Sönmez Baykurt

Sevengül Sönmez

Fakir Baykurt, Abidin Dino ile ’lerde Vedat Günyol arac&#;l&#;&#;&#;yla tan&#;&#;t&#;&#;&#;n&#; yazar 'Dost Yüzler'de.(1) Çiftehavuzlar’daki evin ta&#;l&#;&#;&#;nda oturup sohbet ederler, Vedat Günyol, Fakir Baykurt’un Yücel dergisi için yazd&#;&#;&#; henüz bas&#;lmayan yaz&#;s&#;n&#; okur, Güzin Han&#;m enstitülü gençler hakk&#;nda dü&#;ündüklerini payla&#;&#;r. Abidin Dino, o günlerde sergisini haz&#;rlad&#;&#;&#; Balaban’&#;n resimlerini gösterir. Bu ilk bulu&#;ma Fakir Baykurt’ta derin izler b&#;rak&#;r ve 'Bir Uzun Yol' olur.

Fakir Baykurt’un Abidin Dino’ya hayranl&#;&#;&#; ise onunla tan&#;&#;madan önce ba&#;lam&#;&#;t&#;r. Ankara’ya gitti&#;inde bir sergide “hiç kimselere benzemeyen resimlerini” görmü&#;, çok be&#;enmi&#;tir. Ayn&#; günlerde Dino’nun yasaklanm&#;&#; oyunu 'Kel’i de bir solukta okumu&#;tur.

&#;kinci kez y&#;llar sonra Cumhurba&#;kan&#; Fahri Korutürk’ün kö&#;kte sanatç&#;lar için verdi&#;i y&#;lba&#;&#; partisinde kar&#;&#;la&#;&#;rlar. Baykurt, Dino’nun o ak&#;am hayli üzgün oldu&#;unu söyler. Nedenini o ak&#;am ö&#;renmedi&#;i s&#;k&#;nt&#;n&#;n zamanla artacak siyasal bask&#;lar&#;n habercisi oldu&#;unu sonradan fark edecektir.

Araya ülkeler, zamanlar girer ve bu kez ikisi de yurt d&#;&#;&#;ndad&#;r. Fakir Baykurt arkada&#;lar&#;yla birlikte Paris’te ziyaretlerine gider. “Gençlik y&#;llar&#;n&#; çoktan geride b&#;rakm&#;&#;t&#;. Gene de delikanl&#; gibi giyiniyordu” diye an&#;msayacakt&#;r Dino’yu. Almanya’ya döndü&#;ünde resimlerine, yaz&#;lar&#;na tüm yap&#;tlar&#;na hayran oldu&#;u Abidin Dino için bir sergi açmak iste&#;iyle Essen’de neler yapabilece&#;ini ara&#;t&#;rmaya ba&#;lar.

8 Ocak ’de yazd&#;&#;&#; mektupta May&#;s’ta Volkhochschule’de aç&#;lacak serginin müjdesini verir ve yapt&#;&#;&#; plan&#; anlat&#;r.

“Güzin Hocan&#;mla birlikte aram&#;zda olaca&#;&#;n&#;z günleri, sizi s&#;kmayacak ve yormayacak ölçüde programlamak istiyoruz. Buralar&#; biraz gezin, birkaç ak&#;am da yurtta&#;lar&#;m&#;zla söyle&#;iye ayr&#;ls&#;n istiyoruz.

Serginin aç&#;l&#;&#;&#;na raslayan günlerde yay&#;mlanmak üzere k&#;sa bir TV filmi haz&#;rlatma giri&#;imlerimiz var. S&#;ras&#; gelince size haber verece&#;iz. []

Aram&#;zdaki i&#;bölümünde, katalo&#;a girecek portrenizi yazma görevini arkada&#;lar bana verdiler. Seve seve yazd&#;m, ama acaba size lay&#;k olan&#; yapabildim mi? Bir bak&#;n, bas&#;l&#;nca ho&#;görülmeyecek yanl&#;&#;lar ve kusurlar varsa beni uyar&#;n.”(2)

Fakir Baykurt katalo&#;a yazd&#;&#;&#; portreye “Çiçek Açan Ressam: Abidin Dino” ad&#;n&#; verir ve &#;unlar&#; yazar: “Bir romanc&#; olarak Abidin Dino üstüne neler söyleyebilirim? O yirminci yüzy&#;l Türkiyesi’nin birçok bak&#;mdan temsilini üstlenebilecek bir insan. Eli f&#;rça tuttu&#;u kadar kalem tutar. Tiyatro, sinema, yaz&#;n, yontu, sanat&#;n türlü dallar&#;nda etkinlik gösterdi. Ama en ba&#;ta ressam.”(3)

Kurtulu&#; Sava&#;&#;, Uzun Yürüyü&#;, &#;&#;kence, Atom Tehdidi resimleri 9 May&#;s Haziran aras&#;nda Essen’de izleyenlerle bulu&#;ur, aç&#;l&#;&#;&#;n ard&#;ndan yazd&#;&#;&#; mektupta Fakir Baykurt, Abidin Dino’nun ve eserlerinin onlar&#; nas&#;l etkiledi&#;ini içtenlikle anlat&#;r:

“Bizleri Rur Havzas&#;’nda epey uzun beklettikten sonra bir geldin, mucize gibi, inan&#;lmas&#; güç, tatl&#;, sevgi dolu, cömert izler b&#;rak&#;p döndün, inan, hâlâ içimdeki toklu&#;u, çevremdeki bo&#;lu&#;u, ya da tam aksi, hâlâ kavrayabilmi&#; de&#;ilim. [] Albümüne resim çizip imza att&#;&#;&#;n herkes hep o mucize gibi saatleri konuluyor. &#;ki ki&#;i senin için hemen do&#;açtan &#;iirler yazd&#;. Bunlar&#; ald&#;n okudun san&#;yorum. Dayanamad&#;m, bir tane de ben yazd&#;m. Ama az&#;c&#;k daha pi&#;ireyim diye gelecek mektuplardan birinde yollamay&#; dü&#;ünüyorum.”(4)

Mektubun devam&#;nda serginin ba&#;ka yerlere ta&#;&#;nma ihtimalinden de söz eder. Dedi&#;i gibi de olur, 1 Temmuz Temmuz aras&#;nda sergi bu kez de Gelsenkirschen Adliyesi’nde aç&#;l&#;r.

Mektuplar&#;n aras&#; aç&#;l&#;r, sene sonunda Baykurt serginin toplanmas&#;na dair ya&#;anan s&#;k&#;nt&#;lar&#; anlatt&#;&#;&#; bir mektupta bahsetti&#;i &#;iiri de gönderir. Baykurt’un hayranl&#;&#;&#;n&#; ve sevgisini cömertçe sundu&#;u uzun bir &#;iirdir bu. Birlikte geçirdikleri günleri de m&#;sralara yedirmi&#;tir, m&#;sralardan olu&#;an bir portre kaleme alm&#;&#;t&#;r.

“&#;mza atarken resim yap&#;yor
Alabildi&#;ine dikkatli
Resim yaparken imza at&#;yor
Tarihe geçiyor çizgiler kâ&#;&#;ttan
Konulurken de öyle
Hiçbir sözcü&#;ü bo&#;a atm&#;yor
Atlam&#;yor. Hiçbir soruyu
Diyorsun aman kesmesin
Resim yaps&#;n sürekli
Konu&#;sun sürekli
Bitmesin

[]

Konu&#;uyor Abidin Dino ku&#; öter gibi
Nâz&#;m yola gider gibi
Güzin ders verir gibi
Fakir dinler gibi”(5)

K&#;sa bir süre sonra Fakir Baykurt sanatç&#;lara destek olan, onlar&#;n &#;iirlerini, kitap kapaklar&#;n&#; resimleyen, kendisinin de ’ta Remzi Kitabevi’nden ç&#;kan 'Efkâr Tepesi' kitab&#;n&#;n kapa&#;&#;n&#; çizen Abidin Dino’dan &#;iir kitab&#; için resim ister.

“'Bir Uzun Yol' için ben de ba&#;vurup be&#; desen istedim. Bir ay sonra tam 54 tane çizip yollad&#;. Bir de mektup yazm&#;&#;: ‘Be&#;en be&#;endi&#;ini!’ diyor. Do&#;rulup kalkmak isteyen, ama sürekli engellenen bir halk&#;n resimleridir çizdi&#;i.”(6) Kendisine yap&#;lan bu iyili&#;i nas&#;l ödeyece&#;ini bilemeyen Fakir Baykurt, Dino’nun ele&#;tirilerini de dikkate al&#;r. Desenleri seçmenin ve sayfaya yerle&#;tirmenin zorlu&#;undan bahseder; ama kitab&#;n&#;n Abidin Dino’nun desenleriyle ç&#;kacak olmas&#; onu çok mutlu etmi&#;tir.

“Ç&#;kacak kitab&#;m için resim konusunu ke&#;ke yazmasayd&#;m diye dü&#;ündü&#;üm oldu, mektubu göndermi&#;tim. Cömert gönüllü sat&#;rlar&#;n&#;z&#; okuyunca rahatlad&#;m, hem de çok sevindim. Nâz&#;m’dan Gülten Ak&#;n’a kadar kimi arkada&#;lar&#;n kitaplar&#;nda çizgilerinizi gördükçe içimi tatl&#; bir g&#;pta doldururdu. Ben de o mutlulardan olaca&#;&#;m yak&#;nda.”(7)

'Bir Uzun Yol' ’da Ortado&#;u Yay&#;nlar&#; taraf&#;ndan yay&#;mlan&#;r. 17 May&#;s ’da yazd&#;&#;&#; mektupta kitab&#;n Türkiye’de ele&#;tirildi&#;inden bahseder, ele&#;tirilere üzülmü&#; olmakla birlikte Abidin Dino’nun deste&#;i ve “kol kanat geri&#;i” moralini yükseltir. Bu mektupta kitab&#; Türkiye’de kendi çevresine gönderdi&#;ini ama ula&#;t&#;rmak istedi&#;i ba&#;ka ki&#;iler oldu&#;unu yazar, bir kez daha yard&#;m ister: “Kimlere istiyorsan&#;z siz üstüne bir &#;eyler yaz&#;p yollay&#;verin; &#;stanbul’a, Ferit’e [Edgü] de lütfen”(8)

9 Ekim ’da yazd&#;&#;&#; ve ar&#;ivde bulunan son mektupta da çizimleri paraya dönü&#;türerek Abidin Dino’ya gönderece&#;ini, kapak resminden yap&#;lan ayr&#;bas&#;mdan söz eder.(9)

’da yay&#;mlanan 'Ate&#;dikenleri'nin de kapa&#;&#;nda da bu çizimlerden biri yer alm&#;&#;t&#;r.

Fakir Baykurt, her zaman büyük bir hayranl&#;k duydu&#;u Abidin Dino’nun video söyle&#;iler yapmas&#;n&#;; an&#;lar&#;n&#;, tan&#;kl&#;klar&#;n&#; kay&#;t alt&#;na almas&#;n&#; çok istemi&#;tir. “Resimleri kadar güzel olan yaz&#;l&#; anlat&#;m&#;yla bunu yapsa, bizler ve gelecek ku&#;aklar, sürüp giden o uzun yürüyü&#;te ku&#;kusuz daha güçlü oluruz.”(10)

’lerde &#;stanbul’da Çiftehavuzlar’da ba&#;layan tan&#;kl&#;k ’larda ba&#;ka ülkelerde “dayan&#;&#;ma”yla devam ederken bugün bize sanatç&#; dostluklar&#;n&#;n de&#;erini de hat&#;rlat&#;yor. 'Bir Uzun Yol' da bu dostlu&#;un ürünü olarak edebiyat tarihinde kendine özel bir yer ediniyor.

 Dipnotlar

1. Fakir Baykurt, Dost Yüzler, Literatür Yay&#;nlar&#;, Kas&#;m , s. 56
2. Fakir Baykurt’un Abidin Dino’ya gönderdi&#;i 7 mektup ve 1 &#;iir SSM Abidin Dino Ar&#;ivi’nde korunmaktad&#;r. Ula&#;mak için funduszeue.info
3. Fakir Baykurt, Dost Yüzler, Literatür Yay&#;nlar&#;, Kas&#;m , s. 15
4. funduszeue.info
5. funduszeue.info Bu &#;iir Ate&#;dikenleri kitab&#;nda da yer almaktad&#;r. Ate&#;dikenleri, Literatür Yay&#;nlar&#;, Ekim , s. 69
6. Fakir Baykurt, Dost Yüzler, Literatür Yay&#;nlar&#;, Kas&#;m , s. 60
7. funduszeue.info
8. funduszeue.info
9. funduszeue.info
10. Fakir Baykurt, Dost Yüzler, Literatür Yay&#;nlar&#;, Kas&#;m , s. 62