Korkuluk Safsatası

kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir

Saman Adam Safsatası (Straw Man Fallacy)

Korkuluk Safsatası olarak da bilinen Saman Adam Safsatası (İng: "Straw Man Fallacy"), tartıştığınız bir kişinin argümanını eksik, yanlış veya çarpık bir şekilde yorumlayıp o kendi yorumladığınız halini çürütmeye çalışma hatasıdır. Bu mantık hatası da, tartışma sırasında taraflardan birinin iddia üretemeyecek kapasitede olması veya bu konuma düşürülmesi sonucunda, iddialarını destekleyecek argümanlar üretmek yerine karşısındakinin argümanlarını olumsuzlamaya çalışarak işin içinden kolay sıyrılmaya çalışması durumunda görülen mantık hatasıdır. Temel formu şu şekildedir:

1. A Kişisi, bir konu karşısında X Tutumu'ndadır.
2. B Kişisi, aynı konu karşısında X Tutumu'nun çarpık bir versiyonu olan Y Tutumu'ndadır.
3. B Kişisi, Y Tutumu'na saldırı ve çürütür.
4. Dolayısıyla X Tutumu yanlışlanmıştır/çürütülmüştür.

Bu mantık hatasını görmek de kimi zaman güç olabilir; ancak iyi incelendiğinde kolayca anlaşılabilecektir. Bu mantık hatası, doğru kullanıldığı zaman karşı tarafı çok basit bir şekilde etkisiz hale getirebilir, dolayısıyla iyi bir tartışmacının çok dikkat etmesi gereken bir mantık hatasıdır. Çünkü Y Tutumu, asıl konu olan X Tutumu'na ne kadar benzermiş gibi lanse edilirse, X Tutumu'na sahip olan A Kişisi'nin dikkati o kadar kolay dağılacak ve o kadar kolay pes edecektir. Örnekler üzerinden gidecek olursak:

• Prof. Aksel: “Üniversite yıllık bütçemizi TL kıstı.”
• Prof. Albayrak:“Ne yapacağız peki?”
• Prof. Bayka: “Sanırım asistanlardan birini işten çıkaracağız, sorunu bu çözecektir.”
• Prof. Aksel:“Bunun yerine bence planladığımız zamları kısabiliriz.”
• Prof. Bayka:“Neden bize kan kaybettirmek istediğini anlamıyorum Prof. Aksel.”

Belki de mantık hatasını ilk seferde görmeniz zor olabilecektir. Ve hatta belki Prof. Bayka'ya şu anda katılıyorsunuz bile (etik konular bir yana). Ancak bu bir mantık hatasıdır. Çünkü Prof. Bayka, Prof. Aksel'in iddiasının neden uygulanmaması gerektiğini açıklamak yerine, kendisine bir "korkuluk" yaratmaktadır ve Prof. Aksel'in iddiasının kendilerinde "kan kaybına sebep olacağı" iddiasını ileri sürerek, bunun mantıksızlığını ispatlamayı hedeflemektedir. İşte bu yüzden bu mantık hatasına “korkuluk” denir, çünkü doğrudan bir fikri yıkmak, onun çarpıtılmış bir benzerini yaratıp onu yıkmaktan çok daha zordur. Bir diğer örnek:

• Nilay: “Bence gardıroplarımızı temizlemeliyiz. Baya bir karışık içleri.”
• Kerem: “Daha geçen sene yaptık bu işi, her gün temizlemek zorunda mıyız?”
• Nilay: “Ben her gün temizleyelim demiyorum. Dolabındaki saçmalıkları sonsuza kadar saklamak isteyen sensin.”

Bilmiyoruz yine ilk seferde mantık hatasını görebildiniz mi ama bu defa biraz daha kolay olmuş olabilir. Nilay, Kerem'in sorusuna cevap vermek yerine, onun yaptığı işi saçmalık olarak değerlendirip bir korkuluk yaratmakta ve ona saldırmaktadır. Bu korkuluk, genellikle orijinal görüşün abartılı bir versiyonunu içerir. Örneğin bu örnekte Nilay, Kerem’in sorusunu abartmaktadır. Kerem, Nilay’ın gardıropların her gün temizlenmesi gerektiğini iddia etmemiş olmasına rağmen, “sık temizlik” ile ilgili sitemini abartarak Kerem’in gerçek argümanının çarpık bir versiyonunu yaratmaktadır. Sonra da buna saldırarak, orijinal sitemi ortadan kaldırmaktadır. Her zaman, karşıdakinin iddiasının orijinalini çürütmeye çalışmalıyız. Kendi anladığımız veya anlamak istediğimiz formunu değil.

 

Arşiv Bağlantısı

^D. C. Dennett. (). Intuition Pumps And Other Tools For Thinking. ISBN: Yayınevi: W. W. Norton Company.

^S. F. Aikin, et al. (). Straw Men, Iron Men, And Argumentative Virtue. Topoi, sf: doi: /s kaynağı değiştir]