Edebiyatın Ilgili Olduğu Bilim Dalları

Sanat eserleri ortaya konurken zaman zaman diğer bilimlerden yararlanır.

Güzel sanatların bir dalı olan edebiyatın diğer bilim dallarıyla ilgisi vardır. Bir sanatçının ortaya koyduğu eser psikoloji, sosyoloji, felsefe ve tarih vb. bilimlerle ilgili olabilir. Sanatçı sosyal bir çevre içerisinde yaşar; eserini ortaya koyarken de bu çevreden etkilenir. Ele aldığı eserde kişisel duygu, düşünce ve izlenimlerini anlattığı gibi toplumun gelenek, görenek, inanç gibi değerlerini de ele alabilir. Bir sanatçının yaşamı da ortaya konan eser kadar önemlidir. Örneğin Reşat Nuri Güntekin’in “Çalıkuşu” adlı romanı incelenirken; yazarın içinde bulunduğu ruhsal durumu belirlerken psikolojiden, sanatçının yetiştiği sosyal çevreyi incelerken sosyolojiden; yazarın etkilendiği akımları ve dünya görüşünü belirlerken felsefeden, eserin yazıldığı dönemi incelerken de tarih biliminden yararlanılır.

“Bir kenarda kalıp yaşamak yerine, toplumların içine girmeyi kabul ettiğiniz andan itibaren, onu yaratan kuralların da iyi olduğunu kabul etmek zorundasınız.”

“Vadideki Zambak” adlı eserde geçen yukarıdaki metin bilimsel bir değer taşımaktadır. Yazarın sosyolojinin bilimsel verilerinden yararlandığını göstermektedir. Bunun gibi insanın ruhsal durumunu anlatan bir edebi metin, psikoloji biliminden yararlanabilir.

Edebi bir metin bilgi vermek amacıyla yazılmaz. Edebi bir metinde öncelikli amaç güzelliktir. Bilimsel eserlerin öncelikli amacı ise bilgilendirmektir.

Bir edebi eserin değişik bilim dallarından faydalanması edebi esere bilimsel bir eser niteliği kazandırmaz. Çünkü edebi eserde kişisel yorumlar vardır.

Edebiyatın temel öğesi olan dil, diğer bilim dallarının da anlatım aracıdır. Bundan dolayı felsefe, psikoloji, sosyoloji, hatta tarih, coğrafya, ekonomi vb. diğer bilim dallarıyla yakından ilişkisi vardır. Araştırmacılar da edebiyat araştırmalarında yazarın biyografisini yazarken tarih biliminden, yaşadığı ortamı yazarken sosyoloji biliminden, yazarın içinde bulunduğu ruhsal durumu anlatırken ise psikolojiden faydalanırlar. Yazarı etkileyen toplumsal, siyasal ve felsefî görüşleri de diğer sosyal bilimlerin yardımıyla ortaya koyarlar.

Edebiyat Tarihi ve Önemi

Bir ulusun çağlar boyu yarattığı sözlü ve yazılı dil ürünlerini ve onların yazarlarını bilimsel bir yöntemle tarihi akış içinde inceleyen bilim dalına edebiyat tarihi denir. Edebiyat tarihi bir ulusun geçmişteki düşünce yapısını, dünya anlayışını, kültür ve uygarlık birikimini yeni kuşaklara aktarır. Böylece kuşaklar arasında köprü kurarak yeni kuşakların daha iyiyi, doğruyu, güzeli bulmalarına yardımcı olur. Bizde Tanzimat dönemine kadar edebiyat tarihi tezkirelerden ibaretti.

Tezkire: Şairlerin hayat hikâyelerini anlatan biyografi türünden eserlere denir. Başlıca edebiyat tarihi yazarlarımız Ziya Paşa, M. Fuat Köprülü, Agâh Sırrı Levend, Ahmet Hamdi Tanpınar, Nihat Sami Banarlı’dır.

Edebiyat doğrudan ya da dolaylı yollarla tüm bilim dalları ile ilişki içerisindedir. Edebiyatta bir eser oluşturulurken sanatçı az ya da çok diğer bilim dallarının verilerinden yararlanır.
Bir romanı veya bir hikayeyi düşünelim: Bu edebi ürünlerde kahramanlar çok çeşitlidir. Hayatın her kesiminden ve sınıfından insan ele alınıp anlatılır. Kahramanın doktor, öğretmen ya da astronot olduğu bir romanda yazarın bu meslekler ve ait oldukları bilim dalları hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Aksi halde romanın ya da hikayenin inandırıcılığı zayıf olacaktır. Yazar hem doktorluk hem de astronotluk hakkında bilgi sahibi olmadan eseri oluşturamaz. Anlaşılacağı üzere edebiyat her bilim dalı ile ilişki işindedir. Bazı bilim dalları ile edebiyat arasındaki münasebet çok yakın ve doğrudandır; bazıları ile ise çok zayıf ve dolaylı yollarla ilişkilidir.

Edebiyatın doğrudan ilişkili olduğu bilim dalları

Edebiyatın konusu temelde insandır. Doğal olarak kendisi gibi konusu insan olan felsefe, sosyoloji, psikoloji, coğrafya, tarih bilim dalları ile doğrudan ilişkilidir.

Bu yazımızda Edebiyatın diğer bilim dallarıyla ilişkisi hakkında bilgi vermeye çalışacağız. Fakat öncesinde edebiyat nedir kısaca bir hatırlayalım. Edebiyat, kişinin duygu ve düşüncesini kendine özgü bir dil kullanarak, estetik kurallar çerçevesinde yazılı veya sözlü olarak dile getirmesidir. Edebiyatın konusu insan olduğu için insanı ilgilendiren bütün bilim dalları edebiyatla bağlantılıdır. Edebiyat insanlarda estetik duyguları uyandırmak için ve ruhen mutlu olmak için ortaya konulan özgün eserler ve ürünlerdir. Edebi eserler orijinal ve ustalık sonucunda ortaya çıkarak değerlendirilir.  Bu anlamda sanatla yakından bağlantılıdır. Eserlerin sanatsal değerleri olduğu için edebi anlamda eserler sanat dalları ile ilişkilendirilebilir. İnsanlar tarafından meydana getirilen konusu insan olan edebiyat, tıpkı sanat eserlerinde olduğu gibi insanlarda güzel duygular ve estetik zevkler uyandırır. Edebiyatın diğer bilimlerle ilişkisi oldukça fazladır.

Edebiyat tiyatro ile sinema ile resimle ve hatta müzikle ilişkili olduğu için sanat dalları ile ilişkisi vardır. Edebiyatın diğer sanat ve bilim dalları ile etkileşim içinde olması edebiyatın birikimlerinin kuşaktan kuşağa aktarılmasını ile gerçekleştirilir.

Edebiyatın sanatla olan ilişkisinin yanı sıra konusu insan olan birçok bilim dalı ile de ilişkisi bulunmaktadır.  Geçmişten günümüze kadar gelen edebi kaynaklarda o zamanın iklimi, tarihi, toplumsal olayları ve kişilerde oluşturduğu psikolojik durumlar edebi eserlere yansımıştır. Edebi kaynaklar incelendiğinde hangi bilim dallarının esintilerinin yer aldığı fark edilmektedir.

Edebiyatın diğer bilimlerle olan ilişkisini şöyle sıralayabiliriz;

• Edebiyatın Sosyoloji ile ilişkisi; sosyoloji toplum bilimidir ve toplumu inceler. Konusu insan olduğu için edebiyatla ilişkilendirilmektedir.
• Edebiyatın Felsefe ile ilişkisi; Felsefe düşünce ile alakalıdır ve konusu insandır. Edebi eserlerde de düşünceler ve insanlarla ilgili eserler verilir.
• Edebiyatın Coğrafya ile ilişkisi; coğrafya insanların yaşadığı yerleri yaşadığı iklimleri inceler. Konusu insan olan tüm bilim dalları edebiyat ile bağlantılıdır.
• Edebiyatın Tarih ile ilişkisi; tarih geçmiş ile alakalıdır ve geçmişi inceler. Geçmişteki olayları insanları ve insanların yaptıklarını inceler.
• Edebiyatın Psikoloji ile ilişkisi; insanların hareketlerini ve davranışlarını konu edindiği için psikoloji ile yakından bağlantılıdır.

Konusu insan ve insanları ilgilendiren her şey kısacası edebiyatı da ilgilendirir. Bu anlamda insanı ilgilendiren tüm bilimler edebiyat ile ilişkilendirilebilir.