Burun Ameliyatı Anestezi Korkusu

Prof. Dr. Fevzi Toraman

Korku herkeste bir &#;ekilde var. Ama durumun fobiye dönü&#;mesinden bahsediyorsak devreye farkl&#; dinamikler giriyor. Yüksekten, karanl&#;ktan, yaln&#;zl&#;ktan, sudan, uçaktan korkmak en s&#;k rastlan&#;lanlar. Bir di&#;er s&#;k rastlad&#;&#;&#;m&#;z korku da anestezi. Parma&#;&#;ndaki 20 dakikal&#;k küçük bir operasyondan bile bu nedenle kaçanlar&#;, hayat kalitesini yükseltecek önemli bir operasyona s&#;rf bu nedenle girmeyenleri görüyoruz çevremizde. Hepsinin ortak endi&#;esi ise uyanamamak. Oysa anestezinin tarihi binlerce y&#;l öncesine dayan&#;yor. T&#;bb&#;n en eski yöntemlerinden biri bu. Eski olmak anesteziyi üzerinde en çok çal&#;&#;&#;lan, geli&#;im &#;ans&#; yüksek bilim alanlar&#;ndan biri haline de getiriyor. Anesteziolog Prof. Dr. Fevzi Toraman, özellikle son 30 y&#;lda hasta güvenli&#;ini en üst düzeye ç&#;karan bilimsel ve teknolojik geli&#;meler oldu&#;unu, bu nedenle duyulan korkular&#;n yava&#; yava&#; giderilebilece&#;ini belirtiyor. Toraman bir de uyar&#;da bulunuyor: “Bu korku büyük ya da küçük operasyonlar&#;n y&#;llarca ertelenmesine, hatta hiç yap&#;lmamas&#;na neden oluyor. Dolay&#;s&#;yla tedavi gerçekle&#;miyor. Sorun küçükken büyüyor ve hayati tehlike olu&#;abiliyor.”

Birçok hastan&#;n ameliyat karar&#; verildi&#;i andan itibaren yap&#;lacak i&#;lemden daha çok alaca&#;&#; anestezi hakk&#;nda endi&#;e ve korkuya kap&#;ld&#;&#;&#;na dikkat çeken Toraman, “Yayg&#;n olarak kullan&#;lan genel anestezi s&#;ras&#;nda hastan&#;n bilinci, a&#;r&#;s&#; ve refl eksleri, ilaçlarla geçici olarak ortadan kald&#;r&#;l&#;yor. Elbette bu üç unsurun ortadan kald&#;r&#;lmas&#;, sonucu ölüme varabilen riskleri de beraberinde getiriyor. Ancak özellikle son 30 y&#;l içindeki geli&#;meler bu endi&#;eleri yersiz k&#;l&#;yor” diyor. Toraman’&#;n verdi&#;i bilgilere göre ’den itibaren bu alanda önemli yenilikler yap&#;ld&#;. Monitörler geli&#;ti ve hastalar&#;n takibi anl&#;k, do&#;ru &#;ekilde mümkün k&#;l&#;nd&#;. Bütün bunlar anestezi sürecinin güvenli&#;ini üst noktaya ta&#;&#;d&#;. &#;&#;te Toraman’&#;n anezteziafobiklere müjde niteli&#;indeki yeni haberleri

Risk de&#;erlendirmesi

Anestezi s&#;ras&#;nda ya&#;, cinsiyet, kilo gibi faktörlere e&#;lik eden kronik ya da farkl&#; hastal&#;klar&#;n varl&#;&#;&#; gibi hem hasta, hem de cerrahi i&#;leme ait baz&#; riskler var. Eskiden hastalar&#;n sadece nab&#;z ve tansiyonuna bak&#;l&#;rken, bugün daha ayr&#;nt&#;l&#; olarak ve çok daha fazla parametrelerle de&#;erlendirme yap&#;l&#;yor. Hastan&#;n kar&#;&#;la&#;abilece&#;i tüm riskler, risk skorlama sistemlerinden (uluslararas&#; kullan&#;lan bir risk de&#;erlendirme skalas&#;) faydalanarak belirleniyor. Bunlarhasta ile payla&#;&#;l&#;yor. Ameliyatta izlenecek yol haritas&#; çok daha kolay ve ayr&#;nt&#;l&#; olarak tespit ediliyor. Bunlar&#; anestezi doktorunuzla konu&#;un.

Monitörler çok geli&#;ti

Anestezi alan her hasta mutlaka monitörize ediliyor ve farkl&#; parametrelerle izleniyor. Dü&#;ük riskli hastalara kalp grafisi, kan bas&#;nc&#; ve kan oksijen doygunlu&#;u gibi temel monitörizasyon uygulan&#;rken, yüksek riskli hastalar ise ileri geli&#;mi&#; parametrelerle izleniyor. Bunlar&#;n ba&#;&#;nda hayati önem ta&#;&#;yan “bölgesel beyin oksijen doygunlu&#;unun izlenmesi (rSO2)”, dokular&#;n oksijenlenme ve oksijeni kullanma doygunlu&#;u (StO2), vücut s&#;v&#; durumunun de&#;erlendirilmesi (PVI), anestezi derinli&#;inin izlenmesi (BIS) ve a&#;r&#; düzeyinin belirlenmesi (ANI) geliyor.

Yeni ilaçlar var

Anestezi s&#;ras&#;nda ilaç verip de uyutulamayan ki&#;i neredeyse art&#;k kalmad&#;. Burada sadece uygulanan doz farkl&#;la&#;&#;yor. Anestezi süreklilik arz eden bir süreç. Yani ameliyat boyunca ilac&#;n kandaki seviyesi sabit tutulmaya çal&#;&#;&#;l&#;yor. Ayn&#; zamanda her ilaç için belli bir uyanma süreci var ve biz ilac&#; kestikten ne kadar süre sonra hastan&#;n uyanaca&#;&#;n&#; biliyoruz.

A&#;r&#; düzeyi takip ediliyor

Anestezi ile ilgili olarak en s&#;k sorulan sorulardan biri de, “Acaba a&#;r&#; duyar m&#;y&#;m” oluyor. Bugün anestezi s&#;ras&#;nda fark&#;ndal&#;k olarak tan&#;mlanan hastan&#;n duymas&#;, yap&#;lanlar&#; hissetmesi ve a&#;r&#; alg&#;s&#; objektif olarak izlenebiliyor. Hasta ameliyat s&#;ras&#;nda a&#;r&#; duymaya ba&#;lad&#;&#;&#;nda, kalp h&#;z&#; ve kan bas&#;nc&#; artt&#;&#;&#;ndan bunu görebiliyoruz. Teknolojideki geli&#;me sayesinde bugün daha kalp h&#;z&#; ve kan bas&#;nc&#; artmadan bu de&#;i&#;ikli&#;i monitörden tespit edip önlem alabiliyoruz.

Yeni solunum cihazlar&#; ak&#;ll&#;

Yeni teknoloji ürünü sonulum cihazlar&#; sayesinde “kalp debisi” denilen kalp at&#;&#;&#;n&#;n yeterli olup olmad&#;&#;&#; da izlenebiliyor. Daha önceleri çok k&#;sa süreli anestezi gerektiren i&#;lemlerden sonra akci&#;er problemleri ya&#;anabiliyordu. Bugün koruyucu ventilasyon olarak tan&#;mlanan akci&#;eri koruyucu bir strateji uygulan&#;yor. Hasta, iyi bir ventilasyon stratejisi ve iyi bir cihazla ventile edildikten sonra akci&#;erin çal&#;&#;mayan kapal&#; alanlar&#; da aç&#;larak performans&#;n artmas&#; sa&#;lan&#;yor.

Neden anestezi korkusu yaşarız?

Ameliyat öncesi ameliyat olacak kişiyi kaygılandırabilecek pek çok unsur vardır. Bunların başında ölüm korkusu, organ ve doku kaybı kaygısı, beden bütünlüğünün korunmaması, anestezi korkusu ve bilinmezlik korkusu gelir.

En kolay korkuya sebep olan kaygı, ölümdür çünkü insanoğlu hayatta kalma güdüsü ile dünyaya gelmiştir ve yegane amacı hayatta kalmak ve devamlılığı sağlamaktır. Ölüm korkusu bizi tehlikelere karşı korumakla yükümlüdür, korkmasaydık kendimizi daha kolay tehlikelerin içine atardık. Korku sayesinde insanoğlu binlerce yıldır türünü korumuş ve devamlılığı sağlamıştır. Ayrıca, ölüm bilinmezliktir. Ölümden sonra neler olacağına dair inanışlarımız var olsa da, insanın aklında yığınla belirsizlik vardır.

Ölüm riskinin var olduğu ameliyatlarda, ölüm korkusunun var olması kaçınılmazken, tehlikenin minimum düzeyde olduğu operasyonlarda kişide var olan ölüm korkusu, anksiyete belirtisidir.

Ölüm korkusu neden var?

Kişinin hayat ve ölüm arasındaki ince çizgiyi fazlaca düşünmesi, hayatının sona erdiğine dair inancı, yaşamı tam olarak anlayamaması, en önemlisi de yaşadığı pişmanlık ve suçluluk duyguları ölüm korkusunun var olma sebepleridir. Kişinin hayatı yeniden yorumlaması için yeni bir bakış açısına ihtiyacı vardır ve psikolojik destek ile hayata yeni bir bakış açısı ile bakması sağlanmalıdır.

Ameliyat öncesinde var olan ölüm korkusunun hayata dair pişmanlıkları fazlaca olan ve suçluluk duyguları ile baş eden insanlarda daha fazla olduğu bilinir. Yaşayamadığı hayatı ya da yaptığı yanlışları düşünen kişi, ameliyattan çıkamayıp, hayatı telafi edemeyeceğini düşünüp endişe yaşayabilir. Ameliyata girmeden önce hasta ile psikolojik görüşme yapılmalı ve duygu boşaltımı sağlanmalıdır. Hastanın pişmanlıklarını dile dökmesi, suçluluk duygularından bahsetmesi onun ruhen rahatlamasını sağlayacaktır.

Anestezi ve kendini yönetememe düşüncesi

Ameliyat öncesi ortaya çıkan endişelerden biri de anestezi konusunda yaşanır. İnsanın kendini kontrol etme ve denetleme ihtiyacı vardır. Kendini yönetemeyeceği düşüncesi bir belirsizlik ardından da bir korku yaratır. Kontrolü kaybetme korkusu yaygın kaygı bozukluğu ve panik bozukluk olan hastalarda daha da yoğundur. Çünkü bu hastalar belirsizliğe karşı daha hassaslardır.

Anestezi korkusunda hastaları tedirgin eden başlıca korku, anestezi esnasında ilacın fazla verilmesi veya hastanın verilen ilacı kaldıramaması sebebi ile hayatını kaybetmesidir. Geçmişte duyduğumuz ve ön yargı geliştirmemize sebep olan söylemler, bu korkuda büyük etki yaratmıştır. Günümüzde ise anestezi sebebi ile hayatını kaybeden insan sayısı yok denecek kadar azdır. Çoğu hasta, anestezi sebebi ile ölmesinin mantıksız olduğunu, uzman hekimlerin kontrolünde sürecin ilerlediğini bilse de bu düşünceyi aklından atamaz. Bu durum bir tür içsel korkularını yansıtma şeklidir.

Kişi, anestezi sebebiyle vücudunda kalıcı bir hasar olmasından da bir o kadar tedirgin olur. Anestezinin zihni etkilediğine ve anestezi sebebiyle kalıcı bir hasar var olabileceğine dair korkular vardır fakat herhangi bir dayanağı olmayan korkulardır.

Son olarak korku filmlerinin de yer verdiği, anestezi anında uyanıp, bütün ameliyat sürecine hakim olmak yalnız vücudun tepki verememesi de yine herhangi bir dayanağı olmayan fakat hastaları etkileyen sebepler arasında sayılır.

Günümüzde kullanılan ilaçlar ve anestezi uzmanı hekimler sayesinde anestezi güvenlidir. Cerrahi müdahalenin sağlıklı ve konforlu bir şekilde yapılmasını sağlar. Konu ile ilgili sağlıklı bilgi almak ve sormak istediğiniz soruları sormak için hekiminizle görüşmeniz tavsiye edilir. İnternet bilgileri ile anestezi korkusunu yenmek isteyen insanlar kendilerini daha büyük bir korku ve kaygı içinde bulabilirler.

Panik atak hastaları için ameliyat süreci daha zorludur

Kaygı bir tür hayatta kalma düzeneğidir. Hemen hemen bütün canlılarda bulunan bu düzenek, hayatta kalmamıza yardımcı olduğu için faydalıdır. Bizi tehditlere karşı düşünmeye sevk eden kaygı, yaygın kaygı bozukluğu ve panik bozukluk sorunu olan kişilerde ise bir tehdit olmadığında dahi çalışır ve kişi daima tetiktedir. Daima tetikte olmak zamanla kişinin yorgun düşmesine neden olur. Sürekli, aşırı ve duruma uygun olmayan endişe ve daimi tetikte yaşamak kişinin kaygı bozukluğu veya panik bozukluk yaşadığının ilk habercisidir. Uzun vadede bu hastalık kişinin hayat kalitesini büyük ölçüde etkiler ve hayatta kalma mücadelesi, kendini hayattan soyutlamasına sebep olur.

Ameliyat tetikleyici görev görür

Yaygın kaygı bozukluğu veya panik bozukluğa sahip hastalar, olası bir ameliyat kaygısında kendilerini diğer insanlara nazaran daha fazla tehdit altında hissederler. Herhangi bir tehdit olmadığında dahi kendini tehdit altında hisseden bu kişiler, olası bir risk faktörü altında kaygılarını dizginleyemez hale gelebilirler. Ameliyat, bu hastalar için tetikleyici rolü görebilir.

Bilişsel çarpıtmaların yoğun olduğu kaygı bozukluğu ve panik bozukluk hastaları, çarpıtmaları ile baş edemez duruma gelebilir ve çevrenin desteğini reddedebilirler. Bu sebeple kaygı bozukluğu ve panik bozukluk hastalarının ameliyat öncesi döneminde yalnız hekim desteği değil ayrıca bir psikolog desteği alması önemlidir.

Psikoloğa gitmek ne zaman gerekir

Operasyon öncesi hastanın belli bir oranda endişelenmesinden daha doğal bir durum yoktur. Yalnız, operasyon öncesinde kişinin uyku ve iştahında değişiklikler meydana geliyor, çok uyuyor çok yiyor veya gözünü bile kırpmıyor ve aç olmasına rağmen yemek yiyemiyorsa kaygı hasta sağlığını etkileyeme başlamıştır.

Durmaksızın yaşadığı kaygı ve korkulardan bahsediyor ya da bu konu hakkında hiç konuşmuyor ve içine kapanmaya başlıyorsa; huzursuz, sinirli ve mutsuzsa psikolojik destek alma seçeneği düşünülmeye başlanmalıdır.

Hayattan zevk almakta zorlanma, her saniye ameliyatla ilgili olumsuz senaryolar kurup bu olumsuz hayal dünyasında yaşıyorsanız, hayatın hiçbir anlamının kalmadığını düşünüyorsanız ve çevrenize bu konu hakkında veda konuşmaları yapıyor, vasiyetler bırakıyor, isteklerde bulunuyorsanız, destek almayı ihmal etmemelisiniz.

Her bir psikolojik rahatsızlık için kriter duygunun yoğunluğu ve sıklığı ile alakalıdır. Belli bir ölçüde kaygı ve mutsuzluk normalken hayatı kontrol edip bedeni etkiler olduysa, operasyon öncesi bir profesyonelden yardım alabilirsiniz.