Antidepresan Bıraktıktan Sonra Yan Etkileri

Bırakma belirtileri, trisiklik antidepresanlar (örn. imipramin, amitriptilin, desipramin), serotonin gerialım inhibitörleri (örn. fluoksetin, paroksetin, sertralin) ve monoamin oksidaz inhibitörleri (örn. fenelzin, selejilin, pargilin) ile tedaviden sonra ortaya çıkabilir.

Bu sendromun çıkabilirliği, alman ilacın dozuna ve yan ömrüne olduğu gibi, ilacın hangi hızla bırakıldığına da bağlıdır. Yavaş yavaş kesileceğine, birden bırakılan, kısa etki süreli ilaçlarla ortaya çıkma olasılığı en yüksektir. Kısa etki süreli serotonin gerialım inhibitörü paroksetin en çok bırakma belirtisine neden olan ilaçtır, ancak bu belirtiler her tür antidepresanla ortaya çıkabilir.

Opiyatlar, alkol ve kötüye kullanılabilen diğer maddelerle ortaya çıkan yoksunluk sendromlanndan değişik olarak antidepresan bırakma sendromunun tanı koydurucu belirtileri yoktur. Belirtiler belirsiz ve değişkendir ve antidepresanın son dozundan sonra 2-4 gün içinde başlar. SSGİ’leri için baş dönmesi, kulaklarda çınlama, “başta elektrik şokları”, uyuyamama ve akut kaygı gibi belirtiler tanımlanmıştır. Bırakmadan önce, antidepresan kullanımı hipomani ya da öforiye neden olmuş olmamalıdır (bırakma sendromunun, önceki tedaviyle ortaya çıkan duygudurum dalgalanmalarından kaynaklanmış olmadığından emin olunmalıdır). Antidepresan bırakma sendromu yalnızca ilaçbilimiyle ilgili etkenlere bağlıdır ve bir antidepresanın pekiştirici etkileriyle ilişkili değildir. Benzer biçimde, bir antidepresanın uyarıcıyı güçlendirmesi durumunda da birden bırakma, burada tanımlanan antidepresan bırakma sendromundan çok, uyarıcı yoksunluğu belirtileriyle sonuçlanır. Bir ilaca (örn. bir nöroleptik) başlandıktan, ilacın dozunu artırdıktan ya da ekstrapiramidal belirtileri tedavi etmek için kullanılan ilacın dozunu azalttıktan sonra, birkaç hafta içinde gelişen, parkinson tremoru, kas katılığı (rjiditesi), akinezi (devinim yitimi ya da devinimleri başlatma güçlüğü) ya da bradikinezi (davranışlarda yavaşlama) Hastalar, genellikle, belirtilerin gelişmesinden önceki 72 saat içinde bir dopamin antagonistiyle karşılaşmışlardır. Hipertermiye (ağızdan ölçümde en az iki kez > 38.02C) eşlik eden aşırı terleme nöroleptik malign sendromun ayırt ettirici bir özelliğidir ve bu özelliği ile antipsikotik ilaçların nörolojiyi ilgilendiren diğer yan etkilerinden ayrılır. Isı düzenleme merkezinin çöktüğünü gösteren aşırı ısı yükselmeleri daha çok nöroleptik malign sendrom tanısını destekler. En ağır biçiminde, “kurşun boru” olarak tanımlanan, genellikle antiparkinson ilaçlara yanıt vermeyen yaygın katılık, bu bozukluğun en önemli özelliğidir ve nörolojiyi ilgilendiren diğer belirtiler (örn. tremor, siyalore, akinezi, distoni, trismus, miyoklonus, dizartri, disfaji, rabdomiyoliz) buna eşlik edebilir. Sıklıkla, olağan değerlerinin üst sınırının en az dört katı yükselen kreatin kinaz görülür. Deliryum ya da stupordan komaya dek giden aralıkta bilinç düzeyi değişiklikleri ile belirli ruhsal durum değişiklikleri çoğu kez erken bir bulgudur. Etkilenen kişiler uyanık, ancak şaşkın görünebilirler, katatonik stuporla uyumlu bir biçimde tepki vermeyebilirler.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Bazı insanlar antidepresanları bırakırken semptomlar yaşayabilir. Geri çekilme veya kesilme semptomları olarak bilinen bu semptomlar, başlangıç, şiddet ve sürelerine göre değişebilir.

Beyindeki kimyasallarda hızlı değişiklikler nedeniyle birisi antidepresanları bırakırsa yoksunluk belirtileri ortaya çıkabilir.

Bu kimyasallara nörotransmiterler denir ve bunlar arasında serotonin, dopamin ve norepinefrin bulunur.

Araştırmalar, bırakma semptomlarının yaygın olduğunu ve antidepresan almayı bırakan kişilerin yarısından fazlasını etkilediğini gösteriyor. Ancak yoksunluk semptomlarını azaltmaya ve yönetmeye yardımcı olacak yollar vardır.

Kesilme Sendromu ve Zaman Çizelgesi

Antidepresanları bırakırken bireyler aşağıdakilerden bir veya daha fazlasını yaşayabilir:

• Titreme ve kas ağrıları gibi grip benzeri semptomlar
• Yorgunluk (enerji eksikliği)
• Baş ağrısı
• Normalden daha fazla terleme
• Uykusuzluk (uyku sorunu)
• Canlı rüyalar veya kabuslar
• Mide bulantısı
• Kusma
• Karın krampları
• Baş dönmesi ve sersemlik hissi
• Kafada elektrik çarpmasına benzeyen bir his (beyin zapları) veya diğer garip duyumlar (beyin titremeleri dahil)
• Seslere veya kokulara karşı aşırı duyarlılık

İnsanlar ayrıca aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir depresyon ve ruh hali ile ilgili semptomlar yaşayabilir:

• Kaygı
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
• Sinirlilik
• Mani
• Ruh hali
• İntihar düşünceleri

Kesilme Sendromu Zaman Çizelgesi

Belirtiler, antidepresan kullanımını bıraktıktan sonraki 2 gün içinde ortaya çıkabileceğini ve birkaç hafta devam edebileceğini göstermektedir.

Mevcut araştırmaların 2019 tarihli bir incelemesinde, yazarlar, insanların haftalarca hatta aylarca antidepresan yoksunluğunun semptomlarının yaşanmasının nadir olmadığını belirtti. Bazı araştırmalar, insanların %40’ının 6 hafta boyunca semptomları olduğunu, %25’inin ise 12 hafta veya daha uzun süre semptomlar yaşadığını buldu.

İlacın yarı ömrü de dahil olmak üzere semptomların süresini birkaç faktör etkileyebilir. Bu, ilacın aktif maddesinin vücutta yarı yarıya azalması için geçen sürenin bir ölçümüdür. Yarı ömrü kısa olan ilaçlar tipik olarak uzun yarı ömrü olan ilaçlara göre daha fazla yoksunluk semptomlarına neden olur.

Bazı popüler antidepresanlar ve bunların yaklaşık yarı ömürleri şunlardır:

Bir başka etkileyen faktör, birinin antidepresan aldığı sürenin uzunluğudur. Bir kişi ilacı ne kadar uzun süredir alıyorsa, yoksunluk belirtileri gösterme olasılığı o kadar yüksektir.

Tüm antidepresanlar, birileri onları 6 haftadan uzun süre aldıysa, özellikle de dozlarını durdurursa veya hızla azaltırsa, geri çekilme sorunlarına neden olabilir.

Yoksunluk Belirtileri ve Nüksetme

Bir kişinin antidepresan yoksunluğunun ardından ruh hali ile ilgili semptomları varsa, bu her zaman bir nüksetme anlamına gelmez. Geri çekilme semptomları ile nüksetmeyi ayırt etmek için kişi aşağıdaki iki şeyi göz önünde bulundurmalıdır.

Birincisi, başlama zamanıdır. Bırakma semptomları, antidepresanların bırakılmasından kısa bir süre sonra ortaya çıkarken, nüks semptomları bazen birkaç hafta sonra yavaş yavaş gelişir.

İkincisi, semptomların zaman içinde nasıl değiştiğidir. Vücut antidepresan ilaçların kaldırılmasına uyum sağladıkça, bırakma semptomları azalır. Tersine, bir nüksetmede depresif belirtiler devam eder veya kötüleşir.

Antidepresan Kullanmak Nasıl Bırakılır?

Antidepresanı bırakmak isteyen kişiler, herhangi bir ilaç değişikliği yapmadan önce bunu doktorlarıyla tartışmalıdır. Şiddetli yoksunluk semptomlarına neden olabileceğinden, insanlar antidepresan kullanmayıaniden bırakmamalıdır.

Geri çekilme semptomlarını en aza indirmeye yönelik stratejiler şunları içerir:

• Yavaş yavaşAzalma: Doktorlar tipik olarak insanların antidepresan dozlarını kademeli olarak, genellikle 4 hafta içinde, ancak bazen daha uzun süre azaltmalarını önerir .
• Bırakma Semptomlarını Yönetmek İçin İlaç Almak: Bir doktor mide bulantısı, uyku sorunları veya yoksunlukla ilgili diğer sorunları tedavi etmek için ilaçlar reçete edebilir.
• Geçici Olarak Başka Bir Antidepresana Geçmek: Bazen daha uzun yarı ömürlü benzer bir ilaca geçmek semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Sağlık uzmanlarıyla düzenli olarak kontrol etmek: Doktorla düzenli kontroller, insanların geri çekilme sürecini yönetmelerine ve tekrarlayan depresyon belirtilerini kontrol etmelerine yardımcı olacaktır.
• Antidepresanların Psikoterapiyle Değiştirilmesi: Araştırma bilişsel davranışçı terapi veya farkındalık temelli bilişsel terapi gibi spesifik terapilerin, insanların nüks veya tekrarlama riskini artırmadan antidepresanları bırakmalarına yardımcı olabileceğini gösterir.
• Sağlıklı Yaşam Tarzı Seçimleri Yapmak: Egzersiz, dengeli beslenme, stres yönetimi ve yeterli uyku, depresyon belirtilerini ve antidepresanları durdurmanın bazı etkilerini yönetmeye yardımcı olabilir.

Antidepresan Almayı Ne Zaman Bırakmalı

Bireyler sadece bir doktorla görüştüklerinde antidepresan almayı bırakmalıdır. Kişiler profesyonel tavsiye almadan ilaç değişikliği yapmamalıdır.

Antidepresan tedaviyi durdurmanın yararlarını ve dezavantajlarını dikkatlice düşünün. Başka bir antidepresan daha iyi bir seçenek olabilir veya diğer tedaviler, antidepresan kullanımının bazı olumsuz etkilerinin yönetilmesine yardımcı olabilir.

Antidepresanların çalışması için daha fazla zamana ihtiyaç duyup duymadığını da dikkate almaya değer – tedaviye yanıtın görülmesi 4-12 hafta sürebilir. Orta veya şiddetli depresyonu olan yetişkinler üzerinde yapılan çalışmalarda, %40-60 6-8 hafta içinde gelişmeleri rapor edin.

Daha iyi hissettikleri için antidepresanları bırakmak isteyenler ideal olarak en azından beklemeliler. 6-9 ay ilaçlarını kesmeden önce tam semptom remisyonundan sonra.

Ancak kronik depresyon semptomları olan veya birden fazla depresif dönem öyküsü olan kişiler için doktorlar, kişilerin tedaviye devam etmelerini önermektedir. Sonuç olarak, bazı kişilerin süresiz olarak ilaç alması gerekebilir.

Baş Etme Stratejileri Durduğunda Ne Yapmalı?

Doktorlar, bir kişinin ilacında belirli ayarlamalar yaparak da yardımcı olabilir. Birisi başka bir antidepresana geçiyorsa, mevcut ilacın dozunu yavaşça düşürürken yenisinin dozunu artırabilir. Bu yönteme çapraz sivriltme denir.

Yoksunluk semptomlarını yönetmeye yardımcı olacak başka bir yöntem, ilacı, semptomlar başladığında kişinin aldığı dozda almaya yeniden başlamaktır. Doktor daha sonra dozları daha yavaş bir şekilde azaltmaya başlayabilir.

Doktorla Ne Zaman Konuşulmalı?

Kişiler, antidepresan kullanımının istenmeyen yan etkilerini yaşıyorsa doktorlarıyla konuşmalıdır. Doktorları, advers reaksiyonları azaltmak için başka bir ilaca geçmeyi veya başka ilaçlar almayı önerebilir.

Antidepresanlarını bırakmak isteyenler, doktorlarına tıbbi gözetim altında güvenli bir şekilde nasıl yapacaklarını sormalıdır.

İlaçları bıraktıktan sonra kesilme semptomları yaşayan kişiler doktorlarından randevu almalıdır. Bu semptomlar şiddetliyse, derhal tedavi isteyin.

Birinin intihar düşünceleri varsa veya intihara teşebbüs etme isteği varsa 911’i arayın.

Bir kişinin intihar düşüncesi varsa, ancak hayati tehlike yoksa, gecikmeden doktorları veya bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmalıdır.

Özet

Antidepresanların bırakılması çeşitli olumsuz etkilere neden olabilir. Ancak, herhangi bir potansiyel bırakma semptomunu en aza indirirken bu ilaçları almayı güvenli bir şekilde bırakmanın yolları vardır.

Antidepresan almayı bırakmak isteyen kişiler, ihtiyaçlarını karşılayan bir plan geliştirmek için doktorlarıyla birlikte çalışmalıdır.

Kaynak: Feeling better after coming off antidepressants. 2020. Medical News Today.

Referanslar

• (2020).
  https://www.mind.org.uk/information-support/drugs-and-treatments/antidepressants/comparing-antidepressants/
• Davies, J., et al. (2019). A systematic review into the incidence, severity and duration of antidepressant withdrawal effects: Are guidelines evidence-based?
  https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0306460318308347
• Depression: How effective are antidepressants? (2020).
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK361016/
• Gabriel, M., et al. (2017). Antidepressant discontinuation syndrome.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5449237/
• Jung, W-Y., et al. (2016). Times to discontinue antidepressants over 6 months in patients with major depressive disorder.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4965655/
• Keks, N., et al. (2016). Switching and stopping antidepressants.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4919171/
• Maund, E., et al. (2019). Managing antidepressant discontinuation: A systematic review.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6342590/
• Medication – stopping or coming off. (2019).
  https://www.nhs.uk/mental-health/talking-therapies-medicine-treatments/medicines-and-psychiatry/stopping-or-coming-off-antidepressants/
• Psychiatric medication. (2021).
  https://www.mind.org.uk/information-support/drugs-and-treatments/medication/explaining-the-half-life/
• Wellbutrin XL: Prescribing information. (2009).
  https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2009/021515s023s024lbl.pdf

Nörotransmitter adıyla da bilinen bu ilaçlar birçok kimyasal bileşenden oluşur. Kullanan kişilerin fiziksel ve ruhsal durumu baz alındığında ilacın etkileri herkeste aynı olmayabilir Bununla birlikte antidepresan kullanmayı bıraktıktan sonra görülen yan etkiler de kişiden kişiye farklılık gösterebilir.

Antidepresan hangi hastalıklarda kullanılır?

Antidepresan yazma yetkisi yalnızca uzman psikiyatristlere aittir. Psikologlar gerçekleştirdiği seanslar sonunda gerekli gördüğü takdirde hastasını bir psikiyatriste yönlendirebilir.

Antidepresanların yaygın olarak kullanıldığı hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

-Psikotik majör depresif bozukluk
-Panik atak
-İki uçlu bipolar bozukluk
-Travma sonrası stres
-Melankolik özellikli majör depresyon

Antidepresan bıraktıktan sonra görülen yan etkiler nelerdir?

1-Odaklanma sorunu 

En sık görülen yan etkilerden biri odaklanma sorunu ve dikkat eksikliğidir. Bu belirti ortaya çıktığında kişi okuduğu kitaba ya da izlediği filme odaklanmakta dahi zorluk çekebilir.

2-Unutkanlık ve dalgınlık

Antidepresanı bırakanların yaklaşık %60'ında unutkanlık ve dalgınlık belirtileri aynı anda görülür.

3-Asabiyet

Birçok kişide, yoksunluk sendromu olarak adlandırılan bulgular ortaya çıkabilir. Kişi duygularını kontrol etmekte güçlük çekebilir, fevri davranışlar sergileyebilir. Bu süreç genelde bir hafta on gün sürer. Devam ettiği takdirde uzman hekime mutlaka danışılması gerekir.

4-İştahsızlık

Antidepresanı bıraktıktan sonra iştahsızlık ve halsizlik baş gösterebilir. Birey sıkıntılı bir ruh haline bürünür ve çevresine karşı ilgisiz davranır.

5-Baş ağrısı 

Yan etkiler sadece psikolojik değildir. En sık gözlemlenen yan etkilerden biri baş ağrısıdır.

Antidepresan bıraktıktan sonra yan etkileri nasıl geçer?

Yan etkileri en aza indirmek için günlük doz yavaş yavaş azaltılarak bırakılmalıdır. Öncesinde mutlaka doktorun görüşünü almakta da fayda var. Bu süreçte onun fikirleri ve yönlendirmeleri son derece yararlı olacaktır.

Sıkıntılı ruh halinden çıkmak için spor ve egzersiz yapılabilir. Bisiklete binmek, yürümek ve koşma kişinin rahatlamasına yardımcı olur. Yeni hobiler edinen kişiler bu süreci çok daha çabuk atlatır.

Psikiyatri uzmanlarına göre antidepresanı bırakan bireyler aile üyeleriyle daha çok vakit geçirmeli ve yakın arkadaşlarla sanatsal etkinliklere katılmalı. Ek olarak beslenme ve uyku düzenine dikkat edilmeli.

Depresyon, kaygı bozukluğu, panik atak gibi psikolojik rahatsızlıkların yaygınlaşması, bu tür hastalıklar için kullanılan çeşitli antidepresanların kullanımının da yaygınlaşmasıyla sonuçlanıyor. Türkiye’de de 2007 yılından beri 10 sene içerisinde antidepresan kullanımının 2,25 kat arttığı biliniyor.

Antidepresanlar, türlerine göre farklı özellikler göstererek vücudun kimyasını düzenliyor ve psikiyatrik hastalıkları fiziksel olarak tedavi etmeye yarıyor. Özellikle sık kullanılan antidepresanlar arasında yer alan sertralin, sitalopram, essitalopram türevi ilaçlar ile bazı antipsikotik ilaçlar, genellikle düzenli olarak kullanıldıklarında ve belirli bir kullanım süresinden sonra etkisini gösteriyor. Antidepresan kullanımı ile ilgili bilinmesi gereken en önemli şey, hangi koşulda olursa olsun, ilaçların doktor önerisi olmadan kullanılmaması gerektiği. Bu tür ilaçları düzenli olarak kullanmak fiziksel ve zihinsel olarak ciddi değişimlere neden olabildiğinden, ilacı düzenli kullanmayı bırakırken de mutlaka bir uzmana danışılması gerekiyor. Durumunuzu bilen ve tedavinizi takip eden doktorunuz düzenli olarak ilaç kullanımınızı takip etmeli ve ilacı bırakmanız gerektiğinde de size ne şekilde bırakacağınızı açıklamalıdır.

Hiçbir ilacı doktor kontrolünde olmadan bırakmadığınıza emin olmalısınız. Eğer herhangi bir sebepten ve doktorunuzun önerisiyle antidepresan kullanmayı bırakmak üzereyseniz, bırakma süreci ile ilgili de bilmeniz gerekenler var. Doktorlar genellikle 2-4 hafta süren ve ilacı azaltarak bırakmayı öngören bir bırakma süreci önerirler ve bu süreçte gerçekleşen değişimleri takip etmek isterler. Doktor kontrolünde de olsa, antidepresanı bırakmak her zaman hoş bir deneyim olmayabilir. “Çekilme sendromları” ya da “antidepresan yoksunluğu” olarak adlandırılan belirtiler, antidepresanı azaltmaya başladığınızda ortaya çıkar ve bazı durumlarda 3 ay kadar sürebilir. Zor bir süreç olabilse de antidepresanı bırakma süreci bazı önlemler alınarak daha kolay atlatılabilir.

Antidepresan kullanımı ile ilgili en önemli detay, doktorunuzla kurduğunuz ilişkide saklıdır. Güvendiğiniz bir tıp hekimi hikayenizi dinleyecek, belirtileri gözlemleyecek ve size uygun ilacı kullanmanız için sizi destekleyecektir. Gerekli gördüğünde de ilacı bırakmanızı isteyecektir. Gebelik, farklı sağlık sorunları ya da kişisel nedenlerden ötürü ilacı bırakmak istediğinizde, bunun sizin için doğru olup olmadığını ve ne şekilde bırakmanız gerektiğini belirleyecek olan kişi de doktorunuzdur. O yüzden bu süreçte muhakkak çok güvendiğiniz bir uzmanla çalışın ve onun sözünden çıkmayın. Yolda karşılaştığınız zorluklardan da hekiminizi haberdar edin ve öncelikle ondan yardım isteyin.

Kullandığınız ilacın türü de ne kadar süreyle antidepresan kullanmış olmanız da bırakma sürecini etkileyecek faktörler arasındadır. Bazen iki hafta, bazen de 3 ay süren bir bırakma süreciniz olacaktır; ancak bu noktada yine doktorunuzun talimatlarına uymalı ve sabırlı olmalısınız.

Yapılan araştırmalar ve anketler, antidepresan kullanmayı bırakma sürecinde birçok kişide yorgunluk, halsizlik, ağlama nöbetleri, cinsel isteksizlik ve benzeri belirtilerin ortaya çıktığını doğruluyor. Özellikle SSRI türevi ilaçlar, serotonin hormonu dengesini düzenleyerek çalıştığı için bırakıldığında biraz kafa karıştırabiliyorlar. Ani gülme krizleri, yerini ağlama atağına bırakabilir, beklenmedik anlarda uyuma isteği yaratabilir hatta bazı durumlarda intihar düşüncelerine bile neden olabilir. Unutulmaması gerekir ki, tüm bunlar geçicidir ve tolere edilebilir. Antidepresanı bırakırken kafanız biraz karışacak ancak emin olun ki bu durum asla böyle devam etmeyecek.

Bulantı, ishal, iştahsızlık gibi sindirim sorunları, antidepresanı bırakma sürecinde sık görülen rahatsızlıklardandır. Bunların önüne geçmek için süreçte iyi beslenmek, bolca su tüketmek önemli.

Kendinize iyi bakmak, sağlıklı yaşamak zaten başlı başına bir antidepresandır! Antidepresanı bırakırken de ilacınızın yerine koyacağınız sağlıklı alışkanlıklarınızı belirlemeniz iyi bir fikir olabilir. Düzenli olarak yürüyüşe çıkın, bir diyetisyene gidip kendiniz için en uygun beslenme planını belirleyin, spor yapın, bol bol da sosyalleşin. Fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarınızı doğru bir şekilde gidermeye odaklanmak, psikolojik olarak sağlıklı bir hayat yaşamanın ilk adımıdır. İlaçsız hayatınız için bu değişiklikleri yaparken, aynı zamanda ilacı bırakırken yaşamanız muhtemel semptomların etkisini azaltmanızı da sağlayacak.

İyi bir kahkaha gerçekten şifalıdır! Antidepresanı bırakma sürecinde en iyi gelen şeylerden biri de bol bol gülmektir. Komik videolar izleyin, arkadaşlarınızla komik oyunlar oynayın, kendinizi eğlendirmenin yollarını bulun. Siz kahkaha attıkça, vücudunuz artık o ilaçlara ihtiyaç duymayacağınıza daha emin olacak!

İlacı bırakma sürecinde gerçekleşen değişiklikler ve belirtiler bazen gerçekten de çok yorucu hale gelebilir. Yoga ve meditasyon ise, kendinizi günden güne izlemenizi ve gözlemlemenizi sağlamak için en iyi yöntemlerdir. Bedeninizin ve nefesinizin farkında olarak yapacağınız yoga ve meditasyon pratikleri, ilacı bırakma sürecini önemli ölçüde kolaylaştıracaktır.