Ilk Türk Devletleri Benim Hocam

Öz Orta Asya (Türkistan) geleneğine bağlı balbal ve heykellerin, Türkiye ile bağları çoktandır tartışılagelmektedir. Bu konuda, Göktürk dönemi heykel ve balbalları çok önemli ipuçları sunmaktadır. Özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'n-deki koç-koyun ve at heykeli şeklindeki mezar taşlarının Türkistan bölgesi ile bağları çok güçlüdür. Bunların yanı sıra, heykel ya da stilize-soyut görüntülü insan heykelli mezar taşları da yine aynı bölgeyle irtibatlandırılır. Gerek in-san, gerekse de hayvan heykeli şekilli taşlar, ülkemizin doğusundaki bölge-lerde hakimiyet kazanmıştır. Ancak yapılan yeni araştırmalar, insan heykeli ve kabartmalı taşların sadece bu bölgede değil, Orta ve Batı Anadolu bölgele-rinde de görüldüğünü kanıtlamıştır. Batı Anadolu'daki dikkat çekici bölgeler arasında Afyon ve Eskişehir gelmekteydi. Yaptığımız bu çalışmayla, köklerini şüphesiz Orta Asya (Türkistan) bölgesinden alan, birisi heykel şeklinde, diğeri yüz kabartması şeklinde olan iki Uşak mezar taşının bulunması, bugüne ka-dar yayınlarda rastlamadığımız Uşak bölgesinin de değerlendirmeye alınması gerektiğini göstermiştir. Unutulmaması gereken nokta şudur: Kültür eserleri, her sanat dalı uygula-masında olduğu gibi, belli bir köke bağlansa bile ait olduğu dönem ile sanatsal ve kültürel ortamın izlerini taşırlar. Dolayısıyla, Uşak ili Ulubey ilçesinin iki köy mezarlığından tanıtılan taşların geçmiş izleri Orta Asya (Türkistan) böl-gesiyken, her iki taş da aynı zamanda Osmanlılaşmış, ilâve bir kimlik kazan-mıştır. Türk geleneklerine bağlı heykel şekilli mezar taşı dünyasına, Batı Ana-dolu'nun küçük bir yerleşim yeri olan Uşak penceresinden bakılmıştır. Böyle anlaşıldığı ve yorumlandığı taktirde, hem bu makale doğru okunmuş, hem de Türk dünyası mezar taşı geleneğindeki yeri daha iyi anlaşılmış olur.

This presentation will attempt to describe the revival and rediscovery of Māturīdī’s theology in modern Turkey, a movement that I refer to as “Turkish Neo- Māturīdism.” This movement has its roots in a number of important theological and institutional developments in the late Ottoman Empire and the early Turkish Republic. These roots, which I will discuss in turn, include: 1) late Ottoman-era kalām debates, 2) the rise of Islamic modernism1 throughout the Muslim world in the late 19th and early 20th century, 3) the transition to a modern state just before and during the republican period, and 4) the growth of Islamic theology as an academic project in 20th and 21st century Turkey. In fact, it is probably best to describe the modern Turkish theological interest in Māturīdī as one important strain of Islamic modernism among many examples in modern Turkey. Turkish Neo-Māturīdism is a broad movement across modern Turkish history that began in the search for a distinctively Turkish national Islamic heritage. As a part of this search, Muslim theologians in Turkey identified Māturīdī as a key part of a distinctively Turkish heritage of Islam and Islamic thought. I argue that the modern Turkish rediscovery of Māturīdī is not just significant for modern Turkish history, but for the history of Islamic theology as a whole. In my view, it can be considered a part of the history of the Māturīdī school of thought in general, and it grows from powerful and persuasive interpretations of Māturīdī’s theological ideas.