Doğanın tarihi dünyanın oluşumdan bugüne kadar geçen ve durmaksızın devam eden kesintisiz bir süreç olsa da bilim adamları çalışılmasını ve anlaşılamasını kolaylaştırmak amacıyla dünyanın tarihini Jeolojik Devirler denilen çeşitli dönemlere ayırır. Dünya'nın oluşumundan günümüze kadar yaklaşık 4,5 - 5 milyar yıl geçtiği tahmin edilmektedir. Bu uzun süreci, canlı kalıntılarının (fosil) ve çeşitli radyoaktif maddelerin (uranyum, toryum ve titanyum gibi) yapılarının incelenmesiyle bir anlam kazandırmışız ve tahminsel olarak çeşitli bölümlere ayrılmıştır.
Jeolojik zaman devirlere devirlerde devrelere ayrılır.
1) İlkel Zaman (Prekambriyen)( Antekambriyen )
Bakterilerin ortaya çıkışı
İlk canlı algler ve radiolaria oluşmuştur.
En eski kıvrımlarla kıta çekirdekleri oluşmuştur.
2) I. Zaman (paleozoik)
Kıtalar tek parça halindeydi. Pangea.
Yer kabuğundaki şiddetli kırılma ve kıvrılmalarla kıta çekirdekleri büyümüştür.
( Hersinyen ve kaledonyen kıvrımları ( Ural ve İskandinav dağları )
Sıcak ve bol yağışlı iklim döneminde gür bitki toplulukları oluşmuştur.
Sürüngenlerin ortaya çıkışı
Dönemin sonunda Taşkömürü yatakları oluşmuştur.
Balığa benzer ilk organizmaların ortaya çıkışı
Birinci zamanı karakterize eden canlılar graptolit ve trilobittir.
3) II. Zaman (Mezezoik):
Durgunluk dönemidir.
Büyük oranda tortulaşma olmuştur.
Yerkabuğunun kırıklarla parçalanarak ayrı kıtalara bölünmeye başlaması.
Ekvatoral ve soğuk iklimlerin belirmesi
Alp orojenezinin başlaması
Türkiye'nin bulunduğu sahada Tetis jeosenklinali oluşmuştur,
İkinci zamanı karakterize eden canlılar ammonit ve dinozordur.
4) III. Zaman (Neozoik) ( Tersiyer )
Atlas ve Hint Okyanusları oluşmuştur.
Petrol, linyit, tuz ve bor yatakları oluşmuştur.
Alp-Himalaya kıvrım dağları oluşmuştur.
ALP DAĞLARI HİMALAYA DAĞLARI
Kıtalar bugünkü görünümünü kazanmaya başlamıştır
Şiddetli volkanik olaylar ve depremlerin görülmesi,
Türkiye'nin ana yer şekillerinin gelişmesi,
Toros ve Karadeniz dağları oluştu.
Üçüncü zamanı karakterize eden canlılar nümmilit, hipparion, elephas ve mastadondur.
5) IV. Zaman (Antropozoik) ( Kuvaterner )
iki dönemden oluşur.
a) Buzul çağı : Özellikle Kuzey Yarım Kürede şiddetli soğuma görülür. Bunun etkisiyle Batı Avrupa, İskandinavya ve Kanada gibi karalar buzullar altında kalmıştır.
İklimde büyük değişikliklerin ve dört buzul döneminin (Günz, Mindel, Riss, Würm) yaşanması,
Çeşitli hayvan ve bitki türlerinin ortadan kalkması.
Deniz sevyesinin alçalması
b) Buzul çağı sonrası dönem:
İklimde bugünkü benzer koşulların yaşanması
İstanbul–Çanakkale boğazları oluşmuştur.
Egeid karası çökmüştür.
İnsan yaratılmıştır.
Not:Jeolojik devirlerle ilgili bilgiler fosillerin incelenmesiyle ve tortul tabakaların özelliklerinden yararlanılarak bilgiler elde edilir.
Bunu Paylaşabilirsiniz.
kaynağı değiştir]
Yaklaşık &#;km uzunluğa sahip olan bu fay hattı sağ yanal atımlı bir özellikte olup doğuda Karlıova üçlü ekleminden batıda Ege genişleme bölgesine uzanarak Avrasya ve Anadolu levhaları arasındaki sınırı teşkil eder. Dünya üzerindeki en aktif kıta içi transform faylardan biri olan Kuzey Anadolu fayları Pliyosen yaşlıdır. Yıllık ortalama 18&#;mm'lik bir hareket miktarı ölçümlenmiştir.[4]
Kuzey Anadolu Fayı morfolojik özellikleri hususunda yekpare bir yapı sergilemez ve muhtelif parçalardan meydana gelir. Çevresinde de çok sayıda deformasyon, traverten yapısı, sıcak su kaynakları ve volkanik püskürmeler meydana gelmiştir.[5]
Doğu Anadolu Fay Hattı[değiştir
Türkiye’nin bulunduğu alanda her jeolojik zamana ait arazilere rastlamak mümkündür.
Ülkemizde Paleozoik’e (Birinci Jeolojik Zaman) ait arazilere Yıldız Dağları, Zonguldak çevresi, MenderesMenteşe arası, Anamur Alanya arası, Bitlis ve Kırşehir çevresinde rastlamak mümkündür. Zonguldak çevresindeki taş kömürü yatakları Paleozoik’te Türkiye’nin bulunduğu yerde adalar hâlinde karaların bulunduğunu ve buraların gür bir bitki örtüsüyle kaplı olduğunu kanıtlamaktadır.
Mezozoik’te (İkinci Jeolojik Zaman) Türkiye, Tethys Denizi’nin bulunduğu alanda yer almaktaydı. Bu nedenle ülkemizin büyük bir kısmında deniz canlılarına ait fosillere rastlanmaktadır (Fotoğraf ). Bu dönemin diğer önemli bir olayı, karalardan taşınan materyallerin Tethys Denizi’nde tortulanmasıdır.
Senozoik’in Tersiyer Dönemi’nde (Üçüncü Jeolojik Zaman) Gondwana (Gondvana) ile Laurasia’nın birbirine yaklaşması sonucunda Tethys Denizi tabanındaki tortul tabakalar sıkışarak deniz yüzeyine çıkmaya başlamıştır (Harita ).
Türkiye’nin bulunduğu arazi de bu dönemde büyük ölçüde kara hâline gelmiştir. AlpHimalaya dağ oluşumundan Türkiye de etkilenmiş, Kuzey Anadolu Dağları ile Toroslar, bu dönemde meydana gelmiştir. Tersiyer’de Türkiye’nin iç kesimleri büyük ölçüde göllerle kaplanmıştır (Konya, Ankara, Çankırı, Sivas, Oltu, Olur, Narman, Kağızman, Kötek, Iğdır çevresi).
Bu dönemde yetişen gür bitkiler, birçok yerde günümüzdeki linyit yataklarını oluşturmuştur. Ülkemizdeki petrol ve bor yatakları da bu dönemde meydana gelmiştir.
Senozoik’in Kuaterner Dönemi’nde Ege Denizi’nin bulunduğu yerde üzerinde göllerin yer aldığı Egeid karası bulunmaktaydı. Bu kara, fay hatları boyunca çökmeye başlamış, Akdeniz’in suları buraya dolarak Ege Denizi’ni oluşturmuştur.
Buradaki sular önce bir akarsu vadisi olan Çanakkale Boğazı üzerinden Marmara çanağına dökülerek Marmara Denizi’ni oluşturmuş, daha sonra yine bir akarsu vadisi olan İstanbul Boğazı’ndan bir tatlı su gölü olan Karadeniz’e akmıştır. Böylece Karadeniz oluşmuş ve Türkiye arazisi bugünkü görünümünü almıştır.
