Ünlü Matematikçilerin Hayatı Kısaca

Osmanlı-Türk matematikçileri ülkenin fen bilimlerindeki geri kalmışlığı nedeniyle zaman ve enerjilerini genellikle eğitime ayırmışlardır. Ancak yüzyılın sonlarında araştırma yapmak ve yeni bilgiler üretmek fırsatını bulabilmişlerdir. Bu faaliyetlerin başladığı ilk yüzyıl içinde uluslararası düzeyde araştırma ve yayın yapmış olmak kriteriyle tarandığında aşağıdaki isimlere rastlanmaktadır.

yüzyılın ikinci yarısından itibaren bu kritere uyan matematikçi sayımız epey artmıştır ancak henüz hayatta olan matematikçilerimizi, bu listenin biraz da tarihi bir değer taşımasını hedeflediğimizden, bu listeye almadık.

Bugünkü Türk matematik ortamının oluşmasına ciddi katkılar yapmış pek çok matematikçimiz bu çabaları sonucu kendileri araştırma ve yayın yapmaya zaman bulamadıkları için kendilerine duyulan minnettarlık kendisini bu listede ifade edememektedir. Bu listeyi, tarihin insafsızlığına sığınarak, yalnızca kendi dönemlerinin güncel araştırmalarında başarıya ulaşmış ve artık hayatta olmayan matematikçilerimize ayırdık. Yine de listenin tam ya da eksik olduğu zaman içinde yapılacak arşiv araştırmalarıyla belli olacaktır.

Harezmi
(MS )

Tam adı Muhammed Bin Musa el-Harezmi olan bu büyük bilim adamı, Horasan’da (Özbekistan’ın Karizmi kentinde) doğmuşfunduszeue.infoının büyük bir bölümü Bağdat’da (Beytü’l Hikme’de) matematik, astronomi ve coğrafya konularında çalışarak geçmiştir.

Cebirin kurucusu olan Harezmi’nin iki önemli matematik kitabı vardır; “Cebir” ve “Hint Hesabı”.Harezm’de temel eğitimimini alan Harezmi gençlinin ilk yıllarında Bağdat’taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir.

İlmi konulara doyumsuz denilebilecek seviyedeki bir aşkla bağlı olan Harezmi ilmi konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat’a gelir ve yerleşir. Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan abbasi halifesi Mem’un Harezmideki ilm kabliyetten haberdar olunca onu kendisi tarafından Eski Mısır, Mezopotamya, Grek ve Eski hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesinin idaresinde görevlendirilir. Daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki yabancı eserlerin tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir tercüme akademisi olan Beyt’ül Hikme ‘de görevlendirilir. Böylece Harezmi Bağdat’ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşur. Burada hayata ait bütün endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar.

Bağdat bilim atmosferi içerisinde kısa zamanda üne kavuşan Harezmi Şam’da bulunan Kasiyun Rasathanesin’de çalışan bilim heyetinde ve yerkürenin bir derecelik meridyen yayı uzunluğunu ölçmek için Sincar Ovasına giden bilim heyetinde bulunduğu gibi Hint matematiğini incelemek için Afganistan üzerinden Hindistana giden bilim heyetine başkanlık da etmiştir.

Harezmi ‘nin latinceye çevrilen eserlerinden olan El-Kitab ‘ul Muhtasar fi ‘l Hesab ‘il cebri ve ‘l Mukabele adlı eserinde ikinci dereceden bir bilinmeyenli ve iki bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözümlerini inceler.

El Harizmi matematiğin yanısıra astronomi ve coğrafya ilimlerinde de eserler vermiştir. Astronomik cetvellerle ilgili kitaplar yazmış ve bu eserler y.y. da Latince’ ye çevrilmiştir. Bunu yanısıra Ptolemy’nin coğrafya kitabını düzeltmelerle yeniden yazmış, 70 tane bilim adamıyla birlikte çalışarak yılında bir dünya haritası çizmiştir. Dünyanın çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında yer almıştır. Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de vardır.

Hüseyin Tevfik Paşa

()

Vidin’de doğmuş, genç yaşta İstanbul’a gelmiş ve Askerî Okul’da okumuştur. Burada, matematik derslerindeki yeteneğiyle Cambridge Üniversitesi’nden mezun olmuş olan matematik hocası Tahir Paşa’nın dikkatini çekmiş ve Tahir Paşa kendisine özel dersler vermiştir. Tahsilini bitirdikten sonra Harbiye’ye cebir hocası olarak atanmış, Tahir Paşa ölünce onun matematik dersleri de Hüseyin Tevfik Paşa’ya kalmıştıfunduszeue.infoe’deki hocalığı devam ederken, Tophâne Tecrübe ve Muayene Komisyonu’na da getirilmiştir. ′de Paris’teki Mekteb-î Osmanî’ye müdür muavini olarak gönderilmiş ve aynı zamanda balistik ve tüfek imalatı üzerine incelemelerde bulunmakla görevlendirilmiştir. Bu arada matematik bilgisini geliştirmek için üniversiteye de devam etmiş ve Paris’te kaldığı iki yıl boyunca bazı makaleler yayımlamış ve bilimsel toplantılara katılmıştır.
Hüseyin Tevfik Paşa, ′de Amerika’daki bazı silah fabrikalarına ısmarlanan tüfeklerin imalatını ve şartnâmeye uyulup uyulmadığını kontrol etme göreviyle Amerika’ya gönderilmiştir. yılına kadar Amerika’da kalmış ve bu süre içinde matematikle uğraşmıştır; Lineer Cebir adlı İngilizce kitabını bu sırada yazmış ve Argand’ın kompleks sayılarla ilgili teorisinde ileri sürdüğü çarpımı üç boyutlu uzaya uygulamanın bir yolunu bulmuştur.
Eserinin önsözünde şöyle söylemektedir: “Bu kitapta incelenen lineer cebir, dünyanın Sir William Hamilton’a borçlu olduğu quaterniyonlara çok benzer. Lineer cebir, quaterniyonların bütün potansiyellerine sahiptir ve güçlüğü daha azdır. Quaterniyonlar üniversitelerde öğretilmektedir ve kabul görmüş bir bilgidir. Lineer cebirin de aynı kabülü görüp görmeyeceğini, hattâ quaterniyonların yerini alıp almayacağını şimdiden bilmiyorum”.
Kendi sisteminin üstünlüğünü ise şöyle ifade etmiştir:
“Quaterniyonların çarpımı, isim olarak bile düzlem geometride ele alındığında, bizi üç boyutlu uzayda çalışmaya zorlamaktadır; halbuki lineer cebirde yalnızca iki boyut ele alındığı zaman bir üçüncü boyutu düşünme durumunda değiliz”.
Hüseyin Tevfik Paşa’nın bu eseri tercüme değildir ve konuya özgün katkı yapması açısından çok önemlidir.
Tevfik Paşa’nın başka pek çok görevleri olmuş, Fransa ve Amerika’da kaldığı sıralarda Fransızca ve İngilizce’yi, bu dillerde kitap yazabilecek kadar iyi öğrenmiştir. Gazi Ahmed Muhtar Paşa ve Yusuf Ziya Paşa ile birlikte Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslâmiye’nin ve Dârüşşafaka’nın kurucularındandır. Burada matematik dersleri vermiş, yine bu sıralarda arkadaşlarıyla çıkarttığı Mebâhis-i İlmiyye adlı aylık dergiye makaleler yazmıştır. Bu dergide yayımladığı makaleleri arasında “Mahsûsât ve Gayr-ı Mahsûsât” isimli felsefî bir yazısı, ayrıca türev ve fonksiyonlar üzerine yazıları bulunur.
Hüseyin Tevfik Paşa, daima devlet memuriyetiyle görevli olmasına rağmen, matematik bilimlerle ilgilenmeye zaman ayırabilmiş, zengin bir kütüphane oluşturmuş, çevresindeki Sâlih Zekî gibi yetenekli gençlere, vakit ayırmış, periyodik yayınlarla entellektüel bir ortamın oluşmasına gayret sarf etmiştir.

Hüseyin Tevfik Paşa’nın Eserleri
1- Zeyl-i usul-i Cebir
2- Cebr-i Âlâ
3- Fenn-i Makina
4- Mebahis-i İlmiye Mecuasmda yazdığı makaleler (Hesab-ı Müsenna = Dual Aritmetique)
5- Tahir Paşa’nın Usul-i Cebir adlı eserine yazdığı ek türevler,Taylor ve Mc’Lauren bahisleri içerir.
6- Usul-i llm-i Hesap
7- Astronomi
8- Mahsusat ve Gayrı Mahsusat (Felsefeye ait bir eserdir).
9- Linear Algebra

Cahit Arf
()

yılında Selanik’te doğdu. Yüksek öğrenimini Fransa’da Ecole Normale Superieure’de tamamladı (). Bir süre Galatasaray Lisesi’nde matematik öğretmenliği yaptıktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doçent adayı olarak çalıştı. Doktorasını yapmak için Almanya’ya gitti. yılında Göttingen Üniversitesi’nde doktorasını bitirdi. Yurda döndüğünde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde profesör ve ordinaryus profersörlüğe yükseldi. Burada yılına kadar çalıştı. Daha sonra Robert Koleji’nde Matematik dersleri vermeye başladı yılında Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (Tübitak) bilim kolu başkanı oldu.

Daha sonra gittiği Amerika Birleşik Devletleri’nde araştırma ve incelemelerde bulundu; Kaliforniya Üniversitesi’nde konuk öğretim üyesi olarak görev yaptı. yılında yurda dönüşünde Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine getirildi. yılında emekli oldu. Emekliye ayrıldıktan sonra TÜBİTAK’a bağlı Gebze Araştırma Merkezi’nde görev aldı. ve yılları arasında Türk Matematik Derneği başkanlığını yaptı.

Arf İnönü Armağanı’nı () ve Tübitak Bilim Ödülü’nü kazandı (). Cebir ve Sayılar Teorisi üzerine uluslararası bir sempozyum ′da 3 ve 7 Eylül tarihleri arasında Arf’in onuruna Silivri’de gerçekleştirilmiştir. Halkalar ve Geometri üzerine ilk konferanslarda ′te İstanbul’da yapılmıştır. Arf, matematikte geometri kavramı üzerine bir makale sunmuştur. Cahit Arf yılının Aralık ayında bir kalp rahatsızlığı nedeniyle aramızdan ayrıldı.

Ali Kuşçu
()

Türk İslam Dünyası astronomi ve matematik alimleri arasında, ortaya koyduğu eserleriyle haklı bir şöhrete sahip Ali Kuşçu, Osmanlı Türkleri’nde, astronominin önde gelen bilgini sayılır. “Batı ve Doğu Bilim dünyası onu yüzyılda yetişen müstesna bir alim olarak tanır.” Öyle ki; müsteşrik W .Barlhold, Ali Kuşcu’yu “On Beşinci Yüzyıl Batlamyos’u” olarak adlandırmıştır. Babası, Uluğ Bey’in kuşcu başısı (doğancıbaşı) idi. Kuşçu soyadı babasından gelmektedir. Asıl adı Ali Bin Muhammet’tir. Doğum yeri Maveraünnehir bölgesi olduğu ileri sürülmüşse de, adı geçen bölgenin hangi şehrinde ve hangi yılda doğduğu kesinlikle bilinmektedir.

Ancak doğum şehri Semerkant, doğum yılının ise yüzyılın ilk dörtte biri içerisinde olduğu kabul edilmektedir. 16 Aralık (h. 7 Şaban ) tarihinde İstanbul’da ölmüş olup, mezarı Eyüp Sultan Türbesi hareminde bulunmaktadır. Ölüm tarihi; torunu meşhur astronom Mirim Çele-bi’nin (ölümü, Edirne ) Fransça yazdığı bir eserin incelenmesi sonucu anlaşılmıştır. Mezar yerinin yılına kadar belirli olduğu ve hüsn-ü muhafazasının yapıldığı; ancak yılından sonra, Ali Kuşcu’ya ait mezarın yerine, zamanının nüfuzlu bir devlet adamının mezar taşının konmuş olduğu anlaşılmaktadır. Uluğ Bey’in Horasan ve Maveraünnehir hükümdarlığı sırasında, Semerkant’ta ilk ve dini öğrenimini tamamlamıştır. Küçük yaşta iken astronomi ve matema-tiğe geniş ilgi duymuştur.

Devrinin en büyük bilginlerinden; Uluğ Bey , Bursalı Kadızade Rumi, Gıyaseddün Cemşid ve Mu’in al-Din el-Kaşi’den astronomi ve matematik dersi almıştır. Önce,Uluğ Bey, tarafından yılında kurulan Semerkant Rasathanesi ilk müdürü, Gıyaseddün Cemşid’in, kısa süre sonra da Rasathanenin ikinci müdürü Kadızade Rumi’nin ölümü üzerine, Uluğ Bey Rasathaneye müdür olarak Ali Kuşcu’yu görevlendirmiştir. Uluğ Bey Ziyc’inin tamamlanmasında büyük emeği geçmiştir. Nasirüddün Tusi’nin Tecrid-ül Kelam adlı eserine yazdığı şerh, bu konuda da gayret ve başarısının en güzel delilini teşkil etmektedir. Ebu Said Han’a ithaf edilen bu şerh, Ali Kuşcu’nun ilk şöhretinin duyulmasına neden olmuştur. Kaynakların değerlendirilmesi sonucu anlaşılmaktadır ki; Ali Kuşcu yalnız telih eseriyle değil, talim ve irşadıyle devrini aşan bir bilgin olarak tanınmaktadır. Öyle ki; telif eserlerinin dışında, torunu Mirim Çelebi, Hoca Sinan Paşa ve Molla Lütfi (Sarı Lütfi) gibi astronomların da yetişmesine sebep olmuştur. Bu bilginlerle beraber, Ali Kuşcu’yu eski astronominin en büyük bilginlerinden birisi olarak belirtebiliriz.

Ömer Hayyam
()

Asıl adı Giyaseddin Ebu’l Feth Bin İbrahim El Hayyam’dır. 18 Mayıs ′de İranın Nişabur kentinde doğan Ömer Hayyam bir çadırcının oğluydu. Çadırcı anlamına gelen soyadını babasının mesleğinden almıştır. Fakat o soyisminin çok ötesinde işlere imza atmıştır. Daha yaşadığı dönemde İbn-i Sina’dan sonra Doğu’nun yetiştirdiği en büyük bilgin olarak kabul ediliyordu. Tıp, fizik, astronomi, cebir, geometri ve yüksek matematik alanlarında önemli çalışmaları olan Ömer Hayyam için zamanın bütün bilgilerini bildiği söylenirdi. O herkesten farklı olarak yaptığı çalışmaların çoğunu kaleme almadı, oysa O ismini çokça duyduğumuz teoremlerin isimsiz kahramanıdır. Elde bulunan ender kayıtlara dayanılarak Ömer Hayyam’ın çalışmaları şöyle sıralanabilir.

Yazdığı bilimsel içerikli kitaplar arasında Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alanında Bir Özet, Varlıkla İlgili Bilgi Özeti, Oluş ve Görüşler, Bilgelikler Ölçüsü, Akıllar Bahçesi yer alır. En büyük eseri Cebir Risalesi’dir. On bölümden oluşan bu kitabın dört bölümünde kübik denklemleri incelemiş ve bu denklemleri sınıflandırmıştır. Matematik tarihinde ilk kez bu sınıflandırmayı yapan kişidir. O cebiri, sayısal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesini amaçlayan bilim olarak tanımlardı. Matematik bilgisi ve yeteneği zamanın çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili başarılı çalışmalar yapmıştır. Nitekim, Hayyam 13 farklı 3. dereceden denklem tanımlamıştır. Denklemleri çoğunlukla geometrik metod kullanarak çözmüştür ve bu çözümler zekice seçilmiş konikler üzerine dayandırılmıştır. Bu kitabında iki koniğin arakesitini kullanarak 3. dereceden her denklem tipi için köklerin bir geometrik çizimi bulunduğunu belirtir ve bu köklerin varlık koşullarını tartışır.

Bunun yanısıra Hayyam, binom açılımını da bulmuştur. Binom teoerimini ve bu açılımdaki kat sayıları bulan ilk kişi olduğu düşünülmektedir. (Pascal üçgeni diye bildiğimiz şey aslında bir Hayyam üçgenidir). Öğrenimi tamamlayan Ömer Hayyam kendisine bugünlere kadar uzanacak bir ün kazandıran Cebir Risaliyesi’ni ve Rubaiyat’ı Semerkant’ta kaleme almıştır. Dönemin üç ünlü ismi Nizamülmülk, Hasan Sabbah ve Ömer Hayyam bu şehirde bir araya gelmiştir. Dönemin hakanı Melikşah, adı devlet düzeni anlamına gelen ve bu ada yakışır yaşayan veziri Nizamül-mülk’e çok güvenirdi. Ömer Hayyam ile ilk kez Semerkant’ta tanışan Nizam onu İsfahan’a davet eder. Orada buluştuklarında O’na devlet hülyasından bahseder ve bu büyük hayalinin gerçekleşmesi için Hayyam’dan yardım ister. Fakat Hayyam devlet işlerine karışmak istemez ve teklifini geri çevirir. 4 Aralık ′de doğduğu yer olan Nişabur’ da fani dünyaya veda eder.

Kerim Erim
()

İstanbul Yüksek Mühendis mektebi’ni bitirdikten () sonra Berlin Üniversitesi’nde Albert Einstein’in yanında doktorasını yaptı (). Türkiye’ye dönünce, bitirdiği okulda öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı. Üniversite reformunu hazırlayan kurulda yer aldı. Yeni kurulan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde analiz profesörü ve dekan olduğu gibi Yüksek Mühendis Mektebi’nde de ders vermeye devam etti. Yüksek Mühendis Mektebi İstanbul Teknik Üniversitesi’ne dönüştürülünce buradan ayrıldı ve yalnızca İstanbul Üniversitesi’nde çalışmaya devam etti. Daha sonra burada ordinaryüs profesör oldu. yılında Fen Fakültesi Dekanlığı’na getirildi.

yılları arasında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne bağlı Matematik Enstitüsü’nün başkanlığını yaptı. Türkiye’de yüksek matematik öğretiminin yaygınlaşmasında ve çağdaş matematiğin yerleşmesinde etkin rol oynadı. Mekaniğin matematik esaslara dayandırılmasına da öncülük etti. Matematik ve fizik bilimlerinin felsefe ile olan ilişkileri üzerinde de çalışmalarda bulunan Erim’in Almanca ve Türkçe yapıtları bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:

Nazari Hesap (), Mihanik (), Diferansiyel ve İntegral Hesap (), Über die Traghe-its-formen eines modulsystems (Bir modül sisteminin süredurum biçimleri üstüne – )

Matrakçı Nasuh
(Bilinmiyor)

Türk, minyatürcü. Ayrıca matematik ve tarih konularında kitaplar da yazmış çok yönlü bir bilgindir. Doğum tarihi ve yeri bilinmiyor. Kâtip Çelebi ölüm tarihi olarak ′ü vermekteyse de, bunun doğru olmadığı bugün kesinleşmiştir. Çeşitli kaynaklarda onun ′den, ′den, ′ten sonra ölmüş olabileceği ileri sürülmektedir. Yaşamı üstüne bilgi de yok denecek kadar azdır. Saraybosna yakınlarında doğduğuna, dedesinin devşirme olduğuna ilişkin kesinleşmemiş ipuçları vardır.

Enderun’da okumuştur. Matrakçı ya da Matrakî adıyla anılması, lobotu andıran sopalarla oynandığı ve eskrime benzeyen bir tür savaş oyunu olduğu bilinen “matrak” oyununda çok usta olmasından ve belki de bu oyunun mucidi bulunmasından ileri gelmektedir. Nasuh ayrıca çok usta bir silahşördü. Bu nedenle Silahî adıyla da anılırdı. Türlü silah ve mızrak oyunlarındaki ustalığı nedeniyle Osmanlı ülkesinde “üstad” ve “reis” olarak tanınması için ′da I. Süleyman (Kanuni) tarafından verilmiş bir beratı da vardı. Çeşitli silahların nasıl kullanılacağını ve dövüş yöntemlerini anlatan Tuhfetü’l-Guzât adlı bir kılavuz kitap bile yazmıştı.

Nasuh, özellikle geometri ve matematik alanlarında önemli bir bilim adamıydı. Uzunluk ölçülerini gösteren cetveller hazırlamış ve bu konuda kendinden sonra gelenlere önderlik etmiştir. Matematiğe ilişkin iki kitabı Cemâlü’l-Küttâb ve Kemalü’l- Hisâb ile Umdetü’l-Hisâb’ı I. Selim (Yavuz) döneminde yazmış ve padişaha adamıştır. Bu yapıtlardan sonuncusu uzun yıllar matematikçilerin elkitabı olarak kullanılmıştır.

Gelenbevi İsmail Efendi
()

g

yılında şimdiki Manisa’nın Gelenbe kasabasında doğan Gelenbevi İsmail Efendi, Osmanlı İmparatorluğu matematikçilerindendir. Asıl adı İsmail’dir. Gelenbe kasabasında doğduğu için ikinci adı onun bu doğduğu kasabadan gelir. Daha çok Gelenbevi adıyla ün kazanmıştır. Önce, kendi çevresindeki bilginlerden ilk bilgilerini almıştır. Daha sonra, öğrenimini tamamlamak üzere İstanbul’a gitmiştir. Burada, çok değerli ve kültürlü öğretmenlerden yararlanıp matematik bilgisini oldukça ilerletmiştir. Müderrislik sınavına kazananarak 33 yaşında müderris olmuştur. Bundan sonra kendisini tümüyle ilme verip çalışmalarına devam etmiştir.

Gelenbevi, eski yöntemle problem çözen son Osmanlı matematikçisidir. Sadrazam Halil Hamit Paşa ve Kaptan-ı Derya Cezayirli Hasan Paşa’nın istekleri üzerine, Kasımpaşa’da açılan Bahriye Mühendislik Okulu’na altmış kuruşla matematik öğretmeni olarak atandı. Bu atama ona parasal yönden bir rahatlık getirdi. Hakkında şöyle bir öykü anlatılır: ‘Bazı silahların hedefi vurmaması, padişah III. Selim’i kızdırmış ve bunun üzerine Gelenbevi’yi huzuruna çağırarak ona uyarıda bulunmuştur. Gelenbevi bunun üzerine hedefe olan uzaklıkları tahmin ederek gerekli silahlardaki düzeltmeleri yapmış ve topların hedefi vurmalarını sağlamıştır. Gelenbevi’nin bu başarısı padişahın dikkatini çekmiş ve padişah tarafından ödüllendirilmiştir. Gelenbevi, Türkçe ve Arapça olmak üzere tam otuz beş eser bırakmıştır. Türkiye’ye logaritmayı ilk sokan Gelenbevi İsmail Efendi’dir.

Salih Zeki Bey
()

yılında İstanbul’da yoksul bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Babası Boyabatlı Hasan Ağa, annesi Saniye Hanımdır. Anne ve babasının ölümü üzerine ninesi tarafından on yaşındayken Darüşşafaka’ya verildi. yılında Darüşşafaka’yı birincilikle bitirdi. Aynı yıl Posta ve Telgraf Nezareti Telgraf Kalemi (Fen Şubesi)’ne memur olarak atandı. yılında Nezaretin Avrupa’da uzman telgraf mühendisi ve fizikçi yetiştirme kararı üzerine birkaç arkadaşıyla birlikte Paris’e gönderildi ve burada Politeknik Yüksekokulu’nda elektrik mühendisliği öğrenimi gördü. yılında İstanbul’a döndü ve eski dairesinde elektrik mühendisi ve müfettiş olarak çalıştı. Ek görev olarak Mekteb-i Mülkiye’de (bugün Ankara Üniversitesi’ne bağlı Siyasal Bilgiler Fakültesi) fizik ve kimya dersleri verdi (). Bu arada Rasathane-i Amire müdürlüğünde ve II. Meşrutiyetin ilanından () sonra Maarif Nezareti Meclis-i Maarif üyeliğinde bulundu. ’da Mekteb-i Sultani (bugün Galatasaray Lisesi) müdürlüğüne atandı. ’de Maarif Nezareti müsteşarı, ’te Darülfünün-ı Osmani (bugün İstanbul Üniversitesi) rektörü oldu. ’de rektörlükten ayrıldıysa da üniversitedeki görevini Fen Şubesi (Fakültesi) Müderrisi (Profesör) olarak sürdürdü. Ömrünün sonuna doğru aklî dengesini kaybetti ve tedavi altındayken yılında Şişli’deki Fransız Hastanesi’nde öldü. Fatih Camiinin bahçesine gömüldü.

3 kez evlenmiş olan Salih Zeki, bu evliliklerden birini Halide Edip’le (Adıvar) yapmış, ölümünden kısa bir süre önce ayrılmıştı. Salih Zeki, önde gelen son dönem Osmanlı matematik bilginlerindendi. İkdam, Darüşşafaka ve İktisadiyat gazeteleri ile Darülfünun dergisine sayısız katkıda bulundu. Dönemin ünlü bilginleriyle matematik ve fen bilimleri konusunda yazılı tartışmalara girdi ve bu konularda bir kısmı ders kitabı olmak üzere çok sayıda yapıt verdi.

Yapıtları: Hendese (Geometri) [lise ders kitabı]; Hikmet-i Tabiiye (Fizik) [lise ders kitabı]; Mebhas-ı Savt (Fonetik); Mebhas-ı Elektrik-i Miknatisi (Elektro Magnetizma); Mebhas-ı Hararet-i Harekiye (Termodinamik); Mebhas-ı Cazibeyi Umumiye (Genel Çekim); Mebhas-ı Elektrikiyet ve Şariyet (Elektrik ve Kılcallık); Hesab-ı İhtimali (İhtimaller Hesabı); Mebhas-ı Hareket-i Seyalat (Akışkanların Hareketi); Hendese-i Tahliliye (Analitik Geometri); Mebhas-ı Nazariye-i Temevvücat (Dalga Teorisi); Heyet-i Riyaziye (Matematik Astronomi); Kamus-u Riyaziyat (Matematik Ansiklopedisi); Asar-ı Bakiye (Ölmez Eserler). Son iki yapıtın tamamı, ayrıca Henri Poincare’den çevirdiği dört kitap basılmamıştır.

Masatoşi Gündüz İkeda
()

Cebirsel sayılara katkılarıyla tanınan Japon asıllı Türk matematik bilgini. ′de Osaka Üniversitesi Matematik Bölümü’nü bitirdi. ′te doktor, ′te de doçent unvanlarını aldı. arasında Almanya’da Hamburg Üniversitesi’nde Helmuth Hasse’nin yanında araştırmalar yaptı. Hasse’nin önerisi üzerine ′ta Türkiye’ye gelerek Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinde İstatistik dersleri vermeye başladı. ′de aynı üniversitenin fen fakültesinde yabancı uzmanlığa atandı. ′te Türk uyruğuna geçerek, ′te doçent, ′da profesör oldu. ′de Ege Üniversitesi’nin izniyle bir yıl süreyle çalışmak üzere Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne gitti. İzninin bitiminde Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin sürekli kadrosuna girdi. Çeşitli tarihlerde Hamburg, ABD’deki California ve Ürdün’deki Yermuk üniversitelerinde konuk öğretim üyesi,′da Princeton’daki Yüksek Araştırma Enstitüsü’nde araştırmacı olarak çalıştı. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu’nun (Tübitak) Temel Bilimler Araştırma Kurumunda yer aldı. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Pür Matematik Araştırma Ünitesi başkanlığı yaptı. Cebir ve sayılar kuramına katkılarından dolayı ′da Tübitak Bilim Ödülü’nü kazandı. Japonya’da bulunduğu dönemde halkalar kuramı ve grupların matrisle gösterimi üzerine araştırmalar yapan İkeda, ′lerde cebirsel sayılar kuramına yönelerek, rasyonel sayılar cisminin salt Galois grubunun otomorfizimleri ve tümelliği konularında önemli çalışmalar gerçekleştirdi. Ünlü matematik dergisi Crelle’s Journal’da yayımlanan bir çalışmasında Galois grubunun çok özel bir yapıda olduğunu gösterdi.

Ali Nesin
()

′da İstanbul’da doğdu. İlkokuldan sonra ortaokulu İstanbul’da Saint Joseph Lisesi’nde, liseyi de İsviçre’nin Lozan kentinde tamamlayan Nesin yılları arasında Paris VII Üniversitesi’nde matematik öğrenimi gördü. Daha sonra ABD’de Yale Üniversitesi’nde matematiksel mantık ve cebir konularında doktora yapan Ali Nesin, arasında Kaliforniya Üniversitesi Berkeley Kampusü’nde öğretim üyeliği yaptı. Türkiye’ye kısa dönem askerlik görevi için geldiği sırada “orduyu isyana teşvik” iddiasıyla tutuklanarak yargılandı. Yargılanma sonunda beraat ettiği halde pasaport verilmediği için işine dönemeyen Nesin, sonunda yeniden passaport alarak yurtdışına gitti. arasında Notre Dame Üniversitesi’nde yardımcı doçent, ardından ′e kadar Kaliforniya Üniversitesi Irvine Kampusü’nde doçent ve daha sonra profesör olarak görev yaptı. Öğretim Yılı’nı Bilkent Üniversitesi’nde misafir öğretim görevlisi olarak geçirdi. ′te, babası Aziz Nesin’in ölümü üzerine yurda kesin dönüş yaptı ve Nesin Vakfı yöneticiliğini üstlendi. Ayrıca Bilgi Üniversitesi Matematik Bölümü Başkanı olan Ali Nesin iki çocuk sahibidir. Kasım ′den beri de Nesin Yayınevi genel yönetmenliğini yapmaktadır.

Ali Nesin’in Matematik ve Korku, Matematik ve Doğa, Matematik ve Sonsuz, Develerle Eşekler, Önermeler Mantığı adlı kitaplarının yanısıra çeşitli dergilerde çıkmış bilimsel makaleleri ve İngilizce bir kitabı bulunmaktadır. Matematiksel araştırma alanı “Morley mertebesi sonlu gruplar”dır. Aynı zamanda, üç ayda bir yayımlanan, Matematik Dünyası adlı bir matematik dergisi çıkarmaktadır.

Matematik araştırmaları, bölüm başkanlığı ve Nesin Vakfı yöneticiliğinin yanı sıra yağlıboya resim, desen ve portre çalışmaları da yapmaktadır.

kaynak: funduszeue.info

bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:

Türk &#;slam Dünyas&#; astronomi ve matematik alimleri aras&#;nda, ortaya koydu&#;u eserleriyle hakl&#; bir &#;öhrete sahip Ali Ku&#;çu, Osmanl&#; Türkleri’nde, astronominin önde gelen bilgini say&#;l&#;r. “Bat&#; ve Do&#;u Bilim dünyas&#; onu yüzy&#;lda yeti&#;en müstesna bir alim olarak tan&#;r.” Öyle ki; müste&#;rik W .Barlhold, Ali Ku&#;cu’yu “On Be&#;inci Yüzy&#;l Batlamyos’u” olarak adland&#;rm&#;&#;t&#;r. Babas&#;, Ulu&#; Bey’in ku&#;cu ba&#;&#;s&#; (do&#;anc&#;ba&#;&#;) idi. Ku&#;çu soyad&#; babas&#;ndan gelmektedir. As&#;l ad&#; Ali Bin Muhammet’tir. Do&#;um yeri Maveraünnehir bölgesi oldu&#;u ileri sürülmü&#;se de, ad&#; geçen bölgenin hangi &#;ehrinde ve hangi y&#;lda do&#;du&#;u kesinlikle bilinmektedir.

Ancak do&#;um &#;ehri Semerkant, do&#;um y&#;l&#;n&#;n ise yüzy&#;l&#;n ilk dörtte biri içerisinde oldu&#;u kabul edilmektedir. 16 Aral&#;k (h. 7 &#;aban ) tarihinde &#;stanbul’da ölmü&#; olup, mezar&#; Eyüp Sultan Türbesi hareminde bulunmaktad&#;r. Ölüm tarihi; torunu me&#;hur astronom Mirim Çele-bi’nin (ölümü, Edirne ) Fransça yazd&#;&#;&#; bir eserin incelenmesi sonucu anla&#;&#;lm&#;&#;t&#;r. Mezar yerinin y&#;l&#;na kadar belirli oldu&#;u ve hüsn-ü muhafazas&#;n&#;n yap&#;ld&#;&#;&#;; ancak y&#;l&#;ndan sonra, Ali Ku&#;cu’ya ait mezar&#;n yerine, zaman&#;n&#;n nüfuzlu bir devlet adam&#;n&#;n mezar ta&#;&#;n&#;n konmu&#; oldu&#;u anla&#;&#;lmaktad&#;r. Ulu&#; Bey’in Horasan ve Maveraünnehir hükümdarl&#;&#;&#; s&#;ras&#;nda, Semerkant’ta ilk ve dini ö&#;renimini tamamlam&#;&#;t&#;r. Küçük ya&#;ta iken astronomi ve matema-ti&#;e geni&#; ilgi duymu&#;tur.

Devrinin en büyük bilginlerinden; Ulu&#; Bey , Bursal&#; Kad&#;zade Rumi, G&#;yaseddün Cem&#;id ve Mu’in al-Din el-Ka&#;i’den astronomi ve matematik dersi alm&#;&#;t&#;r. Önce,Ulu&#; Bey, taraf&#;ndan y&#;l&#;nda kurulan Semerkant Rasathanesi ilk müdürü, G&#;yaseddün Cem&#;id’in, k&#;sa süre sonra da Rasathanenin ikinci müdürü Kad&#;zade Rumi’nin ölümü üzerine, Ulu&#; Bey Rasathaneye müdür olarak Ali Ku&#;cu’yu görevlendirmi&#;tir. Ulu&#; Bey Ziyc’inin tamamlanmas&#;nda büyük eme&#;i geçmi&#;tir. Nasirüddün Tusi’nin Tecrid-ül Kelam adl&#; eserine yazd&#;&#;&#; &#;erh, bu konuda da gayret ve ba&#;ar&#;s&#;n&#;n en güzel delilini te&#;kil etmektedir. Ebu Said Han’a ithaf edilen bu &#;erh, Ali Ku&#;cu’nun ilk &#;öhretinin duyulmas&#;na neden olmu&#;tur. Kaynaklar&#;n de&#;erlendirilmesi sonucu anla&#;&#;lmaktad&#;r ki; Ali Ku&#;cu yaln&#;z telih eseriyle de&#;il, talim ve ir&#;ad&#;yle devrini a&#;an bir bilgin olarak tan&#;nmaktad&#;r. Öyle ki; telif eserlerinin d&#;&#;&#;nda, torunu Mirim Çelebi, Hoca Sinan Pa&#;a ve Molla Lütfi (Sar&#; Lütfi) gibi astronomlar&#;n da yeti&#;mesine sebep olmu&#;tur. Bu bilginlerle beraber, Ali Ku&#;cu’yu eski astronominin en büyük bilginlerinden birisi olarak belirtebiliriz.

Eserleri:

Ali Ku&#;çu'nun de&#;i&#;ik alanlardaki eserlerini be&#; grupta toplamak mümkündür

·  1 Astronomi Eserleri

o       &#;erh-i Zîc-i Ulu&#; Bey: Süleymaniye, Carullah, nr. , yaprak.

o       Risâle fî Halli E&#;kâli Mu‘addili’l-Kamer li'l-Mesîr (Fâide fî E&#;kâli ‘Utârid): Topkap&#; Saray&#; Müzesi Kütüphanesi, III. Ahmet, nr. , yaprak ba.

o       Risâle fî Asli'l-HâricYumkin fî's-Sufliyyeyn: Bursa &#;l Halk Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, nr. /8, yaprak bb.

o       &#;erh ‘ale't-Tuhfeti'&#;-&#;âhiyye fî'l-Hey'e: Süleymaniye, Ayasofya, nr. , 64 yaprak.

o       Risâle der ‘&#;lm-i Hey'e: Süleymaniye, Ayasofya, nr. /1, 24 yaprak. 

o       el-Fethiyye fî ‘&#;lmi'l-Hey'e: Süleymaniye, Ayasofya, nr. /1, 70 yaprak.

o       Risâle fî Halli E&#;kâli'l-Kamer: Bursa &#;l Halk Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, nr. /7, yaprak bb.

·       2. Matematik Eserleri:

o       er-Risâletu'l-Muhammediyye fî'l-Hisâb: Süleymaniye, Ayasofya, nr. /2, yaprak 71bb.

o       Risâle der ‘&#;lm-i Hisâb: Süleymaniye, Ayasofya, nr. /2, yaprak 25bb.

·       3. Kelâm ve Usûl-i F&#;k&#;h Eserleri:

o       e&#;-&#;erhu'l-Cedîd ‘ale't-Tecrîd: Süleymaniye, Çorlulu Ali Pa&#;a, nfr. , yaprak.

o       Hâ&#;iye ‘ale't-Telvîh: Süleymaniye, Carullah, nr/2, yaprak 13ba.

·       4. Mekanik Aletleri Hakk&#;ndaki Eseri:

o       et-Tezkire fî Âlâti'r-Ruhâniyye.   

·       5. Dil ve Belagat Eserleri:

o       &#;erhu'r-Risâleti'l-Vad‘iyye: ‘Adûduddîn &#;cî'nin Fâ'ide fî'l-Vad‘ adl&#; risâlesinin &#;erhidir (Köprülü, nr. II, /1; Râg&#;b Pa&#;a, nr. /6, /3; Kayseri Ra&#;id Efendi, nr. /4).

o       el-&#;fsâh: &#;bn Hâcib (ö.h)'in Arapçan&#;n cümle yap&#;s&#; konusunda kaleme ald&#;&#;&#; el-Kafiye fi'n-Nahv adl&#; eserinin &#;erhidir. (Ra&#;id Efendi, nr. , Topkap&#; Saray&#; Müzesi, Emanet Hazinesi, nr. , ).

o       el-‘Unkûdu'z-Zevâhir fî Nazmi'l-Cevâhir: Arapça sarf ilmi konusunda kaleme ald&#;&#;&#; bir giri&#; ve üç bölümden olu&#;an bir eseridir  (Süleymaniye, Fatih, nr. , yaprak; Yeni Cami, nr. /1; Laleli, nr. /10; &#;ehit Ali Pa&#;a, nr. , , ). Sultan Selim döneminde Müftüzâde Abdürrahim taraf&#;ndan &#;erh edilmi&#;tir. 

o       &#;erhu'&#;-&#;âfiye: &#;bn Hâcib'in sarf ilmindeki e&#;-&#;âfî adl&#; eserinin Farsça &#;erhidir (Köprülü, nr. , vr).

o       Risâle fî Beyâni Vad‘i'l-Mufredât: Kelimelerin bir anlam için konulmas&#;yla ilgili küçük bir risaledir (Süleymaniye, &#;ehit Ali Pa&#;a, nr. ; Hafit Efendi, nr, , vr. 80ba; Köprülü, nr. /35).

o       Fâ'ide li-Tahkîki Lâmi't-Ta‘rîf: Harf-i tarifin baz&#; özellikleri üzerinde duran tek varakl&#;k bir risâledir (Köprülü, nr. /21; Süleymaniye, Re&#;id Efendi, nr. /39).

o       Risâle mâ Ene Kultu: Taftazanî'nin Telhîsu'l-Miftâh üzerine yazd&#;&#;&#; ve el-Mutavvel diye tan&#;nan &#;erhte geçen "mâ ene kultu" ibaresiyle ilgili olarak yaz&#;lm&#;&#;t&#;r.Risâle fî Beyâni Sebebi  Takdîmi'l-Musnedi &#;leyh diye de an&#;l&#;r (Süleymaniye, Re&#;id Efendi, nr. /30; vr. ; Köprülü, nr. III, /3; Rag&#;b Efendi, nr. , vr).

o       Risâle fî'l-Hamd: Seyyid &#;erîf el-Curcânî'nin el-Hâ&#;iyetu'l-Kubrâ's&#;nda söz konusu etti&#;i "hamd" ile ilgili sözlerin tahkikine dair bir risaledir (Süleymaniye, Fatih, nr. , vr. ).

o       Risâle fî ‘&#;lmi’l-Me‘ânî: &#;lm-i Me‘ânî konusunda küçük bir risâledir (Süleymaniye, Carullah, nr. , vr. ).

o       Risâle fî Bahsi’l-Mufred: Arapça’da basit ve mürekkep kavramlar hakk&#;nda dil felsefesi a&#;&#;rl&#;kl&#; bir risaledir (Süleymaniye, Pertevniyal, nr. , vr. 7b-8b; &#;ehit Ali Pa&#;a, nr. , vr. ).

o       Risâle fî’l-Fenni’s-Sânî min ‘&#;lmi’l-Beyân: Belagat ilimlerinden beyân ilmi hakk&#;nda k&#;sa bir risaledir (Süleymaniye, Yazma Ba&#;&#;&#;lar, nr. , vr. 78aa).

o       Tefsîru’l-Bakara ve Âli ‘&#;mrân: Kehhâle taraf&#;ndan zikredilen bu eserin herhangi bir nüshas&#;na rastlanmam&#;&#;t&#;r.

o       Risâle fî'l-&#;sti‘âre: Bu risâlede hakikat, mecaz, istiare ve kinaye konular&#; örneklerle incelenmektedir.

          Kaynaklarda Ali Ku&#;çu'ya nispet edilen, ancak nüshalar&#; tespit edilemeyen ba&#;ka eserler de vard&#;r. Bunlar: Târîhu Ayasofya, Tefsîru'z-Zehraveyn, Mahbûbu'l-Hamâ'il, Risâle fî Mevdû‘ati'l-‘Ulûm, Meserretu'l-Kulûb fî Def‘i'l-Kurûb  
   Cahit ARF ()

y&#;l&#;nda Selanik’te do&#;du. Yüksek ö&#;renimini Fransa’da Ecole Normale Superieure’de tamamlad&#; (). Bir süre Galatasaray Lisesi’nde matematik ö&#;retmenli&#;i yapt&#;ktan sonra &#;stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doçent aday&#; olarak çal&#;&#;t&#;. Doktoras&#;n&#; yapmak için Almanya’ya gitti. y&#;l&#;nda Göttingen Üniversitesi’nde doktoras&#;n&#; bitirdi. Yurda döndü&#;ünde &#;stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde profesör ve ordinaryus profersörlü&#;e yükseldi. Burada y&#;l&#;na kadar çal&#;&#;t&#;. Daha sonra Robert Koleji’nde Matematik dersleri vermeye ba&#;lad&#; y&#;l&#;nda Türkiye Bilimsel ve Teknik Ara&#;t&#;rma Kurumu (Tübitak) bilim kolu ba&#;kan&#; oldu.

Daha sonra gitti&#;i Amerika Birle&#;ik Devletleri’nde ara&#;t&#;rma ve incelemelerde bulundu; Kaliforniya Üniversitesi’nde konuk ö&#;retim üyesi olarak görev yapt&#;. y&#;l&#;nda yurda dönü&#;ünde Orta Do&#;u Teknik Üniversitesi’nde ö&#;retim üyeli&#;ine getirildi. y&#;l&#;nda emekli oldu. Emekliye ayr&#;ld&#;ktan sonra TÜB&#;TAK’a ba&#;l&#; Gebze Ara&#;t&#;rma Merkezi’nde görev ald&#;. ve y&#;llar&#; aras&#;nda Türk Matematik Derne&#;i ba&#;kanl&#;&#;&#;n&#; yapt&#;.

Arf &#;nönü Arma&#;an&#;’n&#; () ve Tübitak Bilim Ödülü’nü kazand&#; (). Cebir ve Say&#;lar Teorisi üzerine uluslararas&#; bir sempozyum ′da 3 ve 7 Eylül tarihleri aras&#;nda Arf’in onuruna Silivri’de gerçekle&#;tirilmi&#;tir. Halkalar ve Geometri üzerine ilk konferanslarda ′te &#;stanbul’da yap&#;lm&#;&#;t&#;r. Arf, matematikte geometri kavram&#; üzerine bir makale sunmu&#;tur. Cahit Arf y&#;l&#;n&#;n Aral&#;k ay&#;nda bir kalp rahats&#;zl&#;&#;&#; nedeniyle aram&#;zdan ayr&#;ld&#;.

Eserleri:

Cahit Arf, cebir konusundaki çal&#;&#;malar&#;yla dünyaca ün kazanm&#;&#;t&#;r. Sentetik geometri problemlerinin cetvel ve pergel yard&#;m&#;yla çözülebilirli&#;i konusundaki yapt&#;&#;&#; çal&#;&#;malar, cisimlerin kuadratik formlar&#;n&#;n s&#;n&#;fland&#;r&#;lmas&#;nda ortaya ç&#;kan de&#;i&#;mezlere ili&#;kin "Arf de&#;i&#;mezi" ve "Arf halkalar&#;" gibi literatürde ad&#;yla an&#;lan çal&#;&#;malar&#; matematik dünyas&#;n&#;n ünlü matematikçileri aras&#;nda yer almas&#;n&#; sa&#;lad&#;. Matematik literatürüne "Arf Halkalar&#;, Arf De&#;i&#;mezleri, Arf Kapan&#;&#;&#;" gibi kavramlar&#;n yan&#;s&#;ra "Hasse-Arf Teoremi" ile an&#;lan teoremler kazand&#;rm&#;&#;t&#;r.

Matemati&#;i bir meslek dal&#; olarak de&#;il, bir ya&#;am tarz&#; olarak görmü&#;tür. Ö&#;rencilerine her zaman "Matemati&#;i ezberlemeyin kendiniz yap&#;n ve anlay&#;n" demi&#;tir. Hakk&#;nda yaz&#;lm&#;&#; bir yaz&#;da &#;öyle denmi&#;tir:

"Bir zamanlar integrali bilen kimselerin matematikçi, üstel fonksiyonu bilenlerin ise büyük matematikçi say&#;ld&#;&#;&#; ülkemizde derin matematik konular&#;n&#;n tart&#;&#;&#;laca&#;&#; hayal bile edilemezdi. Cahit Arf, Türkiye'de matemati&#;in o günlerden bu günlere gelmesinde en büyük rolü oynam&#;&#;t&#;r."

Kerim ER&#;M ()
 

Hayat&#;:

&#;stanbul Yüksek Mühendis mektebi’ni bitirdikten () sonra Berlin Üniversitesi’nde Albert Einstein’in yan&#;nda doktoras&#;n&#; yapt&#; (). Türkiye’ye dönünce, bitirdi&#;i okulda ö&#;retim üyesi olarak çal&#;&#;maya ba&#;lad&#;. Üniversite reformunu haz&#;rlayan kurulda yer ald&#;. Yeni kurulan &#;stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde analiz profesörü ve dekan oldu&#;u gibi Yüksek Mühendis Mektebi’nde de ders vermeye devam etti. Yüksek Mühendis Mektebi &#;stanbul Teknik Üniversitesi’ne dönü&#;türülünce buradan ayr&#;ld&#; ve yaln&#;zca &#;stanbul Üniversitesi’nde çal&#;&#;maya devam etti. Daha sonra burada ordinaryüs profesör oldu. y&#;l&#;nda Fen Fakültesi Dekanl&#;&#;&#;’na getirildi.

y&#;llar&#; aras&#;nda &#;stanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne ba&#;l&#; Matematik Enstitüsü’nün ba&#;kanl&#;&#;&#;n&#; yapt&#;. Türkiye’de yüksek matematik ö&#;retiminin yayg&#;nla&#;mas&#;nda ve ça&#;da&#; matemati&#;in yerle&#;mesinde etkin rol oynad&#;. Mekani&#;in matematik esaslara dayand&#;r&#;lmas&#;na da öncülük etti. Matematik ve fizik bilimlerinin felsefe ile olan ili&#;kileri üzerinde de çal&#;&#;malarda bulunan Erim’in Almanca ve Türkçe yap&#;tlar&#; bulunmaktad&#;r. Bunlardan baz&#;lar&#; &#;unlard&#;r:

Nazari Hesap (), Mihanik (), Diferansiyel ve &#;ntegral Hesap (), Über die Traghe-its-formen eines modulsystems (Bir modül sisteminin süredurum biçimleri üstüne - )

Eserleri:

• Nazari Hesap ()
• Mihanik ()
• Sümer Riyaziyesinin Esas ve Mahiyetine Ait Rapor ()
• D&#;&#; Alem Meselesi (Matematik Bak&#;m&#;ndan) ()
• Tanzimat ve Müspet &#;limler: Riyaziye ()
• Matematik ve Realite ()
• Analiz Dersleri, Diferansiyel ve &#;ntegral Hesap ()

As&#;l ad&#; Giyaseddin Ebu’l Feth Bin &#;brahim El Hayyam’d&#;r. 18 May&#;s ′de &#;ran&#;n Ni&#;abur kentinde do&#;an Ömer Hayyam bir çad&#;rc&#;n&#;n o&#;luydu. Çad&#;rc&#; anlam&#;na gelen soyad&#;n&#; babas&#;n&#;n mesle&#;inden alm&#;&#;t&#;r. Fakat o soyisminin çok ötesinde i&#;lere imza atm&#;&#;t&#;r. Daha ya&#;ad&#;&#;&#; dönemde &#;bn-i Sina’dan sonra Do&#;u’nun yeti&#;tirdi&#;i en büyük bilgin olarak kabul ediliyordu. T&#;p, fizik, astronomi, cebir, geometri ve yüksek matematik alanlar&#;nda önemli çal&#;&#;malar&#; olan Ömer Hayyam için zaman&#;n bütün bilgilerini bildi&#;i söylenirdi. O herkesten farkl&#; olarak yapt&#;&#;&#; çal&#;&#;malar&#;n ço&#;unu kaleme almad&#;, oysa O ismini çokça duydu&#;umuz teoremlerin isimsiz kahraman&#;d&#;r. Elde bulunan ender kay&#;tlara dayan&#;larak Ömer Hayyam’&#;n çal&#;&#;malar&#; &#;öyle s&#;ralanabilir.

Yazd&#;&#;&#; bilimsel içerikli kitaplar aras&#;nda Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alan&#;nda Bir Özet, Varl&#;kla &#;lgili Bilgi Özeti, Olu&#; ve Görü&#;ler, Bilgelikler Ölçüsü, Ak&#;llar Bahçesi yer al&#;r. En büyük eseri Cebir Risalesi’dir. On bölümden olu&#;an bu kitab&#;n dört bölümünde kübik denklemleri incelemi&#; ve bu denklemleri s&#;n&#;fland&#;rm&#;&#;t&#;r. Matematik tarihinde ilk kez bu s&#;n&#;fland&#;rmay&#; yapan ki&#;idir. O cebiri, say&#;sal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesini amaçlayan bilim olarak tan&#;mlard&#;. Matematik bilgisi ve yetene&#;i zaman&#;n çok ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili ba&#;ar&#;l&#; çal&#;&#;malar yapm&#;&#;t&#;r. Nitekim, Hayyam 13 farkl&#; 3. dereceden denklem tan&#;mlam&#;&#;t&#;r. Denklemleri ço&#;unlukla geometrik metod kullanarak çözmü&#;tür ve bu çözümler zekice seçilmi&#; konikler üzerine dayand&#;r&#;lm&#;&#;t&#;r. Bu kitab&#;nda iki koni&#;in arakesitini kullanarak 3. dereceden her denklem tipi için köklerin bir geometrik çizimi bulundu&#;unu belirtir ve bu köklerin varl&#;k ko&#;ullar&#;n&#; tart&#;&#;&#;r.

Bunun yan&#;s&#;ra Hayyam, binom aç&#;l&#;m&#;n&#; da bulmu&#;tur. Binom teoerimini ve bu aç&#;l&#;mdaki kat say&#;lar&#; bulan ilk ki&#;i oldu&#;u dü&#;ünülmektedir. (Pascal üçgeni diye bildi&#;imiz &#;ey asl&#;nda bir Hayyam üçgenidir). Ö&#;renimi tamamlayan Ömer Hayyam kendisine bugünlere kadar uzanacak bir ün kazand&#;ran Cebir Risaliyesi’ni ve Rubaiyat’&#; Semerkant’ta kaleme alm&#;&#;t&#;r. Dönemin üç ünlü ismi Nizamülmülk, Hasan Sabbah ve Ömer Hayyam bu &#;ehirde bir araya gelmi&#;tir. Dönemin hakan&#; Melik&#;ah, ad&#; devlet düzeni anlam&#;na gelen ve bu ada yak&#;&#;&#;r ya&#;ayan veziri Nizamül-mülk’e çok güvenirdi. Ömer Hayyam ile ilk kez Semerkant’ta tan&#;&#;an Nizam onu &#;sfahan’a davet eder. Orada bulu&#;tuklar&#;nda O’na devlet hülyas&#;ndan bahseder ve bu büyük hayalinin gerçekle&#;mesi için Hayyam’dan yard&#;m ister. Fakat Hayyam devlet i&#;lerine kar&#;&#;mak istemez ve teklifini geri çevirir. 4 Aral&#;k ′de do&#;du&#;u yer olan Ni&#;abur’ da fani dünyaya veda eder.

Eserleri:

Hayyam'&#;n eserlerinden 18 tanesinin ad&#; bilinmektedir, çe&#;itli bilim dallar&#;nda birçok eser yazm&#;&#;t&#;r.

y&#;l&#;nda &#;imdiki Manisa’n&#;n Gelenbe kasabas&#;nda do&#;an Gelenbevi &#;smail Efendi, Osmanl&#; &#;mparatorlu&#;u matematikçilerindendir. As&#;l ad&#; &#;smail’dir. Gelenbe kasabas&#;nda do&#;du&#;u için ikinci ad&#; onun bu do&#;du&#;u kasabadan gelir. Daha çok Gelenbevi ad&#;yla ün kazanm&#;&#;t&#;r. Önce, kendi çevresindeki bilginlerden ilk bilgilerini alm&#;&#;t&#;r. Daha sonra, ö&#;renimini tamamlamak üzere &#;stanbul’a gitmi&#;tir. Burada, çok de&#;erli ve kültürlü ö&#;retmenlerden yararlan&#;p matematik bilgisini oldukça ilerletmi&#;tir. Müderrislik s&#;nav&#;na kazananarak 33 ya&#;&#;nda müderris olmu&#;tur. Bundan sonra kendisini tümüyle ilme verip çal&#;&#;malar&#;na devam etmi&#;tir.

Gelenbevi, eski yöntemle problem çözen son Osmanl&#; matematikçisidir. Sadrazam Halil Hamit Pa&#;a ve Kaptan-&#; Derya Cezayirli Hasan Pa&#;a’n&#;n istekleri üzerine, Kas&#;mpa&#;a’da aç&#;lan Bahriye Mühendislik Okulu’na altm&#;&#; kuru&#;la matematik ö&#;retmeni olarak atand&#;. Bu atama ona parasal yönden bir rahatl&#;k getirdi. Hakk&#;nda &#;öyle bir öykü anlat&#;l&#;r: ‘Baz&#; silahlar&#;n hedefi vurmamas&#;, padi&#;ah III. Selim’i k&#;zd&#;rm&#;&#; ve bunun üzerine Gelenbevi’yi huzuruna ça&#;&#;rarak ona uyar&#;da bulunmu&#;tur. Gelenbevi bunun üzerine hedefe olan uzakl&#;klar&#; tahmin ederek gerekli silahlardaki düzeltmeleri yapm&#;&#; ve toplar&#;n hedefi vurmalar&#;n&#; sa&#;lam&#;&#;t&#;r. Gelenbevi’nin bu ba&#;ar&#;s&#; padi&#;ah&#;n dikkatini çekmi&#; ve padi&#;ah taraf&#;ndan ödüllendirilmi&#;tir. Gelenbevi, Türkçe ve Arapça olmak üzere tam otuz be&#; eser b&#;rakm&#;&#;t&#;r. Türkiye’ye logaritmay&#; ilk sokan Gelenbevi &#;smail Efendi’dir.

Eserleri:
 

funduszeue.infotik ve Astronomiyle &#;lgili Eserleri:
Cebir Kitab&#;:En önemli kitab&#;d&#;r.

funduszeue.info&#;k,Felsefe ve Âdâb &#;lmiyle &#;lgili Eserleri:
Gelenbevi Alâ Îsâgûcî &#;erhi:Arapça yaz&#;lm&#;&#;t&#;r.

funduszeue.infoâm ve Tasavvufla &#;lgili Eserler:
Hâ&#;iye Alâ Tehzîb-Ül-Mant&#;k Vel-Kelâm

funduszeue.info&#;er Eserleri:
Risâle Fî &#;erhi Târîfi S&#;dk-&#;l-Haber Ve Kizbihî