miktarı Bakanlar Kurulunca belirlenecek alım garantisi verilebilir. (4) Proje bazlı yatırımlara diğer kanunlarla getirilen izin, tahsis, ruhsat, lisans ve tesciller ile diğer kısıtlayıcı hükümler için Bakanlar Kurulu kararı ile istisna getirilebilir veya yatırımları hızlandırmak ve kolaylaştırmak amacıyla yasal ve idari süreçlerde düzenleme yapılabilir. (5) Projenin gerekli kıldığı hallerde Bakanlar Kurulu kararı ile her türlü altyapı yatırımının yapılması kararlaştırılabilir. [4]

Türkiye Varlık Fonu Nedir? Türkiye Varlık Fonu, ülke ekonomisinin tanımlı hazinesinden ayrılan bir fonun, yatırım getirmesi amacıyla, doğa ve çevre talanı projelerinde

19

Yıllardır çevre, hukuk ve finansman konularında sorunlar yaşayan ve ülkemizin geleceğini tehlikeye atacak olan bu projelerin tüm maddi risklerini de devlet, bizim cebimizden karşılıyor olacak. üstlenici şirketlere kredi olarak dağıtılması için oluşturulan bir yan ekonomi ürünüdür. [4]

Fon Kaynakları Ne Olacak? Ulusal Varlık Fonu (UVF, Sovereign Wealth Fund) kaynaklarını milyar TL’yi aşan İşsizlik Fonu, özelleştirme gelirleri, kamu varlıklarının menkul kıymetleştirilerek transferi, TMSF, DASK, vakıflar gelirleri, vb. oluşturacak. Özel hukuk hükümlerine tabi olarak kurulacak olan Türkiye Varlık Yönetimi Anonim Şirketi’nin 50 milyon lira olan kuruluş sermayesi Özelleştirme Fonu’ndan karşılanacak. ‘Özel hukuk hükümleri’ kapsamında fon Sayıştay denetiminin dışında tutulacak. Bu şekilde kurulacak olan fon merkezi bütçenin paralelinde AKP ve yandaşlarının keyiflerince kullanabileceği bir kaynak yaratacak. [8]

Varlık Fonu Nasıl İşleyecek? Fon, Türkiye Varlık Fonu Yönetimi A.Ş. tarafından yönetilecek. Şirketin yönetim kurulunu Başbakan atarken, şirket ve kurduğu şirketler

20

mali denetim, iş ve işçi hakları, çevre ve kentsel izinlerden muaf tutulacak. Fonu yönetecek şirketin başlangıç sermayesi 50 milyon lira olacak ve özelleştirilmesine karar verilen kamu kuruluşu ve kamu iktisadi teşebbüsü gelirleri de bu fona aktarılacak. [7]

Diğer Ülkelerdeki Fonlar Nasıl İşleniyor? Kurulacak Varlık Fonu, yabancı ülkelerdeki benzer isimli fonlarla kıyaslanıyor. Ancak aralarındaki tek benzerlik isim olarak kalacak, bunun yanında içerik ve uygulanış biçimi çok farklı. Dışarıdaki Ulusal Varlık Fonu, genellikle cari fazla üreten veya emtia geliri olan petrol üreticisi ülkelerin (petrol, doğalgaz ihracatçıları), bu kalemlerden sağladıkları döviz rezervlerindeki artışı değerlendirmek adına işlettikleri fonlardır. Kamu birikimlerini daha korunaklı limanlarda değerlendirerek eğitim, sağlık, altyapı vb. yatırımlarını bir nevi güvenceye alıyorlar. Yabancı ülkelerde bulunan Ulusal Yatırım Fonlarının (UYF) portföyleri toplam 8 trilyon doları buluyor. Bu fonların varlıklarının yaklaşık yüzde 60’ı enerji ihracatına dayanıyor. Suudi Arabistan, Katar, Kuveyt, Rusya, Norveç gibi ülkeler, UYF aracılığıyla döviz rezervlerini uluslararası piyasalarda, özellikle hisse senedi ve tahvil yatırımları ile değerlendiriyorlar ve paralarına para katıyorlardı. Ancak bu tablo krizlerle ve uluslararası piyasada

petrolün değerinin düşmesiyle biraz bozuldu. [8]

Madde Neler Getiriyor? “Akkuyu, Sinop, İğneada nükleer santralleri, HES’ler, alt yapı yatırımları, termik santraller, sit alanları bu yasadan etkilenecek. Bu yasa ile tek bir Bakanlar Kurulu toplantısı sonrası, yaşanan tüm hukuki mücadelelerimize, Danıştay’ın defalarca verdiği iptal kararlarına rağmen birkaç saat içerisinde istedikleri düzenlemeyi yapabilecekler.” “Dava konusu edilebilen bu idari işlemler şimdi dava edilemeyecek. Bunun yanı sıra, ilgili kamu kurumları denetim süreci devre dışı bırakılıyor. Elektrik Piyasası Koruma Kanunu, Ormanları Koruma Kanunu, Meraları Koruma Kanunu, Su Ürünlerini Koruma Kanunu, Çevre Kanunu, Toprak Koruma Kanunu, DSİ devre dışı kalıyor.” Yatırımlar Ekonomi Bakanlığı bütçesinden sağlanacak destekle finanse edilebilecek. Vergi muafiyetleri, prim, faiz, ücret ve enerji desteği, hazine taşınmazlarının özel sektöre devri gibi bir dizi teşvik de yasaya dahil edildi. [2] Şirketler, hiçbir denetime tabii olmayan, çevresel etkileri değerlendirilmeden onaylanan projeleri hayata geçirebilecek; doğamızı, havamızı, toprağımızı, suyumuzu koruyan tüm yasalar, bu projeler için geçersiz olacak. T.C. Ekonomi Bakanlığı’nın yasadan yararlanacak olan projeye nasıl destek vereceği,

bunun hangi kriterlere göre belirleneceği net değil. Yasada, herhangi bir mekanizma açıkça önerilmiyor. Bu belirsizlik yüzünden bir yandan çevreyi ve yaşam hakkımızı mahvedebilecek sorunlarla karşı karşıya kalacağız, diğer yandan ise zaten tamamıyla halkın sırtında olan ekonomiye bir yük daha yüklenecek. Yıllardır çevre, hukuk ve finansman konularında sorunlar yaşayan ve ülkemizin geleceğini tehlikeye atacak olan bu projelerin tüm maddi risklerini de devlet, bizim cebimizden karşılıyor olacak. madde ile şirketlere: 22Kurumlar Vergisi ve Stopaj muafiyeti, yıllığına kamu arazisini bedelsiz kiralama, 22Yasada belirlenen koşullar üzerinden, kamu mallarının ve arazilerinin bedelsiz devri, 22%50 indirimli elektrik, 22Nitelikli çalışanın her biri

için aylık asgari ücretin 20 katına kadar ücret desteği, yıl boyunca kredi faizlerinin devlet tarafından karşılama imtiyazları verilebilecek. Ayrıca, yine gerekli görülürse devlet, ilgili projeye %49 oranında ortak olabilecek. [3] Bunların yanı sıra; 22Özelleştirilen kamu varlıkları ile çalışanların emekleri üzerinden biriken fonlar Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketi’nin sermayesine/mal varlığına dönüşecek, 22Şirket, özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterecek, 22Hazine garantisine sahip olan mega projelerin yatırımına çalışanların birikimi ve kamusal varlıklar da tahsis edilecek, 22Varlık Fonu aracılığıyla hazine garantisine sahip yatırımlara ikinci kez para aktarılmış olunacak, 22Mega projelerin ihale

edildiği ve edilecek olan şirketler iktidarın özel koruması altında olacak, 22İktidarın sermaye birikimi bu şirketler nezdinde olacak, 22İktidar; hem devlet bütçesi, hem de çalışanların/emekçilerin özel birikimleri üzerinde her türlü kamusal denetimden muaf transfer hareketlerine sahne olacak, 22Mal varlığı üzerine teminat, rehin, kefalet ve ipotek tesis edilebilecek, 22Bu şirkette istihdam edilecek personel seçiminde ve yargılanmasında kamu personel rejimi uygulanmayacak, 22KİK ve İDT hükümlerine tabi olmayacak, 22Bu şirket hakkında ihale mevzuatı uygulanmayacak, 22Bu şirketin faaliyetleri Sayıştay denetimine, yani yasama organının denetimine tabi olmayacak. [6]

21

AKP Bu Yasayı Nasıl Pazarlıyor? Plan Bütçe Komisyonu Başkanı, AKP milletvekili Mehmet Şükrü Erdinç, “Bu fıkranın amacı yatırımların hızlandırılmasına ve teşvik edilmesine yöneliktir. Kalkınma ajansları tarafından verilen bazı desteklerde, teşviklerde bazı sınırlamalar olabiliyordu. Artık Bakanlar Kurulu uygun görürse yatırımların teşviki için bu sınırlamaları kaldırabilme yetkisine sahip oluyor.” diyor. [2] Yasa tasarısının genel gerekçesi kısmında belirtilen hususlara göre ise; yarı özelleştirilmiş ve geniş yetkilere sahip Varlık Fonu’nun kurulacağı günü Başbakan Binali Yıldırım tarafından aşağıdaki hedeflerle ilan ediliyor: 22Büyüme oranına gelecek on yıl içinde yıllık %1,5 oranında ilave artış sağlanması, 22Sermaye piyasalarının büyüme ve derinleşmesinin hızlandırılması, 22İslami finansman varlıklarının kullanımının yaygınlaştırılması, 22Yapılacak yatırımlarla yaklaşık yüz binlerce kişilik ek istihdam sağlanması, 22Savunma, havacılık ve yazılım gibi teknoloji yoğun stratejik sektörlerdeki yerli şirketlerin sermaye ve proje bazında desteklenmesi, küresel oyuncu olmalarının sağlanması, 22Otoyollar, Kanal İstanbul, 3. havalimanı, nükleer santral gibi büyük altyapı projelerine

22

kamu kesimi borcu artırılmadan finansman sağlanması, 22Katılım finansmanı sektör payının artırılması, 22Arz güvenliğini sağlamak üzere, Türkiye için önem taşıyan doğalgaz ve petrol gibi yurtdışındaki stratejik sektörlere yasal ve bürokratik kısıtlamalara bağlı olmadan doğrudan yatırım yapılabilmesi hedefleniyor. [5] Bu şekilde söyleyerek halkımızın zekasıyla alay ediyorlar adeta. “Sadece uygun görürse”, “gerekli olduğu takdirde” gibi ifadelerle sanki olağandışı bir durum olursa bu yetkinin kullanılacağı havası yaratılmaya çalışılıyor. Halbuki bu tipte düzenlemelerdeki kelime değişiklikleriyle AKP iktidarının ne amaçladığı daha önce gerçekleştirdiği birçok yasa düzenlemesinde karşımıza çıktı. Bunda da amacın bu kadar masum olmadığı gün gibi açıktır. Öte yandan da istihdam yaratma, büyüme gibi klasik yalanlar da gerekçe olarak sıralanıyor. Ayrıca pervasızca islami sermayenin de palazlandırılacağı açık açık ilan ediliyor.

Madde Anayasaya Aykırıdır 22Devletin temel amaç ve görevleri (Madde 5): “Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin

temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.” 22Yasama yetkisi (Madde 7): “Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez.” 22Kişinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığı (Madde 17): “Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.” 22Konut dokunulmazlığı (Madde 21): “Kimsenin konutuna dokunulamaz.” 22Kamu yararı kyılardan yararlanma (Madde 43): “Kıyılar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Deniz, göl ve akarsu kıyılarıyla,denizve göllerin kıyılarını çevreleyen sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetilir. Kıyılarla sahil şeritlerinin, kullanılış amaçlarına göre derinliği ve kişilerin bu yerlerden yararlanma imkân ve şartları kanunla düzenlenir.” 22Toprak mülkiyeti (Madde 44): “Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçilikle uğraşan köylüye toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır. Kanun, bu amaçla, değişik tarım bölgeleri ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini tespit edebilir. Topraksız olan veya yeter toprağı

bulunmayan çiftçiye toprak sağlanması, üretimin düşürülmesi, ormanların küçülmesi ve diğer toprak ve yeraltı servetlerinin azalması sonucunu doğuramaz. Bu amaçla dağıtılan topraklar bölünemez, miras hükümleri dışında başkalarına devredilemez ve ancak dağıtılan çiftçilerle mirasçıları tarafından işletilebilir. Bu şartların kaybı halinde, dağıtılan toprağın Devletçe geri alınmasına ilişkin esaslar kanunla düzenlenir.” 22Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması (Madde 45): “Devlet, tarım arazileri ile çayır ve meraların amaç dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek,tarımsal üretim planlaması ilkelerine uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçlerinin ve diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır. Devlet, bitkisel ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesi için gereken tedbirleri alır.” 22Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması (Madde 56): “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir.” 22Yargı yolu (Madde ): “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” 22Ormanların korunması ve geliştirilmesi (Madde ): “Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi

Bu hukuki talan düzenlemesiyle birlikte halkın elinde olan hukuki direniş aracı da çalınmış oluyor. Kendi hukuğuna bile uymayanlar; kendilerine sorun yaratan, işlerini yavaşlatan hukuki pürüzleri de ortadan kaldırıyor. Elimizde kalan hak kırıntılarını da almaya çalışıyorşar. Ancak hukuki olan her şey adaletli değildir. Çünkü kanunları kendi çıkarları için yapıyorlar. Bize hayatımızı, topraklarımızı, suyumuzu ve yarınlarımızı korumak için kendi meşruluğumuzla direnmekten başka bir yol kalmıyor için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri alır. Yanan ormanların yerinde yeni orman yetiştirilir, bu yerlerde başka çeşit tarım ve hayvancılık yapılamaz. Bütün ormanların gözetimi Devlete aittir. Devlet ormanlarının mülkiyeti devrolunamaz. Devlet ormanları kanuna göre, Devletçe yönetilir ve işletilir. Bu ormanlar zamanaşımı ile mülk edinilemez ve kamu yararı dışında irtifak hakkına konu olamaz.” [9]

Sonuç yerine; Bu hukuki talan düzenlemesiyle birlikte halkın elinde

olan hukuki direniş aracı da çalınmış oluyor. Zaten birçok noktada sermayenin ve kendi çıkarlarını korumak için kendi hukuğuna bile uymak gerekliliği duymayanlar bu sefer önlerinde zaman zaman sorun yaratan veya işlerini yavaşlatan hukuki pürüzleri de ortadan kaldırıyorlar. Bizler; AKP iktidarından ve bu düzenin yasalarından adalet beklenemeyeceğini görüyoruz. Bunu yıllardır yaşadıklarımızdan öğrendik. Şimdiye kadar bir miktar hak kırıntısı vardı ve onları da elimizden almaya çalışıyorlar. Unutmamak gerekir ki hukuki olan her şey adaletli değildir. Çünkü kanunları kendi çıkarları için yapıyorlar. Bize hayatımızı, topraklarımızı, suyumuzu ve yarınlarımızı korumak için kendi meşruluğumuzla direnmekten başka bir yol kalmıyor Kaynaklar: [1] “Doğa ve hukuk katledilecek: madde acilen geri çekilmeli”, soL Haber, 1 Eylül [2] ‘ madde doğayı sermayeye devredecek’, BBC Türkçe, 20 Ağustos [3] ‘Havamızı, toprağımızı, suyumuzu koruyan yasaları geçersiz kılan Madde 75 geri çekilsin!’, İleri Haber, 25 Ağustos [4] Karadeniz İsyandadır Platformu, “ Madde Ekolojik Kıyımdır Doğaya Darbedir” Raporu [5] Türkiye Varlık Fonu Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapıl-masına Dair Kanun Tasarısı, seafoodplus.info [6] TMMOB Basın Açıklaması, “Ülke Varlıklarımıza ve Haklarımıza Torba Yasalarla El Konuluyor”, 19 Ağustos [7] ‘Varlık Fonu’nda doğa tahribatı: Akkuyu ve Cerattepe davaları sonuçsuz kalacak, seafoodplus.info, 26 Ağustos [8] ‘Varlık Fonu çıkmazdaki mega projeler için’, Evrensel, 20 Ağustos [9] Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, seafoodplus.info

23

HER İKTİDAR KENDİ ZENGİNİNİ YARATTI, AKP DE MEHMET CENGİZ’İ

Yıllarca Türkiye’de her ikti-

lerini öncelikli hedef yaparlar.

rin kollara takıldığında olduğu

dara gelen kendi iktidarının

Böylelikle hem kendi iktidarları-

gibi. Nasıl ki geçmiş iktidarlar

bekasını sağlayacak ve palazla-

nın maddi olarak arkasında dura-

Cem Uzanlar’ı, Ahmet Özallar’ı

nırken kendisini de besleyecek

cak gücü yaratmış olurlar; hem

yaratmışsa; bugün AKP iktidarı

zenginler yaratmıştır. Bu sadece

de bu sırada kendi ceplerini dol-

da Mehmet Cengizler’i ve daha

bizim ülkemiz için geçerli değil,

dururlar. Tıpkı milyarlık ihaleler

nicelerini yaratmaktadır.

dünyada da işleyiş bu şekilde-

bu patronlara peşkeş çekilirken

dir. İktidarlar kendi burjuvazi-

bir yandan da milyonluk saatle-

24

Aralık

döneminde

AKP’nin yolsuzlukları, pislikleri

ortaya çıkarken, bir yandan da iktidarın parlak müteahhitlerinden de inciler döküldü. O dönem ortaya çıkan ses kayıtlarında “milletin a koyacağız” diyerek halkın parasına nasıl göz diktiğini ve bunu nasıl yapacağını çok açıkça ifşa eden Mehmet Cengiz bunların en başında yer almaktadır. Bugün, nerede halka veya doğaya zarar verecek bir iş varsa altından ya Cengiz İnşaat ya da muadilleri Limak, İçtaş, Kolin vb. çıkmaktadır. Projenin büyüklüğüne göre tek başına ya da yaverlerini yanına alarak halkın parasıyla ceplerini doldurmaya ve doğayı katletmeye devam ediyorlar. Halka duyduğu düşmanlık herkes tarafından bilinen Cengiz’in en yakın ortakları ise BOTAŞ ihalelerine fesat karıştırmış Limak ve akaryakıt kaçakçılığından gözaltına alınmış Celal Koloğlu’nun sahibi olduğu Kolin İnşaat’tır. Son yıllarda peşkeş çekilen ihalelerle beraber “ihale kralı” olarak anılan Cengiz İnşaat’ın önü AKP iktidarı boyunca sürekli olarak açıldı. Mesut Yılmaz’ın başbakan olduğu dönemde Karadeniz Sahil Yolu Projesi’yle iktidara yaklaşan Cengiz İnşaat’ın yükselişi AKP iktidarıyla sürat kazandı. ’lerde yalnız inşaat alanında faaliyet gösteren, enerji, madencilik ve turizm sektörlerindeki yatırımları ile genişleyen ve palazlanan Cengiz Holding bugün bünyesinde 35 şirket barındırıyor. İnşaat, turizm, madencilik, enerji, sigorta ve havacılık sektörlerin-

de faaliyet gösteren, AKP’nin en önemli yandaşı konumundaki Cengiz Holding’in yıllık cirosu bugün yaklaşık 4 milyar ABD doları civarında. Bu palazlanmanın AKP döneminde nasıl sağlandığını Cengiz İnşaat’a çekilen kıyaklardan birkaçını sıralayarak görebiliriz: ’da; Maliye Bakanlığı Merkezi Uzlaşma Kurulu tarafından, milyon liralık vergi borcu sıfırlandı. ’te; ETİ Bakır, ’te ETİ Alüminyum peşkeş çekildi ve bunun yanı sıra bedava verilen Oymapınar Barajı cabasıydı. ’da; Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi’nde 1 milyar milyonluk bir kısım verildi. ’de; Hasankeyf’in katledilmesine yol açan ve yıllardır kreditörlerin çevre felaketine yol açacağı düşüncesiyle davalık olduğu proje olan Ilısu Barajı verildi. ’de; Ordu-Giresun Havalimanı ihalesi İçtaş’la birlikte Cengiz’e verildi. ’de; Karadeniz Sahil Yolu yapımı sırasında deniz doldurmada edindiği “tecrübelere” istinaden Maltepe sahilinin dol-

durulması işi de Cengiz’e verildi. ’te elektrik dağıtım alanına el attı. Akdeniz ve İstanbul (Avrupa Yakası) yüksek karlı elektrik dağıtımı işi de sahibini buldu. Bunların yanı sıra 2 dev proje; 3. Havalimanı ve Ankara-Sivas Hızlı Tren projeleri de yaverleriyle beraber Cengiz’e ikram edildi. ’te Trabzon Aşkale Yolu ihalesini maliyetinin de altında bir bedelle aldı. ’te Akkuyu Nükleer Santrali’nin limanı ve liman bağlantıları da doğa katliamcısı Cengiz’e teslim edildi. [1]

Cengiz’in Yaverleri Ne İşler Yapıyor? Cengiz’in yaverlerinin yaptıkları işleri kısaca yazmak sonrasında yorum yapmaya bile gerek bırakmıyor. Anadolu’nun dört köşesinde bu yandaşlara peşkeş çekilen projeler: 22Kolin İnşaat: Dikili Limanı, Teos Yat Limanı, Çandarlı Limanı, Kahramanmaraş Göksun Yolu, Yüksek Hızlı Tren Gar Kompleksi, Ankara Hızlı Tren Garı, 3. Havalimanı, Ankara Sincan Demiryolu, Ankara-İstanbul Hızlı

25

Tren 3. etap. 22IC İçtaş İnşaat: Sakarya Karasu Limanı, Çeşme Yat Limanı, 3. Köprü ve Kuzey Marmara Otoyolu, Antalya Havalimanı, Ankara-İstanbul Hızlı Tren, Ordu Giresun Havalimanı Alt Yapı. 22Limak İnşaat: İskenderun Limanı, Sabiha Gökçen Havalimanı, Çandarlı Limanı, Kahramanmaraş Göksun Yolu, Ankara Hızlı Tren Garı, 3. Havalimanı, ve bunların yanında irili ufaklı daha onlarcası… [2]

Kuzey Marmara Otoyolu da Yandaşlara Pay Edildi AKP iktidarının bu yandaşlarına peşkeş çekilebilmesini kolaylaştırmak için aylarca ertelediği, ancak Mayıs ayında sonuçlanan Kuzey Marmara Otoyolu projesinin Asya kısmı (Kurtköy-Akyazı) için yapılan ihaleyi Limak-Cengiz, Avrupa kısmı (Kınalı–Odayeri) ise Kolin-Kalyon gruplarına peşkeş çekildi. Bu projelere verdikleri tekliflerin düşüklüğüni ve daha önce yaptıkları işlerde ne gibi revizyonlar yaparak doğayı katlettiklerini göz önünde bulundurduğumuzda sonuçları şimdiden görmek hiç de zor değil. Bu arada, Limak–Cengiz ortaklığının kazandığı ihale sonucunda yapılacak yolun km’lik Kurtköy–Akyazı arası geçiş ücreti 19 TL+KDV; Kalyon– Kolin ortaklığının kazandığı 88 km’lik Kınalı–Odayeri arasındaki otoyolun geçiş ücreti ise 10,5 TL+KDV olarak belirlendi. (3) Bu rakamlar, muadil uzunluktaki diğer otoyolların neredeyse

26

İktidarların politikası AKP ile de değişmemiştir, dün olduğu gibi bugün de kendi zenginlerini yaratarak iktidarlarını sürdürme çabasındadırlar. Hatta bu çaba Türkiye tarihinin en üst seviyelerine çıkmıştır. AKP iktidarı bu yolda da her türlü yöntemi kullanmaktan çekinmemektedir. katı civarında. Yollardan geçecek araç sayılarına dair devlet tarafından halkın vergileriyle sağlanacak garanti paralar da cabası.

Cengiz, Cerattepe’de Halka Karşı Silah Kullanma Yetkisini Aldı Cengiz Holding tüm bu yukarıda saydıklarımızın dışında bir yandan da madencilik faaliyetleriyle de sürekli gündeme geliyor. Cerattepe’de maden faaliyeti için geldiği alanda halkın tepkisiyle karşılaştığı ve Anadolu’nun birçok yerinden destek eylemleri yapıldığı için çalışmalarını durdurmak zorunda kalmıştı. Ancak aylarca süren bu direnişi şimdilerde taktik değiştirerek silahla bastırmayı planlıyor. Katil polisiyle her daim halka silah kullanmayı adet haline getiren AKP iktidarı, en soysuz patronuna da silah kullanma ruhsatı veriyor. Cerattepe maden proje sahasında Cengiz Holdinge bağlı görev yapan “50 kişilik silahsız özel

güvenlik” lağvedilecek, bunun yerine “60 kişilik silahlı özel güvenlik” birimi oluşturulacak. Bu birimin “5 adet 9 mm çapında tabanca, 10 adet yivsiz uzun namlulu av tüfeği ve tabancalara ait adet 9 mm çapında tabanca mermisi” edinmesine de onay verildi.(4) Böylece kendine bağlı silahlı birliğiyle polisin hemen yetişemediği her türlü isyanı bastırmaya çalışacak.

Hırsızların, Yolsuzların Düzenini, Örgütlenmiş Bir Halkla Beraber Biz Yıkacağız! Bugün görüyoruz ki iktidarların politikası AKP ile de değişmemiştir, dün olduğu gibi bugün de kendi zenginlerini yaratarak iktidarlarını sürdürme çabasındadırlar. Hatta bu çaba Türkiye tarihinin en üst seviyelerine çıkmıştır. AKP iktidarı bu yolda da her türlü yöntemi kullanmaktan çekinmemektedir. Talan ve yağma düzenleri bozulmasın diye halka karşı silah kullanmaktan bile geri kalmamaktadırlar. Korkuları halktandır. Korkularını büyütelim ve bu eli kanlı hırsızların ilelebet sürdüreceklerini sandıkları düzenlerine çomağı hep birlikte sokalım… Kaynaklar: [1] “Büyük ihalelerin Cengiz Han’ı böyle olunuyor!”, Radikal, 15 Temmuz [2] İşte Binali Yıldırım’ın zenginleştirdiği ‘ihale kralları’, soL Haber, 21 Mayıs [3] “Şaşırdık mı? Kuzey Marmara Otoyolu’nun ihalesi de onlarda”, Cumhuriyet, 17 Mayıs [4] “Cengiz’in özel güvenliği Cerattepe’de silah taşıyacak”, BirGün, 23 Mayıs

KENDİ TOPRAĞINI SATIP BAŞKA ÜLKELERDEN TOPRAK ÇALMAK ürünlerine olan talepleri de daha yüksek oranda. Bunların karşılanması amacıyla başka ülkelerde verimli arazi kiralanması veya edinilmesi noktasında da etkili çalışmalar, sonuç alıcı çalışmalar gerçekleştirilecektir” dedi. [8]

Bunu Sadece Türkiye mi Yapıyor?

Vatan toprağının her bir karışı kutsaldır. Bu bizim için geçerli olduğu kadar tüm dünya halkları için de geçerlidir. Neden yazımıza bu cümleyle başladık sizce? Çünkü, kısa bir süre önce AKP iktidarı ’den bu yana gündemde olan ve Sudan’dan arazi kiralanmasıyla başlayan, yurtdı-

şında arazi kiralanmasına dair adımlarının başka ülkelerde de arazi kiralanması veya alınmasıyla devam edeceğini duyurdu. Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, 13 Haziran’da yaptığı basın açıklamasında “Türkiye’nin tarım toprakları sonuç itibarıyla sınırlı, ülkemizin talepleri, tarım

Hayır, bu tüm dünyada emperyalist ülkeler tarafından yıllardır geri bırakılmış ülke toprakları üzerinde yıllardır kullanılan ve son dönemde “gelişmekte” olan ülkelere de yayılmış bir politika. Dünya genelinde bu duruma “toprak gaspı” (land grabbing) da deniyor.

Sudan’dan Tarım Arazisi Kiralanması Başlangıçtı, Devamı Geliyor Türkiye, tarihinde ilk defa

27

Zaten yurtdışından tarım arazisi kiralama ihtiyacı olan bir ülkenin kendi topraklarını yabancılara satması; bu durumun gerçeklikle hiçbir ilgisinin olmadığını göstermektedir. Bunun nedenle “yabancılara tarım arazisi satışı” mevzusuna da bakmak gerekir.

Yabancılara Tarım Arazisi Satışı Ne Durumda? yılında devlet ve özel sektör işbirliğiyle Sudan’dan 99 yıllığına tarım arazisi kiraladı. Yapılan anlaşmayla ülkede bulunan bin dönümlük arazide yetişecek ananas, mango, avokado, pepino, jambu, kanola, pamuk ve yağlı tohum gibi ürünler artık Türkiye’ye daha ucuza girecek. [9] Şimdi de bu arazilere yenilerinin eklenmesi gündemde.

Türkiye’deki Tarım Arazilerinin Genel Durumu Nedir? Toprak gaspı konusunu daha geniş bir açıdan algılayabilmek için genel olarak Türkiye’deki tarım arazilerinin durumuna bir göz atmakta fayda var. Türkiye’nin kapladığı alanın yaklaşık %56’sı metreden fazla yükseltiye sahiptir. Bunun yanı sıra bir başka açıdan da %15’ten fazla eğime sahip alanlar ülke topraklarının yaklaşık %63’ünü oluşturur. Birinci, ikinci ve üçüncü sınıf kaliteli topraklar tüm toprakların yaklaşık 4’te 1’ini oluşturmaktadır ve bu arazilerin de %90’ını tarım arazisi niteliğindedir. Kısacası 80 milyon

28

hektara yakın Türkiye arazisinin 26,3 milyonluk bir kısmı tarıma elverişlidir. [3] Toplam tarım alanı varlığının yaklaşık yüzde 66’sında tahıl ve diğer bitkisel ürünler yetiştirilirken, bu alanların her yıl yaklaşık yüzde 26’sı nadasa bırakılıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden yapılan derlemeye göre, Türkiye’nin karasal büyüklüğünün ( milyon bin dekar) yüzde 31,1’i tarım alanlarından oluşuyor. milyon bin dekarla Türkiye’nin tarım alanı, neredeyse Birleşik Krallık’ın toplam karasal alanına ( milyon bin dekar) yakın bulunuyor. Tek başına Konya’nın sahip olduğu tarım alanı, İsrail’in toplam karasal alanına yakın (20 milyon bin dekar) bir alanı oluşturuyor. [4] Yukarıda sıraladığımız tüm bu istatistiki rakamlar, Türkiye’nin tarım açısından sahip olduğu potansiyeli gözler önüne sermektedir. Durum bu şekildeyken, yurtdışından arazi kiralamak “Türkiye’de yeterli tarım arazisi yok” yalanıyla açıklanamaz.

Geçtiğimiz aylarda nolu yasada yapılan yeni bir düzenlemeyle yabancı özel veya tüzel kişilere satılabilecek tarım arazisi miktarı 2,5 hektardan 30 hektara çıkarıldı. Bunun yanı sıra Bakanlar Kurulu’na bu rakamı iki katına çıkarma yetkisi de tanındı. Söz konusu üst sınırın 60 hektar olarak uygulanmasının önünün açılması anlamına geliyor. Bu düzenlemeyle beraber karşılıklılık ilkesi de ortadan kaldırıldı; yani bu toprağı satın alan kişi ya da kuruluşun ülkesinin bizim vatandaş ya da şirketlerimize aynı hakkı tanıması koşulu aranmıyor artık. Cumhuriyetin kurulduğu yılından yılına kadar yabancılara satılan toplam tarım arazisi miktarı resmi verilere göre 11 milyon metrekare. yılları arasında yabancılara satılan toprak miktarı ise yaklaşık 90 milyon metrekare; yani şimdiye kadarki rakamın neredeyse 9 katı. Sadece yılında yasanın çıktığı 18 Mayıs’tan Kasım ayına kadar satılan tarım topraklarının büyüklüğü ise yaklaşık 6 milyon metrekare. [2]

Tarım Arazilerimiz “Amaç Dışı Kullanıma” Açılırken, “Acele Kamulaştırma” Yöntemiyle Talan Edilirken; Tarım Arazisi Kiralamak Aymazlıktır Tarım topraklarının amaç dışı kullanımını düzenleyen Sayılı Kanuna göre “mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında” kullanılamamaktadır. Bu alanlar ancak, “doğal afet sonrasında geçici yerleşim ihtiyacı, petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetleri, ilgili bakanlık tarafından kamu yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri ve bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plân ve yatırımlar, “alternatif alan bulunmaması ve Toprak Koruma Kurulu’nun uygun görmesi şartıyla” tarım dışı kullanıma tahsis edilebilmektedir. Ancak Türkiye’de tarım arazileri on yıllardır tarım dışı kullanımla mahvediliyor. hektar konut, hektar sanayi, hektar turizm, hektar madencilik ve hektar tarım alanı ise ulaştırma amaçlı olarak kullanılıyor. [1] Son çıkarılan Büyükşehir Yasası ile de yaklaşık 16 bin köyün tüzel kişiliği kaldırılmaktadır. Dolayısıyla bu köylerin kullanım alanları içinde bulunan tarım toprakları, kıyı alanları, meralar; büyükşehir belediyelerinin hazırladığı plan ve yatırımlar uyarınca ya ilgili prosedür izlenerek, başka bir deyişle

‘kılıfına uydurularak’ tarım dışı amaçlarla kullanıma açılacak, ya da büyükşehir belediyeleri ile ilgili kurullar arasında ihtilaflı hale gelecektir. [2] Gazetelere yansıyan bir habere göre, her türlü talanda acelesi olan AKP hükümetinin yılının başından Temmuz ayına kadar geçen süre içinde, toplam adet “acele kamulaştırma” kararı aldırdığı yazıyor. Bu kararların büyük bir çoğunluğu enerji alanında yoğunlaşırken bunların dışında kalan 25 kararda ise bir adet kentsel dönüşüm, sulama, içme suyu, denizaltı kablosu, jeotermal kazı, havaalanı pisti uzatımı gibi farklı konu ve projeler de yer alıyor. Ayrıca acele kamulaştırma kararlarının aynı yılın sonunda ’ü bulmasının da beklendiği söyleniyor. [9] Tabii ki bu durum ayrıntıya gerek olmadan günümüze kadar artarak devam ediyor.

Toprak Hırsızlığının “Masum” Adı: Tarım Arazisi Kiralama Gıda amacının dışında bir de enerji ihtiyacının karşılanması için yapılan tarım, toprak gaspını daha da artırıyor. Kapitalizmin yol açtığı iklim krizi ve petrol bunalımı ile birlikte birçok şirket ve devlet biyoyakıt üretimine yöneldi. Bu durum dünya genelinde toprak gaspının önünü açtı. Biyoyakıtlar mısır, şeker kamışı ve soya gibi bitkilerden elde ediliyor. Brezilya’da şeker kamışı, ABD’de mısır ve soya fasulyesi, Avrupa’da keten tohumu

ve kolza, Asya’da hurma yağı, Hindistan’da jatrofa yağı gibi biyoyakıt için kullanılan bitkilerin üretimi çok büyük arazilere yayılmış durumda. Üretilen bu biyoyakıtların petrol ve kömür gibi fosil yakıtlara kıyasla, sera etkisine yol açan gaz salınımları görece daha az; ancak bu ürünlerin yetiştirilmesi sırasında uygulanan yöntemlerin biyoçeşitliliğe ve tarım alanlarına verdikleri zararın faturası çok daha yüksek. [5] Tarım arazisi kiralanması mevzusunun bir başka boyutu da su kaynaklarının adaletsiz kullanılması. Bir takım ülkeler kendi topraklarındaki suyu, suya ihtiyacı yüksek olan bazı tarım ürünlerinin üretiminde kullanmamak adına bu üretimleri başka ülkelerde yapmayı tercih ediyor. Şimdilerde aralarında Katar, Suudi Arabistan ve birçok Avrupa ülkesinin bulunduğu bir grup ülke üretilmesi için fazlaca su gereken ürünlerin (pamuk, mısır, soya fasulyesi vb.) %’ini başka ülkelerden ithalatla karşılıyor. Bu ülkeler kendi topraklarında bulunan suları daha az kullanmak amacıyla gıda ve tekstil alanlarında ithalat yapmayı tercih ediyor. Zimbabve, Zambiya, Vietnam, Özbekistan, Türkmenistan, Tanzanya, Sudan, Sri Lanka, Afganistan, Arjantin, Bangladeş, Bolivya, Brezilya, Kamboçya, Kamerun, Çad, Etiyopya, Gana, Endonezya, Kırgızistan, Mozambik ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelere baktığımızda ise neredeyse tamamen kendi su kay-

29

naklarıyla bu ihtiyacı karşılıyorlar. Türkiye’de benzer bir şekilde su ihtiyacı yüksek olan ürünlerin %85’ini kendi topraklarından karşılıyor. [6] Dünya çapında toprağa erişim son derece adaletsiz bir şekilde dağılmış durumda. Toprakları ellerinden alınmış köylüler ve sadece ellerinde kalan küçücük alanlarda ekip biçerek kendi karınlarını doyurmakta zorlanıyorlar. Ortalama bir Avrupalı, gıda da dâhil olmak üzere her yıl tükettiği ürünlerin üretilmesi için hektar, yani iki futbol sahası büyüklüğünde bir alana ihtiyaç duyuyor. Bu bir Bangladeşli’ye düşen alanın altı katından fazla. Üstüne üstlük, Avrupa tarafından kullanılan tarım arazilerinin %60’ı Avrupa Birliği sınırları dışında bulunuyor [7]. Bu rakamlar da su kaynaklarının adaletsiz kullanımı açık bir şekilde ortaya çıkıyor. Geri bıraktırılmış ülkelerin kaynakları bu yöntemle de emperyalistlere aktarılmış oluyor. Ve bunun adı masumane bir biçimde tarım arazisi kiralama oluyor…

Sonuç yerine, Ülkemizde her geçen gün tarım arazileri amaç dışı kullanıma açılırken; bir yandan her yıl milyonlarca metrekarelik toprağımız erozyonla yok olurken; son on yıl içerisinde yabancılara satılan tarım arazisi miktarı Cumhuriyet tarihinin on katına yaklaşmışken, bir yıl içerisinde yapılan acele kamulaştırmaların miktarları tavan yapmışken;

30

yeterli ve verimli toprağımız yok diyerek yurtdışından tarım arazisi kiralamak en basit ve hafif tabirle aymazlıktır. Bu AKP’nin emperyalist politikalara bir yerinden yamanma çabasının bir göstergesidir. Kendi ülkesinde üretildiği takdirde kendi kaynaklarının çokça kullanılmasını göze alamayıp başka halkların topraklarını kiralamak düpedüz gasptır, hırsızlıktır. Dünya halklarının topraklarını gasp etmek; onların yaşam hakkına direk saldırıdır, onların yaşamlarını gasp etmek, geleceklerine ipotek koymak demektir. Bu yalana ve bu talana ortak olmayacağız. GDO ile halkın gıda ihtiyacının karşılanması yalanları gibi; tarım arazisi kiralamanın amacı da halkın gıda ihtiyacını karşılamak değildir. Amaçları tarımı emperyalist tekellerin eline iyice terk etmek, yoksul çiftçiyi daha da zor durumlara düşürerek bitirmektir Zaten emeğinin karşılığını alamayan çiftçi şimdi daha da ucuza mal

edilecek ürünlerle rekabet edemeyecek, büsbütün aç kalacaktır. Olan tüm dünya halklarına, yoksullarına olacak; zenginler yine ceplerini alabildiğine yüksek karlarla dolduracaktır. AKP’nin arazi kiralama planlarının arkasında olan gerçekler bunlardır. İnsanlarımızın açlığını ortadan kaldıracak ve adaletin sağlanacağı tek sistem sosyalizmdir. Kaynaklar: [1] “Türkiye’de Toprak Gaspı: Düşman Dışarıda Değil İçeride”, Bengi Akbulut, Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği, 23 Haziran [2] “Türkiye’nin Tarım Arazileri Daralıyor”, Türkiye Ziraatçılar Derneği [3] Türkiye’de Tarım, Vikipedi [4] “Türkiye’nin ne kadarı tarım alanı?”, Tarımdan Haber, 27 Aralık [5] “Son yılların küresel trendi: Toprak gaspı”, seafoodplus.info [6] Türkiye’nin Su Ayak İzi Raporu: Su, Üretim ve Uluslararası Ticaret İlişkisi, WWF-Türkiye, [7] Toprak Atlası , Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği [8] “Türkiye yurt dışında verimli tarım arazileri kiralayacak”, Basın İlan Kurumu, 13 Haziran [9] “Altı buçuk aylık bilanço: acele kamulaştırma kararı”, Cumhuriyet, 14 Temmuz

HALK KORKUSU, AKP’YE NİTRATLI GÜBREYİ BİLE YASAKLATTI Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, patlayıcı yapımında kullanılmasını gerekçe göstererek nitratlı gübrenin satışını yasakladıklarını açıkladı. Türkiye’de yıllık 5,5 milyon ton gübre kullanıldığını açıklayan Bakan Çelik, bunun 1,5 milyon tonunun patlayıcı yapımında kullanılan nitratlı gübre olduğunu belirtti. [1] Bir Tarım ve Hayvancılık Bakanı düşünün ki bir “tarım ülkesinde” el yapımı patlayıcı yapımında kullanılıyor/kullanılacak korkusuyla nitratlı(amonyum veya potasyum nitrat) gübreleri yasaklasın. Nitratlı gübrenin tarımsal içeriği şöyledir: Gübreler, tarımsal üretim sonucu topraktan eksilen bitki besin maddelerini tekrar toprağa kazandıran ve toprağın verim

gücünü artıran maddelerdir. Gübreler,tarımsal üretimi artırmanın yanı sıra gıda kalitesini de yükseltmenin en etkin araçlarındandır. Diğer tarımsal girdilerle karşılaştırıldığında gübreler, tek başına %40’ın üzerinde verim artışı sağlar. [2] Gübreler içerisinde dünyada olduğu gibi ülkemizde de en çok tüketilen gübre amonyum nitrattır. Saf olarak üretilen amonyum nitrat beyaz kristal halinde taneli veya toz halinde olabilir. Genel olarak % azot (N) ihtiva eder. Amonyum nitratın ihtiva ettiği azotun yarısı amonyum diğer yarısı ise nitrat şeklinde bulunmaktadır. Bitki her iki şekildeki azottan da yararlanabildiği için bu gübrenin etkisi hem çabuk hemde devamlı olabilmektedir. Bu özelliği nedeni ile ekim zamanı kullanılabildiği gibi bitki gelişiminin çeşitli

devrelerinde de rahatlıkla kullanılmaktadır. Bu özellik bu gübrenin dünyada en çok tüketilen gübre olmasını da sağlamaktadır. Amonyum nitrat kullanılan topraklar asitleşme eğilimindedirler. Bu özellik, Türkiye toprak şartları göz önüne alındığında gübrenin topraklarımızda kullanımının yaygınlaşması ile ilgili çabaların önemini daha da arttırmaktadır. Şu anda piyasada satılan en yüksek azot ihtiva eden amonyum nitrat gübresi % 33’lük amonyum nitrattır. [3] Amonyum nitrat gübresi çeltik tarımı hariç, tüm tarla bitkilerinde, yazlık ve kışlık sebzelerde, zeytin, bağ ve tüm meyve ağaçlarında bitkilerin gelişme dönemlerine göre 2 ila 5 kez uygulanabilir. Örtüaltı (sera) yetiştiriciliğinde ise damla sulamaya uygun Amonyum Nitrat gübresi sulama programına

31

göre yeterli miktarda uygulanmalıdır. Her iki tip Amonyum Nitrat’ta da eşit miktarda bulunan azot, bitki kökleri ile hızla alınarak ürün miktarının ve kalitesinin artmasını sağlar. [4] Yukarıda sıraladığımız açıklamalar aslında bu gübre türünün genel kullanımını ve satışının kesilmesi durumunda oluşacak ciddi problemleri anlatıyor. Ancak öncelikle belirtmek isteriz ki bu şekilde kimyasal gübre kullanımı; halkın sağlıklı gıda tüketebilmesini ve doğanın korunmasını savunan ve bunun için çalışmalar yapan Halkın Mühendis Mimarları olarak bizim önerdiğimiz ve savunduğumuz bir yöntem değildir. Burada dikkat çeken nokta, halkın psikolojisini yönlendirmek ve yönetmek dışında neredeyse bilimsel hiçbir çalışma yapmayan TÜBİTAK gibi bilim üretmesi gereken kurumların “Papaz Eriğinden İmam Eriği Üretme Makinası” yapmakla

32

meşgul olduğu bir devlet mekanizmasının içinde, nitratlı gübreyi yasaklama sebebinin halkın ve doğanın sağlığından ziyade, gübre içeriğinde bulunan nitratı halkın kendisine karşı kullanabileceği ihtimalinin yarattığı korkudur. Nitratlı gübrenin yasaklanmasının altında başka ve daha önemli nedenler de bulunmaktadır. AKP iktidara geldiğinden bu yana sürekli bazı konuları ona göre daha önemsiz ancak daha fazla tartışmaya yol açabilecek konularla kamufle etmekte ve arka planda kendi düşüncelerini ve/veya tekellerin ihtiyaçları için gerekli düzenlemeleri rahatça hayata geçirebilmektedir. Bu yasaklamanın arkasında zaten yerle bir edilmiş tarım sistemine ve çiftçilere bir tekme daha atılmak istenmesi vardır. Yerli çiftçi yanlış politikalardan kaynaklı düşmüş olan verimden ötürü zor durumdayken, bir de gübre bulmakta sorunlarlar karşı karşı-

ya bırakılarak tamamen çaresiz kalacak; tarım yabancı tekellerin eline daha büyük oranda teslim edilecektir. Bu durum yurtdışından ithal edilen tarım ürünlerinin her geçen gün artmasından, yüz binlerce hayvan ithal edilmesinden ve yabancıların sürekli artan oranlarda Türkiye’den tarım arazisi satın almasından bağımsız değildir. Bu noktada da halkımız yalnız değildir, çaresiz değildir. AKP’nin yasaklarına karşı elbet bizlerin de yöntemleri vardır. Bizler yoksul halkın gıda ihtiyacı için nasıl halk bahçelerinde üretimi yaygınlaştırmaya çalışıyorsak bir yandan da halkın ihtiyacının daha sağlıklı ve bağımlı olmayan yöntemlerle sağlanabilmesi için yöntemler geliştirmeye çalışıyoruz. Halk bahçelerinde organik atıklardan elde ettiğimiz gübrelerimizi kullanıyoruz. Sizler de evsel ve organik atıklarınızla kendi gübrenizi (kompost) kendiniz üretebilirsiniz. Her gün tonlarcasının üretildiği evsel atıklar, uygun yöntemler kullanılarak kompost haline getirildiği takdirde bitkiler için tam bir besin deposudur. Bu şekilde bu düzene bağımlı kalmaktan kurtulabilirsiniz. Kaynaklar: [1] “Bakanlık ‘bomba yapılıyor’ diye gübreyi yasakladı, üretici ortada kaldı”, İleri Haber, 15 Haziran [2] F. Eraslan, A. İnal, A. Güneş, İ. Erdal, A. Coşkan, “Türkiye’de Kimyasal Gübre Üretim ve Tüketim Durumu, Sorunlar, Çözüm Önerileri ve Yenilikler”, Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, [3] Gübrelerin Sınıflandırılması, seafoodplus.info [4] Amonyum nitrat, seafoodplus.info

NASIL YAPILIR?

KOMPOST NASIL YAPILIR?

Evsel atıklar, hayvan gübresi, meyve, yaprak, kabuk, ot gibi çürüyebilen ve dönüşebilen organik maddelerin birleşimi sonucu oluşan ürüne kompost adı verilir. Kompost doğa dostu bir uygulamadır. İçerisinde herhangi bir kimyasal barındırmaz. Kompost oluşumu, oksijenli solunum yapan bakterilerin organik maddeyi çözündürme işlemidir. Bütün kompostlar top-

rağa humus ekler. Humus toprağın su tutma kapasitesini arttırır ve aynı zamanda bitkilerin ihtiyacı olan besini de sağlar. Kompost bir dönüşüm işlemidir ve toprağın yapısını ciddi oranda yükseltir, verimli hale getirir.

Kompost Nelerden Oluşur? Kompost; karbon içeren malzeme (kuru/kahverengi malzeme), azot içerikli malzeme (yaş/

yeşil), su ve havadan oluşur. 22Karbon içeren malzeme: Kurumuş dallar, saman, ham (boyasız) kağıt, talaş, karton mukavva gibi karbon bakımından zengin ve kuru malzemelerdir. Bu malzemeler suyu tutarak, kompostun kurumasını engeller, havalandırmayı sağlar. Bu şekli ile dönüşümü gerçekleştirecek olan bakterilerin yaşama koşullarına destek olur.

33

NASIL YAPILIR?

22Azot

içeren malzeme: Yeşil otlar, biçilmiş çimenler, taze sebze/meyve artıkları, çay/kahve posası, yanmamış ahır gübresi, bahçe atıkları gibi azot bakımından zengin ve yaş malzemelerdir. Bunlar bakterilerin yaşaması için gerekli besini sağlamaya destek olur.

Kompost Nasıl Yapılır? Kompost için hava alacak ve karıştırabilinecek bir ortam oluşturmamız gerekiyor. Bu büyük bir varil olabilleceği gibi plastik meyve kasalarının üst üste koyulacağı bir alan da olabilir. Elde etmek isteyeceğimiz kompostun büyüklüğüne göre bir alan belirleyebiliriz. Kompostu katman katman bir karbon kaynağı, bir azot kaynağı olacak şekilde kuracağız. İlk olarak karbon ağırlıklı malzeme ile başlıyoruz. Kurumuş otlar,

34

mukavva vb. olabilir. Üzerine orman toprağı veya bahçe toprağı koyuyoruz. Bu koyduğumuz toprak kompostun dönüştürücüleri olan bakterileri içeriyor. Azot kaynağı olarak da yaş bitki veya mutfak artıklarını koyuyoruz. Bu döngüyü elimizdeki malzemeye göre sıralıyoruz. Kompostu çok az karıştırıp üstünü kapatıyoruz. Kompostu beslemek için yeni azot kaynaklarını ekledikten sonra hafifçe karıştırıyoruz. Ekleme yaptığımız parçalar ne kadar küçük olursa bakterilerin bu atıkları dönüştürmesi de o kadar kolay olacaktır. Kompostta sıcaklık artışı olması normaldir. Çünkü içeride bakteriler çalışmakta ve ısı açığa çıkmaktadır. Kompostun nemini de kontrol etmek gereklidir. Kompostu sıktığımızda birkaç damla çıkıyorsa bu normal demektir. Ancak daha fazla su çıkar ve kompostun kıvamı cıvımaya başlar ise bu

kompostun bozulmaya başlayacağı anlamına gelmektedir. Eğer hiç su çıkmıyorsa biraz temiz su eklemeli ve hafifçe karıştırmalıyız. İyi bir kompostun yapılması için en az 3 aylık bir süreye ihtiyaç vardır. Ancak bu süre 12 aya kadar da çıkabilir. Bu süre zarfında kompost yağmurdan ve güneşten mutlaka korunmalıdır. Kompostu kurduktan 5 ile 7 gün sonrasında genel bir kontrol mutlaka yapılmalı; koku, nem, sinek çıkışlarına bakılmalıdır. Bu süreden sonra da kompost hergün karıştırılmalıdır. Kompostun hava alması sağlanmalı ve nemi eksik ise takviyesi yapılmalıdır. Kompost tamamen çözüldüğünde içindeki parçalar ufalanmış demektir. Ve görünümü ilk başta koyduğunuz ürünlere hiç benzemeyecektir. İçindekileri ayırt etmek artık mümkün değildir. Çünkü hepsi dönüşmüş olacaktır. İyi bir kompost yumuşak ve koyu renkli olacaktır. Kompost, bir çöp değildir. Karbon ve azot döngüsüne göre gerçekleşen bir dönüşüm işlemidir. İyi bir kompost asla kokmaz veya sineklenmez. Eğer kompostunuz kokuyor ve üzeri sinekleniyorsa içerisinde bozulma başlamış demektir. Kokuşmanın olduğu yeri atarak kompostunuza devam edebilirsiniz. Elde ettiğiniz kompostu hem gübre olarak hem saksılarda çiçek yetiştirmek hem de toprağınızı beslemek için kullanabilirsiniz. Şimdiden kompost yapacaklara başarılar dileriz…

GDO GERÇEĞİ BÖLÜM 1: TRANSGENİK CANLILAR

Tarımsal üretimi arttırmanın tek yolu, birim alandan alınan verimi artıracak yeni bir teknolojinin geliştirilmesi midir? Peki ama nasıl bir teknoloji bu? Kime ve neye hizmet eden bir teknoloji ile karşı karşıyayız? “ yüzyılda yoksulların umudu… yılında, insan nüfusunun 9 milyara ulaşacağı tahmin ediliyor. yüzyılda teknoloji, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanların besin gereksinimlerini karşılamaya nasıl yardım edecek? Dünyanın artan nüfusunun besin gereksinimlerini karşılarken bir yandan da gezegenimizdeki biyo-

lojik çeşitliliği korumak güç bir hedef. Gelişmekte olan ülkelerde, nüfusun önemli bir bölümü düzenli ve yeterli besin kaynaklarından yoksun. Bu ülkelerde, kuraklık, bitki zararlıları, hastalıklar ve tuzlaşma gibi tarımsal sorunların boyutları da çok büyük. Kuraklık gibi olumsuz çevre koşullarına dayanıklı hale getirilmiş, gen aktarımlı tarım ürünlerinin geliştirilmesiyle bu sorunların üstesinden gelinebilir. Belli tarım ürünlerinin besin değerleri de gen aktarım teknolojisiyle artırılarak büyük yararlar sağlanabilir.” [1] güzellemeleri ile hayatımıza sokulmaya çalı-

şan genetiği değiştirilmiş organizmalar, kısa adıyla GDO; açlığa, tuzluluğa, kaybedilen biyoçeşitliliğin geri kazanılmasına bir çare olabilecek mi? Yoksa emperyalist tekeller tarafından sömürünün daha da artmasını mı sağlayacak? GDO’lar yoksulların gerçekten umudu olabilir mi? İlk gündeme geldiği günden beri çokça konuşulan, taraflarının belli olduğu, ülkeye sokulmaması için belirli mücadele hatlarının örüldüğü genetiği değiştirilmiş organizmalar için elbette bizim de söyleyecek sözümüz var. Üç bölümlük seri olarak

35

yayınlayacağımız GDO yazı dizimizin ilk kısmında öncelikle GDO’nun ne olup ne olmadığını, tarihçesini, uygulama tekniklerini, özelliklerini, hangi bitkilerde neden uygulamaya başlandığını anlatacağız. İkinci kısmında Dünya’daki ve Türkiye’deki durumunu, yürürlüğe konulan mevzuatları anlatacağız. Son bölümde ise GDO’nun faydalı mı yoksa zararlı mı olduğunu, kim için ve ne için üretildiğini tartışarak çözümlerimizi ortaya koyup alternatiflerimizi sunacağız. İnsanların tarım ürünlerini, ağaçları, çiftlik hayvanlarını ve balıkları iyileştirmek amacıyla doğaya müdahale etmesi yeni değil. Binlerce yıl boyunca insanlar bu canlıları üretip, çaprazlayıp daha verimli ya da belli koşullara daha dayanıklı çeşitler seçerek bunu yaptılar. Bitki ıslahı en eski bilimlerden biri. Tarımın ortaya çıkışı, uygarlığın doğuşu buna dayanıyor. Tarih boyunca her zaman, insan nüfusundaki artışlar tarımsal üretimde verimin artması ve yeni tarım alanlarının açılması gereksinimini doğurdu [2]. Artan nüfus artışını doyuramayacağını düşünen bilim insanları ve ortak çalıştıkları tekeller; gıda alanında bir hegemonya kurmak istedikleri için yeni bir çalışma alanı yarattılar. Bitkilerin hastalık, zararlı ve yabancı otlardan zarar görmemeleri için kimyasal ilaç üreten ilaç şirketleri, ürettikleri kimyasallar ile ekosisteme ve insanlara verdikleri zararı engelleyebilmek için dayanıklı çeşitler geliştirmeye başladılar.

36

Tarih boyunca her zaman, insan nüfusundaki artışlar tarımsal üretimde verimin artması ve yeni tarım alanlarının açılması gereksinimini doğurdu. Artan nüfus artışını doyuramayacağını düşünen bilim insanları ve ortak çalıştıkları tekeller; gıda alanında bir hegemonya kurmak istedikleri için yeni bir çalışma alanı yarattılar. İlaç şirketleri, ürettikleri kimyasallar ile ekosisteme ve insanlara verdikleri zararı engelleyebilmek için dayanıklı çeşitler geliştirmeye başladı. DNA’nın keşfi ile birlikte ilerleyen süreçte gelişen teknikler ile bitkinin genetik yapısına rahatça müdahale edilerek istenilen özellikler bir canlıdan diğer canlıya aktarılmaya başlandı.

Gen Aktarımı Yapılan Ürünlerin Tarihçesi ’lerde,

Stanford Üniversitesi’nden araştırmacılar, iki farklı canlının DNA’sını birleştirmenin yolunu buldular ve ilk “rekombinant DNA molekülü”nü yarattılar. yılında, genetik araştırmaları açısından bir

başka dönüm noktası yaşandı. California’da düzenlenen bir konferansta, kimi araştırmacılar bu yeni teknolojinin güvenirliği sağlanana kadar genetik araştırmalarının dondurulmasını önerdiler. Ancak, konferansta, genetik araştırmalarının sürdürülmesine ve bütün rekombinant DNA’ların ve genetik mühendisliği yöntemlerinin uygulandığı canlıların, laboratuvarlarda güvence altında tutulmasına kadar verildi. yılında, tarımda zararlılara karşı kullanılan ilaçların üreticilerinden biri olan Monsanto adlı şirket, kendi biyoteknoloji bölümünü kurdu. yılında Monsanto için çalışan araştırmacılar, gen aktarımlı ilk bitkiyi yarattılar. Bu “kanamisin” adlı bir antibiyotik maddeye karşı direnç kazandırılmış bir tütün bitkisiydi. yılında, genetik özellikleri değiştirilmiş canlıların tarımda kullanımıyla ilgili ilk tarla denemesi başlatıldı. Bu, genetik özellikleri değiştirilerek buz kristalleri oluşturması engellenen bir bakteri çeşidi içeren spreydi. “Frostban” adlı bu sprey, çilek bitkilerinin dondan

korunması için bitkilerin üzerine sıkılarak kullanılıyordu. Spreyin tarla denemeleri, California’da bir bölgede yapıldı [3]. yılında, gen aktarımlı ilk ticari ürün, “Flavr Savr” adlı domates, dalından koparıldıktan sonra DNA’sına aktarılan özel genler sayesinde tazeliğini uzun süre koruyabiliyordu [4]. Pazara sürülen ilk transgenik ürün olan uzun raf ömürlü Flavr SavrTM domatesinin pazarlama stratejilerindeki yanlışlıklar nedeniyle piyasadan kaldırıldığı söylense de asıl neden bu yeni ve bilinmez ürünün tüketiciler tarafından talep görmeyerek tercih edilmemesidir.

Genetik Mühendisliği ve Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Genetik mühendisliği, benzer olmayan organizmalar arasında tek veya daha fazla genin izole edilip, kesilip, birleştirilmesi ve aktarılması sonucu yeni bir canlının elde edilmesi çalışmalarını yapan mühendislik dalıdır. Genetik mühendisliği teknikleri kullanılarak, canlılara laboratuvar ortamında genetik yapıları olan DNA’larının insan eliyle değiştirilmesi sonucu elde edilen yeni canlı türlerine, genetiği değiştirilmiş organizmalar deniyor. GDO’lar bir başka ifade ile transgenik canlılar olarak ifade ediliyor. Transgenik canlılar, doğada kendiliğinden gelişen canlılar değildir. Genetik mühendisliği yöntemleri ile genetilk yapısı değiştirilen organizma-

ya kendisinde olmayan yeni bir özellik ekleniyor. Bu tekniğin bugün en yaygın olarak kullanımı, böcek öldürücü toksin üreten Bt (Bacillus thrungiensis) isimli bakterinin toksin üretiminden sorumlu Cry adı verilen geninin bakteriden izole edilerek, mısır veya soya gibi türlere eklenmesi ile elde ediliyor. Aktarım yapılmış mısır veya soya doğalında kendi yapılarında bulunmayan bir geni taşıyor ve bu gen bakterinin yaptığı iş olan böceklerde mide zehirlenmesine neden olan toksini üretiyor. Genetiği değiştirilmiş organizmalar veya diğer bir ifade ile transgenik ürünler, virüsler, bakteriler, hayvanlar veya bitkilerden genler içerirler. Örneğin; 22Kutuplarda yaşayan bir tür balıktan izole edilen anti-freeze (yani bitki dokularında donmayı engelleyen) geni domates ve çilek gibi bitkilere aktarılarak soğuğa dirençli genetiği değiştirilmiş domatesler ve çilekler geliştirilmiştir. 22Biosteel adı altında üretilmiş olan % biyoçözünür iplik, örümceklerin ağ üreten

geninin izole edilerek keçinin süt bezlerine aktarılması ile elde edilmiştir. Keçiden sağım yapıldığında süt yerine bu biyoçözünür iplik aktığı görülmüştür [5]. Bu biyoçözünür iplik işlenmiş ve elde edilen kumaş benzeri parçanın kurşun geçirmeyecek kadar güçlü ve esnek olduğu görülmüştür. Amerika’nın bu teknolojiyi kendi savunma sanayisinde kullanacak olması öngörülebilir bir durumdur.

Geleneksel Islah ile GDO’ların Farkı Nedir? Geleneksel ıslahtaki bütün genetik müdahaleler veya değişimler tür içi, yani akraba türler veya cinsler arasında olmaktadır. Genetiği değiştirilmiş organizmalarla yapılan türler arası gen aktarımı sadece akraba türler ile kısıtlı değildir. İki canlı arasında da gen aktarımı yapılabilmektedir. Balıktan izole edilen bir gen çileğe aktarılabilir. Geleneksel ıslah çalışmalarında belli bir hastalığa karşı dirençli ya da belli koşullara dayanıklı bitki çeşitleri üretmek amaçlanır. Yeni bitki türleri elde

37

Vektör DNA’sı ve içine eklenen DNA parçasının oluşturduğu yeni DNA molekülüne Rekombinant DNA adı verilmektedir. Daha sonra bu molekül konak hücreye aktarılarak çok fazla miktarda üretimi sağlanır [7].

Bitkilere Gen Aktarımı Nasıl Yapılıyor?

etmek için araştırmacılar, seçim yapmadan önce, birbirine akraba olan farklı çeşitleri izleyip özelliklerini kaydederler. İstenen özelliklere sahip bitkiler, farklı çeşitlerin çaprazlanıp ortaya çıkan ürünlerin izlenmesi, daha sonra birçok kez yeniden çaprazlanma ve seçme yapılmasıyla elde edilir ve uzun soluklu bir çaba gereklidir. Gen aktarımında ise istenen özellikleri kodladığı belirlenen bir gen, bir başka canlıdan alınarak, özellikleri değiştirilmek istenen bitkiye aktarılır. Bu gen, bambaşka bir canlıdan, bir balık ya da bir bakteriden bile alınmış olabilir [1].

Gen Aktarımı Nedir? Bir canlının genetik özelliklerinin, canlının DNA’sının belli bir bölümünde değişiklik yapılarak, kesilerek, parçalanarak, eklene-

38

rek vb. başka bir canlı türüne aktarılarak yapılan değişime gen aktarımı denir. yılında, bilim insanları DNA molekülünün yapısını keşfettiler. yılındaysa, DNA’yı parçalara ayırıp bu parçaları birbirine eklemeye yarayan bir yöntem bulundu [6]. Bu yönteme “Rekombinant DNA” adı verildi. Rekombinant DNA teknolojisinin keşfi bir canlının DNA’sının başka bir canlıya aktarılmasına olanak tanıdı.

Rekombinant DNA’nın Üretimi Rekombinant DNA teknolojisinin esası çalışılan organizmadan izole edilen DNA’nın ilgili parçasının restiriksiyon adı verilen bir enzim ile kesildikten sonra bakteri plazmidleri gibi, kendisi çoğalabilen bir taşıyıcı DNA (vektör) içine entegre edilmesidir.

Bitkilerdeki verim kayıplarına neden olan hastalık, zararlı ve yabancı otlara karşı dayanıklı bitki üretimi prensibine dayanan genetiği değiştirilmiş bitkilerde günümüzde piyasa için geliştirilen ticari çeşitler: 22Lepidoptera familyasına ait böceklere dayanıklılık kazandırılan Bt geni aktarımı 22Glyphosate isimli seçici olmayan sistemik herbisite (yabani ot öldürücü) karşı dayanıklılık geni aktarımı Bitkilere gen aktarımında ticari olarak kullanılan iki yöntemden biri böceklere dayanıklılık, diğeri herbisitlere dayanıklılıktır.

Herbisitlere Dayanıklı Kültür Bitkisi Nasıl Elde Ediliyor? Glisofat (glyphosate) az miktarda kullanıldığında bile oldukça etkin bir yabani ot öldürücüdür. Seçici değildir. Bu sebeple uygulandığı alandaki tüm bitkileri öldürebilmektedir. Bu herbisit kısaca EPSP sentaz olarak adlandırılan bir amino asit sentez enziminin etkisini önlemektedir. EPSP sentez geninin üretimi artırıldığında glyphosate herbisiti-

ne direnç sağlanmaktadır. EPSP sentaz gen dizisi bir bitki virüs promotorunun ardına eklenmiştir. Bu gen, Agrobacterium vektörü aracılığıyla kültür bitkilerine aktarılmıştır. Bu geni taşıyan transgenik bitki glifosat herbisiti uygulamasından etkilenmezken, bu geni taşımayan bitkiler aynı türde olsalar bile herbisit ile kontrol edilebilmektedir [7]. Glisofata dayanıklı GDO’lu kültür bitkisini arazimize ektiğimizde yabani otlardan kurtulmak amacıyla kullanacağımız glifosat etken maddeli herbisit uygulamasından sonra arazideki tüm yabani otlar ölürken dayanıklılık kazandırılmış kültür bitkimiz zarar görmeden yaşamaya devam edebilecektir.

Böceklere Dayanıklı Kültür Bitkisi Nasıl Elde Ediliyor? Böceklere karşı dirençli gen aktarımlı bitkiler, Bacillus thrungiensis bakterisine ait bir gen taşıyorlar. Bu gen, bitkinin hücrelerine, ekinlere zarar veren böcekler için zehirli olan ancak başka canlılara zarar vermeyen bir madde üretmesi emrini veriyor. Bt bakterisi doğada, belli böcekler için zehirli ancak arılar gibi başka canlılara zarar verme-

yen bir protein üretir. Bakteriden bu proteinin üretilmesinden sorumlu gen alınıyor (izole ediliyor), mısır bitkisine ait bir hücreye aktarılıyor. Bitkiye aktarılmak istenen genle birlikte, aktarılacak genin hücreye kesin olarak girdiğini anlayabilmek için bir “işaret” geni bitkinin hücrelerine sokuluyor, Bu işaret geni de genellikle, hücrelerde antibiyotiğe karşı direnç sağlayan bir gen oluyor. Gen aktarımının hangi hücrelerde başarılı olduğunu görmek için bu hücrelere antibiyotik veriliyor. Aktarımın başarılı olduğu hücreler, antibiyotiğe direnç genini de aldıkları için ölmüyorlar. Aktarımın başarısız olduğu hücrelerse, antibiyotik verilince ölüyorlar. Gen aktarımı başarılı olmuş bitkiler ve onların tohumlarından çıkan yeni bitkiler, hücrelerinde Bt bakterisinin zehirli

İlaç kullanımını azaltmak için GDO’lu tohum üreten şirketlerin aynı zamanda zirai ilaç üreten şirketler olması veya bu şirketleri satın alan tekeller olması tesadüfi değildir.

proteinini üretiyorlar. Bu zehir, bitkiye zararlı böcekler üzerinde öldürücü etki yapıyor [1]. Gen aktarımlı bitki olarak en çok mısır ve soya tercih ediliyor. GDO’lu mısır Bt’nin toksin üreten Cry genini kendisinde barındırdığı için kendi toksinini kendisi üretmektedir. Mısırda zarara neden olan mısır kurdu, mısırdan beslenmeye başladığı zaman bu toksin kurtta mide zehirlenmesine neden olmakta ve ölüm meydana gelmektedir. Yapılan uygulamalar kimyasal ilaç kullanımını azaltmayı hedefleyen uygulamalar olarak gösterilerek halk kandırılmaya çalışılsa bile durum hiç de böyle değildir. İlaç kullanımlarını azaltmak için GDO’lu tohum üreten şirketlerin aynı zamanda zirai ilaç üreten şirketler olması veya bu şirketleri satın alan tekeller olması tesadüfi değildir. GDO’lu üretilen ürünlerin endüstriyel tarım ürünleri olması da tesadüfi değildir. GDO’lu gıdalar arasında en yaygın olanları; mısır, soya, kolza (kanola) ve pamuktur. Bu ürünler dünyadaki GDO ticaretinin %99’unu oluşturmaktadır. Neden mısırda ve soyada GDO çalışılıyor da portakalda çalışılmıyor dersiniz? Birinci ve en

39

güçlü neden; hem mısırın, hem de soyanın hayvancılık sektöründe hayvan yemi olarak ciddi bir yer tutmasıdır. Diğer neden ise özellikle mısırın, bugün çocuk mamasından, gofrete kadar yüzlerce ürünün içerisinde yerini almasıdır. GDO üretiminin % 85’i dört ülkede (ABD, Kanada, Arjantin ve Brezilya) gerçekleştiriliyor. Bu ülkeler içerisinde halkların düşmanı olan ABD’nin başı çekiyor olması da tesadüfi değildir. ABD’li emperyalist şirketler başta olmak üzere bugün ülkemiz dahil dünyadaki tarım ve gıda politikalarını sadece kendi lehlerine düzenlemeye çalışan tekeller geliştirdikleri ve vaat ettikleri ile ne halklara ne de ekosisteme fayda sağlayamaz, çözüm olamazlar. Tekellerin amacı ülkelerin gıda bağımsızlıklarını da ellerine almaktır. Canlılığın temeli olan tohumu ele geçirmek ve kendi isteklerine göre yönetmektir. Her sene üreticiyi kendilerinden tohum almaya bağımlı hale getirmektir. Ülkelerin kendilerine has biyoçeşitliliklerini yok etmektir. Amaçları; karlarına daha fazla kar, sömürülerine bir de gıda alanından daha fazlasını eklemektir. Çünkü emperyalistler güzel olan her şeye düşmanlardır. Ancak biz biliyoruz ki üzerinde yaşadığımız Anadolu bereketlidir. Rengarenktir, kültür doludur, çeşitlilik doludur. Bilgeliktir Anadolu. Bu bereketli topraklarda yıllardır yetişen gıdalardır bizim ihtiyacımız olan. Bilge köylüden öğreneceğimiz kollektif üretim-

40

Emperyalist tekellerin amacı ülkelerin gıda bağımsızlıklarını da ellerine almaktır. Canlılığın temeli olan tohumu ele geçirmek ve kendi isteklerine göre yönetmektir. Her sene üreticiyi kendilerinden tohum almaya bağımlı hale getirmektir. Ülkelerin kendilerine has biyoçeşitliliklerini yok etmektir. Amaçları; karlarına daha fazla kar, sömürülerine bir de gıda alanından daha fazlasını eklemektir. Ancak üzerinde yaşadığımız Anadolu toprağı bereketlidir. Bu bereketli topraklarda yıllardır yetişen gıdalardır bizim ihtiyacımız olan. Bilge köylüden öğreneceğimiz kollektif üretimdir ihtiyacımız olan. Halkın kendi kendisine yetecek gıdasını kendisinin üretmesidir esas olan. dir ihtiyacımız olan. Halkın kendi kendisine yetecek gıdasını kendisinin üretmesidir esas olan. Bu sebeplerle alternatifsiz değiliz. Emperyalist tekellerin çare olarak önümüze sundukları bizlere ve dünya halklarına çare olamaz. Çare bu tekeller ile mücadele

etmektir. Tohumumuza, toprağımıza sahip çıkmaktır. Halk bahçeleri kurarak buralarda üretimler yapmaktır. tohum ambarları ile yerel çeşitlerimizi korumaktır. Kimyasal gübreler kullanmak yerine organik gübreler üretmektir. Yerellerde kollektif çiftlikler kurarak üretime geçmektir. Yazımızın ikinci bölümünde Dünya’daki ve Türkiye’deki GDO ürünlerinin üretimleri, mevzuatlardaki uygulamalar, biyogüvenlik protokolleri gibi GDO’ların günlük hayatımıza nasıl sessiz sedasız sokulmaya çalışacağını anlatacağız. Kaynaklar: [1] Zülal, A., Gen Aktarımlı Tarım Ürünleri, Bilim ve Teknik Dergisi, Mayıs , sayı; , s. 38 [2] Ranere AJ, Piperno DR, Holst I, Iriarte J, Dickau R (), “The cultural and chronological context of early Holocene maize and squash domestication in the Central Balsas River Valley, Mexico”, Proc Natl Acad Sci USA – [3] Steven E. Lindow, Deane C. Arny, Christen D. Upper “Bacterial Ice Nucleation: A Factor in Frost Injury to Plants” [4] Redenbaugh, Keith, Bill Hiatt, Belinda Martineau, Matthew Kramer, Ray Sheehy, Rick Sanders, Cathy Houck and Don Emlay (). “Safety Assessment of Genetically Engineered Fruits and Vegetables: A Case Study of the Flavr Savr Tomato”. CRC Press. s. [5] Anthoula Lazaris et al., “Spider Silk Fibers Spun from Soluble Recombinant Silk Produced in Mammalian Cells”, Science , () [6] Peter Walter; Alberts, Bruce; Johnson, Alexander S.; Lewis, Julian; Raff, Martin C.; Roberts, Keith (). Molecular Biology of the Cell (5th edition, Extended version) [7] Sozen, E., Yıldırım, A., ve diğerleri, “Rekombinant DNA Teknolojisi”, Moleküler Biyoloji, Nobel Yayınları, s.

MANTAR ÜRETİMİNİ NEDEN İSTİYOR, DESTEKLİYORUZ?

Tüm dünya üzerinde binlerce çeşidi bulunan mantar, besin değeri yüksek bir gıdadır. Özellikle protein ve demir bakımından oldukça zengin bir besin olan mantarda; A, B,C, P, D ve K vitaminleri ile kalsiyum, potasyum, fosfor, folik asit, selenyum, bakır ve çinko da bulunmaktadır. Aynı zamanda Bağışıklık sistemini güçlendirmeye olumlu etkisi olan mantar, bedensel ve zihinsel gelişimi de destekler. Mantarın yağ oranı çok düşüktür. Bu sebeple diyet menüle-

rinde sıklıkla kullanılır. Sindirim sistemini düzenleyerek hazmı kolaylaştırır. Cildin korunmasına yardım eder. Önemli bir antioksidandır. Şeker hastalığında kullanılır. Birçok kanser türüne karşı koruma sağlar. Özellikle mide kanserine karşı büyük faydası vardır. Tümörlerin büyüyerek yayılmasını engellemeye yardım eder. Hasar gören hücrelerin yenilenmesine yardım eder. İstiridye mantarı, anemi tedavisinde kullanılır. Mantar, %90’a yakın su içerir.

İçinde çok az miktarda karbonhidrat ve yağ bulunması nedeniyle gr taze mantar yendiği zaman kalori vermektedir. Dokuların yara aldığında hücrelerin kendini kolay tamir etmesine yardım eder. Kemik ve dişleri güçlendirir. Kolesterolü düzenlemeye, dengeye getirmeye yardım eder. Kalp ve damar hastalarına tavsiye edilen yiyeceklerin başında gelmektedir. Kan basıncını kontrol altında tutmaya yardım eder. Yüksek tansiyonu olanlar her yemeği, her yiyeceği yiyemiyorlar. Yüksek tansiyonu olan kişiler de korkmadan mantar tüketebilir. Tiroid bezlerine karşı koruma sağlaması da mantarın faydaları arasındadır. Mantar aynı zamanda iyi bir lif kaynağıdır. Bu sebeple bağırsakları rahatlatması da mantarın faydaları arasındadır. Tokluk hissi uyandırır. Yarattığı tokluk hissi sayesinde kolay acıkmamanızı ve az yemek yemenizi sağlar. Alzheimer hastalığı için de fayda sağlar.

41

Mantarda bulunan protein miktarı türe göre değişmekle beraber gr mantarda gr’dır. Mantar proteinin %70’i hazmolabilir niteliktedir. Ayrıca vücutta bu protein depolanmaz, günlük olarak kullanılır. Hayvansal proteinin ancak %’ı sindirilebilir. Özellikle etle alınan protein fazlası vücutta depolanmaya başlayarak birikir. Protein birikmesi özellikle kalp ve damar hastalıkları olan kişiler için sakıncalıdır. Mantar çok hızlı bir şekilde yetişir. Hasat süresi gündür. Yılda 4 kez hasadı yapılabilir. Bir metrekarelik bir alandan kg mantar almak mümkündür. kg ağırlığındaki bir torbadan takriben kg ürün alınır. Bir aile kendi evinde yetiştirip, kendi yemeklik mantarını üretebilir. Ekmek için tarla gerekmez; bodrum katlarda, garajda, bir odada, bir evde.. Nemli her ortamda yetiştirilebilir. Birçok farklı yemeği, sotesi, çorbası yapılan mantar, krep gibi yiyeceklerin içine de ilave edilerek harika tatlar oluşturur. Çok kısa sürede pişmesi ve pratik olması sebebiyle de, yemeklere ilave edilerek kolayca pişirilebilir. Özellikle yaz aylarında soğan, biber ve domates ile birleştirilerek enfes sulu yemeği yapılabilir. Mantar üretmek istiyoruz; çünkü halkın açlık sorununa basit ve besleyici çözümlerimiz olsun istiyoruz. Mantar belirli yöreler hariç bizim mutfak kültürümüzde çok yaygın olmamasına rağmen; birçok yöremizde

42

mutfağına girmiştir. Örneğin Dersim’in kendine has bir mantar türü (kunkor) vardır. Burada mantarı kurutarak da kullanırlar. Halkımız et alamıyor ama proteini mantardan karşılayabilir. Filistin’de özellikle hamile kadınlar için mantar üretimi yapılmıştır. Mantarın kadınların bebeklerini emzirmesi için çok faydası vardır. Filistin’de hamile kadınlar, bunu bilerek bol miktarda mantar tüketmişlerdir.. Biz mantar üretimini öğrenerek, halkımıza öğretmek istiyoruz. Evlerde yaygın hale getirmek istiyoruz. halkımız açlık ve yoksullukla karşı karşıya. Yeterli ve sağlıklı beslenme gibi çok çok önemli bir sorunu var. Biz de bu soruna alternatif çözümler üretmek istiyoruz. Üreteceğiz de Öncelikle yoksul mahallelerde bunu yapacağız. En yoksullara gideceğiz ve onların beslenme sorunlarına çözümler arayacağız. Mantar üretiminin buna geçici de olsa bir çözüm olacağını düşünüyoruz. Masraflı bir iş değil mantar üretimi. Güneş gerektirmiyor. Uygun ısı koşulu istiyor, nem istiyor. Bu konuda daha önce rüzgar türbini üreten insanlarımıza gidip onlardan öğrendiğimiz gibi, mantar üretim yapan halkımıza da gidecek, onlardan öğreneceğiz. Mantar üretimi noktasında bazı uyarılarımız da olacak. Aşağıda bunlardan bazıları yer alıyor. Bu konuya ilerleyen sayılarımızda daha çok yer vereceğiz elbette 22Mantar yetiştiriciliğinin olmazsa olmazı sonbahar hava-

sının yaratılmasıdır. Yani güneş ışığı almayan, rutubetli, nemli bir ortam yaratılması gereklidir. Bu ortam; klima, nemlendirme, ışıklandırma, havalandırma sisteminin kurulması ile sağlanabilir. 22Misel denilen mantar tohumlarının bulunması ve ekilmesi önemlidir. Hangi mantar yetiştirilecekse o mantarın miselinin ekilmesi gereklidir. İstiridye mantarı olarak geçen ancak halk arasında ağaç mantarı, kayın, kavak, ürgen mantarı olarak da bilinen mantar, beyaz şapkalı mantarlara göre hem daha dayanıklı hem de daha lezzetlidir. İstiridye mantarının tadı kuzu eti tadındadır. 22Mantar miselleri yani tohumları toprağa değil, kompost adı verdiğimiz bitki artıklarından elde edilen yerlere ekilir. Kompost olarak genelde saman kullanılsa da en iyi başarı pamuktan elde edilir. 22Beyaz mantar dayanıksız bir mantar olduğu için küflenmenin üretime zarar vermesini engellemek için ciddi bir ilaçlama yapılır. Özellikle formaldehit kullanımı yaygındır. Formaldehitin koklanması bile uzun vadede ciddi rahatsızlıkların temelini oluşturacaktır. Mantar yetiştiriciliğinde kullanılan kimyasal miktarının fazla olmasından kaynaklı dikkat edilmesi gereklidir. Bu uyarıların dikkate alınması sağlığımız açısından da çok önemlidir diyor, açlığın olmadığı bir dünya yaratacağımıza olan inancımızı bir kez daha belirtiyoruz..

KENDİ İÇME SUYUMUZU ARITIYORUZ Karl Marx, çevre ve kapitalizm ilişkisini tanımlarken kısaca “Kapitalizm gölgesini satamadığı ağacı keser” diyerek durumu çok kısa bir şekilde özetlemiştir. Günümüzde kapitalizm için her şey meta, her şey bir kar amacıdır. İnsanın yaşaması, hayatta kalabilmesi için gereken en temel ihtiyaç olan temiz su ise bu sistem tarafından çok önemli bir meta haline getirilmiştir. Sanayinin gelişmesi, üretimin artmasıyla kaynak sular kullanılmaya başlamış ve atıksular oluşup desarjları derelere, nehirlere, denizlere verilmiştir. Pek çok canlının (insanlarında) mevcut içme suyu kaynakları tahrip edilmiştir. Tabiî ki kapitalizm boş durmamış, insanların en doğal hakkı olan suları arıtmış ve bir hizmet adı altında devlet kurumları aracılığıyla satmaya başlamıştır. Dikkat ederseniz eğer ödediğiniz su faturalarında

enerji komitesi

su tüketim bedeli, çevre temizlik vergisi, bakım ücreti, tamir ücreti, kesme-açma, ve atıksu bedeli bulunmaktadır. Yani kapitalistler hakkımız olan suları kirletip, ardından belediyeler aracılığıyla belirlenen kriterlere “uygun” bir şekilde arıtarak evlere şebekeler bağlamıştır. Yani kısacası temiz suya erişebilmek için bir bedel ödemek zorunda bırakılıyoruz. Ancak, tüm bu bedellere rağmen evimize ulaşan su ya içilebilir değil ya da öyle olmadığına inandırılıyoruz. Böylece kapitalistler su gibi hayati bir ihtiyacımızı bir meta haline dönüştürüp suları şişeleyip bize satmakta ya da arıtma cihazları pazarlamaktadır. Çünkü en temel ihtiyacımız olan suyun içilebilir düzeyde olması gereklidir. Kapitalistler kendi ürünleri olan şişelenmiş suyun çeşme suyundan daha sağlıklı ve temiz olduğunu söyleyerek yıllarca

yalan söylemişlerdir. Birçok ülkede yapılan analizlerde şişelenmiş suyun çeşmeden akan sudan daha kirli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kaldı ki ülkemizde suların şişelendiği plastik şişeler doğru muhafaza edilmemekte, çeşme suları şişelenip satılmakta, damacanaların pompalarının temizliği kontrol edilmemekte ve daha temiz su içelim derken daha kirli sulara daha çok para verip kendimizi hasta etmekteyiz. Artıma cihazları ise ya çok pahalı ya da birçoğu merdiven altı ürünü olup, işlevsiz cihazlardır ve halkımıza ucuz arıtma cihazı olarak satılmaktadır. Ayrıca, arıtma cihazlarının belirli periyotlarla bakımlarının yapılması gerekmektedir, mesela filtrelerin değişmesi gibi. Ancak bu filtreler çok pahalı olduğu için ve gerekli periyotlar takip edilmediğinden filtreler değiş-

43

tirilmemekte ve arıtma cihazları işlevsizleşmekte, çeşmeden gelen suyu daha da kirletebilmektedirler. Temiz suya erişim en doğal hakkımızdır. Alınan vergilerle, su faturalarıyla çeşmelerinden akan suları gönül rahatlığıyla içilebilmeliyiz. Ancak, ülkemizde alt yapı sektörü diğer sektörler gibi kar getirmediğinden, gösterişli ve şatafatlı olmayışından her zaman 3. 5. sıraya atılmış önemsenmemiş, ucuza kaçılmıştır. Ömürlük borular kullanılmıyor, eskimiş borular değiştirilmiyor ve iletim hatlarında yaklaşık %80’lere varan kayıp yaşanıyor. İçme suyu için kullanılan barajların su kalitesi gün be gün değişiyor. İçme suyu arıtma tesisleri ise bu değişime göre revize edilmediğinde arıtma konusunda yetersiz kalıyor. Bu

44

sebepten çeşmelerimizden akan sular içilebilir su standartlarına ulaşamıyor. Temiz ve sağlıklı suya erişebilmek için istesek de istemesek de belediyelere vergilerimizi ödüyoruz. Belediyeler bu sebeple bize içme suyu standartlarına uygun su iletmek zorundadırlar. Bu sebeple, çeşmelerimizden akan su sağlıklı olmadığında şikayette bulunup hakkımızı her zaman aramamız gerekir. Ancak bu sistemde sistemin maşası olan bu kurumlardan bir çözüm beklemek malesefki her zaman çözüm olamıyor. Bu sebeple içme suyu problemimizi bu sisteme bağlı kalmadan kendimiz çözebiliriz. Tıpkı barınma sorunu yaşayan halkımız kendi evini kendi kurduğu, içme suyu hattını kendi döşediği, elektrik hattını kendi çektiği gibi.

Halkımız temiz içme suyunu kendisinin elde edebileceğini biliyoruz ve bizler halkın mühendis mimarları olarak onlara öncülük edip temiz su problemimizi enerji sorunumuzu çözebildiğimize inandığımız gibi çözebileceğimize inanıyoruz. Bu sebepten yoksul mahallere çeşmeler kuruyoruz.

Çeşmelere

şebek

suyu bağlanacaktır ancak her bir çeşmemize arıtma cihazımı kendimiz yapacağız. Bakımlarını filtre değişimlerini takip edeceğiz. Yoksul halkımızın temiz su ihtiyacınız ucuz ve güvenilir bir yolla sağlayacağız. Bu sebepten kendi arıtma cihazlarımızı kendimiz üretiyoruz. Gelin hep birlikte bu sorunu birlikte çözelim, kendi arıtma cihazlarımızı yapalım!

BİLİME İDEALİST YAKLAŞIM VE TÜBİTAK İnsan yeryüzünde ortaya çıktığı günden itibaren yaşadığı doğayı anlama çabası içerisinde olmuştur. Bu çabanın sonucu olarak elde ettiği çeşitli bilgileri kendi ihtiyaçlarının giderilmesinde ve yeni bilgilerin üretilmesinde başarılı bir şekilde kullanabilmiştir. İnsanlığın gelişiminde iki temel bilgi üretimi yaklaşımı görmekteyiz. Bunlardan birincisi; “yeni bir şey bulmuyoruz aslında, var olanı açığa çıkarıyoruz” şeklinde özetlenebilecek idealist yaklaşımdır. Bu yaklaşımın temsilcilerine göre ruhumuzda doğuştan bilgiler bulunur ve bu bilgiler dış dünyadan elde edilmiş olamazlar; çünkü dış dünya böyle bir içeriğe sahip olamaz. İkinci bilgi üretim süreci ise her şeyin maddeden oluştuğunu ve bilinç de dahil olmak üzere bütün her şeyin maddi etkileşimler sonucu oluştuğunu öne süren, ön kabul olan hiç-

bir metafiziksel kavramı kabul etmeyen materyalist yaklaşımdır. Materyalist yaklaşımın savunucularına göre bütün önermeler gözlem ve deneylerle doğrulanmalıdır. Bilim alanında bu iki yaklaşımın en şiddetli çatışması Rönesans döneminde gerçekleşmiştir. Materyalist bilim yaklaşımının bu mücadeleyi kazanmasıyla beraber gözlem ve deneyi esas alan inceleme tekniği günümüz bilimsel çalışmaların ana karakterini oluşturmuştur. İdealist bakış açısı bu süre zarfında boş durmamış, yeri geldiğinde ulaşılan bilgileri kendine mal etmeye çalışarak çeşitli dini metinlerde ya da kutsal kitaplarda bu bilgilerin yer aldığını öne sürmüştür. Bunu yapamadığı zamanlarda ise bilimin ana dayanaklarından pozitivizm ve determinizm kavramlarını ihlal etme yolunu seçmiştir. Pozitivizm; bilimsel sorgunun,

bir dış kaynaktan gelen nihai sebepleri aramayan, doğrudan gözleme açık olan gerçekler arasındaki ilişkilerle sınırlı olduğunu söyleyen görüştür. [1] Determinizm ise şöyle özetlenebilir: “Evrende bir düzen vardır ve nedenler-sonuçlar bu düzen içerisinde işler. Bu düzen çözüldüğünde nedenler ve sonuçlar açıklanıp daha sonra gelişecek olayların bilgisini elde etmek mümkün olacaktır.” [2] “Bilim; doğruyu değil, en doğruyu arar” sözü, bilimsel uğraşıyı güzel bir şekilde tanımlamaktadır. Doğada bir olayı gözlemlediğimizde “neden-nasıl bu şekilde oluyor” sorusunu sorarız. Bu sorulara verdiğimiz cevaplar bizi öncelikle bilimsel yöntemde olaylar arasında ilişkiler kurmak ve olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan varsayım (hipotez) olarak adlandırılan önermelere ulaştırır. Bilimsel bir ifadenin hipotez

45

kabul edilebilmesi için sınanabilmesi gerekir. Deney ve testler sonucunda “sürekli olarak” varsayılan sonucu veren hipotezler, teori (kuram) olarak adlandırılırlar. Bilimsel bilginin sürekli olarak bir teste tutulması, içerisinde hatalı olanların ayıklanması ve yeni bilgilere ulaşılabilmesini sağlamaktadır. “Yapılan her araştırma veya bilimsel olduğu iddiasındaki her çalışma bilimsel midir?” sorusunu cevabı “hayır”dır. Eğer çalışmanızda incelediğiniz olayın gerçekleşmesinin sebebini ilahi bir güce dayandırırsanız bilimin pozitivizm yönünü ihmal ediyorsunuzdur. İncelemede nedenleri ve sonuçları açıklayabiliyorken daha sonra gelişecek olayların bilgisinin elde edilmesinde bir belirsizliğin var olacağını söylüyorsanız bu seferde bilimin Determinizm ilkesini çiğniyorsunuz demektir. Bu iki ilkeyi es geçerek ulaştığınız bilginin bilimsel bir bilgi olmaktan ziyade felsefi bir bilgi olduğunu söylemek gerekir. Tanrının tüm canlıları bir seferde ve mükemmel olarak yarattığı görüşüne sahip bir eğitim modelinin evrim teorisini içermesi ve insanları her konuda çalışmaya teşvik etmesi mümkün değildir. Sanayi devrimi ile beraber mevcut teknolojiyi kullanabilecek eğitimli insan gücüne olan ihtiyaç artmıştır. Bilimsel bir altyapısı olmayan insanların teknolojiyi kullanmalarının zorluğunu fark eden devletler eğitimdeki teolojik öğelere savaş açmışlardır. Bu öğeleri etkisiz-

46

Doğada bir olayı gözlemlediğimizde “neden, nasıl bu şekilde oluyor” sorusunu sorarız. Bu sorulara verdiğimiz cevaplar, bizi öncelikle bilimsel yöntemde olaylar arasında ilişkiler kurmak ve olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan varsayım (hipotez) olarak adlandırılan önermelere ulaştırır. Bilimsel bir ifadenin hipotez kabul edilebilmesi için sınanabilmesi gerekir. Deney ve testler sonucunda “sürekli olarak” varsayılan sonucu veren hipotezler, teori (kuram) olarak adlandırılırlar. Bilimsel bilginin sürekli olarak bir teste tutulması, içerisinde hatalı olanların ayıklanması ve yeni bilgilere ulaşılabilmesini sağlamaktadır. leştirebildikleri oranda başarılı olmuşlardır. Bu zorunluluk sonucunda eğitim müfredatları, o güne kadar ulaşılan bilimsel bilgi birikimini içerecek şekilde yeniden düzenlenmiştir. Belirli bir grubun tekelinde olan bilim ve sanat faaliyetleri eğitim ve öğretimin zorunlu hale getirilmesi

ile beraber geniş halk kesimlerine ulaşabilmiştir. Demokrat Parti tarafından yılında kapatılıncaya kadar çalışmalarını yürüten Köy Enstitüleri teknik bilgiyi ve sanatı halka ulaştırmada başarılı olabilmiştir. Bu kurumun kapatılmasından sonra ülkemizde benzer bir görevi üstlenecek TÜBİTAK, Türkiye’nin planlı ekonomi dönemine geçişiyle birlikte, 24 Temmuz tarih ve sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren, 17 Temmuz tarihli sayılı kanun ile kurulmuştur. Başlangıçtaki misyonu bilimsel araştırmaları ve genç bilim insanlarını desteklemek iken, bugün bünyesinde barındırdığı onlarca birimle birlikte, tarım politikalarının yönlendirilmesinden, Ar-Ge projelerinin desteklenmesine kadar farklı alanları kapsayan bir misyona sahip olmuştur. [3] TÜBİTAK, kuruluşundan AKP’nin iktidara geldiği yılına kadarki çalışmalarında ve desteklemelerinde her ne kadar eleştirilebilir olsa da gelişmiş ülkelerdeki bilimsel ilerlemeyi takip etmeye çalışmıştır. AKP ise iktidarını sağlamlaştırmanın yolunu halkımızın bilgisizleştirilmesinde görmüş ve buna yönelik adımlar atmıştır. Günümüzde bu politikasından vazgeçmiş değildir. Türkiye’de bilim adına bir şeyler yapmaya çalışan üniversiteleri, enstitüleri, akademileri itibarsızlaştırmaya çalışmakla yetinmeyen AKP, pervasız bir kadrolaşmayla beraber bu kurumlarımızın içerisini boşaltmaya başlamıştır. Bu saldırıdan

TÜBİTAK da payını almıştır. Her yıl ortaöğretim öğrencilerini bilimsel alanlarda çalışmaya teşvik etmek amacıyla “Araştırma Projeleri Yarışması” düzenlenmektedir. yılına geldiğimizde yarışmaya bilgisayar, biyoloji, coğrafya, değerler eğitimi, fizik, kimya, matematik, psikoloji, sosyoloji, Türk dili ve edebiyatı, teknolojik tasarım ve tarih alanlarında başvuru kabul edildiğini görmekteyiz. Yönetici kadrosuna AKP’lilerin getirildiği bu kurumun düzenlediği yarışmalarda yarışan ve/ veya ödül alan projelerin konuları ve içeriği anlamında gazetelere, karikatür dergilerine konu olmaya başladı. Ortaöğretim öğrencilerini bilimsel araştırma ve çalışmalara teşvik etmek amacı ile düzenlenen bu proje yarışmalarında son yıllarda ödül alan projelere bir göz atalım. yılında tarih dalında ödül alan projeler şöyle: “Tayland’da Osmanlı İzleri”, “Milli Birlik ve Beraberliği Çanakkale Ruhu ile Yakalamak”, “Tarih Sahnesinin Bilinmeyen Yüzleri: Kubbetü’l İslam’da Babalar”. yılında ise “değerler eğitimi” isimli bir dal da ödül verilen kategoriler arasına eklenmiş. Bu kategoride sunulmaya değer projeler olarak finale kalanlar ise şunlar: “Cuma Namazının Sosyalleşmeye ve Toplumsallaşmaya Etkisi: Şarkikaraağaç İlçesi Örneği”, “Tebessüm ve Selamın Temiz Dünyalara Etkisinin Araştırılması”, “Milli Karakterlerin Çocuk ve Gençlerin Oyun ve Kırtasiye Objelerine

Bartın’daki TÜBİTAK Bilim Fuarları Sergisindeki projelerden biri: “Tatlı Kelam”

Yerleştirilmesi ile Rol Model Alınmasını Sağlamak”. Tarih dalında finale kalan projeler ise şöyle listeleniyor: “Nijer’deki Osmanlı Soyu Projesi”, “Diriliş Ertuğrul Dizisinin Analiz Edilerek Tarih Öğretimi ve Öğrenciler Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi”, “Osmanlı Geleneği Işığında Yeni Bir Maarif Sistemi ve Osmanlıca Mezar Taşlarının Okunması ve Günümüz Türkçesine Çevrilmesi ile İlgili Bir Tekno Tarih Çalışması”. Coğrafya kategorisinde “Donmak Yok Üretime Devam” başlıklı proje finale kalırken, Sosyoloji dalında ise “Medyada Gerçeklik Algısı: Güçlü Devlet, Güçlü İstihbarat” dikkat çeken finalistler arasında. [6] Yıllara göre proje isimlerinin ve içeriklerinin gittikçe bilimden uzaklaştığı açıkça görülmektedir. Bu durum Sosyal Bilimlerde daha dikkat çekici bir durumdadır. Fen Bilimlerinde durumun farklı olduğu ne yazık ki söyleyemiyoruz. Bu noktada birkaç tane projeyi bilimsel bakış açısıyla yorumlamaya çalışalım. Gazetelerde ve internet sitelerinde Küba doktorların uzun yıllar süren araştırmalarının

sonucunda kanserli hücrelerin yayılmasını engelleyen aşıyı bulmaları ile ilgili haberleri okuduktan sonra benzer bir konuda projemiz var mıdır diye düşünen arkadaşlar ne yazık ki var Tübitak “Araştırma Projeleri Yarışması”nda “Kanser Hastalığını Yenmede Dini İnancın, Duanın ve Olumlu Düşünmenin Etkisi Üzerine Bir Araştırma” başlıklı bir proje finale kalmıştır. [7] Türk Dili ve Edebiyatı alanında hazırlanmış “Tillo Evliyalarının Kerametlerinin Derlenmesi” isimli bir proje TÜBİTAK’ın Van’daki bölge sergisine davet edildi. Bazı akademisyenler tarafından bilimsel bulunmayınca halk olarak çok üzüldük. Bu üzüntümüz “EKG Önlüğü İle Mahremiyeti Korumak” adlı projenin bölge sergilerine katılmaya hak kazanması ile birazcık azaldı. Çünkü biliyorduk ki bu proje sağlık alanında çok önemli gelişmeleri de beraberinde getirecekti. [8] Modern bilim her ne kadar dua ile bitki yetiştirmeyi akıl edemese de biz ülke olarak bunu başarmış ve TÜBİTAK Bilim Fuarları Sergisinde “Tatlı Kelam” adlı bir projeyi hayata geçiriyor

47

Bingöl’de TÜBİTAK Bilim Fuarları Projesi kapsamında geliştirilen “Hacı Robot”

ve bilimsel bulgumuzu “Bir aylık çalışmanın sonunda güzel söz ve duayla bakımı yapılan bitki daha hızlı ve güzel bir gelişim gösterdi, olumsuz ifadelerin kullanıldığı bitki ise aynı bakım yapılmasına rağmen yavaş gelişim gösterdi.” şeklinde özetliyorduk. [9] Gelişmiş ülkelerin başka gezegenlere robot göndermesini imrenek izlemeyin! Robotik alanında onları kıskandıracak bir projemiz var ‘Hacı Robot’ her ne kadar belirlenen rotayı izlemese de elbet bu sorunu aşacağız. [10] Yazımızda biraz mizahi dille anlattığımz projelerin bilimsel açıdan sorunlu olduğu ortadır. Ancak bu durumun sebebinin öğrenciler olmadığı bellidir. Projelerde danışmanlık yapan eğitimcilerin yapılan bir çalışmanın hangi durumlarda bilimsel olacağını öğrencilerine öğretmiş olmalarını beklerdik. Maalesef bu olmamıştır. Hiçbir bilimsel dayanağı olmayan projeler sergilere katılabilmiş, bazıları ise ödül almıştır. TÜBİTAK jürisinin lise öğrencileri için düzenlenen bilim yarışmasına almadığı bir projede; öğrencilerin şeker hastalarının iyileşmeyen yaraları için atık yengeç ve karides kabuk-

48

larından yara bandı üretmesi ve bu projede ABD’deki Genius Olimpiyatları’nda dünya birincisi olması, jürilerin niteliğini ve TÜBİTAK’ın bilime bakışını net biçimde ortaya koymaktadır [11] Mevcut iktidarın bakış açısına uygun, içerisinde milli, dini, helal vb. kelimeleri barından projelerin maddi olarak desteklenmesi veya sergilenmesi ülkemizin bilimsel çalışmalar yaptığı ve başarılı olduğu sonucunu çıkarmayacaktır. Günümüz biliminin ilgi alanlarına merak duyan, insanlığa faydalı olan projeler üretme çabasında bir gençlik oluşturmak için öncelikle eğitim ve öğretim müferadatında dini ve bilimsel olmayan öğelerin olmaması gerekir. İncelenen olgunun sebebini ilahi bir güce dayandırmak hem bilimsel değildir hem de ciddi değildir. Gençlerimizin bilimsel bakış açısına sahip olmasında geçmiş yıllarda TÜBİTAK’ın önemli çalışmaları olmuştur. Ancak bugün, TÜBİTAK; AKP’ye şirin gözükmek amacıyla, eskiden yayınladığı dünyadaki bilimsel gelişmeleri yakından izleyen bazı kitaplarını basmaktan vazgeçmiştir. Düzenli

çıkardığı “Bilim ve Teknik” dergisinin de bilim ve teknik ile bir alakası kalmamıştır. Ülkemizde bilimsel veya teknolojik çalışmalar yapan kurumların sayısının çok az olduğunu hepimiz bilmekteyiz. Bu kurumlarımızın asli görevlerine dönebilmelerinin en önemli yolu mali ve idari özerklikten geçmektedir. Bilim; bağımsızlığın olmadığı, baskının olduğu topraklarda yeşeremez. İnsanlarımızın ve kurumlarımızın bilimsel çalışma yapmaya istekli olduğunun bilincinde olan, onları destekleyen bir toplum olmak zorundayız. Bilime merak duyan gençlerimizi bilimsel bilginin nasıl üretileceği ve kullanılacağı konusunda bilgilendirir ve çalışmalarında desteklersek dış teknolojiye olan bağımlılığımız ortadan kalkacaktır ve ülke olarak biz de insanlara faydalı bir şeyler üretmiş olacağız. Bunun başka bir yolu yoktur. Kaynaklar: [1] Pozitivizm, Vikipedi [2] Determinizm, Vikipedi [3] TÜBİTAK, Vikipedi [4] Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Kurulması Hakkında Kanun, seafoodplus.info [5] Varsayım, Vikipedi [6] TÜBİTAK’ta namazlı ecdadlı ‘bilim gelişimi’, BirGün, 11 Mayıs [7] TÜBİTAK yarışmasında “Kansere Karşı Dua” projesi, CNN Türk, 23 Mart [8] TÜBİTAK bu projeyi kabul etti: ‘Tillo Evliyalarının Kerametleri’, soL Haber, 17 Nisan [9] “İmam hatipte TÜBİTAK sergisi: Duayla yetiştirilen bitki projesi”, soL Haber, 25 Mayıs [10] Ortaokul öğrencilerinden proje: ‘Hacı Robot’, BirGün, 25 Mayıs [11] TÜBİTAK’ın beğenmediği proje dünya birincisi oldu, Hürriyet, 26 Haziran

EMPERYALİZMİN YENİ OYUNCAĞI:

Temmuz ayının başında bir oyun piyasaya çıktı. Adı Pokemon Go olan bu oyun, kısa süre içerisinde dünyada milyonlarca insanın akıllı telefonundan, parmaklarının ucundan düşmeyen bir bağımlılık halini aldı. 90’lı yılların ikinci yarısında televizyonlarda gösterilen Japon çizgi filmi Pokemon’u birçoğumuz hatırlıyordur. O dönemin çocuklarının en çok izlediği çizgi filmlerden biri olan Pokemon’un kart oyunu bile çıkmıştı. Bugün

ise mobil cihazlar için piyasaya sürülen Pokemon Go, çıktıktan sonraki 3 gün içinde sadece ABD’deki mobil cihazların %’sına yüklenmiş. Yine ilk 3 gün itibariyle; ABD’deki tüm Android cihaz kullananların %3’ü düzenli olarak Pokemon Go uygulamasına girmiş. Twitter içinse bu oran % Yani Pokemon Go, sadece ilk 3 günde Twitter’a yaklaşan boyutta bir çılgınlıkla oynanmış. [1] Aynı sürede; Pokemon

Go’nun dağıtımcı şirketi olan Nintendo’nun hisseleri ise %53 oranında arttı ve şirketin piyasa değeri, 9 milyar dolardan fazla yükseldi. Sonraki 2 hafta içinse piyasa değerindeki artış, 25 milyar dolardan fazla oldu. Şirketin piyasa değeri 6 Temmuz’da 17 milyar dolar iken, 19 Temmuz’da ise milyar dolar oldu. Türk Hava Yoları’nın (THY) bütçesinin milyar dolar olduğunu düşünürsek, Nintendo’nun 2 ayda 9 THY kadar büyüdüğünü görüyoruz. [2]

49

İnsanların Çılgınca Oynadığı Bu Oyun Nedir ve Nasıl Oynanır?

nı açıp, bu sayede gördüğünüz

Pokemon Go, Android ve iOS telefonlarla oynanan, gerçek zamanlı çevrimiçi bir oyun. Oyun yüklendiğinde telefonun GPS’i ve kamerası kullanılarak sizin konumunuzla birlikte gerçek dünyanın bir haritasını gösteriyor. Pokemon (Pocket monster – cep canavarı) denen yaratıklar gerçek hayata entegre ediliyor. Telefonunuzdaki uygulamayı kullanarak çevrede bulunan Pokemon’ları saptıyorsunuz. Daha sonra telefon kamerası-

sunuz. Bulunduğunuz bölgede

50

Pokemonlara “Poke Topu” ile vurarak onlara sahip olabiliyor-

Pokemon yakalıyor, yakaladığınız Pokemonları da diğer oyuncuların Pokemonlarıyla dövüştürüp takas edebiliyorsunuz. Oyun sizi dış mekanda Pokemonların en çok yaşadığı alanlara gitmeye itiyor. Doğru düzgün oynayabilmek için yerinizden kalkıp dışarı çıkmak gerekiyor. Siz elinizde telefonla ilerledikçe, oyundaki karakteriniz de ilerliyor. Çevrenizde Pokémon belirdiğinde telefonunuz titreyip sesli uyarı veriyor. Çevrenizdeki parklar, bahçeler, ibadet yerleri, göller, dereler, ormanlık alanlar vb. (Google haritalar’ın yardımıyla) oyuncular için hazine sandıkları (PokeStop) oluyor. Buralarda kendilerine lazım olan eşyaları toplayan oyuncular, kendileri gibi bu mekanlara gelen diğer oyuncularla tanışabiliyor. Oyunu diğer oyunlardan farklı kılan şey; Pokemon Go’nun artırılmış gerçeklik oyunu olması. Artırılmış gerçeklik; gerçek dünyadaki gördüklerimizin, duyduklarımızın bilgisayar tarafından üretilen ses, görüntü, grafik ve GPS verileriyle zenginleştirilerek meydana getirilen canlı, doğrudan veya dolaylı fiziksel görünümüne; kısaca gerçekliğin bilgisayar tarafından değiştirilmesi ve artırılmasına deniyor. Oyunda ise; yürürken bir Pokemona rastladığınızda, telefonunuzun kamerasını açıp o pokemonu gerçek dünyadaymış gibi görüyorsunuz. Bir başka deyişle artırılmış gerçeklik, gerçek dünya ile sanal dünya arasındaki çizgiyi bulanıklaştırıyor. Bu da Pokemon Go’nun dünyanın dört bir yanın-

da bu kadar popüler olmasının, insanların çılgınlar gibi Pokemon Go oynamasının bir başka nedeni. [3, 4]

Pokemon Go Çılgınlığına Örnekler Bugün İstanbul’da birçok park, insanların sıklıkla gittiği kafeler; bugün Pokemon Go oynayanların buluştukları noktalar olmuş durumda. metrekarelik bir alanda kişinin garip hareketler yaparak dakikalarca kendi akıllı telefonlarına gömüldüğünü, sonra da birinin bağırarak “Gürbüz Çay Bahçesi’nde PokeStop varmış” deyip de herkesin bir anda çay bahçesine doğru koştuğunu görürsek bu durumu “garipsemememiz” gerek; bilmeliyiz ki bu kişiler Pokemon Go oyuncuları ve Pokemon avlamaya çalışıyorlar… Bu yine Pokemon Go ile ilgili örneklerin en normali diyebiliriz. Ülkemizde ve dünyada çok daha ilginç hikayelere rastlıyoruz haberlerde. Biri mühendis, biri öğretmen olan iki kişinin Nişantaşı’nda Pokemon avlarken Şişli İlçe Emniyet Müdürlüğü Çocuk Büro Amirliği’nin önüne kadar gelip burada telefonlarının kameralarıyla Pokemon yakalamaya çalışırken gözaltına alınması, ODTÜ Makine Mühendisliği 1. sınıf öğrencisi bir gencin “Yargıtay’da Pokemon buldum” diyerek Yargıtay’a girmeye çalışması, bunlardan birkaçı. Ama Pokemon Go ile ilgili tüm haberler; yukarıdakiler gibi “insanların gülüncüne giden”

haberler olmuyor. Pokemon Go çılgınlığı; cinayet, hırsızlık, trafik kazası, gasp ile sonuçlanan olaylara da yol açabiliyor. İşte buna örnekler: “Amerika Birleşik Devletlerinin Florida eyaletinde, Pokemon GO oynayanlar, farkında olmadan gecenin bir yarısında farkında olmadan haneye tecavüz etti. Ev sahibi, mülküne girenlere ateş açtı.” [5] “Guatemala’da 18 yaşındaki Jerson Lopez de Leon ve 17 yaşındaki kuzeni Daniel Moises Picen pokemon yakalamak için izinsiz girdikleri evde vuruldu. Olayda Picen’in ağır yaralanırken Leon hayatını kaybetti.” [6] “New York’un Auburn bölgesinde otomobil kullanırken, akıllı telefonu ile Pokemon yakalamaya

çalışan sürücü, ölümün eşiğinden döndü. Sürücü, dikkatini kaybederek olanca hızıyla bir ağaca çarptı.” [7] “ABD’de Pokemon Go oyuncularının sıkça gittikleri yerleri belirleyen silahlı 4 kişi, ıssız noktalara gelenlerin para ve değerli eşyalarını gasp etti.” [8] “İngiltere polisi, Pokemon GO oyunu kitlesel olarak oynanmaya başladığı günlerden bu yana, oyunla ilişkili olarak ’ü aşkın cinsel saldırı, hırsızlık ve trafik kazası kayıtlara geçtiğini duyurdu. Yetkililer, bir adamın çocukları “evinde çok sayıda Pokemon olduğunu” söyleyerek kandırıp eve kapattığını, çok sayıda oyuncunun telefonlarının çalındığını, bir oyuncunun ise cinsel saldırıya uğradığını duyurdu.” [9]

51

“Japonya’da bir kamyon şoförü, Pokemon Go oynarken iki kadına çarptı ve birinin ölümüne neden oldu.” [10]

Pokemon Go - Google - CIA İlişkisi Pokemon Go’yu geliştiren Niantic firması, yılında Google’ın alt şirketi olarak kuruldu. Niantic’i kuran John Hanke, yılında Keyhole şirketini kurmuştu ve bu şirketin finansmanı, CIA’nın girişim sermayesi kolu olan In-Q-Tel fonları üzerinden gelmekteydi. [11, 12, 13] Pokemon Go, Niantic şirketinin ilk artırılmış gerçeklik oyunu değil. Daha öncesinde de yılında Ingress isimli bir artırılmış gerçeklik oyunu piyasaya sürdü. Ingress de Pokemon Go gibi Google Haritalar’ın altyapısını kullanıyordu. Oyunda; dünya üzerindeki bina, heykel, tarihi ve sanatsal eserler ile sanal bir dünya birleşiyor, birbiriyle rekabet halindeki iki grup mümkün olan en çok gerçek alanı kontrol altına almaya çalışıyordu. Tıpkı Pokemon Go’daki gibi; Ingress’i de oynayabilmek için sokağa çıkıp gezmek ve portal adı verilen bu yapılara ulaşmak gerekiyordu. Alfie Bown’un RoarMag’de yayınlanan makalesine göre; Google algoritmaları, hangi lokantalara gideceğimizi, hangi kafelerden haberdar olacağımızı, ve buralara ulaşmak için hangi yolları kullanacağımızı buyuruyor. Fakat şimdi Google, saate, GPS konumunuza ve kayıt siste-

52

minde depoladığı hareket geçmişinize dayanarak nereye gitmek istediğinizi fiilen tahmin eden yeni bir teknoloji geliştiriyor. Ingress’te de, Pokemon Go’da da Google; bize istediğimizi vermekten ziyade ne istediğimizi belirliyor. [14] Pokemon Go’da aynı zamanda büyük bir güvenlik sorunu mevcut. Kullanıcılar, Android cihazlarda Google hesabı üzerinden oyuna erişebiliyor, oyun ise kullanıcının Google hesabına tam erişim sağlıyor. Bu da oyunun yapımcı firması olan Niantic’in, kullanıcıların tüm maillerini okuyabileceği, hatta kullanıcıların bilgisi haricinde mail dahi gönderebileceği anlamına geliyor. [15]

Pokemon Go ve Yabancılaşma Lenin, Marks’ın kapitalizmin iki sırrını çözdüğünü söyler: Emek sömürüsü ve yabancılaşma. Emek sömürüsü ile halkın elinin ürününü çalar ve onu aç bırakır. Yabancılaşma ile ise halkın aklının ürününü çalar ve onu

aptal bırakır. Yabancılaşma, bugün tüketim çılgınlığı biçimine dönüşmüştür. Kapitalizm, insanların gerçek ihtiyaçları için üretmez. Satması gereken ürün için ihtiyaç üretir; sistematik bir şekilde suni “ihtiyaç”ları teşvik eder ve arzu üretir. Artırılmış gerçeklik; sanal ve gerçek dünyayı birbirine bağlıyor, arasındaki çizgiyi bulanıklaştırıyor demiştik. Birçok oyunda oyunun görselleri ve içeriği gerçek hayattakinden apayrı iken, Pokemon Go’da (Poke topu ve yaratıklar haricinde) gerçek bir ortam görüyoruz. Bu da oyunun günlük yaşamla bütünleşmesine, onun bir parçası haline gelmesine, adeta yapışmasına neden oluyor. Yaşadığımız adaletsizlikler, düşük ücretle çalışma, fazla mesai vb. sorunların üstü örtülüp yerine “Pokemon avcılığı”geliyor ve akıl dışı bir biçimde hayatımızın kopmaz bir parçası oluyor. Alfie Bown’un RoarMag’de yayınlanan makalesinden bir alıntı daha yapalım: Çocukluğumuzda anne babala-

rımız, bizi bilgisayar oyunlarının başından kaldırmak için sokağa çıkarmak isterlerdi. Bugün ise oyunlar Pokemon toplayalım diye bizi sokaklarda koşturuyor. Canımızın istediğini yaptığımızı, fevkalade “özgür” olduğumuzu zannediyoruz; ama düzenin arzu üretiminin daha da fazla esiri olduğumuzun, bu arzu nesnesinin de Pokemon adında bu dünyaya ait olmayan renkli garip yaratıklar olduğunun farkında değiliz…[14]

Sorun; Oyunların Varlığı Değil, İçeriğini Kimin Belirlediğidir Dijital oyunlar ile ilgili; Halk için Mühendislik Mimarlık dergimizin 2. sayısında şunları yazmıştık: ”Dijital oyunlar ile ilgili asıl sorun; oyunları kimin ürettiğinde, içeriğini kimin belirlediğindedir. Halk için; çocukların, gençlerin eğitimi, bilinçlenmesi, politikleşmesi için, bu içerikte üretilecek bilgisayar oyunları, kuşkusuz devrime hizmet edecektir. Ayrıca dijital oyunlar, görsel-işitsel araçların kullanıldığı sinema gibi faaliyetlerden farklı olarak, kullanıcıya oyunla etkileşim imkanı, oyundaki olayları kontrol etme imkanı sağlamaktadır. Oyunlarda kullanıcı, etken bir roldedir; örneğin bir filmdeki gibi edilgen değildir, sadece izlemez. Bu da oyun oynayan kişinin oyuna, ortama daha hızlı uyum sağlamasını, olayları daha iyi kavramasını sağlar. İşte bu sebeple çocuklarımızı, gençlerimizi bilinçlendirmek, eğitmek için bilgisayar oyunlarını güçlü bir

“Çocukluğumuzda anne babalarımız, bizi bilgisayar oyunlarının başından kaldırmak için sokağa çıkarmak isterlerdi. Bugün ise oyunlar Pokemon toplayalım diye bizi sokaklarda koşturuyor.” araç olarak kullanabiliriz.” [16] Bu amaçla üretilen ve yaygınlaşan bilgisayar oyunları da mevcuttur. Örneğin Lübnan Hizbullahı’nın çıkardığı Special Force isimli savaş oyunu, İsrail’le gerçek hayatta yaşanan çatışmalardan ve çatışma alanlarında oyuna aktarılmıştır. Hizbullah, “Çocukların da İsrail var oldukça direnişin devam edeceğini bilmesini istedik” diyerek oyunu direnişinin bir parçası çıkarmıştır. yılında Küba’da üretilen Gesta Final isimli savaş oyunu da Küba devrimini; Fidel, Che ve yoldaşlarının diktatör Batista’ya karşı savaşını anlatmakta, tarihle günümüz arasında bağ kurarak Küba devrimini genç

nesile yaşattırmayı amaçlamaktadır. Benzer nitelikte oyunları çoğaltmamız, emperyalizmin bizi oyunlar üzerinden insanlıktan çıkarmasının önünde önemli bir engel olacaktır. [16] Kaynaklar: [1] “Pokemon Go Twitter’ı geçmek üzere,” Cumhuriyet, 14 Temmuz [2] “Pokemon GO, üç günde 9 milyar dolar kazandırdı,” BirGün, 12 Temmuz [3] “Oyun sil baştan: Pokemon Go,” Al Jazeera, 13 Temmuz [4] Artırılmış gerçeklik, Vikipedi [5] “Amerika’da Pokemon GO oynayan kişilere ateş edildi,” Cumhuriyet, 18 Temmuz [6] “Pokemon Go oynarken öldürüldü,” İleri Haber, 21 Temmuz [7] “Pokemon GO tutkusu, deliliğe ulaştı,” Cumhuriyet, 16 Temmuz [8] “Pokemon Go oyuncularına gasp tuzağı: Issız yerlere girmeyin,” Cumhuriyet, 11 Temmuz [9] “Pokemon GO’nun sonuçları: Cinsel saldırı, hırsızlık, trafik kazası,” soL Haber, 30 Ağustos [10] “Pokemon Go oynayan kamyon şoförü bir kadını öldürdü,” soL Haber, 25 Ağustos [11] Niantic, Inc., Wikipedia [12] Keyhole, Inc, Wikipedia [13] In-Q-Tel, Wikipedia [14] Google’ın götürdüğü yere git, e-skop. com [15] “Pokemon Go’da büyük tehlike,” Cumhuriyet, 12 Temmuz [16] Halk için Mühendislik Mimarlık dergisi, Sayı 2 - Ekim-Kasım-Aralık

53

KALAŞNİKOF BİZİMDİR! 2. Paylaşım Savaşı sırasında Sovyet Ordusu’nda tank komutanı olarak görev yapan 28 yaşındaki genç yurtsever, Bryansk bölgesinde Naziler’e karşı savaşta ağır yaralanmıştı. Adı Mihail’di. Günlerce, aylarca hastanede yattı; ama yüreğindeki vatan sevgisi hiç eksilmemişti. Hastanede geçirdiği her an, savaşta yaşadığı zorlukları düşündü. Halkının, vatanının ihtiyaçlarını düşündü. İhtiyaç; Naziler’e karşı daha güçlü, herkesin kolay kullanabileceği, otomatik işlemeli, teklemeyen bir silahtı. Genç Mihail, tam adıyla Mihail Timofeyeviç Kalaşnikof; “bu silahı nasıl yapabiliriz” sorusuna yoğunlaştı hasta yatağında günlerce… Günlerce düşündü, kafa yordu. Kalem kağıt bile yoktu yanı başında; zihninde tasarladı. Ve sonunda çözümü üretti; AK’ydi adı! Ve Naziler, Sovyetler’in yurdundan tarihin çöplüğüne atıldı sonunda… Günümüze kadar savaşlarda AK’den daha etkili, daha fazla kullanılan bir silah üretil-

54

medi. Halk kurtuluş savaşlarında, ulusal kurtuluş savaşlarında; egemenlerin tanklarına, toplarına, her türlü teknolojik aygıtına karşı; Angola’dan Vietnam’a, İrlanda’dan Mozambik’e, Küba’dan Sri Lanka’ya, Kolombiya’dan Filipinler’e, Cezayir’den Türkiye’ye; dünyanın dört bir yanında vatanın bağımsızlığı için savaşanların elinde, MarksistLeninistlerin o büyük icadı vardı hep… Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından ise burjuvazi; sosyalizme ait ne kadar değer varsa hepsine yaptığı gibi, Kalaşnikof’un da içini boşalttı. Kalaşnikof üretimi yapan, devlete ait Izmash fabrikası; yılında özelleştirildi ve hisselerinin %49’u, Andrey Bokarev ve Aleksey Krivoruçko isimli iki burjuvaya satıldı [1]. Yakın zamanda ise Kalaşnikof ile ilgili aşağıdaki haber basında yer buldu: “Rus silah şirketi Kalaşnikof, moda dünyasına giriyor. Kalaşnikof şirketinin üst düzey yöneticilerinden Vladimir Dimitriyev, şirketinin Caterpillar ve Ferrari’nin izinden

yürüyeceğini ve Kalaşnikof markası altında giysi ve aksesuar ürünleri piyasaya süreceğini açıkladı. Dimitriyev, şirketin böyle bir strateji izlemeye başlamasında Batı dünyasının Rusya’ya karşı uyguladığı ambargonun etkili olduğunu da belirtiyor. Kalaşnikof yıl sonuna kadar Rusya’da 60 marka satış mağazası açmayı planlıyor. Rus Ordusuna üniforma üreten Vojentorg şirketi de Armija Rosszii (Kızıl Ordu) adıyla satış mağazaları açtı. ‘Kızıl Ordu’ mağazalarında silah ve savaş görüntüleriyle süslenmiş eşofman, tişört ve kamuflaj giysileri satılıyor. Şirket, kızıl yıldızı logo olarak kullanıyor.” [2] Rus burjuvazisi, kendi krizine çare olarak, dünya halklarına mal olan Kalaşnikof, kızıl yıldız gibi ürünleri, değerleri ve sembolleri ticarileştirmekte bularak, kendi sınıfının ahlakına uygun davranıyor. Biz ise; o pis, kanlı ellerinizi değerlerimizin üzerinden çekin diyoruz. “Bu silahı ülkemi Nazi işgalcilerinden korumak için icat ettim. Bu silahın özgürlük ile eş anlamlı olmasından gurur duyuyorum.”

demişti Mihail Kalaşnikof [3,4]. Gerçekten de Kalaşnikof’u yaratan; bir insanın üstün zekası, yaratıcılığı değildi; faşizme karşı bağımsızlık isteğiydi, vatan ve halk sevgisiydi. Burjuvazi; daha fazla kar elde etmek için, bizim olan, dünya

halklarının olan Kalaşnikof’u ticari bir meta haline getiremez! Kalaşnikof bizimdir; ezilen halkların, onların savaşçılarının tertemiz, onurlu ellerinde, emperyalistlerin ve işbirlikçilerinin korkulu rüyası olmaya, sonlarını hazırlamaya devam edecek!

Kaynaklar: [1] “Kalashnikov switches to private hands in $41mn deal”, seafoodplus.info, 23 Eylül [2] “Moda dünyasının yeni yıldız adayı: Kalaşnikof”, BBC Türkçe, 7 Mayıs [3] “AK Inventor Doesn’t Lose Sleep Over Havoc Wrought With His Invention”, Fox News, 6 Temmuz [4] “The Kalashnikov Legacy”, Washington Post, 28 Ekim

55

ONURLU BİLİM İNSANLARI

BİR DAHİ, BİR HALK AYDINI, BİR MUCİT: NİKOLA TESLA

“Sırp kökenli Amerikalı mucit,

‘kullanılan

ve

kullanılmayan’

fizikçi ve elektrofizik uzmanı.

deneye/buluşa da imza atmıştır.

Aslında

Özellikle

dünyadaki

bilim

ve

‘elektriğin

kablosuz

teknoloji yapısını tam anlamıyla

taşınabilmesi’ gibi bir buluşu ve

‘kökünden’değiştirebilecek birçok

bunu kanıtlaması onun ne kadar

56

benzersiz bir mucit olduğunu açıklar. Thomas Edison ile arasında amansız bir bilimsel mücadele geçmiştir. Elektrik üzerine yaptığı sayısız deneyler ve buluşlar vardır. 7 Ocak itibarıyla, yirmi altı ülkede kendisine ait üç yüze yakın patenti bulunmaktaydı. New York’ta ve çoğu eyalette 10 Temmuz, Tesla Günü olarak kutlanır.” deniliyor internette Nikola Tesla’nın biyografisinin girişinde Üç yüze yakın patenti olan bir bilim adamından bahsediyoruz. Bir dahiden, bilim ve teknoloji alanında eşsiz bir dehadan Stalin’e sormuşlar “Dahiler hakkında ne düşünüyorsunuz?” diye, “Onlar üretim hatası” demiş büyük usta. Evet bizim de dehalara ihtiyacımız yok. Kolektivizm elimizde silah olarak sonsuza dek duracak olduktan sonra çözemeyeceğimiz sorun da olmayacaktır. Kahramanlara, zeka seviyesi ’lerde gezinen ayaklı bilgisayarlara ihtiyacımız

ONURLU BİLİM İNSANLARI

hiç olmayacaktır. Ancak Tesla’dan söz ediyoruz şimdi. Onun icatlar peşinde koşarken belki hiç düşünmediği bir geleceği, sosyalizmi savunanlar olarak, insanlık adına, sınıfsız ve sömürüsüz bir dünya adına çok önemli bir proje yaratmış birinden söz ediyoruz Politik görüşlerinden bihaberiz, bu yazı için çok da gerekli değil zaten ancak, tek bir merkezden elektrik üretip, bunu radyo dalgaları benzeri bir yöntemle tüm dünyaya ücretsiz dağıtma projesi gibi insanlık adına yararlı bir şey düşünen ama elektrik dağıtım tekelleri tarafından engellenen yakın tarihin en önemli bilim adamından söz ediyoruz. Tesla, Sırp halkından bir elektrik mühendisi. Bir köy evinde doğuyor, anasının baskısı altında büyüyor ve baskıya dayanamayarak(!) günde 20 saat çalışan bir öğrenci haline geliyor. Babası bir papaz olan Tesla’nın annesi okuyup yazamamasına karşın, halk arasında pratik ev gereçleri mucidi olarak biliniyor. Nikola’ya göre annesi, yaratıcı dahi olmaya adaydı. Babası her zaman papaz olmasını istiyordu, Tesla ise mühendislik okumayı istiyordu. Tesla ölümcül bir hastalık sırasında, “Mühendislik okursam çok daha iyi olurum” demiş, babası da onu kıramamış, onun istediği bölümde okumasına izin vermiştir. Annesinin de desteğine sahip olan Tesla, fizik ve matematikte bilgisini arttırırken Graz’daki Politeknik okuluna girmiş ve Prag Üniversitesi’nde eğitimini

sürdürmüştür. Yabancı teknik yapıtları okuyabilmek için, orada, yabancı dil kursunu da sürdürmüş, anadili olan Sırpça ve ailece bildikleri Almancaya ek olarak İngilizce, Fransızca ve İtalyancayı da öğrenmiştir. Milka, Angelina ve Marica isminde üç kız kardeşi vardı. Ailesi yılında Gospić’e göç etti. Tesla okula Karlovac’ta gitti. Tesla Avusturya Graz Politeknik’e yılında başladı burada elektrik üzerine olan bilgisini arttırdı. Ancak kişisel takıntıları ve asosyalliği nedeniyle üçüncü sınıfın ilk döneminden itibaren okulu bıraktı. Ailesiyle ilişkisini keserek bir oto mühendislik firmasında çalışmaya başlayan Tesla bu dönem oldukça ağır bir depresyon dönemi geçirdi. Daha sonra babasının isteği üzerine Prag’ta Charles Ferdinand Üniversitesi’ne başladı. Burada bir yaz dönemi öğretimine devam etti ve babasının ölümü üzerine okulu bıraktı. Sonra Paris’te bir telefon şirketinde çalışmaya başladı. Burada doğru akım motorları ve dinamolar konusunda geniş ve önemli tecrübeler edindi. Oradayken çalıştığı döner makinelerini korumak için regüle edici kontrol cihazları icat etti. Radyoyu Marconi icat etti sanılır, X ışınlarını Röntgen’in keşfettiği, vakum tüp amplifikatörünü de Forest’in. Ayrıca Floresan lambayı, neon ışıklarını, hızölçeri, otomobillerdeki ateşleme sistemini, radarın temellerini, elektron mikroskobunu ve

mikrodalga fırını da Nikola Tesla’nın icat ettiğini bilen sayısı sınırlıdır. AC Akım Jenaratörleri ve Motorları, MRI , lazer teknolojisi, robot teknolojisi, deprem makinesi de Nikola Tesla’nın teorileri kaynaklık edinilerek yaratılmış projelerdir. Ford ilk motorlu aracı ile gösteriş yaparken yanına giden Tesla bu kadar büyük bir motora gerek olmadığını anlatmış fakat Ford kendini fazla üstün gördüğü için Tesla’yı dinlememiş; bunun üzerine Tesla, ateşleme sistemini icat etmiş ve Ford’a bunu göstermek zorunda kalmıştır. Fakat her zaman olduğu gibi şanssızlığı burada da kendini göstermiş ve Ford, ateşleme sistemini kullanmak için patentini kendine almıştır. Amerikalılar savaş zamanında Alman denizaltılarını bulabilmek için Edison’dan yardım istemiş ve Tesla’nın önerisi olan “enerji dalgalarını kullanalım” fikrine Edison’un şiddetle karşı çıkması sebebiyle bugün “radar” dediğimiz aygıt 25 yıl geç keşfedilmiştir. Elektriğe olan ilgisi sonradan bir takıntı haline geliyor ve tüm dünyaca bilinen bir deyimle “elektriğin tanrısı” oluyor. Hayatı boyunca yapmak istediği şey, elektrik dalgalarını, aynı hertz dalgalarında (bildiğimiz radyo dalgaları) olduğu gibi atmosferde iletebilmekti. Böylelikle tüm insanlık için bir merkezden üretilen, bedava elektrik sağlanmış olacaktı. Sürekli bu hedef üzerine çalıştı durdu, ancak Amerikan elektrik

57

ONURLU BİLİM İNSANLARI

dağıtım tekelleri bu fikri pek beğenmediler (Önce Thomas Edison’un şirketi, sonra da Tesla’nın çalıştığı şirket olan Amerikan Westinghouse). Ona verdikleri destekleri bir bir çektiler, oysa Tesla ta o zamanlar kısıtlı imkanlarıyla şimşekten dahi güçlü arklar yaratmayı başarmıştı, şu ünlü Tesla bobini aracılığı ile Tesla bobinine özel vurgu yapmanın ve biraz mühendislik bilgisi vermenin tam sırası Tesla, bu bobini yüksek voltaj, düşük akım ve yüksek frekansta alternatif akım üretmek amacıyla yılında üretiyor. Tesla bobininde kabloyu bir hortum, elektriği bu hortumun içinde akan su, elektrik akımını suyun akışı ve voltajı da suyun basıncı olarak düşünebiliriz. Hortumun ucuna bir ağızlık eklendiğinde ters orantılı bir şekilde suyun akış hızı azalırken basıncı da artar. Tesla bobininin çalışması da bu şekilde gerçekleşir. Tesla, bobini oluştururken birkaç konfigrasyon denemiştir ve bu

58

alet genellikle bir araya gelen iki ya da üç çift rezonans elektrik devresinden oluşmaktadır. Tesla bu bobinleri elektrikle aydınlanma, fosforesans, röntgen ışınları üretimi, yüksek frekanslı alternatif akım, elektroterapi ve kablosuz elektrik üretimi gibi alanlarda yenilik getirecek deneyleri için kullanmıştır. Tesla bobinleri ’lere dek kablosuz telgraf için spark-gap radyo vericilerinde kullanıldı. Tesla’nın bugün günlük yaşamda kullandığımız her şeyde doğrudan payı vardır; bilgisayar, televizyon, radyo, internet Hatta o kadar ki, radyoyu Tesla’nın bulduğunu Amerikan yüksek mahkemeleri ‘50’li yıllarda kabul etmişti. Bugün evlerde kullandığımız alternatif akım (AC) yine tam olarak onun icadıdır; ac şebekeler sayesinde Tesla, Edison’un doğru akım (DC) sistemini darmadağın etmiş ve elektriği uzak mesafelere iletmeyi başararak, bu büyük buluşu her eve sokmuştur. Thomas Edison, çağın en büyük

mucitlerinden biri olarak bilinir ve tüm kitaplarda onun adı geçer ama Tesla’ya yapılan çok büyük bir haksızlığın ve adaletsizliğin sonucudur bu. Edison, bu dahi genci yanında işe aldıktan sonra, onun ürettiği, yarattığı birçok buluşu kendi tekeline alarak “ün” yapmış biridir. Resmi tarihe hiçbir zaman inanmamak gerektiğinin bir örneğidir bu aynı zamanda. Edison ile Tesla, birbirlerine taban tabana zıt kişiliklerdir. İkisi de büyük birer mucit olmalarına rağmen, Edison çekirdekten yetişmedir, oysa Tesla Avrupa’da ciddi bir mühendislik eğitiminden geçmiştir. Edison, olaylara bir iş adamı edasıyla bakıp, bir teknolojinin yatırım ve getiri hesaplarını yapmakta, oysa Tesla para konularına fazla kafa yormayı sevmemekte ve işin işletme boyutu ile pek de ilgilenmemektedir. Onun için heyecan verici olan yeni bir şeyler bulmaktır. Bu nedenle de zaman zaman parasal konularda ciddi sıkıntılar yaşayacak, bazen kafasındaki bir hayal uğruna milyonlarca doları gözünü kırpmadan harcayacaktır. Edison ve Tesla’nın arasındaki bu temel ayrılıklar günden güne birlikte çalışmalarını zorlaştırmaktadır. Edison, bir gün Tesla’dan bozulmuş olan bir DC jeneratörünü tamir etmesini ister ve karşılığında 50 bin dolar ikramiye önerir. İcadını geliştirmek için yüklüce paraya ihtiyaç duyan Tesla, jeneratörün tamirini beklenenden de önce tamamlar. Parasını almak için Edison’un karşısında çıktığında,

ONURLU BİLİM İNSANLARI

Edison büyük bir soğukkanlılıkla kendisini süzer ve kahkahalar arasında “Sende Amerikan espri anlayışından eser yok Tesla!” der ve mükafat olarak mucidin haftalık 10 dolar olan maaşını 18 dolara çıkardığını söylemekle yetinir. Edison’un kişiliğini görmek için çarpıcı bir örnektir bu. Şapkasını alan Tesla, ardına bakmadan Edison’un yanından ayrılır bu sözler üzerine. İki dahinin savaşından insanlığın galip çıkması beklenir doğal olarak ama ne yazık ki bu savaştan da egemenler, sömürücüler galip çıkmış, Thomas Edison’un şirketi General Elektrik, Tesla’nın çalıştığı Westinghouse karşısında yenilmiştir. Westinghouse, AC akımlı ürünler piyasaya sürerek buradan çok büyük paralar kazanmıştır. Tesla ile imzaladığı telif sözleşmesine göre satılan her üründen 2,5 dolar alması gerekirken, şirket sahibi ondan telif hakkından vazgeçmesini çünkü krizde olduğunu söylemesi üzerine, sırf AC akımlı ürünleren yayagınlaşmasını istediğinden dolayı bir kalemde çizer sözleşmenin üzerini Dahi bulur, yaratır, üretir, kaymağını patronlar yer. Tesla da bu “kader”den payını almış biridir yani (Edison ölüm döşeğindeyken Tesla’yı af dilemek için yanına çağırtmış fakat Tesla “Vaktimi boş laflar dinleyerek geçireceğime, insanlık adına gerekli icatları bularak geçiririm” diyerek Edison‘un son arzusunu yerine getirmemiş ve yanına gitmemiştir. Edison’un Tesla’ya ihanetinin karşılığını Tesla da

Edison’a böyle ödetiyordu…) Yazımızın sonuna geliyoruz. Bu gerçek bir halk aydınının ağzından çıkan ve onun mütevazı karakterini yansıtan şu sözlerini de iletmeden geçemeyeceğiz: Ve Tesla’dan sözler: “Paranın başkaları için taşıdığı anlam, benim için bir şey ifade etmiyor.” ‘’Para insanların kendine biçtiği kıymete haiz değildir. Benim bütün param deneylere yatırılmıştır. Bunlarla yeni keşiflerde bulunup insanoğlunun yaşamını biraz daha kolaylaştırmasını sağlıyorum.’’ “Nefretiniz elektriğe dönüştürülebilseydi, bütün dünyayı aydınlatırdı.” “Bırakın doğruları gelecek söylesin ve herkesi eserlerine ve başarılarına göre değerlendirsin. Bugün onların olsun; ama uğrunda çok uğraştığım gelecek, benimdir.” Kapitalizmde her şey paradır, daha fazla kazanç için her şey satılır, her şey pazara çıkarılabilir İnsanlık ve insani değerler bile Tesla, bu vahşi sömürü düzeninde, kendini

korumayı bir ölçüde başarmış biridir ve çok büyük paralar kazanma olanağına sahipken deyim

yerindeyse

sürünerek

ölmüştür. Onun sırtından büyük tekeller çok çok büyük rakamlar kazanmış, başka bir deyişle sömürü

sistemini

daha

da

azgınlaştırmışlardır. Bir gün Tesla’nın düşü elbette gerçekleşecek. Dünya üzerinde sömürü sistemi kalktığında, ezen ile ezilen çelişkisi artık tümüyle bittiğinde,bütün sömürücü takımı tarihin çöplüğüne atıldığında, Tesla’nın dünyanın bütün her yanına dalgalar yoluyla bedava elektrik akımı verilecektir. Sınıfsız ve

sömürüsüz

bir

dünyada

gerçekleşebilecek bir düşüncedir Tesla’nınkisi. Kendisi sömürü dünyasında bunu göremedi ama bizler biliyoruz ki geleceğin sömürüsüz dünyasında yaşayan nesiller onun adını bilecekler. Bu, insanlığın vefa borcudur Tesla’ya

59

MÜHENDİS-MİMAR ŞEHİTLERİMİZ

   Munzur Dağları’ndan, vadisinden, esen Bahar rüzgârları, MUNZUR’UN renklerini,10 Adımlık çarşıya taşımış.
   DERSİM’İN farklılığının sergilendiği çarşıda, DERSİM’İN, bütün renklerini görürsünüz.
   O renklerin salgıladığı kokular sizi, içmeden sarhoş eder.
  Kendinizi MUNZUR’UN eteklerinde, bir başka yerde bulunmayan endemik türlerin içinde görürsünüz.
  İşsiz güçsüz, yoksulların çarşıdır orası.
  MUNZUR Coğrafyasında, elleriyle topladığı, gulikleri, ışkınları, KUNKOR mantarlarını, o çarşıda, birinci elden pazarlayarak, geçimini sağlamaya çalışırlar.
   Pazarlanan endemik türler, birer mucizeli doğal ilaçlardır adeta.
  Işkının, kanseri önlemede önemli bir bitki olduğunu sağlık uzmanları, araştırmacıları söylemektedirler.
  KUNKOR Mantarı, GULİKTE, sağlık için yan etkisi olmayan birer ilaçtır.
  Her sabah iş yerime giderken, o çarşıdan geçerek giderim. MUNZUR’UN kokusunu içime çekerim. Gözlerimle o, başka bir yerde bulunmayan sadece DERSİM Coğrafyasında bulunan renkleri, türleri, okşayarak giderim. Akşam eve giderken de,10 adımlık çarşıyı adımlarım. Dağdan, ovaya iner gibi hissederim kendimi.
   10 adımlık küçük bir çarşıdır. Ama ünü çok büyüktür. Büyük alışveriş merkezlerinden de ünlüdür. Ünü, yurt içinde ünlendiği gibi yurt dışına da taşmış. Ünlenmiştir. Dünyanın dört bir yanına yayılmış DERSİMLİLER, bulundukları ülkelerden sipariş verirler adımlık çarşıya.
   FRANSA’DAN arayan dostum. “Aman aman size uğrayacak arkadaşımla bana ışkın gönder. Al buzdolabında sakla ne zaman gelirse gönder” diyordu.
  Elazığlı MUHAMMET Bey de, Elazığ’da satılanlarla yetinmez. Beni arar. 10 Adımlık çarşıdan alıp göndermemi ister.
   Köylünün yetiştireceği organik sebzelerin fideleri, (halkın dilinde sadırlar)10 Adımlık çarşıda, görücüye çıkarak, sergilenerek, köylü üreticiye, ulaştırılır.
  10 adımlık çarşı, liseyi okuduğum yıllarda, şehirde var olan sadece iki otelle, yine ünlü ŞAKİRAĞA fırının arasında, bugünkü konumu olmayan İSTİKLAL Caddesi gibi ünlü bir mekândı. Yanı başındaki, üç katlı SAKİRAĞA Oteli şehrin HİLTONUYDU. Orada kalanlara hep gıpta ederdik.
   10 adımlık çarşı bu günde ünü yurt dışına taşmış. Ünlü bir mekândır.
  Orası,10 ADIMLIK ÇARŞI, DERSİM’İN, zenginliklerinin, renklerinin, sergilendiği ünlü bir mekândır.
  +    +  +
  TARIM İNSAN KONULU FOTOĞRAF SERGİSİ
    Tarım İl Müdürlüğünün düzenlediği ulusal düzeyde, derece almış, TARIM İNSAN konulu fotoğraf sergisi, halka açık YER ALTI ÇARŞISININ üstünde sergilenmişti.
   Serginin açılışına Valilik düzeyinde Vali Yardımcısı, Sanayi Ticaret Odası Başkanı, Ziraat Odası Başkanı, Tarım İl Müdürü, Tarım il Müdürlüğü şube Müdürleri ve mühendisleri, çeşitli kurumlardan davetliler, halktan davetliler, meraklılar, katılmıştı.
    Fotoğraflar, ülke genelinde, düzenlenen Tarım ve insan konulu yarışmalarda dereceye girmiş, seçilmiş ünlü fotoğraflardı. Bazıları, ünlü ressamların fırçalarından çıkmış tablolar, gibiydi.
    Sergiyi izledikçe, kendimi farklı alanlarda, yerlerde, özlemini duyduğum ortamlarda hissettim. Geçmiş yaşamdan âdete karelerdi. Doğanın, doğayı zenginleştiren değerleri paylaşmanın güzelliğiydi.
   Sergiyi, fotoğrafları, izleyen Sayın, Vali Yardımcımız, “İyi ki köyde doğmuşum. Köylü çocuğuyum. Bu benim değerlerimde önemli bir yer tutmaktadır” diyordu, Sayı Valim, Yaşamı zenginleştiren, güzelleştiren değerlerin önemine dikkat çekiyordu.
    Kurum olarak başarılı projelere, çalışmalara imza atan, köye, köylüye, önemli hizmetlerde bulunan, köylüye büyük destek sağlayan, güzel tarım projeleri ile tarımsal üretimin artmasında payı olan Tarım İl Müdürlüğü, ülke düzeyindeki tarımsal gelişmeleri, fotoğraf kareleri ile DERSİM Halkı ile buluşturmuştu.
  Tarım İl Müdürlüğünün düzenlediği, TOHUMLAR KADIN ELİYLE CANLANIR. Projesi de yenilikçi, başarılı çalışmaları, içeren, geleceğe yönelik güzel örnek bir proje olmalıdır.
   Kadın emeği ile üretilecek, süs bitkileri, çiçek ile köylünün, sebze üretiminde, ihtiyacı olan sebze fidesini, sağlayacak proje, çalışan, üreten, kadınlara, ekonomik getiri, kazanç, sağlayacağı gibi, köylü üreticiye de, kaliteli, sağlıklı, sebze üretiminde, ihtiyacı olan sebze fidesini sağlayacaktır.
   Günümüz yaşamında, özellikle şehir yaşamında önemli bir yer tutan süs bitkileri, çiçek, bizim çiçekçilerimize, hep dış illerden gelmektedir. Bu proje ile proje kapsamında eğitim alan kadınlarımız, artık çiçekçide satılacak çiçekleri kendileri üretecekler. Satıp kazanacaklardır. Evinin önündeki küçük bahçesinde, evinin geniş balkonunda, kendisi çiçeği, üretecek. Çiçekçilere, satacaktır. Bu, ilimiz ekonomisine katkı sağlayacak, yeni bir ilk olacaktır.
   Bu güzel projeyi, hayata geçirenleri, projeyi gerçekleştiren, eğitimini, başarı ile tamamlayan kursiyer kadınlara, sertifikalarını veren, Sayın Valimiz, kravatsız, ceketsiz, kıyafetiyle, tarladakilerle, uyumlu, paylaşımcı, güzel bir kare oluşturmuştu.
   Köylüyü, teşvik edici, destekleyici, daha güzel projeleri gelecekte hayata geçireceklerine inandığım, başta Tarım İl Müdürümüz, olmak üzere bu güzel projelerde, payı olan herkesi, kutluyorum.
   Bu projelerin, gerçekleşmesinde, desteği payı olan Sayın Valimize de teşekkür ediyoruz.

Mantar, içerisinde bulunan vitaminler ile insan vücudu için faydalı bir besindir. Son dönemde popüler hale gelen mantarlar yemeklere lezzet katmaktadır. Düşük kaloriye ve zengin bir besin içeriğe sahip olması, mantar üretimini arttırmıştır. Daha organik olması sebebiyle evde mantar yetiştiriciliği artış göstermiştir. Ülkemizde mantar yetiştiriciliğinin en çok yapıldığı yerler Bolu, İzmit ve İstanbul'dur. Sık tercih edilen küf mantarlarının yetiştirilmesi son derece kolaydır. Küf mantarlarının dışında istiridye mantarı ve trüf mantarı yetiştiriciliği de görülmektedir. Evde mantar yetiştirmek için bazı dikkat edilmesi gereken noktalar vardır.

Mantar Nasıl Yetiştirilir?

Mantar yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken püf noktalar vardır. Mantarın birçok çeşidi bulunur. Buna göre mantarlar çeşitlerine göre farklı iklim koşullarında yetişirler. Birçok ülkenin geçim kaynağı olan mantarların ülkemizin birçok bölgesinde bulunduğu bilinmektedir. Mantarlar açık alanlarla yetişebildiği gibi kapalı alalarda da kolaylıkla yetişebilir.

Mantar üretiminde %80'i ışık almayacak bir ortamda bulunması son derece önemlidir. Nemli bölgelerde yetişebilen mantarlar fazla miktarda kuru ve nemli ortamda bulunmamalıdır. Bu şekilde mantarın küflenmesi söz konusudur.

İstiridye Mantarı Nasıl Yetiştirilir?

Bir diğer adı kavak mantarı olan istiridye mantarı, doğada kavak ağacının gövdesinde yetiştiği için bu ismi almıştır. Görüntüsü ve lezzetiyle yemeklerde kullanılan istiridye mantarının birçok faydası da bulunur. İstiridye mantarını yetiştirmek için bilinmesi gereken kurallar vardır.

İstiridye mantarı yetiştirmek için öncelikle gram mantar tohumu, 10 kg ağaç talaşı ve büyük bir poşet alınmalıdır. Çöp poşetinin içerisine ağaç talaşını doldurun ve ıslatın. Ardından üzerine mantar tohumlarını serpin.

Üzerine ince bir şekilde tekrar talaş ekleyin ve nemlendirip tekrar üzerine tohumları ekleyin. Bu işlemi malzemeler bitene kadar devam edin. Poşeti balkona koyarak 20 gün boyunca orada kalmasını sağlayın. 20 gün sonra poşetin etrafına jiletle kesikler atın. Kesik sonrası oluşan boşluklardan 10 gün sonra mantarların yetiştiğini fark edeceksiniz.

Trüf Mantarı Nasıl Yetiştirilir?

Tohumu oldukça zor elde edinilen trüf mantarı, özel bir mantar türüdür. Doğada meşe ağaçlarının kökleriyle beslenerek oluşan bu mantarların tohumları zor bulunur. Bu sebeple meşe ağaçlarına aşılanan fidelerle üretimi gerçekleşir. Trüf mantarı yetiştiriciliğinde uygun fidan elde ettikten sonra cm derinlikteki toprağı hazır hale getirin.

Fidanı toprağa ektikten sonra üzerini ince bir toprakla örtün. Fidan ekiminden sonra yaklaşık 3 litre su vermeyi unutmayın. Trüf mantarı tohumundan mantar elde etmek için ise tohumların hafta arası çimlenmesini bekleyin. Tohumun çimlenip fidan haline gelmesi uzun zaman alabilir.

Evde Kültür Mantarı Nasıl Yetiştirilir?

Evde kültür mantarı yetiştirmek için mantar kompostunu elinizde bulundurmanız gerekecektir. Mantar kompostunu satın alabileceğiniz gibi, evde kendiniz de hazırlayabilirsiniz. Mantar kompostunu karanlık bir odaya alın ve kompostun bulunduğu kaba küçük delikler açın. Ardından her gün bu delikler üzerinden fısfıs ile sulayın. Bu işlemi 20 gün boyunca uygulamaya devam edin.

20 günün sonunda ise poşetin ağzını açın ve günde 8 saat havalanmasını sağlayın. Mantarı günde bir kez fıs fıs ile toprağı nemlendirin. Bu işlemin ardından mantarın yavaş yavaş çıkmaya başladığını göreceksiniz.

Mantar Nasıl Üretilir?

Mantar üretimi birçok ülkede yapılmaktadır. Mantar üretiminde birden fazla yöntem vardır. Bazı mantarların tohumu zor elde edildiği için birtakım yöntemlere başvurulur. Trüf mantarında tohum elde etmek zor olduğu için meşe ağaçlarına aşılanan fidelerle üretim gerçekleşir.

Mantar tohumları genellikle kompost yöntemiyle yetiştirilir. Mantar üretiminde ortamın %80 karanlık olması önemlidir. Aynı şekilde nem oranı dengeli olmalıdır.

Kültür Mantarı Kaç Günde Yetişir?

Kültür mantarı kompostunu kendiniz yaptığınızda, kompostun verimli hale gelmesi için 30 gün bekletilmesi gerekir. Mantar kompostunun gün arası kuluçka süresi vardır. Bu sürecin ardından 15 gün sonra hasat için uygun hale gelir.

Kompostu satın aldığınızda ise bu süre 30 güne düşecektir. Böylece mantarlar yaklaşık bir ay sonra yetişmeye başlayacaktır.

Mantar Yetiştirme

Evde mantar yetiştirmeye karar verdiyseniz bazı noktalara dikkat etmenizde fayda var. Mantarların yetiştirilmesinde ısı ve nem oranı büyük önem taşır. Mantar bitkisinin nem seviyesi orta derecede olmalıdır.

Çok nemli veya çok kuru yerde yetiştirilen mantarlar kısa sürede küflenecektir. Ülkemizin belirli bölgelerinde yetişebilen bu besinin üretim şekli de önemlidir. Mantarlar çeşitlerine göre farklı iklim şartlarında yetişebilir.