Sümerler Neden Yazıyı Bulmuştur
Çivi Yazısını Kim İcat Etti? Çivi Yazısını Kim Buldu, İlk Nerede, Hangi Tarihte ve Ne Zaman İcat Edildi?
Çivi yazısı, yazı tarihinde ilk bulunan ve kullanılan yazı türüdür, çok eski çağlarda kullanılan ve bu sayede binlerce yıllık tarih hakkında bilgiler öğrenmemize olanak tanır. Çivi ile taşlar üzerine resim ya da semboller yapılarak hayata geçirilen çivi yazısı nasıl ve ne zaman bulundu? İşte çivi yazısı ile merak edilen soruların yanıtları
Çivi Yazısını Kim Buldu?
M.Ö. 'li yıllardaki önemli uygarlıklardan birisi olan Sümerlerin Uruk şehrinde ilk yazı örnekleri bulunmuştur. İncelemeler sonucu bu yazı örneklerinin taş ve tabletlere sivri bir cisimle sembol ve resimler kazınarak hayata geçirildiği için çivi yazısı ismini almıştır. Sümerlerin çivi yazısı buluşunun akabinde bu yazıyı Akadlar, Hititler, Fenikeler, Urartular ve Elamlar uygarlıkları da kullanmışlardır.
Çivi yazısı çözülmesi oldukça zor bir yazı türüdür lakin tarihte ilk kez yılında İngiliz Henry Ravlinson tarafından çözülmüştür. Böylelikle ilk uygarlıklar ve antik çağ hakkında tarihi bilgilere ulaşılmıştır.
Çivi Yazısı Ne Zaman Ve Nasıl Bulundu?
Milattan önceki dönemde yıllarında, dönemin önemli uygarlıklarından birisi olan Sümerler Uygarlığı tarafından bulunan çivi yazısı ilk olarak Sümer rahiplerinin tapınaklar ve mahzenlerdeki ürün yahut malları kayıt altına almak, birbirleri ile karıştırmamak için icat edilmiş ve kullanılamaya başlanmıştır.
Bu buluşun arkasından diğer bazı uygarlıklar da çivi yazısını kullanıp geliştirmişlerdir. Çivi yazısı papirüslerin buluşunu kadar kullanılmıştır.
İnsanoğlu varolduğundan beri, duygu ve düşüncelerini başka kişilerle paylaşabilmek için, çok çeşitli iletişim yolları bulmuştur. Bunların ilk örnekleri arasında, günümüzde dahi pek çok toplum tarafından kullanılan görsel işaretleri, yani ateş, duman ve ışığı ya da akustik işaretler olarak adlandırdığımız, davul ve ıslık çalmayı gösterebiliriz. Ancak bütün bunlar zaman ve alan açısından sınırlanmıştır. Yani mesaj verildikten hemen sonra kaybolurlar ve tekrar edilmedikleri sürece başa alınma olanakları yoktur.
Ayrıca, hepsi sadece az ya da çok birbirine yakın bölgede bulunan kişiler arasındaki iletişimde kullanılabilirler. Alan ya da zamanla kısıtlanmamış bir yol arama ihtiyacı, insanları çeşitli nesnelerin belirli bir sıraya göre yan yana dizilmesinden oluşan "nesne yazısı", daha çok hayvancılıkta kullanılan "sayma çubukları", yine belirli aralıklarla düğümlenmiş iplerden meydana gelen "quipu düğüm yazısı", bir mesaj vermek üzere kaya üzerine yazılan veya çizilen resimler anlamına gelen, "petrog-ramlar ve petroglifler" gibi iletişim sistemlerine götürdü. Ancak bunlar da, nispeten kalıcı olmalarına karşın, belirli durumlarda, kısıtlı sayıda mesajı iletebilirler ve daha önemlisi yanlış ya da farklı algılanma olasılıkları çok yüksektir.
Genel olarak "fikir yazısı" olarak adlandırdığımız bu sistemler içinde, kendine Eski Önasya Dünyası'nda geniş yayılım alanı bulan, token veya Latince adıyla calculi (hesap taşları) adı verilen küçük kil semboller, yazıya geçiş sürecinde ayrı bir yer tutar. Kilden yapılıp, pişirilerek sertleştirilmiş ve çoğunlukla üzerleri şekillere ayrılmış, çeşitli formlardaki bu calculi veya hesap taşlarının her biri farklı bir nesneye karşılık geliyor ve ticareti yapılan malların türü ve ölçüsü hakkın da bilgi veriyordu.
Diyelim ki, Sümer'deki Uruk şehrinden biri, Elam'ın Susa kentindeki başka birine üç testi susam yağı göndermek istiyor. Bunun için Sümerli yağ yerine kullanılan sembollerden üç tane alıp, bunları bir ipe geçirerek bağlıyor, bir başka kil topağı ile de mühürleyip, malının güvenliğini sağlıyordu. Bazen de bu sembolleri yumuşak ve nemli bir kil topağıyla sararak, içi görünmeyen bir top haline getiriyor ve her tarafını mühürlediği bu topun üzerine içindeki sembol sayısı kadar da şekillerini basıyordu.
Malı getiren kişi, bu "makbuz"u Susa'daki kişiye iletmek zorundaydı. Böylece oradaki ticaret ortağı, ilk bakışta malın türü, miktarı ve gönderen kişi hakkında bilgi sahibi oluyordu. Şüphelendiği bir durumda ise, topu kırarak, içindeki sembollerle elindeki malı karşılaştırabilirdi.
"Hesap taşları", çeşitli diller kullanan toplumlar arasında, uzak mesafelerde anlaşılabilmesi nedeniyle, özellikle ticarette son derece kullanışlıydı. Bu sembollerin, daha sonra yazıya geçildiği dönemlerde de, aynı şekilleriyle kil tabletler üzerine çizilmiş olduğunun saptanması ile, önemleri daha da artmıştır.