Osmanlı-Türk matematikçileri ülkenin fen bilimlerindeki geri kalmışlığı nedeniyle zaman ve enerjilerini genellikle eğitime ayırmışlardır. Ancak yüzyılın sonlarında araştırma yapmak ve yeni bilgiler üretmek fırsatını bulabilmişlerdir. Bu faaliyetlerin başladığı ilk yüzyıl içinde uluslararası düzeyde araştırma ve yayın yapmış olmak kriteriyle tarandığında aşağıdaki isimlere rastlanmaktadır.
yüzyılın ikinci yarısından itibaren bu kritere uyan matematikçi sayımız epey artmıştır ancak henüz hayatta olan matematikçilerimizi, bu listenin biraz da tarihi bir değer taşımasını hedeflediğimizden, bu listeye almadık.
Bugünkü Türk matematik ortamının oluşmasına ciddi katkılar yapmış pek çok matematikçimiz bu çabaları sonucu kendileri araştırma ve yayın yapmaya zaman bulamadıkları için kendilerine duyulan minnettarlık kendisini bu listede ifade edememektedir. Bu listeyi, tarihin insafsızlığına sığınarak, yalnızca kendi dönemlerinin güncel araştırmalarında başarıya ulaşmış ve artık hayatta olmayan matematikçilerimize ayırdık. Yine de listenin tam ya da eksik olduğu zaman içinde yapılacak arşiv araştırmalarıyla belli olacaktır.
Harezmi
(MS )
Tam adı Muhammed Bin Musa el-Harezmi olan bu büyük bilim adamı, Horasan’da (Özbekistan’ın Karizmi kentinde) doğmuşfunduszeue.infoının büyük bir bölümü Bağdat’da (Beytü’l Hikme’de) matematik, astronomi ve coğrafya konularında çalışarak geçmiştir.
Cebirin kurucusu olan Harezmi’nin iki önemli matematik kitabı vardır; “Cebir” ve “Hint Hesabı”.Harezm’de temel eğitimimini alan Harezmi gençlinin ilk yıllarında Bağdat’taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir.
İlmi konulara doyumsuz denilebilecek seviyedeki bir aşkla bağlı olan Harezmi ilmi konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat’a gelir ve yerleşir. Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan abbasi halifesi Mem’un Harezmideki ilm kabliyetten haberdar olunca onu kendisi tarafından Eski Mısır, Mezopotamya, Grek ve Eski hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesinin idaresinde görevlendirilir. Daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki yabancı eserlerin tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir tercüme akademisi olan Beyt’ül Hikme ‘de görevlendirilir. Böylece Harezmi Bağdat’ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşur. Burada hayata ait bütün endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar.
Bağdat bilim atmosferi içerisinde kısa zamanda üne kavuşan Harezmi Şam’da bulunan Kasiyun Rasathanesin’de çalışan bilim heyetinde ve yerkürenin bir derecelik meridyen yayı uzunluğunu ölçmek için Sincar Ovasına giden bilim heyetinde bulunduğu gibi Hint matematiğini incelemek için Afganistan üzerinden Hindistana giden bilim heyetine başkanlık da etmiştir.
Harezmi ‘nin latinceye çevrilen eserlerinden olan El-Kitab ‘ul Muhtasar fi ‘l Hesab ‘il cebri ve ‘l Mukabele adlı eserinde ikinci dereceden bir bilinmeyenli ve iki bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözümlerini inceler.
El Harizmi matematiğin yanısıra astronomi ve coğrafya ilimlerinde de eserler vermiştir. Astronomik cetvellerle ilgili kitaplar yazmış ve bu eserler y.y. da Latince’ ye çevrilmiştir. Bunu yanısıra Ptolemy’nin coğrafya kitabını düzeltmelerle yeniden yazmış, 70 tane bilim adamıyla birlikte çalışarak yılında bir dünya haritası çizmiştir. Dünyanın çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında yer almıştır. Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de vardır.
Hüseyin Tevfik Paşa
()
Vidin’de doğmuş, genç yaşta İstanbul’a gelmiş ve Askerî Okul’da okumuştur. Burada, matematik derslerindeki yeteneğiyle Cambridge Üniversitesi’nden mezun olmuş olan matematik hocası Tahir Paşa’nın dikkatini çekmiş ve Tahir Paşa kendisine özel dersler vermiştir. Tahsilini bitirdikten sonra Harbiye’ye cebir hocası olarak atanmış, Tahir Paşa ölünce onun matematik dersleri de Hüseyin Tevfik Paşa’ya kalmıştıfunduszeue.infoe’deki hocalığı devam ederken, Tophâne Tecrübe ve Muayene Komisyonu’na da getirilmiştir. ′de Paris’teki Mekteb-î Osmanî’ye müdür muavini olarak gönderilmiş ve aynı zamanda balistik ve tüfek imalatı üzerine incelemelerde bulunmakla görevlendirilmiştir. Bu arada matematik bilgisini geliştirmek için üniversiteye de devam etmiş ve Paris’te kaldığı iki yıl boyunca bazı makaleler yayımlamış ve bilimsel toplantılara katılmıştır.
Hüseyin Tevfik Paşa, ′de Amerika’daki bazı silah fabrikalarına ısmarlanan tüfeklerin imalatını ve şartnâmeye uyulup uyulmadığını kontrol etme göreviyle Amerika’ya gönderilmiştir. yılına kadar Amerika’da kalmış ve bu süre içinde matematikle uğraşmıştır; Lineer Cebir adlı İngilizce kitabını bu sırada yazmış ve Argand’ın kompleks sayılarla ilgili teorisinde ileri sürdüğü çarpımı üç boyutlu uzaya uygulamanın bir yolunu bulmuştur.
Eserinin önsözünde şöyle söylemektedir: “Bu kitapta incelenen lineer cebir, dünyanın Sir William Hamilton’a borçlu olduğu quaterniyonlara çok benzer. Lineer cebir, quaterniyonların bütün potansiyellerine sahiptir ve güçlüğü daha azdır. Quaterniyonlar üniversitelerde öğretilmektedir ve kabul görmüş bir bilgidir. Lineer cebirin de aynı kabülü görüp görmeyeceğini, hattâ quaterniyonların yerini alıp almayacağını şimdiden bilmiyorum”.
Kendi sisteminin üstünlüğünü ise şöyle ifade etmiştir:
“Quaterniyonların çarpımı, isim olarak bile düzlem geometride ele alındığında, bizi üç boyutlu uzayda çalışmaya zorlamaktadır; halbuki lineer cebirde yalnızca iki boyut ele alındığı zaman bir üçüncü boyutu düşünme durumunda değiliz”.
Hüseyin Tevfik Paşa’nın bu eseri tercüme değildir ve konuya özgün katkı yapması açısından çok önemlidir.
Tevfik Paşa’nın başka pek çok görevleri olmuş, Fransa ve Amerika’da kaldığı sıralarda Fransızca ve İngilizce’yi, bu dillerde kitap yazabilecek kadar iyi öğrenmiştir. Gazi Ahmed Muhtar Paşa ve Yusuf Ziya Paşa ile birlikte Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslâmiye’nin ve Dârüşşafaka’nın kurucularındandır. Burada matematik dersleri vermiş, yine bu sıralarda arkadaşlarıyla çıkarttığı Mebâhis-i İlmiyye adlı aylık dergiye makaleler yazmıştır. Bu dergide yayımladığı makaleleri arasında “Mahsûsât ve Gayr-ı Mahsûsât” isimli felsefî bir yazısı, ayrıca türev ve fonksiyonlar üzerine yazıları bulunur.
Hüseyin Tevfik Paşa, daima devlet memuriyetiyle görevli olmasına rağmen, matematik bilimlerle ilgilenmeye zaman ayırabilmiş, zengin bir kütüphane oluşturmuş, çevresindeki Sâlih Zekî gibi yetenekli gençlere, vakit ayırmış, periyodik yayınlarla entellektüel bir ortamın oluşmasına gayret sarf etmiştir.
Hüseyin Tevfik Paşa’nın Eserleri
1- Zeyl-i usul-i Cebir
2- Cebr-i Âlâ
3- Fenn-i Makina
4- Mebahis-i İlmiye Mecuasmda yazdığı makaleler (Hesab-ı Müsenna = Dual Aritmetique)
5- Tahir Paşa’nın Usul-i Cebir adlı eserine yazdığı ek türevler,Taylor ve Mc’Lauren bahisleri içerir.
6- Usul-i llm-i Hesap
7- Astronomi
8- Mahsusat ve Gayrı Mahsusat (Felsefeye ait bir eserdir).
9- Linear Algebra
Cahit Arf
()
yılında Selanik’te doğdu. Yüksek öğrenimini Fransa’da Ecole Normale Superieure’de tamamladı (). Bir süre Galatasaray Lisesi’nde matematik öğretmenliği yaptıktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doçent adayı olarak çalıştı. Doktorasını yapmak için Almanya’ya gitti. yılında Göttingen Üniversitesi’nde doktorasını bitirdi. Yurda döndüğünde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde profesör ve ordinaryus profersörlüğe yükseldi. Burada yılına kadar çalıştı. Daha sonra Robert Koleji’nde Matematik dersleri vermeye başladı yılında Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (Tübitak) bilim kolu başkanı oldu.
Daha sonra gittiği Amerika Birleşik Devletleri’nde araştırma ve incelemelerde bulundu; Kaliforniya Üniversitesi’nde konuk öğretim üyesi olarak görev yaptı. yılında yurda dönüşünde Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine getirildi. yılında emekli oldu. Emekliye ayrıldıktan sonra TÜBİTAK’a bağlı Gebze Araştırma Merkezi’nde görev aldı. ve yılları arasında Türk Matematik Derneği başkanlığını yaptı.
Arf İnönü Armağanı’nı () ve Tübitak Bilim Ödülü’nü kazandı (). Cebir ve Sayılar Teorisi üzerine uluslararası bir sempozyum ′da 3 ve 7 Eylül tarihleri arasında Arf’in onuruna Silivri’de gerçekleştirilmiştir. Halkalar ve Geometri üzerine ilk konferanslarda ′te İstanbul’da yapılmıştır. Arf, matematikte geometri kavramı üzerine bir makale sunmuştur. Cahit Arf yılının Aralık ayında bir kalp rahatsızlığı nedeniyle aramızdan ayrıldı.
Ali Kuşçu
()
Türk İslam Dünyası astronomi ve matematik alimleri arasında, ortaya koyduğu eserleriyle haklı bir şöhrete sahip Ali Kuşçu, Osmanlı Türkleri’nde, astronominin önde gelen bilgini sayılır. “Batı ve Doğu Bilim dünyası onu yüzyılda yetişen müstesna bir alim olarak tanır.” Öyle ki; müsteşrik W .Barlhold, Ali Kuşcu’yu “On Beşinci Yüzyıl Batlamyos’u” olarak adlandırmıştır. Babası, Uluğ Bey’in kuşcu başısı (doğancıbaşı) idi. Kuşçu soyadı babasından gelmektedir. Asıl adı Ali Bin Muhammet’tir. Doğum yeri Maveraünnehir bölgesi olduğu ileri sürülmüşse de, adı geçen bölgenin hangi şehrinde ve hangi yılda doğduğu kesinlikle bilinmektedir.
Ancak doğum şehri Semerkant, doğum yılının ise yüzyılın ilk dörtte biri içerisinde olduğu kabul edilmektedir. 16 Aralık (h. 7 Şaban ) tarihinde İstanbul’da ölmüş olup, mezarı Eyüp Sultan Türbesi hareminde bulunmaktadır. Ölüm tarihi; torunu meşhur astronom Mirim Çele-bi’nin (ölümü, Edirne ) Fransça yazdığı bir eserin incelenmesi sonucu anlaşılmıştır. Mezar yerinin yılına kadar belirli olduğu ve hüsn-ü muhafazasının yapıldığı; ancak yılından sonra, Ali Kuşcu’ya ait mezarın yerine, zamanının nüfuzlu bir devlet adamının mezar taşının konmuş olduğu anlaşılmaktadır. Uluğ Bey’in Horasan ve Maveraünnehir hükümdarlığı sırasında, Semerkant’ta ilk ve dini öğrenimini tamamlamıştır. Küçük yaşta iken astronomi ve matema-tiğe geniş ilgi duymuştur.
Devrinin en büyük bilginlerinden; Uluğ Bey , Bursalı Kadızade Rumi, Gıyaseddün Cemşid ve Mu’in al-Din el-Kaşi’den astronomi ve matematik dersi almıştır. Önce,Uluğ Bey, tarafından yılında kurulan Semerkant Rasathanesi ilk müdürü, Gıyaseddün Cemşid’in, kısa süre sonra da Rasathanenin ikinci müdürü Kadızade Rumi’nin ölümü üzerine, Uluğ Bey Rasathaneye müdür olarak Ali Kuşcu’yu görevlendirmiştir. Uluğ Bey Ziyc’inin tamamlanmasında büyük emeği geçmiştir. Nasirüddün Tusi’nin Tecrid-ül Kelam adlı eserine yazdığı şerh, bu konuda da gayret ve başarısının en güzel delilini teşkil etmektedir. Ebu Said Han’a ithaf edilen bu şerh, Ali Kuşcu’nun ilk şöhretinin duyulmasına neden olmuştur. Kaynakların değerlendirilmesi sonucu anlaşılmaktadır ki; Ali Kuşcu yalnız telih eseriyle değil, talim ve irşadıyle devrini aşan bir bilgin olarak tanınmaktadır. Öyle ki; telif eserlerinin dışında, torunu Mirim Çelebi, Hoca Sinan Paşa ve Molla Lütfi (Sarı Lütfi) gibi astronomların da yetişmesine sebep olmuştur. Bu bilginlerle beraber, Ali Kuşcu’yu eski astronominin en büyük bilginlerinden birisi olarak belirtebiliriz.
Ömer Hayyam
()
Asıl adı Giyaseddin Ebu’l Feth Bin İbrahim El Hayyam’dır. 18 Mayıs ′de İranın Nişabur kentinde doğan Ömer Hayyam bir çadırcının oğluydu. Çadırcı anlamına gelen soyadını babasının mesleğinden almıştır. Fakat o soyisminin çok ötesinde işlere imza atmıştır. Daha yaşadığı dönemde İbn-i Sina’dan sonra Doğu’nun yetiştirdiği en büyük bilgin olarak kabul ediliyordu. Tıp, fizik, astronomi, cebir, geometri ve yüksek matematik alanlarında önemli çalışmaları olan Ömer Hayyam için zamanın bütün bilgilerini bildiği söylenirdi. O herkesten farklı olarak yaptığı çalışmaların çoğunu kaleme almadı, oysa O ismini çokça duyduğumuz teoremlerin isimsiz kahramanıdır. Elde bulunan ender kayıtlara dayanılarak Ömer Hayyam’ın çalışmaları şöyle sıralanabilir.
Yazdığı bilimsel içerikli kitaplar arasında Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alanında Bir Özet, Varlıkla İlgili Bilgi Özeti, Oluş ve Görüşler, Bilgelikler Ölçüsü, Akıllar Bahçesi yer alır. En büyük eseri Cebir Risalesi’dir. On bölümden oluşan bu kitabın dört bölümünde kübik denklemleri incelemiş ve bu denklemleri sınıflandırmıştır. Matematik tarihinde ilk kez bu sınıflandırmayı yapan kişidir. O cebiri, sayısal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesini amaçlayan bilim olarak tanımlardı. Matematik bilgisi ve yeteneği zamanın çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili başarılı çalışmalar yapmıştır. Nitekim, Hayyam 13 farklı 3. dereceden denklem tanımlamıştır. Denklemleri çoğunlukla geometrik metod kullanarak çözmüştür ve bu çözümler zekice seçilmiş konikler üzerine dayandırılmıştır. Bu kitabında iki koniğin arakesitini kullanarak 3. dereceden her denklem tipi için köklerin bir geometrik çizimi bulunduğunu belirtir ve bu köklerin varlık koşullarını tartışır.
Bunun yanısıra Hayyam, binom açılımını da bulmuştur. Binom teoerimini ve bu açılımdaki kat sayıları bulan ilk kişi olduğu düşünülmektedir. (Pascal üçgeni diye bildiğimiz şey aslında bir Hayyam üçgenidir). Öğrenimi tamamlayan Ömer Hayyam kendisine bugünlere kadar uzanacak bir ün kazandıran Cebir Risaliyesi’ni ve Rubaiyat’ı Semerkant’ta kaleme almıştır. Dönemin üç ünlü ismi Nizamülmülk, Hasan Sabbah ve Ömer Hayyam bu şehirde bir araya gelmiştir. Dönemin hakanı Melikşah, adı devlet düzeni anlamına gelen ve bu ada yakışır yaşayan veziri Nizamül-mülk’e çok güvenirdi. Ömer Hayyam ile ilk kez Semerkant’ta tanışan Nizam onu İsfahan’a davet eder. Orada buluştuklarında O’na devlet hülyasından bahseder ve bu büyük hayalinin gerçekleşmesi için Hayyam’dan yardım ister. Fakat Hayyam devlet işlerine karışmak istemez ve teklifini geri çevirir. 4 Aralık ′de doğduğu yer olan Nişabur’ da fani dünyaya veda eder.
Kerim Erim
()
İstanbul Yüksek Mühendis mektebi’ni bitirdikten () sonra Berlin Üniversitesi’nde Albert Einstein’in yanında doktorasını yaptı (). Türkiye’ye dönünce, bitirdiği okulda öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı. Üniversite reformunu hazırlayan kurulda yer aldı. Yeni kurulan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde analiz profesörü ve dekan olduğu gibi Yüksek Mühendis Mektebi’nde de ders vermeye devam etti. Yüksek Mühendis Mektebi İstanbul Teknik Üniversitesi’ne dönüştürülünce buradan ayrıldı ve yalnızca İstanbul Üniversitesi’nde çalışmaya devam etti. Daha sonra burada ordinaryüs profesör oldu. yılında Fen Fakültesi Dekanlığı’na getirildi.
yılları arasında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne bağlı Matematik Enstitüsü’nün başkanlığını yaptı. Türkiye’de yüksek matematik öğretiminin yaygınlaşmasında ve çağdaş matematiğin yerleşmesinde etkin rol oynadı. Mekaniğin matematik esaslara dayandırılmasına da öncülük etti. Matematik ve fizik bilimlerinin felsefe ile olan ilişkileri üzerinde de çalışmalarda bulunan Erim’in Almanca ve Türkçe yapıtları bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Nazari Hesap (), Mihanik (), Diferansiyel ve İntegral Hesap (), Über die Traghe-its-formen eines modulsystems (Bir modül sisteminin süredurum biçimleri üstüne – )
Matrakçı Nasuh
(Bilinmiyor)
Türk, minyatürcü. Ayrıca matematik ve tarih konularında kitaplar da yazmış çok yönlü bir bilgindir. Doğum tarihi ve yeri bilinmiyor. Kâtip Çelebi ölüm tarihi olarak ′ü vermekteyse de, bunun doğru olmadığı bugün kesinleşmiştir. Çeşitli kaynaklarda onun ′den, ′den, ′ten sonra ölmüş olabileceği ileri sürülmektedir. Yaşamı üstüne bilgi de yok denecek kadar azdır. Saraybosna yakınlarında doğduğuna, dedesinin devşirme olduğuna ilişkin kesinleşmemiş ipuçları vardır.
Enderun’da okumuştur. Matrakçı ya da Matrakî adıyla anılması, lobotu andıran sopalarla oynandığı ve eskrime benzeyen bir tür savaş oyunu olduğu bilinen “matrak” oyununda çok usta olmasından ve belki de bu oyunun mucidi bulunmasından ileri gelmektedir. Nasuh ayrıca çok usta bir silahşördü. Bu nedenle Silahî adıyla da anılırdı. Türlü silah ve mızrak oyunlarındaki ustalığı nedeniyle Osmanlı ülkesinde “üstad” ve “reis” olarak tanınması için ′da I. Süleyman (Kanuni) tarafından verilmiş bir beratı da vardı. Çeşitli silahların nasıl kullanılacağını ve dövüş yöntemlerini anlatan Tuhfetü’l-Guzât adlı bir kılavuz kitap bile yazmıştı.
Nasuh, özellikle geometri ve matematik alanlarında önemli bir bilim adamıydı. Uzunluk ölçülerini gösteren cetveller hazırlamış ve bu konuda kendinden sonra gelenlere önderlik etmiştir. Matematiğe ilişkin iki kitabı Cemâlü’l-Küttâb ve Kemalü’l- Hisâb ile Umdetü’l-Hisâb’ı I. Selim (Yavuz) döneminde yazmış ve padişaha adamıştır. Bu yapıtlardan sonuncusu uzun yıllar matematikçilerin elkitabı olarak kullanılmıştır.
Gelenbevi İsmail Efendi
()
g
yılında şimdiki Manisa’nın Gelenbe kasabasında doğan Gelenbevi İsmail Efendi, Osmanlı İmparatorluğu matematikçilerindendir. Asıl adı İsmail’dir. Gelenbe kasabasında doğduğu için ikinci adı onun bu doğduğu kasabadan gelir. Daha çok Gelenbevi adıyla ün kazanmıştır. Önce, kendi çevresindeki bilginlerden ilk bilgilerini almıştır. Daha sonra, öğrenimini tamamlamak üzere İstanbul’a gitmiştir. Burada, çok değerli ve kültürlü öğretmenlerden yararlanıp matematik bilgisini oldukça ilerletmiştir. Müderrislik sınavına kazananarak 33 yaşında müderris olmuştur. Bundan sonra kendisini tümüyle ilme verip çalışmalarına devam etmiştir.
Gelenbevi, eski yöntemle problem çözen son Osmanlı matematikçisidir. Sadrazam Halil Hamit Paşa ve Kaptan-ı Derya Cezayirli Hasan Paşa’nın istekleri üzerine, Kasımpaşa’da açılan Bahriye Mühendislik Okulu’na altmış kuruşla matematik öğretmeni olarak atandı. Bu atama ona parasal yönden bir rahatlık getirdi. Hakkında şöyle bir öykü anlatılır: ‘Bazı silahların hedefi vurmaması, padişah III. Selim’i kızdırmış ve bunun üzerine Gelenbevi’yi huzuruna çağırarak ona uyarıda bulunmuştur. Gelenbevi bunun üzerine hedefe olan uzaklıkları tahmin ederek gerekli silahlardaki düzeltmeleri yapmış ve topların hedefi vurmalarını sağlamıştır. Gelenbevi’nin bu başarısı padişahın dikkatini çekmiş ve padişah tarafından ödüllendirilmiştir. Gelenbevi, Türkçe ve Arapça olmak üzere tam otuz beş eser bırakmıştır. Türkiye’ye logaritmayı ilk sokan Gelenbevi İsmail Efendi’dir.
Salih Zeki Bey
()
yılında İstanbul’da yoksul bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Babası Boyabatlı Hasan Ağa, annesi Saniye Hanımdır. Anne ve babasının ölümü üzerine ninesi tarafından on yaşındayken Darüşşafaka’ya verildi. yılında Darüşşafaka’yı birincilikle bitirdi. Aynı yıl Posta ve Telgraf Nezareti Telgraf Kalemi (Fen Şubesi)’ne memur olarak atandı. yılında Nezaretin Avrupa’da uzman telgraf mühendisi ve fizikçi yetiştirme kararı üzerine birkaç arkadaşıyla birlikte Paris’e gönderildi ve burada Politeknik Yüksekokulu’nda elektrik mühendisliği öğrenimi gördü. yılında İstanbul’a döndü ve eski dairesinde elektrik mühendisi ve müfettiş olarak çalıştı. Ek görev olarak Mekteb-i Mülkiye’de (bugün Ankara Üniversitesi’ne bağlı Siyasal Bilgiler Fakültesi) fizik ve kimya dersleri verdi (). Bu arada Rasathane-i Amire müdürlüğünde ve II. Meşrutiyetin ilanından () sonra Maarif Nezareti Meclis-i Maarif üyeliğinde bulundu. ’da Mekteb-i Sultani (bugün Galatasaray Lisesi) müdürlüğüne atandı. ’de Maarif Nezareti müsteşarı, ’te Darülfünün-ı Osmani (bugün İstanbul Üniversitesi) rektörü oldu. ’de rektörlükten ayrıldıysa da üniversitedeki görevini Fen Şubesi (Fakültesi) Müderrisi (Profesör) olarak sürdürdü. Ömrünün sonuna doğru aklî dengesini kaybetti ve tedavi altındayken yılında Şişli’deki Fransız Hastanesi’nde öldü. Fatih Camiinin bahçesine gömüldü.
3 kez evlenmiş olan Salih Zeki, bu evliliklerden birini Halide Edip’le (Adıvar) yapmış, ölümünden kısa bir süre önce ayrılmıştı. Salih Zeki, önde gelen son dönem Osmanlı matematik bilginlerindendi. İkdam, Darüşşafaka ve İktisadiyat gazeteleri ile Darülfünun dergisine sayısız katkıda bulundu. Dönemin ünlü bilginleriyle matematik ve fen bilimleri konusunda yazılı tartışmalara girdi ve bu konularda bir kısmı ders kitabı olmak üzere çok sayıda yapıt verdi.
Yapıtları: Hendese (Geometri) [lise ders kitabı]; Hikmet-i Tabiiye (Fizik) [lise ders kitabı]; Mebhas-ı Savt (Fonetik); Mebhas-ı Elektrik-i Miknatisi (Elektro Magnetizma); Mebhas-ı Hararet-i Harekiye (Termodinamik); Mebhas-ı Cazibeyi Umumiye (Genel Çekim); Mebhas-ı Elektrikiyet ve Şariyet (Elektrik ve Kılcallık); Hesab-ı İhtimali (İhtimaller Hesabı); Mebhas-ı Hareket-i Seyalat (Akışkanların Hareketi); Hendese-i Tahliliye (Analitik Geometri); Mebhas-ı Nazariye-i Temevvücat (Dalga Teorisi); Heyet-i Riyaziye (Matematik Astronomi); Kamus-u Riyaziyat (Matematik Ansiklopedisi); Asar-ı Bakiye (Ölmez Eserler). Son iki yapıtın tamamı, ayrıca Henri Poincare’den çevirdiği dört kitap basılmamıştır.
Masatoşi Gündüz İkeda
()
Cebirsel sayılara katkılarıyla tanınan Japon asıllı Türk matematik bilgini. ′de Osaka Üniversitesi Matematik Bölümü’nü bitirdi. ′te doktor, ′te de doçent unvanlarını aldı. arasında Almanya’da Hamburg Üniversitesi’nde Helmuth Hasse’nin yanında araştırmalar yaptı. Hasse’nin önerisi üzerine ′ta Türkiye’ye gelerek Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinde İstatistik dersleri vermeye başladı. ′de aynı üniversitenin fen fakültesinde yabancı uzmanlığa atandı. ′te Türk uyruğuna geçerek, ′te doçent, ′da profesör oldu. ′de Ege Üniversitesi’nin izniyle bir yıl süreyle çalışmak üzere Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne gitti. İzninin bitiminde Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin sürekli kadrosuna girdi. Çeşitli tarihlerde Hamburg, ABD’deki California ve Ürdün’deki Yermuk üniversitelerinde konuk öğretim üyesi,′da Princeton’daki Yüksek Araştırma Enstitüsü’nde araştırmacı olarak çalıştı. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu’nun (Tübitak) Temel Bilimler Araştırma Kurumunda yer aldı. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Pür Matematik Araştırma Ünitesi başkanlığı yaptı. Cebir ve sayılar kuramına katkılarından dolayı ′da Tübitak Bilim Ödülü’nü kazandı. Japonya’da bulunduğu dönemde halkalar kuramı ve grupların matrisle gösterimi üzerine araştırmalar yapan İkeda, ′lerde cebirsel sayılar kuramına yönelerek, rasyonel sayılar cisminin salt Galois grubunun otomorfizimleri ve tümelliği konularında önemli çalışmalar gerçekleştirdi. Ünlü matematik dergisi Crelle’s Journal’da yayımlanan bir çalışmasında Galois grubunun çok özel bir yapıda olduğunu gösterdi.
Ali Nesin
()
′da İstanbul’da doğdu. İlkokuldan sonra ortaokulu İstanbul’da Saint Joseph Lisesi’nde, liseyi de İsviçre’nin Lozan kentinde tamamlayan Nesin yılları arasında Paris VII Üniversitesi’nde matematik öğrenimi gördü. Daha sonra ABD’de Yale Üniversitesi’nde matematiksel mantık ve cebir konularında doktora yapan Ali Nesin, arasında Kaliforniya Üniversitesi Berkeley Kampusü’nde öğretim üyeliği yaptı. Türkiye’ye kısa dönem askerlik görevi için geldiği sırada “orduyu isyana teşvik” iddiasıyla tutuklanarak yargılandı. Yargılanma sonunda beraat ettiği halde pasaport verilmediği için işine dönemeyen Nesin, sonunda yeniden passaport alarak yurtdışına gitti. arasında Notre Dame Üniversitesi’nde yardımcı doçent, ardından ′e kadar Kaliforniya Üniversitesi Irvine Kampusü’nde doçent ve daha sonra profesör olarak görev yaptı. Öğretim Yılı’nı Bilkent Üniversitesi’nde misafir öğretim görevlisi olarak geçirdi. ′te, babası Aziz Nesin’in ölümü üzerine yurda kesin dönüş yaptı ve Nesin Vakfı yöneticiliğini üstlendi. Ayrıca Bilgi Üniversitesi Matematik Bölümü Başkanı olan Ali Nesin iki çocuk sahibidir. Kasım ′den beri de Nesin Yayınevi genel yönetmenliğini yapmaktadır.
Ali Nesin’in Matematik ve Korku, Matematik ve Doğa, Matematik ve Sonsuz, Develerle Eşekler, Önermeler Mantığı adlı kitaplarının yanısıra çeşitli dergilerde çıkmış bilimsel makaleleri ve İngilizce bir kitabı bulunmaktadır. Matematiksel araştırma alanı “Morley mertebesi sonlu gruplar”dır. Aynı zamanda, üç ayda bir yayımlanan, Matematik Dünyası adlı bir matematik dergisi çıkarmaktadır.
Matematik araştırmaları, bölüm başkanlığı ve Nesin Vakfı yöneticiliğinin yanı sıra yağlıboya resim, desen ve portre çalışmaları da yapmaktadır.
kaynak: funduszeue.info
bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:
Genç Gelişim
Türk slam Dünyas astronomi ve matematik alimleri arasnda, ortaya koyduu eserleriyle hakl bir öhrete sahip Ali Kuçu, Osmanl Türkleri’nde, astronominin önde gelen bilgini saylr. “Bat ve Dou Bilim dünyas onu yüzylda yetien müstesna bir alim olarak tanr.” Öyle ki; müsterik W .Barlhold, Ali Kucu’yu “On Beinci Yüzyl Batlamyos’u” olarak adlandrmtr. Babas, Ulu Bey’in kucu bas (doancba) idi. Kuçu soyad babasndan gelmektedir. Asl ad Ali Bin Muhammet’tir. Doum yeri Maveraünnehir bölgesi olduu ileri sürülmüse de, ad geçen bölgenin hangi ehrinde ve hangi ylda doduu kesinlikle bilinmektedir.
Ancak doum ehri Semerkant, doum ylnn ise yüzyln ilk dörtte biri içerisinde olduu kabul edilmektedir. 16 Aralk (h. 7 aban ) tarihinde stanbul’da ölmü olup, mezar Eyüp Sultan Türbesi hareminde bulunmaktadr. Ölüm tarihi; torunu mehur astronom Mirim Çele-bi’nin (ölümü, Edirne ) Fransça yazd bir eserin incelenmesi sonucu anlalmtr. Mezar yerinin ylna kadar belirli olduu ve hüsn-ü muhafazasnn yapld; ancak ylndan sonra, Ali Kucu’ya ait mezarn yerine, zamannn nüfuzlu bir devlet adamnn mezar tann konmu olduu anlalmaktadr. Ulu Bey’in Horasan ve Maveraünnehir hükümdarl srasnda, Semerkant’ta ilk ve dini örenimini tamamlamtr. Küçük yata iken astronomi ve matema-tie geni ilgi duymutur.
Devrinin en büyük bilginlerinden; Ulu Bey , Bursal Kadzade Rumi, Gyaseddün Cemid ve Mu’in al-Din el-Kai’den astronomi ve matematik dersi almtr. Önce,Ulu Bey, tarafndan ylnda kurulan Semerkant Rasathanesi ilk müdürü, Gyaseddün Cemid’in, ksa süre sonra da Rasathanenin ikinci müdürü Kadzade Rumi’nin ölümü üzerine, Ulu Bey Rasathaneye müdür olarak Ali Kucu’yu görevlendirmitir. Ulu Bey Ziyc’inin tamamlanmasnda büyük emei geçmitir. Nasirüddün Tusi’nin Tecrid-ül Kelam adl eserine yazd erh, bu konuda da gayret ve baarsnn en güzel delilini tekil etmektedir. Ebu Said Han’a ithaf edilen bu erh, Ali Kucu’nun ilk öhretinin duyulmasna neden olmutur. Kaynaklarn deerlendirilmesi sonucu anlalmaktadr ki; Ali Kucu yalnz telih eseriyle deil, talim ve iradyle devrini aan bir bilgin olarak tannmaktadr. Öyle ki; telif eserlerinin dnda, torunu Mirim Çelebi, Hoca Sinan Paa ve Molla Lütfi (Sar Lütfi) gibi astronomlarn da yetimesine sebep olmutur. Bu bilginlerle beraber, Ali Kucu’yu eski astronominin en büyük bilginlerinden birisi olarak belirtebiliriz.
Eserleri:
Ali Kuçu'nun deiik alanlardaki eserlerini be grupta toplamak mümkündür
· 1 Astronomi Eserleri
o erh-i Zîc-i Ulu Bey: Süleymaniye, Carullah, nr. , yaprak.
o Risâle fî Halli Ekâli Mu‘addili’l-Kamer li'l-Mesîr (Fâide fî Ekâli ‘Utârid): Topkap Saray Müzesi Kütüphanesi, III. Ahmet, nr. , yaprak ba.
o Risâle fî Asli'l-HâricYumkin fî's-Sufliyyeyn: Bursa l Halk Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, nr. /8, yaprak bb.
o erh ‘ale't-Tuhfeti'-âhiyye fî'l-Hey'e: Süleymaniye, Ayasofya, nr. , 64 yaprak.
o Risâle der ‘lm-i Hey'e: Süleymaniye, Ayasofya, nr. /1, 24 yaprak.
o el-Fethiyye fî ‘lmi'l-Hey'e: Süleymaniye, Ayasofya, nr. /1, 70 yaprak.
o Risâle fî Halli Ekâli'l-Kamer: Bursa l Halk Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, nr. /7, yaprak bb.
· 2. Matematik Eserleri:
o er-Risâletu'l-Muhammediyye fî'l-Hisâb: Süleymaniye, Ayasofya, nr. /2, yaprak 71bb.
o Risâle der ‘lm-i Hisâb: Süleymaniye, Ayasofya, nr. /2, yaprak 25bb.
· 3. Kelâm ve Usûl-i Fkh Eserleri:
o e-erhu'l-Cedîd ‘ale't-Tecrîd: Süleymaniye, Çorlulu Ali Paa, nfr. , yaprak.
o Hâiye ‘ale't-Telvîh: Süleymaniye, Carullah, nr/2, yaprak 13ba.
· 4. Mekanik Aletleri Hakkndaki Eseri:
o et-Tezkire fî Âlâti'r-Ruhâniyye.
· 5. Dil ve Belagat Eserleri:
o erhu'r-Risâleti'l-Vad‘iyye: ‘Adûduddîn cî'nin Fâ'ide fî'l-Vad‘ adl risâlesinin erhidir (Köprülü, nr. II, /1; Râgb Paa, nr. /6, /3; Kayseri Raid Efendi, nr. /4).
o el-fsâh: bn Hâcib (ö.h)'in Arapçann cümle yaps konusunda kaleme ald el-Kafiye fi'n-Nahv adl eserinin erhidir. (Raid Efendi, nr. , Topkap Saray Müzesi, Emanet Hazinesi, nr. , ).
o el-‘Unkûdu'z-Zevâhir fî Nazmi'l-Cevâhir: Arapça sarf ilmi konusunda kaleme ald bir giri ve üç bölümden oluan bir eseridir (Süleymaniye, Fatih, nr. , yaprak; Yeni Cami, nr. /1; Laleli, nr. /10; ehit Ali Paa, nr. , , ). Sultan Selim döneminde Müftüzâde Abdürrahim tarafndan erh edilmitir.
o erhu'-âfiye: bn Hâcib'in sarf ilmindeki e-âfî adl eserinin Farsça erhidir (Köprülü, nr. , vr).
o Risâle fî Beyâni Vad‘i'l-Mufredât: Kelimelerin bir anlam için konulmasyla ilgili küçük bir risaledir (Süleymaniye, ehit Ali Paa, nr. ; Hafit Efendi, nr, , vr. 80ba; Köprülü, nr. /35).
o Fâ'ide li-Tahkîki Lâmi't-Ta‘rîf: Harf-i tarifin baz özellikleri üzerinde duran tek varaklk bir risâledir (Köprülü, nr. /21; Süleymaniye, Reid Efendi, nr. /39).
o Risâle mâ Ene Kultu: Taftazanî'nin Telhîsu'l-Miftâh üzerine yazd ve el-Mutavvel diye tannan erhte geçen "mâ ene kultu" ibaresiyle ilgili olarak yazlmtr.Risâle fî Beyâni Sebebi Takdîmi'l-Musnedi leyh diye de anlr (Süleymaniye, Reid Efendi, nr. /30; vr. ; Köprülü, nr. III, /3; Ragb Efendi, nr. , vr).
o Risâle fî'l-Hamd: Seyyid erîf el-Curcânî'nin el-Hâiyetu'l-Kubrâ'snda söz konusu ettii "hamd" ile ilgili sözlerin tahkikine dair bir risaledir (Süleymaniye, Fatih, nr. , vr. ).
o Risâle fî ‘lmi’l-Me‘ânî: lm-i Me‘ânî konusunda küçük bir risâledir (Süleymaniye, Carullah, nr. , vr. ).
o Risâle fî Bahsi’l-Mufred: Arapça’da basit ve mürekkep kavramlar hakknda dil felsefesi arlkl bir risaledir (Süleymaniye, Pertevniyal, nr. , vr. 7b-8b; ehit Ali Paa, nr. , vr. ).
o Risâle fî’l-Fenni’s-Sânî min ‘lmi’l-Beyân: Belagat ilimlerinden beyân ilmi hakknda ksa bir risaledir (Süleymaniye, Yazma Balar, nr. , vr. 78aa).
o Tefsîru’l-Bakara ve Âli ‘mrân: Kehhâle tarafndan zikredilen bu eserin herhangi bir nüshasna rastlanmamtr.
o Risâle fî'l-sti‘âre: Bu risâlede hakikat, mecaz, istiare ve kinaye konular örneklerle incelenmektedir.
Kaynaklarda Ali Kuçu'ya nispet edilen, ancak nüshalar tespit edilemeyen baka eserler de vardr. Bunlar: Târîhu Ayasofya, Tefsîru'z-Zehraveyn, Mahbûbu'l-Hamâ'il, Risâle fî Mevdû‘ati'l-‘Ulûm, Meserretu'l-Kulûb fî Def‘i'l-Kurûb
Cahit ARF ()
ylnda Selanik’te dodu. Yüksek örenimini Fransa’da Ecole Normale Superieure’de tamamlad (). Bir süre Galatasaray Lisesi’nde matematik öretmenlii yaptktan sonra stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doçent aday olarak çalt. Doktorasn yapmak için Almanya’ya gitti. ylnda Göttingen Üniversitesi’nde doktorasn bitirdi. Yurda döndüünde stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde profesör ve ordinaryus profersörlüe yükseldi. Burada ylna kadar çalt. Daha sonra Robert Koleji’nde Matematik dersleri vermeye balad ylnda Türkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu (Tübitak) bilim kolu bakan oldu.
Daha sonra gittii Amerika Birleik Devletleri’nde aratrma ve incelemelerde bulundu; Kaliforniya Üniversitesi’nde konuk öretim üyesi olarak görev yapt. ylnda yurda dönüünde Orta Dou Teknik Üniversitesi’nde öretim üyeliine getirildi. ylnda emekli oldu. Emekliye ayrldktan sonra TÜBTAK’a bal Gebze Aratrma Merkezi’nde görev ald. ve yllar arasnda Türk Matematik Dernei bakanln yapt.
Arf nönü Armaan’n () ve Tübitak Bilim Ödülü’nü kazand (). Cebir ve Saylar Teorisi üzerine uluslararas bir sempozyum ′da 3 ve 7 Eylül tarihleri arasnda Arf’in onuruna Silivri’de gerçekletirilmitir. Halkalar ve Geometri üzerine ilk konferanslarda ′te stanbul’da yaplmtr. Arf, matematikte geometri kavram üzerine bir makale sunmutur. Cahit Arf ylnn Aralk aynda bir kalp rahatszl nedeniyle aramzdan ayrld.
Eserleri:
Cahit Arf, cebir konusundaki çalmalaryla dünyaca ün kazanmtr. Sentetik geometri problemlerinin cetvel ve pergel yardmyla çözülebilirlii konusundaki yapt çalmalar, cisimlerin kuadratik formlarnn snflandrlmasnda ortaya çkan deimezlere ilikin "Arf deimezi" ve "Arf halkalar" gibi literatürde adyla anlan çalmalar matematik dünyasnn ünlü matematikçileri arasnda yer almasn salad. Matematik literatürüne "Arf Halkalar, Arf Deimezleri, Arf Kapan" gibi kavramlarn yansra "Hasse-Arf Teoremi" ile anlan teoremler kazandrmtr.
Matematii bir meslek dal olarak deil, bir yaam tarz olarak görmütür. Örencilerine her zaman "Matematii ezberlemeyin kendiniz yapn ve anlayn" demitir. Hakknda yazlm bir yazda öyle denmitir:
"Bir zamanlar integrali bilen kimselerin matematikçi, üstel fonksiyonu bilenlerin ise büyük matematikçi sayld ülkemizde derin matematik konularnn tartlaca hayal bile edilemezdi. Cahit Arf, Türkiye'de matematiin o günlerden bu günlere gelmesinde en büyük rolü oynamtr."
Kerim ERM ()
Hayat:
stanbul Yüksek Mühendis mektebi’ni bitirdikten () sonra Berlin Üniversitesi’nde Albert Einstein’in yannda doktorasn yapt (). Türkiye’ye dönünce, bitirdii okulda öretim üyesi olarak çalmaya balad. Üniversite reformunu hazrlayan kurulda yer ald. Yeni kurulan stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde analiz profesörü ve dekan olduu gibi Yüksek Mühendis Mektebi’nde de ders vermeye devam etti. Yüksek Mühendis Mektebi stanbul Teknik Üniversitesi’ne dönütürülünce buradan ayrld ve yalnzca stanbul Üniversitesi’nde çalmaya devam etti. Daha sonra burada ordinaryüs profesör oldu. ylnda Fen Fakültesi Dekanl’na getirildi.
yllar arasnda stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne bal Matematik Enstitüsü’nün bakanln yapt. Türkiye’de yüksek matematik öretiminin yaygnlamasnda ve çada matematiin yerlemesinde etkin rol oynad. Mekaniin matematik esaslara dayandrlmasna da öncülük etti. Matematik ve fizik bilimlerinin felsefe ile olan ilikileri üzerinde de çalmalarda bulunan Erim’in Almanca ve Türkçe yaptlar bulunmaktadr. Bunlardan bazlar unlardr:
Nazari Hesap (), Mihanik (), Diferansiyel ve ntegral Hesap (), Über die Traghe-its-formen eines modulsystems (Bir modül sisteminin süredurum biçimleri üstüne - )
Eserleri:
Asl ad Giyaseddin Ebu’l Feth Bin brahim El Hayyam’dr. 18 Mays ′de rann Niabur kentinde doan Ömer Hayyam bir çadrcnn oluydu. Çadrc anlamna gelen soyadn babasnn mesleinden almtr. Fakat o soyisminin çok ötesinde ilere imza atmtr. Daha yaad dönemde bn-i Sina’dan sonra Dou’nun yetitirdii en büyük bilgin olarak kabul ediliyordu. Tp, fizik, astronomi, cebir, geometri ve yüksek matematik alanlarnda önemli çalmalar olan Ömer Hayyam için zamann bütün bilgilerini bildii söylenirdi. O herkesten farkl olarak yapt çalmalarn çounu kaleme almad, oysa O ismini çokça duyduumuz teoremlerin isimsiz kahramandr. Elde bulunan ender kaytlara dayanlarak Ömer Hayyam’n çalmalar öyle sralanabilir.
Yazd bilimsel içerikli kitaplar arasnda Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alannda Bir Özet, Varlkla lgili Bilgi Özeti, Olu ve Görüler, Bilgelikler Ölçüsü, Akllar Bahçesi yer alr. En büyük eseri Cebir Risalesi’dir. On bölümden oluan bu kitabn dört bölümünde kübik denklemleri incelemi ve bu denklemleri snflandrmtr. Matematik tarihinde ilk kez bu snflandrmay yapan kiidir. O cebiri, saysal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesini amaçlayan bilim olarak tanmlard. Matematik bilgisi ve yetenei zamann çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili baarl çalmalar yapmtr. Nitekim, Hayyam 13 farkl 3. dereceden denklem tanmlamtr. Denklemleri çounlukla geometrik metod kullanarak çözmütür ve bu çözümler zekice seçilmi konikler üzerine dayandrlmtr. Bu kitabnda iki koniin arakesitini kullanarak 3. dereceden her denklem tipi için köklerin bir geometrik çizimi bulunduunu belirtir ve bu köklerin varlk koullarn tartr.
Bunun yansra Hayyam, binom açlmn da bulmutur. Binom teoerimini ve bu açlmdaki kat saylar bulan ilk kii olduu düünülmektedir. (Pascal üçgeni diye bildiimiz ey aslnda bir Hayyam üçgenidir). Örenimi tamamlayan Ömer Hayyam kendisine bugünlere kadar uzanacak bir ün kazandran Cebir Risaliyesi’ni ve Rubaiyat’ Semerkant’ta kaleme almtr. Dönemin üç ünlü ismi Nizamülmülk, Hasan Sabbah ve Ömer Hayyam bu ehirde bir araya gelmitir. Dönemin hakan Melikah, ad devlet düzeni anlamna gelen ve bu ada yakr yaayan veziri Nizamül-mülk’e çok güvenirdi. Ömer Hayyam ile ilk kez Semerkant’ta tanan Nizam onu sfahan’a davet eder. Orada bulutuklarnda O’na devlet hülyasndan bahseder ve bu büyük hayalinin gerçeklemesi için Hayyam’dan yardm ister. Fakat Hayyam devlet ilerine karmak istemez ve teklifini geri çevirir. 4 Aralk ′de doduu yer olan Niabur’ da fani dünyaya veda eder.
Eserleri:
Hayyam'n eserlerinden 18 tanesinin ad bilinmektedir, çeitli bilim dallarnda birçok eser yazmtr.
1.Ziyc-i Melikahi. (Astronomi ve takvime dair, Melikah'a ithaf edilmitir)ylnda imdiki Manisa’nn Gelenbe kasabasnda doan Gelenbevi smail Efendi, Osmanl mparatorluu matematikçilerindendir. Asl ad smail’dir. Gelenbe kasabasnda doduu için ikinci ad onun bu doduu kasabadan gelir. Daha çok Gelenbevi adyla ün kazanmtr. Önce, kendi çevresindeki bilginlerden ilk bilgilerini almtr. Daha sonra, örenimini tamamlamak üzere stanbul’a gitmitir. Burada, çok deerli ve kültürlü öretmenlerden yararlanp matematik bilgisini oldukça ilerletmitir. Müderrislik snavna kazananarak 33 yanda müderris olmutur. Bundan sonra kendisini tümüyle ilme verip çalmalarna devam etmitir.
Gelenbevi, eski yöntemle problem çözen son Osmanl matematikçisidir. Sadrazam Halil Hamit Paa ve Kaptan- Derya Cezayirli Hasan Paa’nn istekleri üzerine, Kasmpaa’da açlan Bahriye Mühendislik Okulu’na altm kurula matematik öretmeni olarak atand. Bu atama ona parasal yönden bir rahatlk getirdi. Hakknda öyle bir öykü anlatlr: ‘Baz silahlarn hedefi vurmamas, padiah III. Selim’i kzdrm ve bunun üzerine Gelenbevi’yi huzuruna çararak ona uyarda bulunmutur. Gelenbevi bunun üzerine hedefe olan uzaklklar tahmin ederek gerekli silahlardaki düzeltmeleri yapm ve toplarn hedefi vurmalarn salamtr. Gelenbevi’nin bu baars padiahn dikkatini çekmi ve padiah tarafndan ödüllendirilmitir. Gelenbevi, Türkçe ve Arapça olmak üzere tam otuz be eser brakmtr. Türkiye’ye logaritmay ilk sokan Gelenbevi smail Efendi’dir.
Eserleri:
funduszeue.infotik ve Astronomiyle lgili Eserleri:
Cebir Kitab:En önemli kitabdr.
funduszeue.infok,Felsefe ve Âdâb lmiyle lgili Eserleri:
Gelenbevi Alâ Îsâgûcî erhi:Arapça yazlmtr.
funduszeue.infoâm ve Tasavvufla lgili Eserler:
Hâiye Alâ Tehzîb-Ül-Mantk Vel-Kelâm
funduszeue.infoer Eserleri:
Risâle Fî erhi Târîfi Sdk-l-Haber Ve Kizbihî
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
Tarih boyunca birçok matematikçi teoremleri test etti ve bunları farklı deneylerle göstermeyi başardı. Asal sayılar, diferansiyel hesap, analitik geometri, cebir, tüm gösteri hikayeleri bilim tarihine damgasını vurmuştur.
Dünyaca Ünlü Matematikçiler Kimlerdir?
Thales
Antik Çağ'ın büyük Yunan filozofu Thales, genellikle hepimizin üniversitede öğrendiği ünlü teoremiyle tanınır. Ama Thales'in kim olduğunu gerçekten biliyor muyuz? Milet'te civarında doğan Thales of Milet, antik Yunanistan'ın Yedi Bilge'sinden biri olarak kabul edildi. Genç matematikçi, Mısırlı ve Babil rahiplerinin bilgisi sayesinde Mısır'da bilimleri öğrendi.
Thales daha sonra geometri, astronomi ve felsefeyi öğrenir. Mısır piramitleri genellikle genç çırak için bilimsel deneylerin konusudur. Thales daha sonra Milet okulunu orada kurmak için Milet'e döndü. Büyük matematikçi öğretmen olur ve farklı alanlarda araştırmalarına devam ederken tüm keşiflerini müritlerine öğretir.
Pisagor
Thales Teoreminden hemen önce, matematik müfredatı Pisagor Teoremini öğretir. Üniversite öğrencileri tarafından parmak uçlarında öğretilen Pisagor Teoremi, geometrinin en önemli bölümlerinden biridir. Pisagor yetenekli ve çok atletik bir öğrencidir. Özellikle Olimpiyat boks oyunlarına katılır. Felsefe, tarih ve bilimle ilgilenerek Thalès'in öğrencisi oldu. Pisagor, sanki onun izinden gidecekmiş gibi, Mısır ve Babil bilimlerini öğrenmek için ayrıldı. Daha sonra tıpkı Thalès gibi bir okula başlama fikriyle adasına geri döner.
Öklid
MÖ civarında Atina'da doğan Öklid, İskenderiye okulunda öğretmendi. Böylelikle kütüphanenin koridorlarını ve İskenderiye'nin büyük müzesini sık sık ziyaret eder. Matematikçi, M.Ö. civarında yazdığı " Elementler " adlı eseri ile dünyaca ünlüdür . Matematiğin İncil'i olarak kabul edilen kitap uzun süredir İncil'in kendisi kadar sattı.
Dünyaca Ünlü Matematikçilerin Teorileri ve Hayatları Hakkında Kısa Bilgi
İsaac Newton
Isaac Newton () sadece basit bir matematikçi değildir. Fizikçi, filozof ve astronom Isaac Newton, İngiltere'nin Lincolnshire kentindeki Woolsthorpe'da doğdu. Babası ve anneannesi tarafından büyütülmüş, sınıfta dikkati dağılmış bir öğrenci ama eğlence için her türden makine inşa etmekte çok başarılıdır.
Isaac Newton, en çok yerçekimi fenomenini keşfetmesiyle bilinir. Efsaneye göre Isaac Newton, bir meyve bahçesine düşen elmaları izlerken yerçekimini keşfetti. Matematik alanında Newton, "(a + b) n" formülünün n'nin değeri ne olursa olsun işe yaradığını kanıtlayan Newton'un binomunun yanı sıra akılar yöntemini de tanıttı.
Rene Descartes
Fransa'da 'da Lahey köyünde doğan René Descartes, anneannesi tarafından orta sınıf bir ailede, Brittany Parlamentosu'na danışmanlık yapan bir babayla büyüdü. Özellikle, dünyanın güneş etrafında hareketi de dahil olmak üzere günlük yaşamın birçok fiziksel fenomenini tanımlayan " Dünya " ile başlar.
Özellikle, o bir denklemin bilinmeyenleri nitelemek harfleri kullanır. X, y, z ve hatta a, b, c'yi böyle kullanmaya başlarız. Bir koordinat sistemi kullanarak rakamları cebirsel hesaplamalarla temsil etmekten oluşan analitik geometriyi de icat etti.
Arşimet
Antik Çağ'ın büyük bir matematikçisi ve fizikçisi olan Arşimet (MÖ - MÖ ), makine icadı alanındaki en ünlü bilim adamlarından biridir. Babasıyla astronomi okuduktan sonra prestijli İskenderiye okulunda okudu. Orada büyük bilim adamlarıyla omuzlarını ovuşturdu ve çeşitli çalışmalarında sıklıkla gösterilen matematiksel teoriler geliştirdi.
Pi sayısını ilk belirleyen Arşimet olduğu için matematik ona çok şey borçludur. Daha sonra bir çemberin çevresi ile çapı arasındaki oranı hesaplar ve bulunan şeklin çemberin boyutundan bağımsız olarak her zaman aynı olduğunu keşfeder.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası