7mm Bobrek Tasi Dusermi

Böbrek taşı oluşumunda beslenme alışkanlıkları en önemli faktörlerden birisidir. Günlük olarak alınan besinler, içerdiği maddelerden dolayı böbreklerde taş oluşumuna zemin hazırlayabilmektedir. Ancak daha bilinçli ve sağlıklı beslenme alışkanlığı ile bu sağlık sorununun önüne geçmeniz mümkün. Sizler için böbrek taşı diyet önerileri önerileri derledik.

Böbrek Taşı Nedir?

Böbrek kanalları içinde farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan sert yapılara böbrek taşı adı verilmektedir. Erkeklerde kadınlara göre taş oluşumu riski daha fazla olmaktadır. Bununla birlikte taş oluşumuna zemin hazırlayan en önemli nedenlerden birisi, yanlış beslenme alışkanlıklarıdır. Özellikle su tüketiminin az olması ve oksalattan zengin besinlerin aşırı tüketimi bu sağlık sorununun yaşanmasına neden olabilmektedir. Aynı zamanda böbrek taşları tedavi edildikten sonra beslenme alışkanlıklarına dikkat edilmediği taktirde yeniden oluşabilmektedir.

Böbrek Taşı Nedenleri

Yukarda da belirttiğimiz üzere en önemli neden yanlış beslenme pratikleridir. Aynı zamanda 30 yaşından büyük bireylerde bu sağlık sorununa daha sık rastlanmaktadır. Bunların yanında böbrek ve üreter taşı riskini artıran bazı faktörler şunlardır:

• Aşırı kilo,
• Sık tekrarlanan idrar yolu iltihabı,
• Doğumsal böbrek hastalıkları,
• Böbreklerde bulunan kronik bir hastalık,
• Kronik kabızlık,
• Yetersiz sıvı alımı,
• Hareketsizlik

Böbrek Taşına Neden Olan Besinler

Genel itibari ile oksalattan zengin olan besinler bu riski artırmaktadır. Bu besinlerin içinde sıklıkla tüketilmekte olan domates, patates, fındık, fıstık ve çikolata bulunmaktadır. Aynı zamanda bamya, badem, susam ve dondurma da oksalat yönünden zengin besinlerdir. Böbrek taşı hastaları beslenmesinde, bu taşların oluşma riskini azaltmak için oksalatlı besinlerin tüketimine dikkat etmesi gerekmektedir. Bunun yanında eğer oksalat içeriği yönünden zengin bir besin tüketiyorsanız, yanında bolca yoğurt yemeniz ve su içmeniz gerekmektedir. Bu şekilde oksalatın böbreklere daha ulaşmadan sindirim sisteminde kalsiyuma bağlanmasını sağlamış olursunuz.

Bunların yanında genel olarak oksalat yönünden zengin diğer besinler şunlardır:

• Patlıcan,
• Karalahana,
• Pırasa,
• Maydanoz,
• Kivi,
• Erik,
• Kuruyemiş,
• Çikolata,
• Kahve,
• Tam buğday ekmeği,
• Kepekli ürünler,
• Tahin,
• Patlamış mısır,
• Salatalık.

Böbrek Taşı Düşürmek için Ne Yemeli?

Böbrek taşı olan hastaların her gün yedikleri yiyeceklerden farklı bir düzene geçmeleri gerekmektedir. Bu değişiklik taş semptomlarını azaltmada ve taşı düşürmeye yardımcı olmada büyük ölçüde etkilidir. Bununla birlikte taş oluşumunu engelleyen tek bir diyet türü mevcut değildir. En sağlıklı olan şey, böyle bir sağlık sorununda uzman diyetisyen desteği almaktır.

Öncelikle böbrek taşını düşürmeye yönelik uygulanabilecek en etkili yöntem bol sıvı alımıdır. Bununla birlikte eş zamanlı tuz tüketiminin de azaltılması gerekmektedir. Çünkü tuzun vücutta fazla suyu tutma özelliği bulunmaktadır. Ancak böbrek taşı olan bireylerde bizim istediğimiz şey, vücuda alınan suyun sorunsuz bir şekilde idrar yoluyla dışarı atılmasıdır. Bu nedenle bol sıvı alınırken aynı zamanda tuz tüketimini de azaltmanız önemle tavsiye edilir. Böbrek taşı olan hastaların hayvansal gıda tüketimini de büyük ölçüde azaltmaları gerekmektedir. Aynı zamanda oksalat yönünden zengin gıdaların alımı bu süreçte tamamen durdurulmalıdır. Bunların dışında aşırı miktarda kalsiyum alımını sağlayan ilaçların tüketilmesi sakıncalıdır.

Genel itibari ile kan basıncını düzenleyen ve böbreklerde taş oluşumunu azaltan bir diyet şunları içermektedir:

• Tam buğday ekmeği,
• Az yağlı süt,
• Oksalat yönünden fakir sebze ve meyveler,
• Bol sıvı alımı,
• Az şekerli besinler.

Kalsiyumdan Zengin Yiyecekler

Kalsiyum tüketimi, böbrek taşı düşüren hastalar için önemle tavsiye edilmektedir. Sıklıkla tüketilmesi önerilen kalsiyumdan zengin gıdalar ise şunlardır:

• Süt ve süt ürünleri
• Pancar,
• Ispanak ve peynir,
• Tahıllı yiyecekler,
• Tahıllı içecekler.

Meyve ve Sebze Tüketimi

Böbreklerde taş oluşumunu azaltan et etkili gıdalar meyve ve sebzelerdir. Meyvelerin genel olarak taze veya kuru tüketilmeleri tavsiye edilmektedir. Aynı zamanda bol lif içeren sebze ve meyveler, oksalatın vücutta birikmesini önleyerek, bağırsak yoluyla dışarı atılmasını sağlar. Bununla birlikte sitrat içerikli meyveler, oksalat birikimini engellemek adına büyük fayda sağlamaktadır. Sitrat, kalsiyum taşlarının oluştuğu kristallerin dışarı atılmasını engeller. Bu sayede böbrek taşı oluşma riski azaltılırken, olan taşların da küçülmesi sağlanır. Bu nedenle özellik taş düşürme sürecinde sıvı alımını da desteklemek adına portakal ve limon gibi meyvelerin sıkılarak içilmesi çok faydalı olmaktadır.

Su Tüketimi

Başta da belirttiğimiz üzere taş oluşumunu engellemenin en etkili yöntemlerinden birisi, bol su tüketimidir. Günde 2, litre sıvı alımı böbreklerde taş oluşumunu engellediği gibi, olan taşların da idrar yoluyla atılmasını kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle taş düşüren hastaların diyetlerine eklenecek ilk madde su tüketimi olmaktadır.

Protein

Vücutta artan protein miktarının sitrat düzeylerini düşürmesi sebebiyle protein içerikli besinlerin tedavi sürecinde fazla tüketimi tehlikelidir. Bunun yerine sebze ve meyve tüketimine ağırlık verilmesi taşların kolay düşürülmesi bakımından fayda sağlar.

Taş Düşüren Biri Ne Yememeli?

Böbrek taşının düşürülmesi sürecinde genel itibari ile oksalattan zengin besinlerin tüketimi kısıtlanmaktadır. Bununla birlikte tuz ve şeker alımı da kesilir. Örneğin; çikolata, kahve, diğer kakaolu içecekler ve koyu çay gibi gıdaların alımı büyük ölçüde azaltılmaktadır. Kalsiyumdan zengin gıdaların oksalatlı gıdalarla alınması ise, böbrekler için zararlı olan bu maddenin bağırsaklarda bağlanarak atılmasını sağlar. Bu nedenle hastalara diyet önerileri yapan hekimler genellikle, kalsiyum yönünden zengin gıdaların tüketilmesini tavsiye etmektedir.

Taş düşüren birinin şu besinleri tüketmekten kaçınması gerekmektedir:

• Çikolata,
• Tuz,
• Domuz eti,
• Kırmızı et,
• Kahve,
• Domates,
• Patates,
• Kola,
• Demli çay,
• Şekerli gıdalar.

Böbrek Taşı Ağrısına Ne İyi Gelir?

Böbrek taşı ağrıları genellikle taşlar düşürülene veya tıbbi müdahalelerle tedavi edilene kadar devam eder. Bu süreçte ağrıları hafifletmek için uygulanabilecek bazı yöntemler bulunmaktadır. Bunların ilki ve en önemlisi, bol sıvı alımıdır. Hastaların günde en az 2, litre su içmesi gerekmektedir. Aynı zamanda ağrıyı azaltmada etkili olduğu bilinen doğal zeytinyağı ve limon tüketimi de sağlanabilir.

Genellikle bazı bitki çaylarının böbrek taşı düşürmede ağrı şikayetine iyi geldiği bilinmektedir. Bu çaylardan en sık tüketileni, ayrık otu ve mısır püskülüdür. Bir tutam çayın günde bir bardak su ile tüketilmesi taş düşürmede yardımcı olabileceği gibi ağrıları da hafifletmektedir. Bunların yanında kiraz sapı çayının da ağrılara iyi geldiği bilinir. Ancak tüm bu gıdaların tüketilmeden önce doktor onayından geçmesi gerekmektedir. Yani, ağrınızı hafifletecek tüm bitkisel yöntemlerin doktorunuz tarafından tavsiye edilmesi gerekir. Tedavi sürecinde kulaktan dolma bilgilerle kendi yöntemlerinizi bulmaya çalışmamanız önemle tavsiye edilir.

Böbrek Taşı Oluşumunu Önleme

Böbrek taşlarının önlenmesinde günlük yaşam pratiklerinde yapılacak ufak değişimler çok etkili olmaktadır. Vücutta idrar miktarını artırarak, oksalat bileşenlerinin vücutta birikimini engelleyen önerilerimiz aşağıda yer almaktadır:

• Günde en az 2,5 litre su için,
• Turunçgillerin tüketimini artırın,
• Kalsiyum ve D vitamini alın,
• Hayvansal protein tüketimini azaltın,
• Oksalattan zengin besinleri kısıtlayın,
• Alkolden uzak durun,
• Tuz tüketimini azaltın,
• Düzenli sağlık kontrollerinizi yaptırın,
• Sigara kullanmayın.

Sıkça Sorulan Sorular

Avicenna Hastanesi Üroloji Doktorları

Üroloji bölümü doktor listesi aşağıda yer almaktadır:

Kaburgaların altında bel bölgesinin iki yanında bulunan böbrekler kanı temizlemekle görevlidir. Bu işlem sırasında bazı mineral ve tuzlar böbrekte birikir. Böbrek taşları, bu tuz ve minerallerin idrarla atılamaması halinde birikerek o bölgeye yapışması sonucu oluşur.

Her yıl on milyon kişi böbrek taşı sebebiyle hastanelere başvurmaktadır. Böbrek taşının kadınlara nazaran erkeklerde daha sık görüldüğü söylenebilir. Genel olarak 30 yaş civarında ilk semptomlar görülmeye başlanır. Obezite, diyabet ve yüksek tansiyon gibi diğer hastalıklar böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlar.

Tuz ve minerallerin içeriği ve oluşma sebebine göre taşlar farklı çeşitlerde ve büyüklüklerde olabilir. Böbrek taşları tek ya da çift taraflı görülebilir. Böbrek taşlarının tedavisi için üroloji bölümüne başvurmak gerekir.

Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?

Böbrek taşları uzun bir süre boyunca hiç belirti vermeyebilir. Ancak, aniden başlayan sırt ve karın bölgesinde ağrı, böbrek taşının en büyük göstergelerinden bir tanesidir. Taşlar idrar yoluna doğru hareket ettiğinde bazı durumlarda belirti vermeden ya da çok az belirtiyle vücuttan atılabilir. Ancak, daha büyük taşların varlığı böbrek, üreter, mesane ya da üretrada idrar birikimine yol açabilir. Bu noktada, böbrek taşı kendisini yukarıda bahsedilen ağrıyla gösterir.

İlerleyen durumlarda taşların idrar yolunu tıkaması hâlinde daha ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Böbrek taşının sık karşılaşılan belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Sırtta kaburgaların alt kısmında ağrı
• Alt karın bölgesine yayılan ağrı
• İdrarda yanma ve acı
• Mide bulantısı
• Kusma
• İdrarın yapısı, rengi ve yoğunluğunda değişiklik (bulanık, kötü kokulu idrar)
• İdrarda kan

Enfeksiyon varlığında ateş ve üşüme de bu belirtilere eşlik edebilir.

Böbrek taşları çoğunlukla vücutta herhangi bir hasar oluşturmadan idrar yoluyla atılırlar. Ancak, tekrarlayan ve idrar yoluyla atılamayan taşlar için tedavi gerekebilir.

Böbrek Taşı Nedenleri Nelerdir?

İdrarda pek çok farklı atık bulunur. Bu atıkların az miktarda sıvı içinde yoğunlaşması hâlinde, atıklar giderek kristalize hâle gelir ve bu durum da böbrek taşlarının oluşumuna sebebiyet verebilir. Çoğunlukla bu atıklar idrarla birlikte atılır ve taş oluşumu gerçekleşmez. Ancak, risk faktörlerinin varlığında ve sıvı alımının gerekenden az olduğu durumlarda, böbrek taşlarının oluşumu hızlanır ve taşlar bir noktadan sonra idrar yolundan geçemeyecek büyüklüklere ulaşabilir ve hatta idrar yolunu tıkayabilir. Bu taşları oluşturan kimyasallar kalsiyum, oksalat, üre, sistin, ksantin ve fosfattır.

Beslenme biçimleri, metabolik rahatsızlıklar, yetersiz sıvı alımı ya da sıvı kaybı ve bazı ilaçlar gibi pek çok etmen böbrek taşına neden olabilir.

Bu etmenlerin dışında, böbrek taşı oluşumuna neden olan etmenler arasında,

• Aile sağlık geçmişi
• Yüksek protein diyetlerinin uzun süre uygulanması
• Yetersiz sıvı alımı
• Obezite
• Diğer böbrek hastalıkları ya da böbrek anomalileri
• Bağırsak ameliyatları
• Zayıflama amaçlı mide ameliyatları
• Yüksek tuz ve şeker tüketimi
• Laksatiflerin yoğun kullanımı
• Bazı migren ve depresyon ilaçları
• Metabolik sendromlar
• Bazı takviyeler (D vitamini, kalsiyum vb.)
• Gut hastalığı
• Yetersiz fiziksel aktivite
• İdrar yolu enfeksiyonları gibi faktörler de yer alır.

Böbrek Taşı Çeşitleri Nelerdir?

Böbrek taşları içeriklerine ve oluşum biçimlerine göre dört farklı kategoriye ayrılır. Taşlar kum tanesi büyüklüğünde ya da çakıl taşı boyutunda görülebilir.  

Kalsiyum Oksalat Taşları: Kalsiyum taşları en sık karşılaşılan böbrek taşı çeşididir. İdrarda kalsiyum ve oksalatın birleşmesi sonucu oluşur. Yetersiz sıvı ve fazla kalsiyum alımı sonucu görülen bu taşların oluşumunda, çoğunlukla diğer risk faktörleri de bu nedenlere eşlik eder.

Sistin Taşları: Kalıtsal bir bozukluk sonucu oluşan sistin taşları en nadir görülen böbrek taşı çeşididir. Bu taşlar, 25 yaşından önce oluşabilir ve sık aralıklarla tekrarlayan bir rahatsızlıktır. Bu nedenle, böbrek fonksiyonlarında zayıflamaya ve böbrek yetmezliğine neden olabilir.

Ürik Asit Taşları: Yüksek protein diyetlerinin uzun süre uygulanması, gut hastalığı, az sıvı tüketimi gibi faktörler ürik asit miktarını artırır ve ürik asit taşlarının oluşmasına sebep olur. Sakatatlar ve kabuklu deniz ürünleri de idrarda yüksek miktarda ürik asitin oluşmasına neden olabilir. Ürik asit taşları kalıtsal olarak da görülebilen bir böbrek taşı çeşididir.

Sitrüvit Taşları: Enfeksiyon taşları olarak da adlandırılan bu taşlar tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları sonucu oluşur. Kadınlarda daha çok görülür.

Böbrek Taşları Nasıl Teşhis Edilir?

Böbrek ağrısıyla başvuran hastalara öncelikle fiziksel muayene yapılır ve ailede daha öncesinde böbrek taşı vakası olup olmadığı araştırılır. Sonrasında kan ve idrar tahliliyle birlikte bazı görüntüleme tekniklerinden faydalanılarak kesin teşhis konur. Kan ve idrar tahlili yoluyla böbreklerde bir hasar olup olmadığı anlaşılmaya çalışılır. Kanda kalsiyum, fosfor ve ürik asit seviyelerine bakılır. Zaman zaman hastadan 24 saatlik idrar toplama da istenebilir.

Böbrek taşı tanısında kullanılan görüntüleme yöntemlerinin başında ise bilgisayarlı tomografi (BT) gelmektedir. Ayrıca, teşhis için böbrek, üreter ve mesane bölgesi röntgeni de istenebilir. Bu şekilde taşın büyüklüğü ve bulunduğu yerin görüntülenmesi sağlanır ve var olan taşlar için nasıl bir tedavi planı izlenmesi gerektiği kararlaştırılır.

Ancak, bilgisayarlı tomografide radyasyona maruz kalma oranı yüksek olduğundan, bu yöntemin hamileler ve gençlerde kullanımına dikkat etmek gerekir. Bu nedenle, hamilelerde genellikle ultrason yöntemine başvurulur.

Bazı durumlarda doktorlar IVP adı verilen (Intravenöz Pyelografi) renklendirme yöntemi kullanılarak çekilen röntgene bakarak da böbrek taşı teşhisi koyabilirler. Ancak, IVP bazı hastalarda toksisiteye (zehirlenme) sebep olduğundan ve boya enjeksiyonu gibi süreçler nedeniyle teşhis süresi uzadığından, bu yöntemin artık pek tercih edilmediği söylenebilir.

Her vaka için farklı görüntüleme ve tanı yöntemleri kullanılması gerekebilir. Bu nedenle, hastanın durumuna ve hastalık geçmişine bakılarak hangi görüntüleme yönteminin kullanılacağına doktorun karar vermesi en iyisi olacaktır.

Böbrek Taşlarını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Su başta olmak üzere sıvı alımını artırmak böbrek taşını önlemek için yapılması gerekenlerin başında gelir. Normal şartlar altında idrar açık sarı olmalıdır. Çay, kahve, meyve suları ve asitli içecekler yerine, su tüketimi artırılmalıdır. Çünkü, bu içeceklerin bir kısmı dehidrasyona (sıvı kaybı) neden olabilir ya da içerisinde bulunan şeker sebebiyle başka problemlere davetiye çıkarabilir. Spor yapan, açık havada ve yoğun beden işi yapan kişilerin daha çok su içmesi gerektiğini de unutmamak gerekir.

Bol sebze ve meyve tüketimi de oldukça önemlidir. Sebze ve meyveler idrardaki asit miktarını azaltır. Bu nedenle, ürik asit oranını artırma riski bulunan hayvansal gıdalarla birlikte sebze tüketimi yapılmalıdır.

Tuzu ve şekeri azaltma da böbrek taşını önlemek için başvurulabilecek diğer bir yöntemdir. Ayrıca, paketli gıdalardaki tuz ve şeker miktarı kontrol edilemediğinden, özellikle risk altındaki kişilerin paketli gıdaları daha az tüketmeleri önerilmektedir.

Obezite de böbrek taşı oluşumu için bir risk faktörü olduğundan, kilo vermek böbrek taşlarının azaltılması veya önlenmesi için tavsiye edilir. Ancak, kilo verme ameliyatları ya da hızlı kilo verdiren yüksek protein diyetleri gibi yöntemlere başvurulmadan önce dikkatli olunmalıdır.

Böbrek taşı oluşumunu önlemek için, kan ve idrar testi de yaptırılabilir. Çoğunlukla kan ve idrar testleri beslenmede neyin değiştirilmesi gerektiğine dair fikir verdiğinden, yapılacak bu testler sonucunda, risk altında olan kişiler için uygun bir beslenme planı hazırlanabilir.

Böbrek Taşları Nasıl Tedavi edilir?

4 mm’den küçük taşların %90’ı herhangi bir müdahale gerektirmeden kendiliğinden düşer. mm arası taşların yarısı ve 8 mm’den büyük taşların ise nadiren kendiliğinden düştüğü söylenebilir.

Böbrek taşı idrar yolunda harekete başlamışsa ve müdahaleye gerek kalmayacak kadar küçükse, hastalara bol su tüketmesi ve hareket etmesi tavsiye edilir. Ağrı kesicilerle taşın düşmesi sırasında yaşanabilecek sorunların azaltılması hedeflenir. Ancak, 5 mm’den büyük taşlarda müdahale edilmesi ve doktora başvurulması gerekebilir.

Ürolog, taşın yeri ve büyüklüğüne, hastanın sağlık durumuna ve yaşına göre gerekli müdahaleye karar verir. Çocuklarda ve yetişkinlerde benzer tedavi yöntemlerine başvurulduğu söylenebilir.

İlaç tedavisi

Böbrek taşı varlığında hastalara ağrıyı azaltmak ve rahatsızlığı ortadan kaldırmak için bazı ağrı kesiciler verilebilir. Özellikle ibuprofen tarzı ağrı kesiciler tercih edilir.  Bazı durumlarda ise doktorlar taşın düşürülmesine yardımcı bazı ilaçlar da verebilir. Bu ilaçların başında alfa blokerlar gelmektedir. Üreterdeki kasların gevşemesi için verilen bu ilaçlar, taşın vücuttan atılması sürecini kolaylaştırmaktadır.

Vücutta ürik asit fazlalığı olduğu durumlarda ise idrarın asiditesini düşürmek için de ilaç tedavisi uygulanabilir.

Operasyon gerektirmeyen müdahaleler

Böbrek taşı tedavisinde kullanılan ve operasyon gerektirmeyen yöntemlerin başında ESWL (Extracorporeal Shockwave Lithotripsyde) yöntemi gelir. Taşı vücut dışından verilen şok dalgalarıyla kırma işlemi olarak tanımlanabilecek ESWL yönteminde işlem sonrası tekrar bilgisayarlı tomografi çekilir ve işlemin başarılı olup olmadığı bu sayede kontrol edilmiş olur.

Diğer tüm müdahale ve işlemlerin yetersiz kaldığı durumda ya da hastaların durumuna eşlik eden başka hastalıkların ya da anomalilerin varlığında veya taşların çok büyük olması hâlinde böbrek taşı tedavisinde cerrahi müdahaleye başvurulur.

Cerrahi müdahaleler

Perkütan nefrolitotomi (PNL) böbrek taşı ameliyatına verilen isimdir. Bu ameliyat, kapalı böbrek taşı ameliyatı olarak da adlandırılır. Sırtta açılan küçük bir kesi yoluyla ve teleskop benzeri araçların yardımıyla böbrek taşlarının alınmasını sağlayan bir müdahaledir. Genel anestezi altında yapılır. Hastanın birkaç gün hastanede kalması gerekebilir.

Üreteroskopi böbrek taşlarını cerrahi müdahaleyle vücuttan almak için kullanılan bir başka yöntemdir. Işıklı, ucunda kamera bulunan üreteroskop adı verilen bir tüp aracılığıyla üretra ya da böbreğe ulaşılır. Bu operasyon da kapalı böbrek ameliyatında olduğu gibi genel anestezi altında uygulanır. Bu yöntem sayesinde, taş bulunduğu yerden alınabilir ya da taşın kırılması sağlanarak vücuttan idrar yoluyla atılması beklenir. Operasyon sonrası iyileşmeyi hızlandırma ve ödemi azaltma amacıyla üretere stent takılabilir.

Paratiroid bezi operasyonu da böbrek taşı tedavisinde başvurulan cerrahi müdahale yöntemlerinden bir tanesidir. Paratiroid bezleri vücuttaki kalsiyumu dengelemekle görevlidir. Bazı kalsiyum fosfat taşları paratiroid bezlerinin aşırı çalışması sonucu ortaya çıkar. Hiperparatiroidi durumunda bu bezlere müdahale edilerek bezlerin fazla hormon üretmesinin önüne geçilir ve böylece böbrek taşı oluşumu azaltılabilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir.

Böbrek Taşı Neden Olur, Nasıl Tedavi Edilmeli?

Böbrekler, basit anlatımıyla vücudumuzdaki zararlı maddelerin atılmasını ve kanın temiz hale gelmesini sağlayan önemli organlardan biridir. Böbreklerde en sık görülen hastalık böbrek taşıdır. Vücudun hayati organlarından biri olan böbrekleri taş oluşumundan korumak için alınabilecek önlemler olduğu gibi, böbrek taşı oluşumunda nasıl bir tedavi uygulanacağı da önemlidir.

Böbrek Taşı Nedir, Neden ve Nasıl Oluşur?

Böbrek taşı, idrarda bulunan kalsiyum ve ürik asit gibi maddelerin kristalleşmesi ve kümeleşmesi sonucu böbrek kanalları içerisinde oluşan taş kütleleridir. Farklı boyutlarda olabilirler, küçük taşlar idrar yoluyla dışarıya atılabilir. Ancak bu taşlar idrar yolunda tıkanmaya da yol açabilir ve bu tıkanma şiddetli böbrek ağrısına neden olabilir.

İdrarda bulunan bazı maddelerin eksik üretilmesi, taş oluşumuna neden olan bazı maddelerin idrardan fazla atılması böbrek taşı oluşumunu hızlandırabilir. Genetik yatkınlık, doğuştan idrar yolları anomalileri, sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, hiperkalsiüri, sistinüri, hiperokzalüri, hiperürikozüri gibi böbrek hastalıkları, tiroid benzeri metabolizma hastalıkları veya kronik pankreas hastalığı böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabilir. Bir tür romatizmal hastalık olan gut, vücutta ürik asit oranını artırır ve ürik asit taşlarının sıklıkla oluşmasına neden olur. Ürik asit taşları, kadınlara oranla erkeklerde üç kat daha fazla görülür. Kronik bağırsak iltihabı da, sık sık böbrek taşı oluşmasına neden olan hastalıklardan biridir.

Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?

Değişik şiddette ağrı, bulantı, kusma, idrardan kan gelmesi en sık görülen bulgulardır.

Böbrek Taşı Tanısı Nasıl Konulur?

Böbrek taşı tanısı koyabilmek için görüntüleme ve laboratuvar tetkikleri kullanılır. Bu yöntemler, röntgen ve bilgisayarlı tomografidir. Röntgen filminde bütün taşların görülmemesi riski vardır, bilgisayarlı tomografi yönteminde ise böbrekteki bütün taşları görüntülemek mümkündür.

Böbrek Taşı Tedavisi Nasıl Yapılmalı?

Böbrek taşı tedavisinde taşın büyüklüğü tedavinin biçimini de etkiler. Genel kabul, 6 mm üstündeki taşların müdahale ile düşürülmesi gerektiği yönündedir.  mm arasındaki taşların bazıları kendiliğinden, bazıları da müdahale ile düşer. 4 mm altındaki taşlar ise kendiliğinden düşmesi beklenir.

Medikal Tedavi: 5 mm’ye kadar olan taşların tedavisinde medikal tedavi tercih edilebilir. Bu büyüklükteki taşların büyük çoğunluğu ağrı kesici, antispazmodik ilaç tedavisi ve bol sıvı alımı ile düşürülebilir. Ancak taşın boyutu büyüdükçe müdahalesiz düşürme olasılığı azalır.

ESWL: Vücut dışından şok dalgaları ile taş kırma tedavisidir.

Perkutan Nefrolitotomi (PNL):  Böbrek içindeki taş 2 cm’den büyük olduğunda veya ESWL ile kırılamadığında uygulanan bir yöntemdir. Genel anestezi altında yapılır. Bel bölgesinde yan taraftan 1 cm’lik kesiden oluşturulan bir yoldan böbreğin içerisine özel bir kamera ile girilir. Endoskopik yani kapalı bir ameliyat yöntemi olan perkütan nefrolitotomi ameliyatında görüntüler endokamera ile bir televizyon ekranına büyütülmüş olarak taşınır. Pnömatik, ultrasonik veya lazer enerjisi ile parçalanan taşlar bir bütün halinde veya kırılarak aynı yoldan dışarı çıkartılır. 

Üretoroskopi (URS):  Üreter kanalı içerisindeki taşlar düşmezse veya ESWL ile kırılamazsa idrar yolundan üreteroskop denilen aletler yardımıyla girilerek tedavi edilebilirler. Üreteroskoplar 2, mm çapında, uzunlukları boyunca bir çalışma kanalı ve görüntüyü sağlayan bir mercek bulunan cihazlardır. Rijid yani sert üreteroskoplar ile dış idrar yolu ve mesane geçilip üreter içine girilerek taşlar Holmium lazer veya pnömatik taş kırıcı ile kırılarak tedavi edilir. Bu üreteroskoplar ile alt ve orta üreterdeki taşlar tedavi edilebilirler. Fleksibl yani kıvrılabilen üreteroskoplar ise uçları çeşitli yönlerde ve açılarda döndürülebildiğinden hem üst üreterdeki, hem de böbrek içinde havuzcuk ve kalis adı verilen ceplerdeki taşların tedavisinde kullanılırlar. Üretereroskopik taş tedavisi sonrası hastalar aynı gün veya bir gün sonra evlerine taburcu edilirler.

Böbrek Taşı Kırma Ameliyatı Riskli mi?

Her ameliyat ve tedavi belirli oranlarda risk içerir. Açık ve kapalı böbrek taşı ameliyatlarının riskleri birbiri ile aynıdır. En sık rastlanan komplikasyon, kanamadır ancak kan takviyesi gerektirecek boyutta bir kanama olması ihtimali %1 ila %10’dur. Bir diğer risk her ameliyatta da olduğu gibi enfeksiyon riskidir. Bu nedenle ameliyat öncesinde idrarda enfeksiyon olup olmadığına bakmak ve ameliyat sırasında önleyici antibiyotik başlamak gerekir.

Böbrek Taşı Tekrarlar mı?

Böbrek taşı tekrarlayabilen bir hastalıktır. Engelleyici önlemler alınmaması ve hayat tarzı değişikliklerine gidilmemesi halinde, böbrek taşlarının çevresel ve genetik faktörler sebebi ile tekrar etme riski oldukça yüksektir. 

Böbrek Taşı Oluşumu Engellenebilir mi?

Böbrek taşı oluşumunu engellemek için bazı önlemlerden bahsedilebilir. Bunların başında bol sıvı tüketmek gelir. Yemekleri daha yavaş yemek ve egzersize ağırlık vermek de uzmanların böbrek taşı oluşumunu önlemek için sıraladığı önlemler arasındadır. Lif içeren besinler ve sebze, meyve tüketmek faydalıdır ancak okzalat bakımından zengin olan ıspanak, kakao, çay yaprakları, ceviz, buğday kepeği gibi besinlerden kaçınmak gerekir. Eğer aşırı kalsiyum almanızı gerektirecek özel bir durum söz konusu değilse, kalsiyum tüketimi de sınırlanmalıdır. Araştırmalarda limon suyunun bazı taşların meydana gelmesini engellediği tespit edilmiştir.  Limonatadaki sitrat böbrek taşına karşı etkili olmaktadır. Bu nedenle sıvı gereksiniminin bir bölümü limonata şeklinde alınabilir. Belirli aralıklarla düzenli sağlık kontrolü ile erken tanı da tüm hastalıklarda olduğu gibi önem taşır.