Aykut Işıklar Öldü Mü

 İmtiyaz Sahibi / Publisher • Yaşar Hız Genel Yayın Yönetmeni / Editor in Chief • Eda Altunel Kapak & İç Tasarım / Cover & Interior Design • Gece Kitaplığı Editör / Editor • Doç. Dr. Gülnaz KURT Ögr. Gör. Dr. Mehmet Galip Zorba Birinci Basım / First Edition • © Şubat 2021 ISBN • 978-625-7342-68-1 © copyright Bu kitabın yayın hakkı Gece Kitaplığı’na aittir. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, izin almadan hiçbir yolla çoğaltılamaz. The right to publish this book belongs to Gece Kitaplığı. Citation can not be shown without the source, reproduced in any way without permission. Gece Kitaplığı / Gece Publishing Türkiye Adres / Turkey Address: Kızılay Mah. Fevzi Çakmak 1. Sokak Ümit Apt. No: 22/A Çankaya / Ankara / TR Telefon / Phone: +90 312 384 80 40 web: www.gecekitapligi.com e-mail: [email protected] Baskı & Cilt / Printing & Volume Sertifika / Certificate No: 47083 Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler Editör DOÇ. DR. GÜLNAZ KURT ÖGR. GÖR. DR. MEHMET GALIP ZORBA  İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 YABANCI DİL DERSLERİNDEKİ DERS KİTAPLARININ İŞLEVLERİ Gülfidan AYTAŞ ..................................................................................1 BÖLÜM 2 TÜRK ÖYKÜLERİNDE GÜNCEL BİR TEMA OLARAK ALZHEİMER VE YENİ BİR TEMATİK TÜR OLARAK ALZHEİMER ÖYKÜLERİ Gülsün Nakıboğlu .................................................................................23 BÖLÜM 3 SÖZCÜKSEL TİPOLOJİ AÇISINDAN DİL DİZGESİNDE ADLANDIRMA MODELLERİ: RUSÇADA SU Olena KOZAN .....................................................................................49 BÖLÜM 4 SÂFÎ DİVANI’NDA EJDERHA Özlem ERCAN......................................................................................85 BÖLÜM 5 A TOUCHING STORY OF NARCISSOS: OSCAR WILDE AND THE DISCIPLE Ozan Deniz YALÇINKAYA ...............................................................109 Bölüm 3 SÖZCÜKSEL TİPOLOJİ AÇISINDAN DİL DİZGESİNDE ADLANDIRMA MODELLERİ: RUSÇADA SU Olena KOZAN 1 1 Doç. Dr., Gazi Üniversitesi, Rektörlük, https://orcid.org/0000-0002-7956-4567  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 51 1. Giriş Su, insanın varoluşu için en önemli unsurlardan biridir. Suyun önemi farklı kültürlerin gelenek ve göreneklerinde yansıtılmaktadır. Farklı din sistemlerinde su ile temasın, insanın hem vücudunu hem ruhunu arındırdığına inanılmaktadır. Dünya’nın yaratılışı ile ilgili farklı kültürlere ait yazılı kaynaklarda dünyanın sudan yaratıldığına ya da şekillendiğine dair bilgiler bulunabilir (Hançerlioğlu, 2013). Sözlü kültürün önemli unsurularından biri olan masallarda su, ölüm ile yaşam arasında bir sınır olarak düşünülmektedir. Ayrıca Rus masallarında sıkça işlenen motiflerden biri, kahramanın ölmesi (öldürülmesi) ve onu bulan arkadaşı tarafından önce “мертвая вода” (öldüren su, ölü su), sonra “живая вода” (canlandıran su, can veren su) ile serpilmesi sonucunda canlandırılmasıdır (Афанасьев, 1957). Suyun insan hayatındaki rolü deyimler, benzetmeler, atasözlerinde gösterilmektedir. Kültür aynası işlevini gören bu yapılarda su, bir taraftan yaşam kaynağı olarak değerlendirilirken diğer taraftan insan yaşamı için tehlike oluşturan unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum çağdaş Rusçada “Чистая вода для хвори беда” (temiz su hastalığı yok eder)1, “Покуда есть хлеб да вода, всё не беда” (su ve ekmek varken hiç bir şey sorun olmaz), “Вода пришла, и беда пришла” (su geldi facia geldi), “Где много воды, тут всегда жди беды” (su çok oldu mu faciayı bekle) gibi atasözlerinde yansıtılmıştır. Su imgesinin farklı olguların ya da olayların adlandırılmasında kullanıldığı görülebilir. Dil dizgesinde bu adlandırmalar deyimlerde ya da sözlükselleşmiş yapılarda2 karşımıza çıkmaktadır. Örnek olarak Rusçadaki “как в воду кануть” (sözcüğü sözcüğüne: suya düşmek gibi (kaybolmak, bir şeyin ya da birinin izinin olmaması durumu)), “как в воду глядеть” (sözcüğü sözcüğüne: suya bakmak gibi/bakarcasına (tahmin etmek, bir şeyin olacacağını öngörmek)), “седьмая вода на киселе” (sözcüğü sözcüğüne: kisel3 üstünde yedinci su (uzak akrabalık için söylenen söz))4, “вилами на воде писано” (sözcüğü sözcüğüne: suyun üstünde dirgenle yazılmış (belirsizlik, emin olmama durumunda söylenen söz)) yapıları gösterilebilir. Su imgesinin kullanıldığı gerek atasözleri gerekse sözlükselleşmiş yapılar yakın geçmişte dilbilimcilerin ilgisini çekmeye başlamıştır. Rusçanın yanı sıra diğer Slav dillerindeki su imgesinin deyimleşmesi ve sözlükselleşmesini ele alan en kapsamlı çalışmalardan biri 2013 yılında yayımlanan “Вода в славянской фразеологии и 1 Parantez içinde Rusça atasözlerin genel anlamı verilmiştir. 2 Sözlükselleşme (Rusçası “лексикализация”) kavramı için bkz. (Kozan, 2020). 3 Kisel (Rusçası “кисель”), tahılların unu ya da nişasta ve kurutulmuş meyve, taze sıkılmış meyve suyu ile pişirilen yemek ya da tatlı. 4 Çağdaş Türkiye Türkçesinde de bu durumda benzer bir imge kullanılmaktadır (“suyunun suyu”).  . 52 Olena Kozan паремиологии” (Slav Dillerindeki Deyimlerde ve Atasözlerinde “Su”) adlı araştırma kitabıdır (Мокиенко, 2013). Rusya’da yapılan dil araştırmalarında su imgesinin bulunduğu atasözleri ve deyimler, yapısı ve anlamsal alanları açısından ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır (Балонкина, 2017), (Богатырева, 2009), (Красильникова, 2017), (Попкова, 2017), (Хайруллина, 2011). Su imgesinin bulunduğu atasözlerine ve deyimlere karşı yoğun ilgi olmasına rağmen su olgusunun ve su ile ilgili eylemlerin veya durumların dil dizgesinde adlandırmalarının araştırılmadığı anlaşılmaktadır5. Gerçeklikteki bir olgunun ya da olayın dil dizgesindeki adlandırmalarının araştırılması gerek dilbilimsel tipoloji gerekse yabancı dil eğitimi açısından son derece önemlidir. Gerçeklikteki olgu dil dizgesinde hangi belirtilere göre adlandırıldığı, olgunun bulunduğu olayın nasıl biçimlendirildiği ve dil dizgesinde ne tür paradigmaları oluşturabildiği gibi sorulara odaklanan ve onomasyoloji çerçevesinde şekillenen adlandırmaların çözümlemesi, farklı dillerdeki bilişsel model olarak düşünülebilen çerçeveler ile ilgili yeni bir bakış açısı sunmaktadır. Bunun yanı sıra öğrencilerin ana dili ile öğrenilen dil dizgelerindeki olgu adlandırmalarının karşılaştırmalı olarak çözümlemesi, öğrencilerin hem kendi diline hem de öğrenilen dile yönelik “semantik farkındalığı”nın gelişmesini sağladığı için yabancı dil ve çeviri öğretimi alanında da yeni ufuklar açmasına imkan tanımaktadır. Gerek Rusya’da gerekse Türkiye’de yürütülen Rus dili araştırmalarında gerçeklikteki olguların çağdaş Rus dilinde adlandırmalarının çözümlemesinin bulunmaması bir eksiklik olarak değerlendilirebilir. Bu çalışmanın, “su” olgusunun çağdaş Rus dilinde adlandırma modellerinin çözümlemesi örneği ile farklı dillerle çalışan araştırmacıların adlandırmaların çözümlemesine yönelik ilgisini çekeceği ve gerek sözcüksel tipoloji gerekse yabancı dil öğretimi açısından son derece önemli olan karşıtsal çözümlemeleri tetikleyeceği umulmaktadır. 2. Yöntem ve Materyal Bu çalışmanın temelinde onomasyoloji6 çerçevesinde gelişen ve “anlamdan biçime betimleme” olarak nitelenen bir yaklaşım bulunmaktadır. Rus dilbiliminde bu yaklaşımın farklı ekollerin çalışmalarında uygulandığı görülebilir (Бондарко, 1984), (Золотова, 1973), (Мельчук, 1984). Rus dilbiliminde “adlandırma kuramı”7 olarak da bilinen bu yaklaşımın çıkış noktası gerçeklikteki nesnelerin ve olguların dil dizgesindeki biçimlendirilme süreci ve bu sürecin sonucunda şekillenen adlandırmaların dil dizgesinde oluşturduğu anlamsal 5 Konu ile ilgili çalışmaların sayısı yok denecek kadar azdır. Dilbilimsel tipoloji çerçevesinde yapılan araştırmalardan biri (Майсак, 2007). 6 Onomasyoloji ile ilgili ayrınıtılar için bkz. (Kozan, 2020). 7 Rusçası: теория номинации  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 53 katmanlardır. Bu bağlamda olgunun dil dizgesinde biçimlendirildiği birincil ve ikincil adlandırmalara odaklanılmaktadır. Birincil adlandırmaların şekillenme sürecinin kapsamlı olarak betimlenmesi mümkün olmasa da günümüze kadar ulaşan yazılı kaynaklara ve karşılaştırmalı dilbilim çerçevesinde art zamanlı olarak yapılan araştırmaların sonuçlarına dayanılarak bir olgunun ilgili dil dizgesinde hangi belirtilere göre adlandırıldığına dair ipucu alınabilmektedir. Bu bağlamda art zamanlı inceleme ve inceleme sürecinde başvurulan etimoloji sözlükleri ve karşılaştırmalı dilbilgisi çalışmaları önem kazanmaktadır. İkincil adlandırmaların incelenmesi birincil adlandırmaların dil dizgesinde oluşturduğu paradigmaların belirlenmesini ve çözümlenmesini öngörmektedir. İkincil adlandırmaların çağdaş dil dizgesi açısından betimlenmesi derlemden alınan bilgilere göre yapılabilmektedir. Birincil adlandırmalardan türetilen ikincil adlandırmaların türlerinin belirlenmesi, sınıflandırılması ve betimlenmesi öngörülmektedir. Anlamdan biçime doğru çözümleme çerçevesinde gerçeklikteki bir olgunun dil dizgesinde adlandırmalarının yanı sıra ilgili olgunun yer aldığı olayların adlandırmalarının çözümlenmesi de amaçlanmaktadır. Bir olgunun oluşturduğu olay paradigmasının çözümlenmesi bir dil dizgesindeki bilişsel modellere dair bilgi sunabilmektedir. Bu çalışmada su olgusunun ve bu olgunun yer aldığı olayların çağdaş Rus dili dizgesinde adlandırmalarının çözümlemesi yapılmıştır. Su olgusunun Rusçadaki birincil adlandırmalarının temelinde bulunan belirtilerin tespiti için Rus Dili etimoloji sözlükleri (Преображенский, 1910-1914), (Фасмер, 1986), Eski Rusça Sözlüğü (Срезневский, 1893), Hint-Avrupa dilleri için hazırlanan “Etimoloji” veri tabanı8 kullanılmıştır. Su olgusunun adlandırıldığı kökbiçim aracılığıyla türetilen biçimler ele alınmış ve betimlenmiştir. Türevlerin belirlenmesi sırasında Rus Dili Derlemi’ne ve “Sözcük Yapımı Sözlüğü”ne9 (Тихонов, 2014) başvurulmuştur. Adlandırma kuramının doğrultusunda olay kategorisi başlıca bilişsel kategorilerden biri olarak kabul edildiği için (Кубрякова, 2012) bu çalışmanın kapsamında su olgusunun bulunduğu temel olayların dil dizgesindeki adlandırmaları ele alınmış ve betimlenmiştir. Bu çalışmada gerçeklikteki olay kategorisinin dil dizgesinde eylem veya durum gibi semantik kategorilerle ilişkilendirilebildiği fikri (Апресян, 1995) kabul edilmiş ve su olgusunun ilişkilendirildiği olaylar eylem kategorisi üzerinden ele alınmıştır. Su olgusu ile ilgili olay paradigmalarının 8 Douglas Harper’in “Etimoloji” veri tabanı kullanılmıştır. Erişim: https://www.etymonline.com. 9 Rusçası: словообразовательный словарь  . 54 Olena Kozan sınıflandırılmasında işlevsel dilbilim (Золотова, 1973), (Мустайоки, 2006) çerçevesinde geliştirilen “kılıcı”, “tarafsız”, “etkilenen”, “nesne”, “durum” gibi kategoriler10 kullanılmıştır. Bu çalışmanın kapsamı su olgusunun “tarafsız”, “kılıcı”, “mekân”, “nesne” gibi rolünde olduğu olaylar ile sınırlandırılmıştır11. Olay paradigmalarının betimlenmesi için Melçuk tarafından geliştirilen “sözcüksel işlev”12 kavramı ve sözcüksel işlevlerin sınıflandırılması yol gösterici olmuştur (Мельчук, 1984). Su olgusu ile ilgili olayların birincil adlandırmaları ve bu adlandırmaların temelindeki kökbiçim aracılığıyla gelişen türevler ele alınmış ve betimlenmiştir. Bunun yanı sıra olayların biçimlendirildiği birincil adlandırmaların ikincil adlandırmalara dönüşmesi ya da sözlükselleşme gibi süreçler de belirlenmiş ve çözümlenmiştir. “Tartışmalar” bölümünde çalışma kapsamında elde edilen bulgular sözcüksel tipoloji açısından Türkçe-Rusça dil çiftine yönelik tartışılmıştır. Bulguların uygulamalı dilbilim alanı olan yabancı dil (ve çeviri) öğretimi açısından önemi ileri sürülmüştür. 3. Bulgular 3.1. Su olgusunun Rus dilinde adlandırılması Su olgusunun çağdaş Rusçada adlandırmalarının, diğer Hint-Avrupa dillerinde olduğu gibi birkaç kökbiçimler aracılığıyla geliştiği tespit edilmiştir. Karşılaştırmalı dilbilim çerçevesinde yapılan araştırmalar ve çağdaş Hint-Avrupa dillerinin verileri, “su” ile ilgili kökbiçimler arasında *akw/p, *wedh, *wleik, *pleu gibi köklerin bulunduğunu göstermektedir. Ayrıca *akw/p kökbiçimi “acqua” (İtalyanca), “agua” (İspanyolca), “água” (Portekizce), “eau” (Fransızca) gibi türevlerde; *wedh kökbiçimi “Wasser” (Almanca), “water” (İngilizce), “vand” (Danca), “ūdens” (Letonca), “vanduo” (Litvanca), “вода” (Rusça); *wleik kökbiçimi, ses nöbetleşmesinin dikkate alındığında “liquide” (İngilizce), “лить” (Rusça); *pleu kökbiçiminin ise “fluidus” (Latince), “flow” (İngilizce), “pleurer” (Fransızca), “плыть” (Rusça) gibi türevlerde görülebilir. Gerçeklikteki aynı olgunun farklı sesbirimleriyle ilişkilendirilmesi Hint- Avrupa dillerinde sıkça karşılaşılan bir olgudur13. Bu durumun bir 10 İşlevsel dilbilim çerçevesinde kullanılan kategoriler ve yapılan betimleme ile ilgili bkz. (Kozan, Yabancı Dil/Çeviri Eğitiminde İşlevsel Söz Dizimi Kuramı: Türkçe-Rusça Dil Çifti Örneği, 2016). 11 İnsanın duygusal, bilişsel durumları ile ilgili adlandırmalar bu çalışmanın kapsamı dışındadır. 12 Rusçası: лексическая функция 13 Çağdaş Rusçadaki örnekler için bkz. (Kozan, Bilişsel Dilbilim ve Yabancı Dil Öğretimi. Ya da... Kara Hindiba ile Yastık Arasında Ortak Bir Şey Var Mı?, 2018).  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 55 toplumda şekillenen dünya görüşünün dile yansıması ile açıklanabildiği düşünülmektedir (Елизаренкова, 1999). Farklı kökbiçim aracılığıyla gelişen su olgusunun adlandırmalarının temelinde proto Hint-Avrupa kültüründeki su kültünün bulunduğu ileri sürülmektedir (Елизаренкова, 1999), (Kökdemir, 2018). Ayrıca Hint-Avrupa dil ailesi ile ilgili veri tabanı niteliğindeki en eski yazılı kaynaklardan biri olan “Rigveda”, Sanskritçedeki su adlandırmalarının çeşitliliğini göstermektedir. Sanskritçede suyun, ruhu olan kutsal su (“apah”), doğadaki su (“udān”), dünyadaki somut su (“udaka”), ruhu olmayan su, günlük yaşamdaki su (“vār”), yaratılış zamanındaki sınırsız su (“salila”) olarak adlandırıldığı görülebilir (Елизаренкова, 1999). Su ile ilgili farklı inanışların çağdaş Hint-Avrupa dillerindeki su adlandırmalarını şekillendirdiği tahmin edilebilir. Çağdaş Hint-Avrupa dillerindeki adlandırmaların şekillendiği kökbiçimler arasında anlamsal dağılımın gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Çağdaş Rusçada su ile ilişkilendirilen ve ortak proto Hint-Avrupa dilinden gelen *akw/p, *wedh, *wleik, *pleu ve *nr kökbiçimlerinden *wedh ve *akw/p köklerinin su olgusunun adlandırılmasında, diğer köklerin ise su ile ilgili olayların adlandırılmasında kullanıldığı tespit edilmiştir. Rusçanın tarihsel gelişim sürecinde su olgusunun adlandırılmasında *wedh kökbiçiminin aktif hale geldiği anlaşılmaktadır. Çağdaş Rusçadaki “su” anlamına gelen birim вода biçimindedir. *akw/p kökbiçiminin Rus dili dizgesinde daha etkisiz bir hale geldiği ve birleşik sözcüklerin türetiminde kullanıldığı görülebilir. Ayrıca Rusçada “аква-” biçimindeki kökün en çok su ile ilgili olan nesnelerin ve olguların adlandırılmasında (аквамарин, аква-аэробика, аква-фитнес, аква-парк) ya da piyasaya sunulan ürünlerin adlandırılmasında (Бон-Аква, Аква-Минерале (su markaları), Аква-Матик (dalış elbisesi) kullanıldığı belirlenmiştir14. Rusçada aktif olan *wedh kökbiçiminin aracılığıyla gelişen вода biriminin dilbilgisel cinsiyetinin dişil olduğunu söylemek gerekir. Rusçada bu durumun Sanskritçedeki dişil olarak yapılandırılan “apah” kökbiçimine bağlı olarak gelişen türevlerle örtüştüğü anlaşılmaktadır. Bu durumun da toplumun dünya görüşünün dile yansıması ile açıklanabildiği düşünülmektedir. Ayrıca gerçeklikteki hayatın başlamasıyla ilişkilendirilen dişilik kavramının dil dizgesine yansıması söz konusudur (Елизаренкова, 1999). Rusçada вода biriminin yanı sıra aynı kökbiçim aracılığıyla gelişen водица ve водичка birimleri kullanılmaktadır. Ancak bu birimlerin olgu 14 Bu ve aşağıdaki tespitler Rus Dili Derlemi’ndeki veriler doğrultusunda yapılmıştır. Erişim: https://processing.ruscorpora.ru/search.xml?lang=ru&sort=i_grtagging&startyear=1800&t ext=lexform&req=%D0%B0%D0%BA%D0%B2%D0%B0&api=1.0&mode=main&env= alpha&nodia=1&endyear=2019&p=0  . 56 Olena Kozan adlandırma işlevinin yanı sıra konuşmacının olguya yönelik öznel tutumunu yansıttığını vurgulamak gerekir. Rusçada konuşmacının öznel tutumunun yansıtılması analitik yolun (başka bir deyişle farklı dilsel birimlerin bir araya gelmesi ile niteleme işlevli yapı) yanı sıra sentetik (öznel tutumun tek bir dilsel birimin içindeki biçimbirimlerle yansıtılması) bir biçimle mümkün olmaktadır. Bu bağlamda konuşmacının öznel tutumunun olumlu ya da olumsuz olarak sınıflandırılması geçerli olup yukarıdaki birimlerin konuşmacının suya yönelik olumlu ya da olumsuz tutumunu yansıtabildiği anlaşılmaktadır. Böylelikle bu birimlerdeki öznellik değeri bağlama göre değişebildiği için birimlerin kodladığı anlamın başka bir dilde yapılandırılması için bağlamın dikkate alınması gerektiğini vurgulamak gerekir. Aşağıdaki örnekler birimlerin anlamsal devingenliğini yansıtmaktadır: А в графинах у них булькала мутная водица, в которой плавал ломтик лимона, давно выжатый15 (Cam sürahilerindeki bulanık suyun yüzeyinde hava kabarcıkları oluştu, suyun içinde önceden sıkılmış limon dilimi yüzüyordu)16. Вылечился!Видно, водица помогла, водица! (İyileşti! Demek ki suyun yardımıyla, can veren su!) *wedh kökbiçiminin su olgusunun adlandırılmasının yanı sıra su ile ilişkilendirilen diğer olguların adlandırılmasında aktif olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca водник (su ulaşımı alanında çalışan biri), подводник (denizaltında görev yapan asker) gibi meslek adlandırmaları; водяной (Slav mitolojisinde su ruhu) gibi hayal ürünü varlığının adı; водянка (ödem) gibi rahatsızlıkların adlandırmaları; заводь (durgun su), паводок (ilkbahar döneminde nehirlerin taşması) gibi doğadaki olguların adlandırmaları söz konusudur17. *wedh kökbiçimine bağlı olarak ses nöbetleşmesi yoluyla gelişen ancak çağdaş Rusçada sözlükselleşmiş biçimler olarak değerlendirilebilen 15 Bu ve aşağıdaki örnekler Rus Dili Derlemi’nden alınmıştır. Erişim: https://processing.ruscorpora.ru/search.xml?env=alpha&api=1.0&mycorp=&mysent=&m ysize=&mysentsize=&dpp=&spp=&spd=&mydocsize=&mode=main&lang=ru&sort=i_g rtagging&nodia=1&text=lexform&req=%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%8 6%D0%B0 16 Parantez içinde bağlama göre Türkçe işlevsel karşılıklardan biri verilmektedir. 17 Burada özellikle tek *wedh kökbiçimi aracılığıyla gelişmiş biçimler verilmiştir. Bu biçimlerin yanı sıra iki kökün birleşmesi yoluyla türetilen adlandırmaların sayısı da oldukça fazladır. Örneğin водолаз (sözcüğü sözcüğüne: su-tırman; dalgıç), водопад (sözcüğü sözcüğüne: su-düş; şelale), водомер (sözcüğü sözcüğüne: su- ölç; su sayacı), водопровод (sözcüğü sözcüğüne: su-taşıt/sürdür; su tesisatı) vb. Bu adlandırmalar analitik bir şekilde türetildiği için bu çalışmanın kapsamının dışında tutulmuştur.  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 57 birimlerin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca ведро (kova) ve выдра (su samuru) gibi nesne/varlık adlandırmaları söz konusudur. Rusçada olgunun yanı sıra nitelik ve eylem kategorilerinin *wedh kökbiçiminin aracılığıyla biçimlendirildiği belirlenmiştir. Nitelik kategorisi водный, водяной, водянистый birimleri ile biçimlendirilmektedir. Rusçada sıfat kategorisi olarak şekillenen bu birimler arasında anlamsal alanlarının dağılımının gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Ayrıca водный biriminin anlamsal alanı “su ile ilgili, suya özgü, su aracılığıyla yapılan” olarak nitelenebilir (водный спорт (su sporu), водное растение (su bitkisi), водные пути (su yolları, su ulaşımı). Çağdaş Rusçada водяной biriminin anlamsal alanının somutlaşmasının gerçekleştiği söylenebilir. Sözlüklerde bu birimin sıfat kategorisi olarak kullanıldığı örneklerin olmasına rağmen adlaşmış sıfat olarak da “Slav mitolojisinde suda yaşayan, su kaynaklarını koruyan ve hükmeden varlık” anlamında kullanıldığı anlaşılmaktadır18. Водяной biriminin anlamsal alanının водный biriminin alanıyla kısmen örtüştüğü ancak dil dizgesi tarafından sınırlandırıldığı anlaşılmaktadır. Örneğin suda yaşayan bitkiler/canlılar için водяной birimi kullanılırken günümüzde водный biriminin aktif hale geldiği görülebilir19. Bunun yanı sıra водяной biriminin водяные знаки (suyolu, filigran) eşdizimlisini oluşturduğunu söylemek gerekir. Bu eşdizimli durumunda водный biriminin kullanımı dil dizgesi tarafından engellenmektedir. Водянистый birimi ise bir nesnenin iç ya da dış özellikleri ile ilişkilendirilip “içinde fazla su olan, sıvı, suya benzer” anlamında kullanılmaktadır (водянистый снег (ıslak kar), водянистая картошка (su oranı fazla olan/nemlenmiş patates), водянистые глаза (belli bir rengi olmayan/renksiz göz)). Bu birimin anlamsal bileşenleri arasında öznel değerlendirmelere yakın benzetme unsurunun olduğu söylenebilir. Birimin bu unsuru içermesinin, birimin kullanımını etkilediğini ve nitelik aktaran diğer iki birime göre sınırlandırdığını vurgulamak gerekir. *wedh kökbiçiminin eylem kategorisinin biçimlendirilmesinde kullanıldığı görülebilir. Ayrıca çağdaş Rusçada şu biçimler tespit 18 Rus Derlemi’nde de bu birimin çoğu zaman mitolojik varlığın adı olarak kullanıldığı görülebilir. 19 Rus Derlemi’nin verilerine göre водяной yerine водный biriminin kullanımının yaygınlaştığı görülebilir. Erişim: https://processing.ruscorpora.ru/search.xml?env=alpha&api=1.0&mycorp=&mysent=&m ysize=&mysentsize=&dpp=&spp=&spd=&mydocsize=&mode=main&lang=ru&sort=i_g rtagging&nodia=1&text=lexform&req=%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8 B%D0%B5+%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1 %8F  . 58 Olena Kozan edilmiştir: заводнить-наводнить-обводнить-приводнить- приводниться (Тихонов, 2014). Bu biçimlerin ön ekli türevler olduğu ve Rus dil dizgesindeki uzamsal adlandırma modeline göre geliştiği görülebilir. Uzamsal adlandırma modeli, gerçeklikteki eylemci ile nesne arasındaki ilişkilerin dil dizgesinde uzam eksenine göre yapılandırıldığı bir model olarak nitelenebilir. Bu bağlamda eylemcinin bulunduğu eylem ile ilgili bilgiler kökte kodlanırken, eylemin hedeflediği nesne ile ilgili bilgiler ön ekte kodlanmaktadır. Böylelikle заводнить “bir nesneye yönelik su akıtmanın/dökmenin sonucunda nesnenin tüm alanının suyun altında kalması”; наводнить “bir nesneye yönelik su akıtmanın/dökmenin sonucunda nesnenin kapasitesinin dolması”; обводнить “bir nesneye yönelik su akıtmanın/dökmenin sonucunda nesnenin her tarafının su ile kaplanması”; приводнить “bir eylemcinin nesneyi suya yaklaştırması sonucunda nesnenin su ile temas etmesi”; приводниться “bir nesnenin suya yaklaşması sonucunda su ile temas etmesi” olarak açıklanabilmektedir. Rus Dili Derlemi’ne göre наводнить biçiminin kullanım sıklığı yüksek olduğu, diğer biçimlerin neredeyse kullanılmadığı anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra наводнить biçiminin, “вода” kökü ile ilişkileri korumasına rağmen sözlükselleşme eğilimi gösterdiği görülebilir. Ayrıca eylemi adlandıran biçimin (наводнить) metafor olarak kullanıldığı, olgu adlandıran biçimin (наводнение) ise düz anlamda kullanıldığı anlaşılmaktadır: Городок наводнили беженцы (Mülteciler şehre akın etti) Наводнение произошло из-за сильных дождей (Şiddetli yağmur nedeniyle su baskını oldu). Eylemi adlandıran biçimler arasında приводнить(ся) biçimi de kullanım açısından ilginç bir örnek oluşturmaktadır. Bu biçim приземлиться biçiminin (sözcüğü sözcüğüne: nesnenin yere/toprağa yaklaşması ve temas etmesi (hava aracı ile ilgili iniş yapmak, inmek)) olduğu gibi [Nesne-Uzam]Yaklaşım modeline göre yapılandırılmış ve suya iniş yapan hava aracı ile ilişkilendirilmektedir. Ancak Rus Dili Derlemi’ndeki kullanım sıklığı dikkate alınırsa suya iniş durumunun daha çok analitik yapı ile dile getirildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca совершать посадку на воду yapısı söz konusudur. Приводнить(ся) biçiminin ise daha çok uzay araçlarıyla ilişkilendirilmeye başlandığı görülebilir: Космический грузовик Dragon приводнился в Тихом океане (Dragon uzay aracı Pasifik Okyanus’a iniş yaptı) Самолёт совершил экстренную посадку на воду (Uçak suya acil iniş yaptı).  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 59 3.2. Su olgusu ile ilgili olayların Rus dilinde adlandırılması Su ile ilgili adlandırmaların çözümlemesi sonucunda su olgusunun olayın içinde farklı semantik roller üstlenebildiği tespit edilmiştir. Bu semantik rollerin biçimlendirildiği dilsel birimlerin bazılarının * wleik, *pleu,*nr, *reg kökbiçimlerini içerdiği ve birincil adlandırmalar niteliğinde olduğu belirlenmiştir. Diğer dilsel birimlerin ise su ile ilişkilendirildiği ancak sözlükselleşmiş biçimler niteliğinde olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra su imgesi ile ilişkilendirilen *wleik, *pleu, *nr kökbiçimlerinin aracılığıyla şekillenen adlandırmaların çağdaş Rusçada ikincil adlandırmalar olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Su ile ilgili bazı olayların ise genel hareket kategorisinin biçimlendirildiği birimlerle aktarılabildiği belirlenmiştir. Su olgusunun semantik rolüne göre olayların sınıflandırılması ve adlandırılması Tablo 1.’de gösterilmiştir20. Tablo 1. ’de çağdaş Rusçada su ile ilişkilendirilen biçimbirimleri içeren dilsel birimlere yer verilmiştir. Su olayların adlandırılabildiği ancak “insanın yapabildiği hareket” gibi farklı imgeleri içeren dilsel birimler aşağıda yer alan çözümlemeye dahil edilmiştir. 21 Parantez içinde genel karşılıklar verilmiştir. Çözümleme kısmında Türkçe karşılıkları ayrınıtılı bir şekilde ele alınmıştır.  . 60 Olena Kozan İnsanKılıcı→ Nesne→ SuMekan Мыть (yıkamak) Мочить(→мокнуть) (ıslatmak→ıslanmak) Макать (suya batırmak) Купать (yıkamak, yıkatmak) Окунать (suya batırmak) Погружать (suya batırmak) 3.2.1. Su imgesini içeren kökbiçimler aracılığıyla şekillenen adlandırmalar Su ile ilgili olayaların adlandırmalarında *wleik kökbiçimi22 aracılığıyla biçimlendirilen лить biriminin ve türevlerinin ön plana çıktığı görülebilir. Лить birimi ve türevleri, su olgusunun SuTarafsız, SuKılıcı ve SuNesne/Araç gibi farklı semantik roller üstlendiği durumlarda ortaya çıkmaktadır. Örneğin: [SuTarafsız]- Из крана льется вода (Musluktan su akıyor) [SuKılıcı]- Вода залила дом (Evi su bastı) [SuNesne/Araç]- Садовник полил дерево (Bahçıvan ağacı suladı). Görüldüğü gibi olayların anlamsal alanları su imgesini içeren лить biriminin yanı sıra farklı bilgi katmanlarını aktaran ek biçimbirimlerin aracılığıyla şekillenmektedir. Ayrıca eylemci ile ilgili bilgi kodlayan kök ve eylemci-nesne ilişkisi ile ilgili bilgi yansıtan ön ekler ya da –ся son eki söz konusudur. Bu noktada Rusçada gelişen eylemci-nesne ilişkilerinin uzamsal eksen üzerinden kodlama modeli kendisini göstermekte ve su ile ilgili olayların adlandırılmasını etkilemektedir. Yukarıda verilen örneklerde вода льется yapısının arkasında –ся son eki ile kodlanan durum “su kendisine yönelik akıtma eyleminde bulunmaktadır” olarak açıklanabilir. Вода залила дом yapısında за- ön eki ile kodlanan durum “su dökme eyleminde bulundu ve bu eylemin sonucunda evin uzamı su altında23 kalmış oldu” olarak betimlenebilir. Uzamsal eksen odaklı bilgi kodlama modeli dikkate alındığında [SuNesne/Araç] olaylarının adlandırılmasının “arkeoloji”si anlaşılır hale gelmektedir. Örneğin влить воду (su bir nesnenin içine koymak/su dökerek (bir şeyi) doldurmak)- вылить воду (su dökerek suyun bir nesneden çıkmasını sağlamak (dökmek))- залить водой (bir nesneye su dökerek nesnenin suyun altında kalmasını sağlamak)24- налить воду (suyun bir nesnenin içine girmesinin sonucunda nesnenin su ile dolması) – облить водой (su 22 Çağdaş İngilizcede “liquid” (sıvı), Fransızcada “le liquid” (sıvı) gibi adlandırmalar (ve türevleri) şekillenmiştir. 23 Rusçada за- ön eki, nesnenin başka bir uzama ve gözlemci açısından görülemeyen/ulaşılamayan konuma geçmesi durumu ile ilişkilendirilmektedir. 24 Türkçe işlevsel karşılıklardan biri “tüm yer su oldu” biçiminde olabilir.  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 61 aracılığıyla nesnenin her tarafının su ile kaplanması) - разлить воду (dökme eyleminin sonucunda suyun farklı yönlere sıçraması) -слить воду- (bir nesnedeki suyun aşağıya doğru hareketi (suyu boşaltmak)) ve diğer ön ekli türevlerle kodlanabilen durumlar söz konusudur. Uzamsal eksen odaklı bilgi kodlama modelinin Rusçadaki süreç ve sonuç kodlama modeli ile etkileşim içine girdiği anlaşılmaktadır. Süreç ve sonuç kategorileri Rusçada ön ekler ya da son ekler aracılığıyla biçimlendirilebilmektedir. Böylelikle лить biriminin ön ekli türevlerinin son ekli türevleriyle bir arada ele alınması gerekmektedir. Ayrıca влить (sonuç)-вливать (süreç), вылить (sonuç)-выливать (süreç), залить (sonuç)- заливать (süreç), налить (sonuç)-наливать (süreç), облить (sonuç)-обливать (süreç), разлить (sonuç)-разливать (süreç), слить (sonuç)-сливать (süreç) vb. çiftleri söz konusudur. *wleik kökbiçimi çağdaş Rusçadaki лейка (sulama kabı), ливень (sağanak) ve ликер (likör) gibi nesne/olgu adlandırmalarında görülebilir. Лейка ve ливень birimlerinin Rus dili dizgesinde türetilmiş olup ликер birimi Fransızcadan ödünçleme olarak Rusçaya geçmiştir. *wleik kökbiçiminin Rusçada sözlükselleşmiş birimlerin şekillenmesini etkilediği tespit edilmiştir. Bu sözlükselleşmiş birimler su ile ilişkilendirilmeyen olayların veya olguların adlandırılmasında kullanılmaktadır. Ayrıca ликвидировать biçimi “yok etmek, ortadan kaldırmak, feshetmek” ile ilişkilendirilmektedir: ликвидировать террористов (teröristleri yok etmek), ликвидировать последствия землетрясения (deprem sonrası enkazları ortadan kaldırmak), ликвидировать предприятие (işletmeyi feshetmek). Bir nesnenin ya da eylemcinin varlığının sona ermesinin sağlanması olarak açıklanabilen bu olay Rusçada olgu adlandırması olarak da biçimlendirilmektedir. Bu noktada Rus dili dizgesinde ликвидация isim-fiil kategorisi aktif hale gelmektedir. Bu adlandırmaların ortak Hint-Avrupa dillerinin havuzundaki kökbiçimler aracılığıyla türetilse de anlamsal alanların gelişmesinin dil dizgesine bağlı olduğunu söylemek gerekir. Ayrıca ликвидировать birimi durumunda “yok etmek” ile ilgili anlamsal alanın Rusçadan İngilizceye geçtiği belirlenmiştir25. Bunun yanı sıra *wleik kökbiçiminin çağdaş Rusçada “değeri kaybetmeden nakde çevrilebilen” anlamındaki ликвидный (likit) ve “kolayca nakde çevrilebilme durumu” anlamında olan ликвидность (likidite) gibi adlandırmaların temelinde bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda sözlükselleşmiş birimler söz konusudur. 25 Erişim: https://www.etymonline.com/search?q=liquidate  . 62 Olena Kozan *pleu kökbiçimi26 Nesne → SuMekan durumunda kendisini göstermiştir (плавать- плыть). Süreç ve sonuç kodlama modeli ile birleşen uzamsal eksen odaklı adlandırma modeli, olay ile ilgili farklı bakış açılarının şekillenmesini mümkün kılmıştır. Örneğin всплывать- всплыть (yüzerek suyun altından yüzeyine çıkmak), выплывать – выплыть (bir uzamdan yüzerek gitmek), доплывать– доплыть (bir yere kadar yüzerek gitmek), заплывать-заплыть (bir uzama yüzerek gitmek), наплаваться (doya doya yüzmek), подплывать – подплыть (yüzerek yaklaşmak), переплывать –переплыть (yüzerek geçmek), уплывать – уплыть (yüzerek ayrılmak) birimleridir. *Pleu kökbiçimi çağdaş Rusçadaki плавки (mayo), поплавок (olta şamandırası), плавник (yüzgeç), плывун (su dolu toprak, bataklık), плавец (yüzücü) gibi nesnelerin adlandırmalarında görülebilir27. *Nr kökbiçimi28 Nesne → SuMekan durumunun biçimlendirilmesinde kendisini göstermektedir. Bir nesnenin suyun içine girmesi ile ilişkilendirilen kökbiçimin Rusçadaki süreç ve sonuç paradigması ile etkileşiminin sonucunda нырять (süreç, tekrarlanan eylem) – нырнуть (noktasal eylem) adlandırmalar şekillenmiştir. Uzamsal eksen odaklı adlandırma modelinin etkisiyle нырнуть (dalmak) – вынырнуть (dalıp suyun yüzeyine çıkmak) - занырнуть (suyun derinliklerine dalmak) – поднырнуть (suyun yüzeyindeki bir dalga ya da bir nesne altına dalmak) – наныряться (doyasıya dalmak) gibi adlandırmalar mümkün olmuştur. Uzamsal eksen modeline göre türetilmiş sonuç odaklı biçimler ise aynı paradigmadaki süreç odaklı biçimlerin gelişmesini tetiklemiştir. Ayrıca вынырнуть – выныривать, занырнуть – заныривать, поднырнуть – подныривать biçimleri söz konusudur. Çağdaş Rusçada bir nesnenin suyun içine girmesi ile ilişkilendirilen eylem adlandırmasının yanı sıra bu eylemi yapan eylemcinin adlandırmasının var olduğu tespit edilmiştir (нырять (suya dalmak) – ныряльщик (dalgıç)). 26 Çağdaş İngilizcede ses nöbetleşmesi sonucunda şekillenen türevlerden bazıları: flow (akmak), flood (su baskını, sel), float (yüzmek, suyun yüzeyinde batmadan durmak), fly (uçmak), fleet (filo, donanma). Çağdaş Fransızcada kökbiçimin kendisini koruduğu görülebilir: pleurer (ağlamak), la pluie (yağmur), il pleut (yağmur yağıyor). 27 Rusçada *pleu kökbiçimi ile ilgili ses nöbetleşmesi флот (donanma, filo) adlandırmasında görülebilir. Ancak bu birimin Rus dili dizgesinde şekillenmediğini, Fransızcadan ödüçleme yoluyla geldiğini söylemek gerekir. 28 Bu kökbiçimin su ile ilgili eylem adlandırmalarının yanı sıra ikincil adlandırmaların gelişmesinde Slav dillerinde aktif olduğu söylenebilir. Çağdaş Yunancada bu kökbiçimin su olgusunun adlandırılmasında kullanıldığı görülebilir (νερό (su)). Bu kökbiçimin kalıntıları Eski İzlandacada görülebilir (Unnr (dalga)).  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 63 *Nr kökbiçiminin aracılığıyla başka bir eylemci adlandırmasının şekillendiği tespit edilmiştir. Ayrıca проныра (açıkgöz, kurnaz, uyanık) birimi29 söz konusudur. Eylemci adlandırmasının yanı sıra nitelik kategorisinin de Rusçada biçimlendirildiği görülebilir (пронырливый человек (açıkgöz)). *Nr kökbiçimine bağlı olarak ses nöbetleşmesi yoluyla gelişen ancak çağdaş Rusçada sözlükselleşmiş biçimler olarak değerlendirilebilen birimlerin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca нора (toprağa kazılan bir delik, yuva) ve норка (gelincik türü, vizon) gibi nesne/varlık adlandırmaları söz konusudur. *Nr kökbiçimindeki ses nöbetleşmesinin sonucunda eylem adlandırmalarının da şekillendiği ve çağdaş Rusçada sözlükselleştiği tespit edilmiştir. İnsanın üzülmesini aktaran понурить голову eşdizimlisi ve “yıpratmak, yorgun duruma getirmek” anlamında kullanılan изнурять/изнурить birimi söz konusudur. Понурить голову eşdizimlisinde uzamsal eksen modelinin dil dizgesindeki vücut çerçeveleme modeli ile etkileşim içine girmesi sonucunda “aşağıya doğru bir hareket” anlambirimciğinin aktif hale geldiği görülebilir. Изнурять/изнурить adlandırmasında bir eylemci durumundaki etkenin, etkilenen eylemciyi bir duruma getirmesi ve etkilenen eylemcinin bu durumdan çıkması olarak tanımlananbilen bir gerçekliğin kodlandığı söylenebilir. Söz konusu durum aşağıdaki örneklere somutlaştırılabilir: Болезнь изнурила его (Hastalık onu yıprattı) Жара изнуряла людей (Sıcaklık insanları yıprattı). Çağdaş Rusçada eylem adlandırmalarının yanı sıra nitelik adlandırmalarının da kendilerini koruduğu tespit edilmiştir: Он уже два дня ходит понурый (İki gündür kara kara düşünüyor) Это был изнурительный поход (Bu çok yıpratıcı bir geziydi/seferdi). 29 Bu birimin Rusçada –a- biçimbiriminin kodlayabildığı orta cinsiyet kategorisi ile şekillenmesi ilgi çekicidir. Orta cinsiyet insanla ilgili niteliklerin adlandırılmasında kendisini gösterebilmektedir (örneğin ябеда (ispiyoncu), жадина (pinti, kısmık), вредина (mızmız, gıcık)).  . 64 Olena Kozan *Reg kökbiçimi İnsan/OlguKılıcı → SuNesne/Araç durumunun biçimlendirilmesinde kendisini göstermektedir. Ses nöbetleşmesi30 sonucunda çağdaş Rusçada оросить-орошать (sulamak; ıslatmak) birimlerinin bu kökbiçim aracılığıyla şekillenmesinin ihtimali yüksektir. Bunun yanı sıra bu kökbiçim aracılığıyla роса (çiy) biriminin de şekillendiği tahmin edilebilir. Оросить-орошать birimlerinin anlamsal alanları aşağıdaki örneklerde gösterilmiştir: Дождь оросил землю (Yağmur toprağı ıslattı) Он оросил ее руку слезами (Gözyaşlarıyla elini ıslattı) Слезы оросили ее лицо (Gözyaşları yüzünü ıslattı) Необходимо внедрять систему автоматического орошения (Otomatik sulama sistemini kullanmak gerekir). *Reg kökbiçiminin aracılığıyla şekillenen оросить-орошать birimlerinin yanı sıra Latinceden ödünçleme olarak gelen ирригация (irrigation; sulama) biriminin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Ancak bu birimin olgu adlandırması olarak kullanıldığını, eylemi adlandıran bir biçim oluşturmadığını söylemek gerekir. 3.2.2. Su imgesini içermeyen kökbiçimler aracılığıyla şekillenen adlandırmalar Su ile ilgili olan olayların adlandırılmasında su imgesini içermeyen kökbiçimlerin aktif hale gelebildiği tespit edilmiştir. Bu kökbiçimlerin aracılığıyla oluşan adlandırmaların çoğu, çağdaş Rusçada su ile ilişkilendirildiği için sözlükselleşmiş birimler olarak değerlendirilebilir. Kökbiçimlerin çoğunun hareket kategorisini kodladığı belirlenmiştir. 3.2.2.1. SuTarafsız durumu SuTarafsız durumunda genel olarak “sabit durumda olmamak, hareket içinde olmak” düşünülebilen течь ve точиться adlandırmaları görülebilir. Rusçadaki bu biçimlerin Hint-Avrupa dillerindeki ses nöbetleşmesi yoluyla şekillendiği ve anlamsal alanlarının “hızlı hareket, koşma” imgesi üzerinde geliştiği belirlenmiştir. Ayrıca течь (proto Slavcada tekti, diğer Slav dillerinde tikatı) biçiminin tarafsız ya da aktif bir eylemcinin eylemi ile bilgi kodladığı, biçimin kökündeki 30 Diğer Hint-Avrupa dillerinde bu kökbiçimin su ile ilişkilendirildiği görülebilir (çağdaş İngilizcede “rain”, “irrigate”). Erişim: https://www.etymonline.com/word/irrigate?ref=etymonline_crossreference  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 65 ünlünün nöbetleşmesi ile oluşan точить biriminin ise ettirgen bir yapı niteliğinde olduğu ve aktif eylemci ile etkilenen nesne (eylemci) arasındaki etkileşimi kodladığı tespit edilmiştir. Точить biriminin çağdaş Rusçada sözlükselleştiğini ve etkilenen nesnenin başka bir duruma geçmesi ile bilgileri kodlamaya başladığını vurgulamak gerekir (точить нож – bıçağı keskinleştirmek, bilemek). Bunun yanı sıra точить biriminin çağdaş Rusçada deyimleştiği görülebilir. Deyimleşmiş yapılarda birimin anlamsal alanlarının tamamı görülebilir: Точить зубы на кого-либо (sözcüğü sözcüğüne: birine karşı dişleri bilemek) – Birine karşı kin beslemek Точить лясы (sözcüğü sözcüğüne: sözcükleri (şakaları) hareket ettirmek) – Sohbet etmek, laflamak Вода камень точит (sözcüğü sözcüğüne: su taşı hareket ettirir) - Su taşı oynatır (tahrip eder). Su olgusu ile ilgili olayların adlandırılmasında точить biriminin точиться türevi karşımıza çıkmaktadır. Birimdeki biçimbirimlerin kodladığı anlamsal alanlar “suyun kendisine yönelik hareketi” olarak tanımlanabilir. Çağdaş Rusçada bu birimin anlamsal alanının sıvılarla ilişkilendirilmeye başladığı görülebilir: Из губ точилась кровь (sözcüğü sözcüğüne: Dudaktan kan sızıyordu) Беспрестанно точилась слеза (sözcüğü sözcüğüne: Durmadan gözyaşı sızıyordu/süzülüyordu) Uzamsal eksen odaklı adlandırma modeline göre şekillenen точить/точиться biçimlerinin sözlükselleştiği ya da sözlükselleşmeye eğilimli olduğu belirlenmiştir (örneğin выточить из дерева кольцо (ahşaptan yüzük yapmak), заточить карандаш (kurşun kalem açmak), (жук) может проточить доску ((böcek) ahşapları delebilir)). Течь biriminin anlamsal alanlarının somutlaştığı ve su olgusu ile ilişkilendirildiği görülebilir: Из крана течет вода (Musluktan su akıyor). Течь biriminin anlamsal alanlarının süreç ve sonuç kodlama modeli ile birleşen uzamsal eksen odaklı adlandırma modelinin aracılığıyla katmanlaştığı anlaşılmaktadır: вытечь- вытекать (akarak bir yerden çıkmak), затечь-затекать (akarak bir yere girmek), натечь-натекать  . 66 Olena Kozan (akarak fazlalık oluşturmak), обтечь-обтекать (akarak nesnenin etrafını sarmak) vb. SuTarafsız durumunun başta Rusçanın olmak üzere diğer Slav dillerinde hareket aktaran *reg kökbiçimi aracılığıyla türetilmiş birimlerle biçimlendirildiği belirlenmiştir. Ses nöbetleşmesi sonucunda Rusçada река (nehir), речь (söz, konuşma), ректи31 (söylemek, dile getirmek), реять (havada hareket içinde olmak, dalgalanmak (bayrak), süzülmek (kuş)), рой (böcek sürüsü için kullanılmakta), ринуть32 (bir nesnenin hareket etmesini sağlamak, hareket ettirmek) vb. gibi türevler mevcuttur. Çağdaş Rusçada su ile ilişkilendirilen biçimde ses nöbetleşmesi görülebilir. Струиться (akmak) biçiminin kullanımı aşağıdaki örneklerde görülebilir: Вода струится по стеклу (Su camdan aşağı akıyordu) Слезы струились по ее щеке (Göz yaşı yanağından akıyordu) SuTarafsız durumunda “hareket” kategorisinin şekillendirdiği diğer biçimlerin, “adım atmak” anlamındaki ступить biriminin türevleri olduğu belirlenmiştir. Uzamsal eksen odaklı modeli На льду проступила вода (sözcüğü sözcüğüne: su buzun içinden çıkarak yüzeyine adım attı (Buzun yüzeyinde su göründü)) Пот выступил у него на лбу (sözcüğü sözcüğüne: ter içinden çıkarak alnına adım attı (Alnı terledi)). SuTarafsız durumunda “güç uygulaması” olarak nitelenebilen bir kategorinin Rusçada sözlükselleşme sürecinden geçip сочиться (yavaşça akmak, süzülmek) birimi ile biçimlendirildiği belirlenmiştir. Сочиться birimi sözlükselleşmiş сок (canlıların dokularındaki sıvı; bitkilerin iç kısmındaki sıvı; sebze ve meyve suyu) biçiminin aracılığıyla şekillenmiştir. Сок birimi ise “güç uygulaması ile nesneyi farklı hale getirmek, parçalamak, kesmek” imgesini içeren *sek kökbiçiminin şekillendirdiği скать (döndürmek, yuvarlatmak)- сякнуть (kuruyarak yok olmak)- секти (vurmak, kesmek, parçalamak) birimlerinin kodladığı anlamsal alanlarının mantıksal çıkarımı niteliğindedir. Başka bir deyişle секти (vurmak, kesmek, parçalamak) birimi ile kodlanan eylemin sonucunda nesnenin iç sıvısının ortaya çıkmasının, сочити(ся) (sıvı bırakmak, suyu çıkmak) birimi ile kodlandığı anlaşılmaktadır. Çağdaş 31 Çağdaş Rusçada bu fiil kullanılmamaktadır. 32 Çağdaş Rusçada bu fiil kullanılmamaktadır.  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 67 Rusçada сочитися birimi сочиться ve просочиться biçimleriyle kullanılmaktadır: Из-под раковины сочилась вода (Musluğun altından su damlıyordu) Вода просочилась сквозь стену (Su duvardan sızdı). SuTarafsız durumunda etimolojik sözlüklerde ses yansımalı birimler33 olarak değerlendirilen хлестать (fışkırmak), хлынуть (bir anda fışkırmak, basmak (su için)), капать (damlamak) biçimlerinin kullanılabildiği belirlenmiştir: Вода хлестала отовсюду (Su her yerden foşur foşur aktı) Вода хлынула в подземку (Su fışkırarak yer altı geçidini bastı) С потолка капала вода (Tavandan su damlıyordu). Olayın Rusçada süreç ve sonuç odaklı olarak biçimlendirilmesi хлестать –хлестнуть, капать- капнуть biçimlerinin şekillenmesini sağlamıştır. Хлынуть biçimi noktasal bir eylem ile bilgileri kodladığı için sonuç odaklı bir birim olarak şekillenmiştir. SuTarafsız durumunda olayların adlandırılmasında hareket ya da sabit olma durumu ile ilişkilendirilen kökbiçimler aracılığıyla türetilmiş dilsel birimler kullanılabilmektedir. Bu bağlamda вода стоит (sözcüğü sözcüğüne: su duruyor), вода бежит (sözcüğü sözcüğüne: su koşuyor), вода бъет (из-под земли) (sözcüğü sözcüğüne: su vuruyor (yer altından)), вода поднимается (sözcüğü sözcüğüne: su kendini kaldırıyor (su seviyesinin artması durumu)), вода спадает (sözcüğü sözcüğüne: su düşüyor (su seviyesinin düşmesi durumu)), вода уходит (sözcüğü sözcüğüne: su gidiyor (su seviyesinin düşmesi durumu)), вода прибывает (sözcüğü sözcüğüne: su geliyor (su seviyesinin artması durumu)) gibi biçimler söz konusudur. 3.2.2.2. SuKılıcı → Nesne SuKılıcı → Nesne durumunda “sert maddenin sıvı hale gelmesi” ile ilişkilendirilebilen топить (eritmek; yakmak; basmak (su)) biçimi 33 Rusçada su sesi ile ilişkilendirilen ve yansımalı birimler olarak değerlendirilen farklı biçimler mevcuttur (örneğin, хлюпать, журчать, бурлить vb.). Bu biçimler su ile ilişkilendirilen seslerin aktarılmasında kullanıldığı için bu çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Yukarıda ele alınan birimler ses yansımaları olarak ortaya çıkmasına rağmen su olgusunun bulunduğu durumu ya da eylemi kodlamaktadır.  . 68 Olena Kozan kullanılmaktadır. Bu birimin şekillendiği kökbiçimin sıvı ile ilgili olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca proto Hint-Avrupa dilinde bu kökbiçim *ta olarak yapılandırılmaktadır34. Bu kökbiçim aracılığıyla Slav dillerinde eylemcinin başka bir nitelik kazanması ile ilişkilendirilebilen таяти (erimek, dağılmak) biçimi şekillenmiştir. Bu biçimin yanı sıra bir eylemcinin başka bir eylemciye ya da nesneye farklı bir nitelik kazandırması ile ilişkilendirilebilen топить (eritmek) biçiminin de şekillendiği görülebilir. Başka bir deyişle таять-топить birimlerinin dil dizgesinde etken - ettirgen kategorisi olarak biçimlendirildiği anlaşılmaktadır. Çağdaş Rusçada bu birimlerin anlamsal alanları bir eylemcinin niteliğinin değişmesi ile ilgili olup “sıvı” olgusu üzerinde kavramlaşmıştır. Aşağıdaki örnekler bu durumu göstermektedir: Снег тает – Kar eriyor Свеча тает – Mum eriyor Он топит воск – Mumu eritiyor Вода затопила квартиру – Evi su bastı. Son örnekteki kullanım топить biçiminin, eylemcinin etkilenen nesnenin niteliğini değiştirmesinin yanı sıra eylemcinin niteliğinin etki alanının genişlemesi ile ilişkilendirilebildiğini göstermektedir. Bu durumda su kılıcı rolünü üstlenmektedir. Bununla birlikte bu durumda Rusçada “belirsiz cümle tipi” olarak bilinen ve kılıcının olmadığı biçimlendirme modeli kullanılabilmektedir: Квартиру затопило (Evi su bastı). Kılıcı durumunda su olgusunun yanı sıra insan olabilmektedir. Bu durumda aynı kökbiçim aracılığıyla türetilen ön ekli biçimler ortaya çıkmaktadır: Военные потопили корабль (Askerler gemiyi batırdılar) Он утопил котенка (Kedi yavrusunu suda boğarak öldürdü). Bu kökbiçimin oluşturduğu anlamsal alanlar doğrultusunda Rusçada топливо (yakıt), потоп (su baskını, tufan), утопленник (suda boğulmuş kişi) gibi birimler şekillenmiştir. 34 Ayrıntı bilgiler için bkz. https://www.etymonline.com/search?q=thaw  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 69 3.2.2.3. Nesne/İnsanTarafsız → SuMekan Nesne → SuMekan durumunda yukarıda ele alınan *ta kökbiçimi aracılığıyla şekillenen тонуть (batmak; boğulmak) birimi kullanılmaktadır. Тонуть biriminin ettirgen biçim niteliğindeki топить (eritmek; yakmak; basmak (su)) birimi ile ilişkilendirilmekte ancak тонуть biriminin anlamsal alanı dil dizgesinde etkilenen rolündeki eylemciyi kapsamaktadır. Тонуть biriminin anlamsal alanı nesnenin sıvı ile temasının sonucunda nesnenin niteliğinin değişmesi olarak değerlendirilebilir: Человек утонул в реке (İnsan nehirde boğuldu) Корабль затонул во время шторма (Gemi fırtına sırasında battı). 3.2.2.4. İnsan/OlguKılıcı → SuNesne/Araç İnsan/OlguKılıcı → SuNesne/Araç durumunda su olgusunun nesne ya da araç rolünü üstlenebildiği görülebilir. Bu durumda Hint-Avrupa dillerinde görülebilen *p(o)i kökbiçimi aracılığıyla şekillenen пить (içmek) ve поить (içirmek) birimleri kullanılabilmektedir. Bu birimlerin Rusçada uzamsal eksen odaklı modele göre yapılandırılabildiği görülebilir: Он выпил стакан воды (Bir bardak su içti) Она напоила нас чаем (Bize çay içirdi; Bize çay ikram etti). Su olgusunun nesne ya da araç rolünü üstlendiği durumda Hint- Avrupa dillerinde35 varoluşsal ilişkileri kodlayan *bheue kökbiçimi aracılığıyla şekillenen бавить (olmasını sağlamak, oldurmak) birimi ortaya çıkabilmektedir. Çağdaş Rusçada бавить biçiminin uzamsal modeli yansıtan ön ekli türevlerinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca su olgusunun nesne ya da araç rolünü üstlendiği durumda разбавить- разбавлять (maddenin başka bir nitelik kazanmasını sağlamak; sulandırmak) birimi kullanılabilmektedir: Он разбавил кислоту водой (Asiti sulandırdı). 3.2.2.5. İnsanKılıcı→ Nesne→ SuMekan İnsanKılıcı→ Nesne→ SuMekan durumunda nesne ya da etkilenen eylemci başka bir eylemci tarafından su ile temas ettirilmekte ve niteliği değişmektedir. Bu durumu dil dizgesinde biçimlendiren başlıca birimler 35 Erişim: https://www.etymonline.com/search?q=be  . 70 Olena Kozan мыть (yıkamak), мочить (ıslatmak), мокнуть (ıslanmak), макать (suya batırmak) biçimleridir. Eylem adlandıran bu biçimlerin yanı sıra мыло (sabun) gibi nesne adlandırması, мокрый (ıslak) gibi nitelik adlandırmasının şekillendiği anlaşılmaktadır. Bu birimlerin Hint-Avrupa dillerinde “kaygan, sulu, nemli” durum ile ilişkilendirilen *meug kökbiçimi aracılığıyla şekillendiği düşünülebilir36: Он помыл руки холодной водой (Ellerini soğuk su ile yıkadı) Он всегда замачивает фрукты в холодной воде на час (Meyveleri her zaman soğuk suda bir saat boyunca bekletir) Я промокла под дождем (Yağmur altında ıslandım) Он макнул руку в воду (Elini suya batırıp çıkardı). Макать (suya batırmak) biçiminin sıvı maddelerin yanı sıra dökülebilen maddelerle de kullanıldığı görülebilir: Он макнул хлеб в соль (Ekmeği tuza batırıp çıkardı). İnsanKılıcı→ Nesne→ SuMekan durumunda güç uygulaması ile ilişkilendirilebilen37 kökbiçim aracılığıyla şekillenen купать (yıkamak, yıkatmak) ve окунать (suya batırmak) birimleri görülebilir. Çağdaş Rusçada купать biriminin anlamsal alanının genişlediği görülebilir: Она выкупала ребенка перед сном (Uyutmadan önce çocuğu yıkadı) Весь день он купался в море (Gün boyunca denizde yüzdü). İnsanKılıcı→ Nesne→ SuMekan durumunda sıvı maddelerle ilişkilendirilmesi mümkün olan *ghrei kökbiçimi aracılığıyla türetilen погружать (suya batırmak) birimi kullanılabilmektedir. *Ghrei kökbiçiminin anlamsal alanı, bir nesneye yönelik uygulanan güç sonucunda farklı bir nitelik kazanması durumu ile ilişkilendirilebilmektedir . Bu kökbiçimin kodladığı anlamsal alanının 38 “çamur-kir-ovmak-kirden temizlemek” durumu ile ilişkilendirildiği anlaşılmakta ancak anlam genişlemesinin yönünün ne olduğu tam 36 Erişim: https://www.etymonline.com/word/mucus?ref=etymonline_crossreference 37 Bu birimin şekillendiği kökbiçim ile ilgili farklı görüşler mevcuttur. Erişim: https://www.etymonline.com/search?q=cope https://lexicography.online/etymology/%D0%BA/%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B 0%D1%82%D1%8C 38 Erişim: https://www.etymonline.com/word/*ghrei-?ref=etymonline_crossreference  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 71 bilinmemektedir. *Ghrei kökbiçiminin Rusçada sıvı ile ilişkilendirilebilen birkaç olgu ve eylemlerin adlandırılmasında kullanıldığı belirlenmiştir. Ancak çağdaş Rusçada bu adlandırmaların anlam genişlemesi sürecinden geçtiği ve sözlükselleştiği görülebilir. Ayrıca “bataklık” ile ilişkilendirilen грязь biriminin “çamur, kir”, nitelik adlandıran грязный “pis, kirli”, “kendini sıvı madde içinde bulmak” durumunu adlandıran грязнуть “bir nesnenin ya da eylemcinin dökülebilen madde içinde bulunması; eylemcinin bir olay içinde kendini bulması” olarak nitelenebilen anlamsal alanlarının oluşması söz konusudur. Aşağıdaki örneklerde anlamsal alanlarının dağılması görülebilir: Он погрузил цилиндр в воду (Silindiri suya batırdı) Подводная лодка погрузилась на глубину 100 метров (Denizaltı 100 metreye indi) Город погряз в мусоре (Şehir çöplüğe dönüştü) Страна едва не погрязла в гражданской войне (Ülke iç savaşın eşiğindeydi/ az kalsa iç savaş patlak verecekti) Он погряз в долгах (Çok borçlandı). 3.3. İkincil Adlandırmalar Rusçada su imgesini içeren birincil adlandırmalarının ikincil adlandırmalar olarak kullanılabildiği tespit edilmiştir. İkincil adlandırma sürecinde bir nesne ya da olgu su olgusuna benzetilmekte ve su olgusunun içinde bulunduğu olayların adlandırmaları başka olayların adlandırılmasında kullanılmaya başlanmaktadır. Bu tür ikincil adlandırma, metafor39 olarak değerlendirilebilmektedir. Лить-литься (dökmek – akmak; dökülmek) birimlerinin ikincil adlandırmaları olarak koku, ışık, ses, zaman ve mekân içinde gerçekleşen olay, duygu gibi kategorilerle kullanılabildiği belirlenmiştir. Başka bir deyişle söz konusu kategorilerin temelinde “su” metaforu bulunmaktadır. Bu durum aşağıdaki örneklerde gösterilmiştir: Запах цветов разливался по комнате (Çiçek kokusu odada yayıldı) Теплый воздух влился в окно (Sıcak hava camdan içeri girdi) 39 Metafor kavramı ile ilgili farklı görüşler dile getirilmektedir. Bu çalışmada (Demir, 2019) makalesinde vurgulanan yaklaşım uygulanmıştır.  . Bu durumda havada bulunan nesne ya da olgu плыть- плавать birimleriyle ilişkilendirilmektedir. Bunun yanı sıra Rusçada insan zihninin “su” olarak düşünüldüğü görülebilir. Rus dili dizgesinde düşünceler insanın zihninde “yüzebilmekte”dir (мысли плыли медленно). Rusçada bilgi kavramının “su” metaforu ile düşünülebildiği tespit edilmiştir (Через 10 лет всплыли новые подробности ограбления банка (10 yıl sonra bankanın soygunu ile ilgili yeni bilgiler ortaya çıktı)).  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 73 Bu durumlar aşağıdaki örneklerde gösterilmiştir: Облака плыли по синему небу (Gökyüzünde bulutlar uçuşuyordu) Птицы плыли на юг (Kuşlar güneye uçuyordu) По городу плыл запах сирени (Havada leylak kokusu uçuşuyordu) В тишине плыли звуки музыки (Müzik sesleri sessizlikte yayılıyordu) Перед глазами проплывали картины из детства (sözcüğü sözcüğüne: Çocukluktan tablolar gözünün önünden yüzüyordu (çocukluk anıları canlandı)) Земля поплыла у меня под ногами (sözcüğü sözcüğüne: Yer ayaklarım altında yüzmeye başladı (Ayakta durmakta zorlandım)) За окном поезда плывут деревни и города (Tren camından bakıldığında köyler ve şehirler birbirini izliyor/ sıralanıyordu) Всплыли неизвестные факты о его жизни (Hayatı ile ilgili bilinmeyenler ortaya çıktı). Нырять-нырнуть (dalmak) birimlerinin ikincil adlandırmalarının temelinde “ani dalış” imgesinin bulunduğu belirlenmiştir. Bu durumda eylemci rolü insan ya da nesne tarafından üstlenilebilmektedir. Он оглянулся и нырнул в подвал (Bakınıp bodruma hızlıca indi) Мальчик нырнул под одеяло и мгновенно заснул (Çocuğun yorgan altına girmesiyle uyuması bir oldu) Он вынырнул из темноты улицы (Sokağın karanlığından aniden çıktı) Он вынырнул через год в другой стране (Bir yıl sonra başka bir ülkede görüldü) Она занырнула под шубу (Kürkünü tek bir hareketle giydi) Девушка занырнула в работу (Genç kız işe daldı) Самолет занырнул в облако (Uçak bulutların arasına daldı).  . 74 Olena Kozan Rusçada su imgesini içermeyen kökbiçimler aracılığıyla şekillenen ve su olgusu ile ilişkilendirilmeye başlayan adlandırmaların, “su” olgusu açısından ikincil adlandırmalar niteliğinde olduğu görülebilir. Yukarıda *tek kökbiçiminin türevleri örneği ile gösterildiği gibi su olgusu ile ilişkilendirilen olaylar “hareket” metaforu aracılığıyla yapılandırılabilmektedir (вода течет ← вода движется). Kökbiçimin kodladığı anlamsal alan farklı olayların adlandırmalarını biçimlendirmektedir. Böylelikle Rusçada вода течет (su akıyor) – точить нож (bıçak bilemek) - точить лясы (laf etmek) durumlarında hareket bazında metaforun kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bazı araştırmalarda birincil ve ikincil adlandırmaları şekillendiren kökbiçimler dikkate alınmadığı için время течет (zaman akıyor) gibi adlandırmaların temelinde su metaforunun bulunduğu kabul edilmektedir (Катунин, 2010). Ancak kökbiçimin anlamsal alanlarının Rusçanın yanı sıra diğer Slav dillerinde insanın yapabildiği hareket imgesi bazında şekillendiği anlaşılmaktadır (örneğin Ukrayna dilinde тікати (kaçmak, koşarak ayrılmak)). Böyle durumlarda su metaforundan değil, hareket metaforunun su olgusu ile ilgili olayları kapsadığından söz etmek gerekir. Su olgusu ile ilgili olayların adlandırılmasında ortaya çıkan *tek kökbiçimi ile ilişkilendirilebilen hareket metaforunun, başka olayların adlandırmalarını şekillendirdiği görülebilir. Ayrıca hareket→duygu, hareket→koku, hareket→ dil/söz gibi dönüşümler söz konusudur: Растения источали приятный аромат (sözcüğü sözcüğüne: Bitkiler kokusunu hareket ettirip kokusunun dışarı çıkmasını sağladılar (bitkiler hoş koku yayıyordu)) Зависть точила его сердце (sözcüğü sözcüğüne: Kıskançlık kalbini hareket ettiriyordu (kıskançlık kalbini kuşattı)) Он всем расточал комплименты (sözcüğü sözcüğüne: İltifatların hareket etmesini sağlayıp farklı yönlere dağılmasını sağladı (herkese iltifat ediyordu)). Benzer bir durum diğer su imgesini içermeyen kökbiçimler aracılığıyla şekillenen adlandırmaların kullanımında görülebilir. Başka bir deyişle söz konusu olay adlandırmalarının temelinde su metaforunun bulunmadığı, hareket imgesinin bulunabildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca hareket→ışık, hareket→koku, hareket→ses dönüşümlerinin görülebildiği örnekler: Струится лунный свет (sözcüğü sözcüğüne: Ay ışığı hareket ettiriliyor (ay ışığı yayılıyor))  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 75 Струился запах жареного мяса (sözcüğü sözcüğüne: Kızarmış et kokusu hareket ettiriliyordu (kızarmış et kokusu geliyordu)) Струились звуки вальса (sözcüğü sözcüğüne: Vals sesleri hareket ettiriliyordu (vals sesleri duyuluyordu)). Bazı adlandrımaların temelinde hangi imgenin bulunduğunu belirlemek için adlandırmaların kökbiçim aracılığıyla mı yoksa dilsel birim aracılığıyla mı türetildiğini dikkate almak gerekir. Örneğin yukarıda ele alınan сок (sıvı; meyve suyu) biriminin, eylemcinin nesneye güç uygulaması ile ilişkilendirilen *se(o/i)k kökbiçimindeki ses nöbetleşmesi ve anlamsal alanının somutlaşması sonucunda şekillendiği anlaşılmaktadır. Ancak bu birim sözlükselleştiği için *se(o/i)k kökbiçiminden ayrı bir şekilde düşünülmektedir. Rusçada sıvı ile ilişkilendirilmeye başlayan сок biriminin farklı olayların adlandırmalarında kendisini göstermektedir. Ortaya çıkan yeni adlandırmaların, sıvı ile ilişkilendirilen sözlükselleşmiş birim aracılığıyla şekillendiği için metafor olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Başka bir deyişle bu durumda su/sıvı→ışık, su/sıvı→koku, su/sıvı→bilgi dönüşümleri söz konusudur: Из окна сочился тусклый свет (sözcüğü sözcüğüne: Pencereden loş ışık sıvı gibi akıyordu (loş ışık pencereden yayılıyordu)) Из кухни сочился запах хлеба (sözcüğü sözcüğüne: Mutfaktan ekmek kokusu sıvı gibi akıyordu (mutfaktan ekmek kokusu geliyordu)) Информация просочилась в прессу (sözcüğü sözcüğüne: Bilgiler bulunduğu mekânı delip sıvı gibi basına aktı (bilgiler basına sızdı)). Rusçada *ghrei kökbiçiminin aracılığıyla şekillenen adlandırmaların içinde hem su imgesi ile ilişkilendirilen ikincil adlandırmaların bulunduğu hem de güç uygulaması imgesi ile ilişkilendirilebilen metaforların bulunduğu belirlenmiştir. Bu durum kökbiçimdeki ses nöbetleşmesinin sonucunda sözlükselleşme süreci ile açıklanabilir. Ayrıca грязь (çamur, kir) – грязнуть (kirlenmek; kedini çamur içinde bulmak) biçimindeki adlandırmalar su imgesi ile ilişkilendirilmektedir. Böylelikle yukarıda ele alınan örneklerde su metaforundan söz edilebilir: Город погряз в мусоре (sözcüğü sözcüğüne: şehir çöpe battı (Şehir çöplüğe dönüştü)) Страна едва не погрязла в гражданской войне (sözcüğü sözcüğüne: Ülke az kalsın iç savaşına batıyordu (ülke iç savaşın eşiğindeydi/ az kalsın iç savaş patlak verecekti))  . 76 Olena Kozan Он погряз в долгах (sözcüğü sözcüğüne: Borçlara battı (çok borçlandı)). Diğer taraftan груз (yük, ağırlık) – грузить (yüklemek) olarak şekillenen adlandırmaların gerek su ile ilgili olayların gerekse başka tür olayların adlandırmalarında kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bu durumda güç uygulaması→nitelik değişmesi imgesinden söz edilebilir. Они нагрузили сумку фруктами (sözcüğü sözcüğüne: Onlar çantaya meyveleri koyarak çantanın dolu hale gelmesini sağladılar (çantayı meyvelerle doldurdular) Он нагрузил меня работой (sözcüğü sözcüğüne: Bana iş yükü vererek benim dolu hale gelmemi sağladı (bana iş yükledi)) Загрузить сайт в интернет (sözcüğü sözcüğüne: Sayfayı internete koyarak onun oraya geçmesini sağlamak (web-sayfasını internete yüklemek)). 4. Tartışma ve Sonuç Yukarıda belirtilen bulgular, karşıtsal (ayrımsal)40 dilbilim çerçevesinde yürütülen sözcüksel tipoloji araştırmaları ve uygulamalı dilbilim dalı olan yabancı dil/çeviri öğretimi açısından önem taşımaktadır. Bulgular bu iki alan çerçevesinde tartışılacaktır. Türkiye Türkçesindeki “su” olgusu ile ilgili art zamanlı yaklaşım çerçevesinde yapılmış çalışmalar mevcuttur (Akış, 2007), (Hatiboğlu, 1972), (Şen, 2010). Bu çalışmalardaki verilerden yola çıkarak Türkçede “su” olgusu ile ilgili adlandırma modelinin tek bir imge (ı→s-ıg→ sub/w→su) aracılığıyla şekillendiği söylenebilir (Hatiboğlu, 1972). Bu noktada kökbiçimin *ı şeklinde olduğu düşünülürse “su” olgusunun yanı sıra başka olguların ve olayların aynı imge aracılığıyla dil dizgesinde biçimlendirilebildiği anlaşılmaktadır. Bazı adlandırmalar Tablo 2’de gösterilmiştir (V. Hatiboğlu’nun betimlediği ses nöbetleşmeleri dikkate alınmıştır). 40 Ayrımsal dilbilim kavramı A. Göktür’ün çalışmalarında (Göktürk, 2019) tanıtılmıştır. Türkiye’de bu alanda kapsamlı araştırmalar yapılmamıştır. Ulusal Tez Merkezi’nde “ayrımsal” ve “karşıtsal” anahtar sözcükler ile yapılan tarama sonucunda dilbilim alanında Türkçe - Fransızca, Türkçe -Almanca ve Türkçe – Arapça dil çiftlerinde yapılmış sınırlı sayıdaki tezler tespit edilmiştir. DergiPark veri tabanında aynı anahtar sözcükleriyle yapılan tarama sonucunda “karşıtsal çözümleme”, “karşıtsal yaklaşım”, “karşıtsal dilbilim” kavramlarının kullanıldığı ve Fransızca, Rusça, Arapça ve Almanca odaklı makalelerin sayısının yok denecek kadar az olduğu belirlenmiştir. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/search?q=kar%C5%9F%C4%B1tsal&section=articles (22.01.2021).  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 77 Tablo 2. Türkçe için “su”, “su hareketi”, “ağaç”, “yaşam” gibi kategorileri bir araya getiren çok boyutlu tek bir imge (*ı) aracılığıyla biçimlendirilen olay adlandırmaları geçerli olup Rusçada “su” olgusu ile ilgili *wleik, *pleu,*nr, *reg gibi farklı kökbiçimler aracılığıyla şekillenen olay adlandırmaları görülebilir. Bu adlandırma modelleri arasındaki farklılıkların araştırılması, söz konusu dillerin bilişsel haritasının şekillenme sürecinin betimlenmesi açısından önemlidir. Ayrıca bu tür araştırmaların sonuçları, ilk bakışta (özellikle başka bir dil açısından) aralarında ilişkisi olmayan, gerçeklikteki nesneler, olgular ve olayların dil dizgesinde nasıl ilişkilendirilebildiğini gösterebilmektedir. Örneğin Türkçedeki su- sulamak-sulandırmak adlandırmaları Türkçenin dizgesi açısından son derece tutarlı görünebilir ancak Rusçadaki aynı olgu/olayların adlandırmaları açısından sorgulanabilir (krş. Rusça вода- поливать-разбавлять). Başka bir dil dizgesi açısından farklı bir adlandırma modeli geçerli olabilir (krş. İngilizce water- (to) water- (to) water). Bu durumda dil dizgesinde şekillenmiş adlandırmanın anlamsal  . 78 Olena Kozan alanının betimlenmesi ve karşıtsal çözümleme çerçevesinde ele alınması son derece önemlidir. Örneğin Türkiye Türkçesindeki “su” olarak şekillenen adlandırmanın dil dizgesinde oluşturduğu kapsamın son derece geniş olduğu anlaşılmaktadır (krş. meyve suyu (meyvenin ya da sebzenin iç kısmının sıvısı), turşu suyu (yemeğin sıvı kısmı), tavuk suyu (tavuğun pişirilmesi sonucunda elde edilen sıvı). Bu alanların Rusçadaki вода biçiminin oluşturduğu anlamsal alanlarla örtüşmediği görülebilir (krş. сок (meyvenin ya da sebzenin iç kısmının sıvısı), рассол (tuzlanmış sebzelerin suyu), бульон (etin ya da sebzenin pişirilmesi sonucunda elde edilen sıvı). İki dil dizgesinde “su” imgesi aracılığıyla şekillenen nitelik adlandırmalarının da ilgili dil dizgesindeki adlandırma modeline göre ortaya çıktığı anlaşılmaktadır (krş. Türkçede su → elmanın suyu → elma suyu → sulu elma veya su → et suyu → sulu et yemeği gibi adlandırmaları ve Rusçada вода → сок → яблочный сок → сочное яблоко veya вода → бульон → мясо в собственном соку (sözcüğü sözcüğüne: kendi suyu içinde et) olarak şekillenen adlandırmalar). Bu noktada dil dizgesindeki adlandırma modellerinin şekillenme sürecinin ve adlandırmaların anlamsal alanlarının dağılımının belirlenmesinin ve betimlenmesinin son derece önemli olduğunu tekrar vurgulamak gerekir. İki dildeki adlandırma modelleri ile ilgili bilgiler özellikle sözcüksel tipolojinin gelişmesi açısından önemlidir. Sözcüksel tipoloji, yapısal dilbilgisinde kullanılan “özne”, “yüklem”, “nesne” gibi kavramların uygulandığı biçimsel tipolojiden farklı olarak “geçirimli”, “geçirimsiz” ya da “nedenli”, “nedensiz” gibi kavramlara başvurmaktadır (Блинова, 2010), (Özgen, 2017). Sözcüksel tipoloji araştırmalarında gerçeklikteki bir nesneyi, olguyu ya da olayı adlandıran sözcük temel bir birim niteliği taşımaktadır. Sözcüğün, gerçeklikteki olgu ile ilişkilendirme nedeni araştırılmakta ve adlandırma modelleri belirlenmektedir. Bu yaklaşıma göre geçirimli ya da geçirimsiz olma eğilimini gösteren dillerden söz edilebilir. Ayrıca yukarıdaki örneklere dönecek olursak Türkçenin (krş. Türkçedeki su-sulamak-sulandırmak-susamak) adlandırma modelleri açısından geçirimli, “şeffaf” bir dil olduğu, Rusçanın ise geçirimsiz bir dil olma eğilimi sergilediği söylenebilir. Diğer taraftan Rusçadaki вода - заводнить-наводнить-обводнить-приводнить-приводниться adlandırmaları Rusçanın geçirimli bir dil olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu adlandırmalar için Türkçede işlevsel karşılıkların bulunduğu ancak yapısal (olayın tek bir dilsel birimle biçimlendirilmesi) karşılıkların olmadığı anlaşılmaktadır. Bunun dışında Rusçada aynı imge aracılığıyla şekillenmiş ve ses nöbetleşmesi sonucunda çağdaş Rusçada sözlükselleşmiş biçimler olarak kabul edilen örnekler de mevcuttur (вода (su) – ведро (kova) – выдра (su samuru)). Bu durumda Rusçadaki geçirimlilik derecesinin yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Bu noktada iki dildeki adlandırma modellerinin geçirimlilik eğilimleri sorgulanabilir.  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 79 Başka bir deyişle iki dildeki adlandırma modellerinin neye göre şekillendiği ve gerçeklikteki hangi olgu ya da olaylarla ilişkilendirildiği gibi sorular sözcüksel tipoloji kapsamındaki araştırmaların çerçevesini şekillendirebilir. Kanımızca sözcüksel tipoloji kapsamında ele alınması gereken diğer kategoriler arasında anlandırma modellerindeki sentetik ve analitik biçimler yer almalıdır. Başka bir deyişle iki dilin şekillendirdiği adlandırma modellerindeki sentetik ve analitik biçimlerin karşıtsal olarak incelenmesi söz konusudur (krş. Rusçada sentetik biçim olan паводок adlandırması ile Türkçedeki su baskını/su taşkını analitik biçimi). Bu anlamda dil dizgesindeki sentetik ve analitik biçimlerin dağılımı belirlenebilir ve betimlenebilir. Yukarıda Rusça için betimlenen örneklerden yola çıkarak Türkçe-Rusça dil çifti için sentetik ve analitik biçimlerin dağılımı ile ilgili bilgilerin, özellikle dil ve çeviri öğretimi açısından son derece önemli olduğu söylenebilir. Bir örnek vermek gerekirse Türkçede “insanın su içme gereksinimi duyması” olayının biçimlendirilmesi “su → susamak” modeline göre sentetik bir biçimle gerçekleşmiştir. Rusça için bu durumda analitik bir biçim geçerlidir (вода → хотеть пить/кому-то хочется пить (sözcüğü sözcüğüne: su → içmek istemek/ birine içme isteğinin yaşatılması). Bu noktada sözcüksel tipoloji kapsamında incelenmesi gereken başka bir kategorinin ortaya çıktığı da anlaşılmaktadır. Bu kategori olay adlandırmalarındaki perspektif olarak nitelenebilir. Perspektif, olayın içindeki katılımcıların olaya yönelik bakış açısının dil dizgesinde kodlanmasıdır. Örnek vermek gerekirse susamak adlandırmasında olayın içinde bulunan insanın, dil dizgesinde aktif kaldığı anlaşılmaktadır (“ben susadım”, “o susadı”, vb.). Aynı olayın Rus dili dizgesindeki biçimlendirilmesinde insanın aktif bir eylemci olduğu yapının yanı sıra (я хочу пить) insanın etkilenen durumuna geçtiği bir yapının (мне хочется пить (sözcüğü sözcüğüne: Bana su içme isteği yaşatılıyor)) da kullanıldığı görülebilir. İki dil dizgesindeki ikincil adlandırmaların araştırılması sözcüksel tipoloji açısından önem taşıyan diğer bir alandır. Rusçada “su olayları” ile ilişkiledirilen biçimler başka olayların adlandırılmasında kullanılabilmektedir. Bu ikincil adlandırmaların çözümlemesinin sonucunda adlandırmaların arkasındaki bilişsel modeller ortaya çıkmaktadır. Örneğin Rusça için “ses” olgusunun “su” olgusuna benzetilmesi söz konusudur (звуки разливаются (sözcüğü sözcüğüne: sesler dökülüyor)- звуки плывут (sözcüğü sözcüğüne: sesler yüzüyor) – звуки струятся (sözcüğü sözcüğüne: sesler akıyor) - звуки сочатся41 (sözcüğü sözcüğüne: sesler damlıyor)). Türkçe için “ses” farklı 41 Rus Dili Derlemi’nde bu eşdizimliye yer verilmemektedir. Ancak son yıllarda yayınlanan edebi eserlerde bu kullanıma rastlanabilir.  . 80 Olena Kozan kategorilerle ilişkilendirilmektedir (krş. ses gelir- ses yayılır). Bu noktada ikincil adlandırmaların karşıtsal çözümlemesinin bir dil topluluğundaki bilişsel modellere yönelik somut verileri sunabildiği anlaşılmaktadır. Böylelikle sözcüksel tipoloji kapsamındaki araştırmalar Türkçe-Rusça dil çifti için farklı bir bakış açısı sunabilir. Bu iki dil ile ilgili ayrıntılı bir haritanın çıkarılması için art zamanlı yaklaşımın da uygulandığı kapsamlı bir araştırmanın yapılmasının gerektiğini vurgulamak gerekir. Bu çalışmanın kapsamında elde edilen bulgular yabancı dil ve çeviri öğretimi açısından önemlidir. Yabancı dil öğrenmeye başlayan bir yetişkin,42 ana dilinin dayattığı bir dünya görüşü43 ile gerçekliği sınıflandırmakta ve betimlemektedir. 0-6 yaş arasında şekillenen bu dünya görüşünü “silmek” ya da “devre dışı bırakmak” söz konusu olmadığı için yabancı dil öğretimi/öğrenimi sırasında öğrencinin gerek kendi ana dilindeki gerekse hedef dildeki bilişsel modellere yönelik farkındalığın geliştirildiği karşıtsal çözümlemenin son derece önemli olduğu vurgulanmaktadır (Гак, 1977). Böylelikle öğrencinin ana dilindeki bilişsel modellerin etkisiyle ortaya çıkan girişim hatalarını önlemek için öğrencinin hem ana diline hem de yabancı dile yönelik “bilişsel farkındalığı”nın geliştirilmesinin şart olduğu söylenebilir. Bilişsel farkındalık olarak nitelediğimiz bilgi türünün, biçimsel dilbilgisi çerçevesinde ele alınan “isim”, “isim tamlaması”, “özne”, “yüklem” gibi “geleneksel” dilbilgisi kategorileriyle betimlenmesinin mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Başka bir dilin bilişsel haritasını görmeyi ve kullanmayı amaçlıyorsak onomasyolojinin öngördüğü gerçeklik-dil ilişkisini dikkate almamız gerekmektedir. Bu durumda çözümleme sürecine gerçeklikteki olayların yapısını şekillendiren unsurlar ile ilgili bilgi kodlayan kategorilerin dahil edilmesi beklenmektedir. Böylelikle gerçeklikteki eylemci, eylem, nesne, zaman, mekân gibi unsurları içeren olay kategorisi ve dil dizgelerindeki olay adlandırma modelleri karşımıza çıkmaktadır. Yukarıda gösterilen bulgulardan yola çıkarak Türkçe-Rusça dil çiftine yönelik tespitler doğrultusunda en önemli farklılıklardan birinin, gerçeklikteki olayın sonucuna bakan adlandırma modellerini tercih eden Türkçeden farklı olarak Rusçanın, uzamsal eksen odaklı olay adlandırma modellerini sergilediği söylenebilir. Başka bir deyişle Rusçanın gerçeklikteki eylemcinin bulunduğu eylem sürecinde nesneye yönelik uyguladığı hareket ve eylemin sonucunda etkilenen nesnenin konumuna yönelik bilgileri kodladığı anlaşılmaktadır. Bu durum (sınırlı sayıda örneklerle) şu şekilde gösterilebilir: 42 Bu çalışmanın kapsamında dil öğrenimi ve öğretimi üzerinde durulmaktadır. 0-6 yaş arasında gerçekleşen dil edinimi sürecinde bilişsel modellerin şekillenmesi vb. gibi konular bu çalışmanın kapsamı dışındadır. 43 Dil dünya görüşü kavramı ile ilgili bkz. (Kozan, Yabancı Dil / Çeviri Eğitimi Açısından Dil Dünya Görüşü Kavramı ve Nesnelerin Adlandırılması (Türkçe-Rusça Dil Çifti), 2018).  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 81 Влить воду (в банку) –kavanozu su ile doldurmak //kavanoza su dökmek // kavanoza su koymak //kavanozun içine su koymak Налить воду (в кастрюлю) - kavanoza su koymak //kavanoza su dökmek Облить водой (человека) – birinin üzerine su serpmek Разлить воду (на столе) – masaya su dökmek Вылить воду (из банки) – kavanozdaki suyu dökmek// kavanozu boşaltmak Слить воду (из труб) – borulardaki suyu boşaltmak. Bu durumda Rusçayı yabancı bir dil olarak öğrenen öğrencinin Rusçadaki eylemci-nesne ilişkilerinin kodlandığı bilişsel modelleri belirleyip sınıflandırması ve ana dilinde modellerle karşılaştırması beklenmektedir. Girşim hatalarını önlemek için karşılaştırma sırasında adlandırma işlevi olan birimlerin iki dil dizgesinde oluşturduğu anlamsal alanların çözümlenmesi önem taşımaktadır. Örneğin Türkiye Türkçesindeki dökmek biriminin hem sıvı maddelerin hem de katı maddelerin yer aldığı olayları kodlayabildiği görülebilir (masaya su dökmek – masaya un dökmek). Ancak Türkçedeki bu modelin Rusça için geçerli olmadığı anlaşılmaktadır (krş. разлить воду на столе (masaya su dökmek) – рассыпать муку на столе (masaya un dökmek)). Bu noktada olay adlandırmalarının dil dizgesinde biçimlendirilmesi sorununun eşdizimlilik sorunu ile birlikte ele alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Olay ile ilgili bilgi kodlama modellerinin dil dizgesinde doğru bir şekilde kullanılması için olayın içinde yer alan unsurların sınıflandırılması beklenmektedir. Bu çalışmanın “Bulgular” kısmında gösterilen sınıflandırmanın, çalışmanın kapsamından dolayı sınırlı olmasına rağmen bir olayın dil dizgesindeki biçimlendirilmesi sırasında ortaya çıkabilecek olası durumların betimlenmesi için yol gösterici nitelikte olduğu görülebilir. Bu noktada dil çiftine yönelik eşdizimlilik sözlüklerinin hazırlanmasının, güncel bir araştırma alanı olduğunu vurgulamak gerekir. Onomasyolojinin belirlediği yaklaşım çerçevesinde yürütülen karşıtsal çözümlemenin iki dildeki ikincil adlandırmaların kavratılması açısından da önemli olduğu vurgulanmalıdır. İkincil adlandırmalar metaforik dönüşümler olarak düşünülebilen süreçleri içerdiği için yukarıda söz edilen bilişsel haritanın önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Başka bir dil öğrenimi sürecinde bu dönüşümlerin tahmin edilebilirlik derecesi son derece düşüktür. Bu çalışma kapsamında  . 82 Olena Kozan gösterilen betimlemenin farklı semantik kategorilere yönelik uygulanması durumunda bir dil dizgesindeki metaforların şekillenme sürecinin somutlaşacağı anlaşılmaktadır. İki dildeki ikincil adlandırmaların karşıtsal çözümlemesinin ise öğrencinin gerek ana diline gerekse yabancı bir dile yönelik bilişsel farkındalığın geliştirilmesini sağlayacaktır. Bu farkındalığın özellikle filoloji ve çeviri alanlarında çalışacak uzmanların yetiştirilmesi için son derece önemli olduğunu tekrar vurgulamak gerekir.  Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler . 83 KAYNAKÇA Akış, İ. (2007). Türkçede Su kelimesinin tarihi gelişimi. İ. A. Akış içinde, Türk kültüründe su (s. 15-18). İstanbul: Çantay. Demir, C. Y. (2019). Türkçede Metaforlar ve Metaforik Anlatımlar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 4, 1085-1096. Göktürk, A. (2019). Çeviri: Dillerin Dili. Yapı Kredi Yayınları. Hançerlioğlu, O. (2013). Dünya İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi. Hatiboğlu, V. (1972). Ağaç ve Su. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, Cilt 20, 267-273. Kökdemir, E. (2018). HİNT-ĀRİ TOPLUMUNDA SU KÜLTÜ VE RİGVEDA’DA SU VE NEHİR İLAHİLERİ. International Journal of Social Sciences, Vol.:2, 33-49. Kozan, O. (2016). Yabancı Dil/Çeviri Eğitiminde İşlevsel Söz Dizimi Kuramı: Türkçe-Rusça Dil Çifti Örneği. A. Kaşoğlu içinde, Prof. Dr. Altan Aykut’a Armağan. Rus Dili ve Edebiyatının İzinde (s. 259-281). İstanbul: Çeviribilim. Kozan, O. (2018). Bilişsel Dilbilim ve Yabancı Dil Öğretimi. Ya da... Kara Hindiba ile Yastık Arasında Ortak Bir Şey Var Mı? Current Debates on Social Sciences. Human Studies (s. 679-687). içinde Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Kozan, O. (2018). Yabancı Dil / Çeviri Eğitimi Açısından Dil Dünya Görüşü Kavramı ve Nesnelerin Adlandırılması (Türkçe-Rusça Dil Çifti). Dil Dergisi, 151-167. Kozan, O. (2020). Onomasyoloji: Kuramdan Bilime Doğru. Rus Dili Örneği. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler. Özgen, M. K. (2017). Dünya Dillerinden Örneklerle Dilbilimsel Tipoloji. Pegem yayıncılık. Şen, M. (2010). Su. Acta Turcica, Sayı 2, 41-71. Апресян, Ю. (1995). Избранные труды. Том 1. Лексическая семантика. Москва: Языки русской культуры. Афанасьев, А. (1957). Народные русские сказки. Том 1. Москва: Издательство художественной литературы. Балонкина, О. (2017). ЛИНГВОКУЛЬТУРНАЯ ЗНАЧИМОСТЬ ИМЕНИ ПЕРВОСТИХИИ ВОДА В СОСТАВЕ РУССКИХ И АНГЛИЙСКИХ ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ. Вестник Томского государственного университета, № 423, 5-14. Блинова, О. (2010). Мотивология и ее аспекты. Москва: Красанд. Богатырева, Е. (2009). СЕМАНТИЧЕСКОЕ ПОЛЕ ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ И ПАРЕМИЙ С КОМПОНЕНТОМ «ВОДА» В РУССКОМ ЯЗЫКЕ (особенности соотношения их внутренней формы и актуального значения). Вестник КГУ им. Н.А. Некрасова, № 4, 101-105. Бондарко, А. (1984). Функциональная грамматика. Ленинград: Наука.  . 84 Olena Kozan Гак, В. (1977). Сопоставительная лексикология. Москва: Международные отношения. Елизаренкова, Т. (1999). Слова и вещи в Ригведе. Москва: Восточная литература РАН. Золотова, Г. (1973). Очерк функционального синтаксиса современного русского языка. Москва. Катунин, Д. А. (2010). МЕТАФОРИЧЕСКОЕ ПРЕДСТАВЛЕНИЕ ВРЕМЕНИ КАК ВОДЫ/ЖИДКОСТИ В РУССКОЙ ЯЗЫКОВОЙ КАРТИНЕ МИРА. ВЕСТНИК ТОМСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА, №1(9), 12-16. Красильникова, О. П. (2017). СЕМАНТИКА ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ С КОМПОНЕНТОМ «ВОДА» В РАЗНОСТРУКТУРНЫХ ЯЗЫКАХ. Филологические науки, Том 4, Часть 1, 44-47. Кубрякова, Е. (2012). В поисках сущности языка. Когнитивные исследования. Москва: Знак. Майсак, Т. Р. (2007). Глаголы движения в воде: лексическая типология. Москва: Индрик. Мельчук, И. Ж. (1984). Толково-комбинаторный словарь современного русского языка. Опыт семантико-синтаксического описания русской лексики. Вена. Мокиенко, В. М. (2013). ВОДА в славянской фразеологии и паремиологии. Будапешт: TINTA. Мустайоки, А. (2006). Теория функционального синтаксиса. От семантических структур к языковым средствам. Москва: Языки славянской культуры. Попкова, А. (2017). ВОДА И WATER В РУССКИХ И АНГЛИЙСКИХ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИХ ЕДИНИЦАХ. Вестн. Моск. ун-та. Сер. 19. Лингвистика и межкультурная коммуникация, №2, 100-107. Преображенский, А. (1910-1914). Этимологический словарь русского языка. Москва: Типография Лисснера и Совко. Срезневский, И. (1893). Материалы для словаря древне-русского языка по письменным памятникам. Санкт-Петербург: Типография императорской академии наук. Тихонов, А. (2014). Новый словообразовательный словарь русского языка. Москва: АСТ. Фасмер, М. (1986). Этимологический словарь русского языка. Москва: Прогресс. Хайруллина, Д. (2011). ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИЕ ЕДИНИЦЫ С КОМПОНЕНТОМ «ВОДА»В АНГЛИЙСКОМ, РУССКОМ И ТАТАРСКОМ ЯЗЫКАХ. ВЕСТНИК ВГУ. СЕРИЯ: ЛИНГВИСТИКА И МЕЖКУЛЬТУРНАЯ КОММУНИКАЦИЯ, №1, 171-174. 

Abstract There is an extensive historical background between Turkey and Russia relations. In the period of the Ottoman Empire and Tsarist Russia, both sides struggled for territories of Balkan and Caucasus. In other words, there was an Ottoman- Russian power struggle in the Caucasus and Balkan in the long time. In the period of national struggle, these states fought against for not only old regime but also common occupying states and with this striving they started to recognize internationally. These two features and common similarities led to become an ally between two states. However, after World War II ongoing political intentions of Soviets over Turkey posed a serious threat for Turkey. The balance of power shifted in Europe after the war and Turkey took advantage from this instability.In this period Turkey became member of an international alliance called the North Atlantic Treaty Organization (NATO), therefore Turkey constituted a security against Russian threats. During Putin’s reign, social, economical and political relations between Turkey and Russia have been revived but what Russia really think about Syria or another words, attitudes towards of Russia in terms of military engagement in Syria have changed relations them in a negative way. Shooting down of a Russian warplane by Turkey on its border paves the way to a new period. In this work, relations of Turks and Russian will be analysed in the light of historical facts according to period. Keywords; Ottoman Empire, Tsarist Russia, Cold War, Syria, Putin’s Reign, Russian jet.

ГЛАГОЛЫ SORUSU ПРИМЕРЫ

1 ABANMAK
Наваливаться Neye Çocuk sıraya
(чему) abanmıştı.
Nereye Adam üstüme abandı,
(куда) parayı uzattı.
2 ABARTMAK
Преувеличивать Neyi Lütfen bu konuyu
(что-в.п.) abartma!
3 ABONE OLMAK
Подписаться Neye Ben de yeni çıkan
(чему) dergiye abone oldum.
4 ABONE YAPMAK
Подписать Kimi Öğretmen beni de
(кого-в.п.) abone yaptı.
Подписать Neye Ahmet’i “A” dergisine
(чему) abone yaptım.
5 ACELE ETMEK
Торопиться, Nsz. İşe geç kalmamak için
спешить acele ediyor.
6 ACIKMAK
Проголодаться Nsz. Ahmet çok acıkmış.
Nsz. Karnım çok acıktı.
7 ACIMAK
Болеть (орган) Nsz. Elim çok acıyor.
Жалеть Kime Onun çocuklarına
(кому) acıdım.
Neye Sadece arabama
(чему) acıyorum.

10
 Становиться Nsz. Bu tereyağı acımış.
горьким
8 ACINDIRMAK
Вызывать Kimi Yoldan geçen
жалость (кого-в.п.) yolcuları kendine
acındırıyordu.
Вызывать Kime Dilenci yalvararak
жалость (кому) kendine acındırıyordu.
9 ACITMAK
Ушибиться Neyi Ali dün kolunu
(что- в.п.) acıtmış.
Делать больно Neyi Mehmet elimi acıttı.
(что-в.п.)
10 AÇIKLAMAK
Разъяснить Neyi Öğretmen bu konuyu
(что-в.п.) geçen hafta
açıklamıştı.
Kime Ben bunu size
(кому) açıklamıştım.
Открыть (тайну) Neyi Gerçeği açıklarsa çok
(что-в.п.) kötü olur.
Огласить Neyi Hâkim kararı açıkladı.
(приговор, (что-в.п.)
решение)
11 AÇILMAK
Открываться Nsz. Birden odanın kapısı
açıldı.
Nsz. Okullar eylülde
açılıyor.
Отчаливать Nereye O gemi dün denize
(куда) açıldı.
Отклеиваться Nsz. Ayakkabımın altı
açılmış.

11
 Проясняться Nsz. Hava akşama doğru
açıldı.
Открывать душу Kime O sadece en iyi
(кому) arkadaşına açılıyor.
Делать большие Nsz. Bu ay çok açıldık.
расходы
Разойтись Nsz. Lütfen açılın, ben
doktorum!
12 AÇMAK
Открывать Neyi Lütfen kapıyı açar
(что-в.п.) mısın?
Делать отверстие Ne (что) Hırsız duvarda bir
delik açmış.
Прорубить Ne (что) Buradan bir kapı
açabiliriz.
Говорить о чем-л. Neyi Bu konuyu bir daha
(употр. в (что-в.п.) açma.
отр.форме)
Включать Neyi Burası çok karanlık,
(что-в.п.) ışığı açar mısın?
Выкапывать Ne (что) Babam bahçeye büyük
bir çukur açtı.
Расчистить Neyi Geçen kış bu yolu tam
(что-в.п.) üç saatte açtılar.
Расцветать Ne (что) Ağaçlar ilkbaharda
(çiçek ~) çiçek açarlar.
13 ÂDET EDİNMEK
Брать за правило Neyi Adam başkalarını
(что-в.п.) dolandırmayı âdet
edinmiş.
14 AFALLAMAK
Растеряться Nsz. Adam beni karşısında
görünce birden
afalladı.

12
15 AFFETMEK
Извинять, Kimi Lütfen beni affet!
прощать (кого-в.п.)
16 AĞAÇLANDIRMAK
Озеленять Neyi Biz bu parkı
(что-в.п.) ağaçlandırmalıyız.
17 AĞARMAK
Светать Nsz. Uzun bir bekleyişten
sonra gün ağardı.
Рассветать Nsz. İki saat sonra hava
ağaracak.
18 AĞIRLAMAK
Оказывать прием, Kimi Zeki misafirlerini çok
принимать (кого-в.п.) güzel ağırlamış.
19 AĞIRLAŞMAK
Становиться Nsz. Bu çanta her gün biraz
более тяжелым daha ağırlaşıyor.
Ухудшаться Nsz. Hastanın durumu
günden güne
ağırlaşıyordu.
20 AĞLAMAK
Плакать Nsz. Suat dün çok ağladı.
21 AĞLATMAK
Доводить до слез Kimi Niçin her gün
(кого-в.п.) kardeşini
ağlatıyorsun?
22 AĞRIMAK
Болеть Nsz. Bugün başım çok
(о части тела) ağrıyor.
23 AİT OLMAK
Принадлежать Kime Bana ait olmayan
(кому) eşyaları kullanmam.

13
24 AKILLANMAK
Поумнеть Nsz. Bu adam hiçbir zaman
akıllanmaz.
25 AKMAK
Течь Nsz. Bizim apartmanda
sular akmıyor.
26 AKSATMAK
Срывать (работу) Neyi Ama sen buradaki
(что-в.п.) işini aksatıyorsun.
27 AKTARMAK
Перемешивать, Neyi Kovadaki suyu bidona
переносить, (что-в.п.) aktar.
перевозить, Neye Kovadaki suyu bidona
переливать, (чему) aktar.
пересыпать, Nereden Bu suyu bu kovadan
пересаживать, (откуда) şu bidona aktaralım.
перекладывать Neyi Söylediklerinizi aynen
(что-в.п.) aktardım.
28 ALDANMAK
Заблуждаться Nsz. Ben problem çözüldü
sanıyordum,
aldanmışım.
Ошибочно Neye Ben onun sözlerine
поверить (чему) aldandım.
29 ALDATMAK
Обманывать Kimi Mahmut beni de
(кого-в.п.) aldattı.
30 ALDIRMAMAK
Не обращать Nsz. Bırak, aldırma.
внимания, İstediğini söylesin.
не придавать Neye Sen onun
значения (чему) söylediklerine
aldırma.

14
 Kime Sen Ali’ye aldırma.
(кому)
31 ALINMAK
Быть купленным Nsz. Geçen hafta ofise iki
kutu boya alınmıştı.
Обижаться Neye Dün benim
(чему) söylediklerime
alınmış.
Расстраиваться Neyden Galiba yaptığımız
(от чего) şakadan biraz alınmış.
32 ALIŞMAK
Привыкать Neye Ben bu okula çok
(чему) çabuk alıştım.
Kime Çocuk yeni
(кому) arkadaşlarına bir
haftada alıştı.
33 ALIŞTIRMAK
Воспитывать Kimi Çocuğu küçük yaşta
(кого-в.п.) alıştırmak lazım.
Приучать Neye Çocuğu küçük yaşta
(чему) temizliğe alıştırmak
lazım.
34 ALKIŞLAMAK
Аплодировать Kimi Seyirciler sanatçıyı
(кого-в.п.) ayakta alkışladılar.
Neyi En çok, adamın son
(что-в.п.) sözlerini alkışladılar.
35 ALIŞ VERİŞ YAPMAK
Делать покупки Nsz. Dün biraz alış veriş
yaptık.
36 ALMAK
Взять Neyi Bu kalemi al, abine
(что-в.п.) ver.

15
 Покупать Ne (что) Dün yeni bir araba
aldım.
Вмещать Neyi Bu valiz elbiselerin
(что-в.п.) hepsini almaz.
Получать Ne (что) Dün eski bir
dostumdan mektup
aldım.
Пропускать Nsz. Gemi birden su
(воду) almaya başladı.
Приглашать Nereye Genç kız bizi misafir
(куда) odasına aldı.
Принимать (душ) Ne (что) Önce güzel bir duş al.
Вытирать (пыль) Neyi Temizlikçi önce
(что-в.п.) tozları aldı.
Забирать Kimi Polisler bir akşam
(в милицию) (кого-в.п.) gelip babamı aldılar.
Простудиться Nsz. Annem biraz soğuk
(soğuk ~) almış.
Захватить Neyi Bin dokuz yüz kırk
(что-в.п.) birde Almanlar
Moskova’yı almak
istediler.
Перенести Neyi Toplantıyı saat beşe
(что-в.п.) aldık.
Красть Neyi Komşunun parasını
(что-в.п.) almış.
37 ANILMAK
Страд. от Nsz. Ünlü şair dün büyük
вспоминать bir törenle anıldı.
38 ANLAMAK
Понимать Neyi Ben bu konuyu
(что-в.п.) anlamadım.
Kimi Türkçe öğretmenimi
(кого-в.п.) çok iyi anlıyorum.

16
 Neyi O, benim
(что-в.п.) söylediklerimi yanlış
anladı.
Neyi Bulutları görünce
(что-в.п.) yağmur yağacağını
anladım.
Разбираться Neyden Arabalardan çok iyi
(от чего) anlar.
39 ANLAŞILMAK
Быть понятным Ne (что) Son ders biraz
anlaşılmamış.
Nsz. Anlaşıldı, yarın
pikniğe
gidemeyeceğiz.
40 ANLAŞMAK
Договариваться Kiminle Biz sizinle
(с кем) anlaşmıştık.
Ладить Kiminle Ben Hasan’la çok iyi
(с кем) anlaşıyorum.
41 ANLATMAK
Объяснять, Kime Ben size geçen hafta
рассказывать (кому) anlatmıştım.
Neyi Bu konuyu
(что-в.п.) anlatmıştım.
Nereden- Sen bu konuyu ikinci
Nereye paragraftan sonuna
(откуда- kadar anlat.
куда)
42 ANMAK
Вспоминать Kimi Yedinci
(кого-в.п.) cumhurbaşkanımızı
törenle andık.
Neyi Arkadaşlarla eski
(что-в.п.) günleri andık.

17
43 ARALAMAK
Приоткрывать Neyi Çocuk kapıyı araladı,
(что-в.п.) beni görünce hemen
kaçtı.
44 ARAMAK
Искать Kimi Çocuk, sokakta
(кого-в.п.) annesini arıyordu.
Neyi Sabahtan beri
(что-в.п.) defterimi arıyorum.
Позвонить Kimi Ben akşam seni
(кого-в.п.) ararım.
Nereden İstanbul’dan Remzi
(откуда) aradı.
Сожалеть Neyi Sonra bu günleri çok
(что-в.п.) arayacaksın.
Обыскивать Neyi Polisler herkesin
(что-в.п.) üstünü aradılar.
45 ARAŞTIRMAK
Изучать Neyi Adam, İngiliz tarihini
(что-в.п.) araştırıyordu.
Neyi Polis bütün olayı
(что-в.п.) araştırdı.
Разыскивать Kimi Her yeri araştırdık
(кого-в.п.) ama onu bulamadık.
46 ARITMAK
Очищать Neyi Suları arıtmadan
(что-в.п.) içmeyin.
47 ARIZALANMAK
Ломаться Nsz. Dün buzdolabı bir
daha arızalandı.
48 ARZULAMAK
Желать Neyi Bir gün onunla
(что-в.п.) tanışmayı
arzuluyorum.

18
49 ASMAK
Вешать Neyi Buraya gömleklerini
(что-в.п.) asabilirsin.
Nereye Ceketini askıya as.
(куда)
Nereden Pantolonlarını
(откуда) paçalarından as.
Ne (что) Ben geldiğimde
çamaşır asıyordu.
Вешать (казнить) Kimi Mahkûmu yarın
(кого-в.п.) asacaklar.
50 AŞAĞILAMAK
Унижать Kimi O genelde insanları
(кого-в.п.) aşağılayarak konuşur.
51 ÂŞIK OLMAK
Влюбиться Kime Güzel bir kıza âşık
(кому) oldum.
52 AŞMAK
Преодолевать Neyi Bazı zorlukları aşmak
(что-в.п.) için sabır lazımdır.
Превышать Neyi Toplantı üç saati
(что-в.п.) aşmıştı.
53 ATAMAK
Назначить Kimi Serkan’ı genel müdür
(кого-в.п.) yardımcılığına
atadılar.
Neye Serkan’ı genel müdür
(чему) yardımcılığına
atadılar.
54 ATILMAK
Бросаться Nereye Köpekler birden
(куда) üstüme atıldılar.
Увольняться Nereden Kemal kötü çalıştığı
(откуда) için işten atılmış.

19
 Атаковать Nereye Askerler hücum
(куда) emriyle ileri atıldılar.
55 ATIŞMAK
Поссориться Kiminle Dün Kenan’la biraz
(с кем) atıştık.
56 ATIŞTIRMAK
Перекусить Ne (что) Sabahleyin biraz
(о еде) atıştırdım.
Ne (что) Biraz salata atıştırdım.
Моросить Nsz. Dışarıda yağmur
atıştırıyor.
57 ATLAMAK
Прыгать Nereye Kadın birden denize
(куда) atladı.
Перепрыгивать Nereden Hırsız duvardan atladı
(откуда) ve kaçtı.
Садиться Neye Çabuk bir taksiye atla,
(в транспорт) (чему) gel!
Пропускать Ne (что) Bu paragrafta iki
cümle atlamışsın.
58 ATLATMAK
Понуд. от Neyi Yaşlı adam eşeğe
прыгать (что-в.п.) hendeği atlatmaya
çalışıyordu.
Отделаться Ne (что) Sevil geçen ay büyük
bir kaza atlattı.
Пережить, Neyi Borcumuz çok ama bu
преодолевать (что-в.п.) ayı atlatırsak biraz
rahatlarız.
Надувать, Kimi Benimle görüşmemek
обманывать (кого-в.п.) için devamlı beni
atlatıyor.

20
 Избавляться Kimi Onu atlatmak için
(кого-в.п.) evde olmadığını
söyledim.
59 ATMAK
Бросать, кидать Kime Birisi Ömer’e taş
(кому) atmış.
Nereye Çocuklar cama taş
(куда) atmışlar.
Добавить Ne (что) Salataya biraz daha
tuz at.
Стрелять Ne (что) Bu gece iki el silâh
attılar.
Ne (что) Babam çok iyi ok atar.
Ударить (tekme ~) Ne (что) Arkadaşına tekme
atmış.
Обвинять (suç ~) Kime Suçu arkadaşına
(кому) atıyor.
Переносить Neyi Mahkeme duruşmayı
(что-в.п.) şubatın on beşine attı.
Выбрасывать Neyi Şunları çöpe atar
(что- в.п.) mısın?
Приставать Kime Parktaki kızlara lâf
(кому) atmış.
Выгонять Nereden Dün onu okuldan
(откуда) attılar.
Биться (о сердце) Nsz. Hastanın kalbi çok
hızlı atıyordu.
Отправить Ne (что) Geçen gün anneme bir
письмо mektup attım.
Отвечать наобум Neyi Sorunun cevabını
(kafadan ~) (что- в.п.) kafadan attım.
Придумывать, Nsz. Sen bir şey anlatırken
привирать biraz atıyorsun.

21
 Увольнять Kimi Babamı işten attılar.
(кого-в.п.)
60 AVLAMAK
Охотиться Ne (что) Dün büyük bir keklik
avladık.
61 AVUTMAK
Занимать чем-то Kimi Çocukları belli bir
(кого-в.п.) süre oyuncaklarla
avuttuk.
Neyle Bizi her zaman boş
(с чем) sözlerle avutuyor.
62 AYAKLANMAK
Встать Nsz. Niçin hemen
ayaklandınız? Biraz
daha oturun.
Встать на ноги Nsz. Hasta iki günde
ayaklandı.
Восстать Nsz. Halk, ihtilalden sonra
ayaklandı.
63 AYARLAMAK
Организовать Ne (что) Güzel bir gezi
ayarladık.
Ne (что) Pazara güzel bir
piknik ayarladık.
Заводить (часы), Neyi Ben dün akşam saati
регулировать (что-в.п.) ayarlamıştım.
(что-л.) Neyi Saatimi radyoya göre
(что-в.п.) ayarlamıştım.
Найти Ne (что) Yarına iki araba
(организовать) ayarlamamız lâzım.
Настроить Neyi Artık bütün kanalları
(что-в.п.) ayarladım.

22
64 AYDINLATMAK
Освещать Neyi Küçük projektörler
(что-в.п.) sahayı çok iyi
aydınlatıyorlardı.
Просвещать Kimi Hocam, bizi bu
(кого-в.п.) konuda aydınlattığınız
için teşekkür ederiz.
65 AYIKLAMAK
Перебирать Neyi Pilav yapmak için
(что-в.п.) önce pirincin taşını
ayıklamalısın.
66 AYIP ETMEK
Поступать Nsz. Onu davet etmemekle
нехорошо çok ayıp ettin.
67 AYIPLAMAK
Осуждать Kimi Ayhan’ı
(кого-в.п.) söylediklerinden
dolayı çok ayıpladılar.
68 AYIRMAK
Разделить Neyi Bizim grubu ikiye
(что-в.п.) ayırdılar.
Разлучать Kimi Bizi hiç kimse
(кого-в.п.) ayıramaz.
Выделить Kime Küçük odayı sana
(кому) ayırdık.
Оставить Kime Haydar’a da biraz
(кому) yemek ayırın.
Выбирать Neyi Bunların içinden
(что-в.п.) okuyacağın kitapları
ayır.
Разнимать Kimi Dün kavga eden iki
(кого-в.п.) çocuğu ayırdım.

23
69 AYRILMAK
Делиться Nsz. Türkçe’de yapı
bakımından fiiller
dörde ayrılır.
Увольняться Nereden Ben işten ayrıldım.
(откуда)
Расставаться Kimden Hakan kız
(от кого) arkadaşından ayrılmış.
Покидать, Nereden İki saat önce buradan
уходить (откуда) ayrıldı.
Разводиться Kimden Adam on yıllık
(от кого) karısından ayrılmış.
70 AZARLAMAK
Ругать Kimi Babam kardeşimi
(кого-в.п.) biraz azarladı.
71 BAĞIRMAK
Кричать, орать Nsz. Sen çok bağırıyorsun.
Kime Abim bana çok
(кому) bağırdı.
72 BAĞIŞLAMAK
Жертвовать Kime Şarkıcı, bütün
(кому) servetini kimsesiz
çocuklara bağışladı.
Прощать Neyi Senin bu yanlışını
(что-в.п.) bağışlayamam.
73 BAĞLAMAK
Привязывать Neyi Köpeği bağladın mı?
(что-в.п.)
Nereye Köpeği kulübesine
(куда) bağladım.
Завязывать Neyi Ayakkabısının
(что-в.п.) bağcıklarını bağlıyor.
Связать Kimi Polisler hırsızı sıkıca
(кого-в.п.) bağladılar.

24
74 BAHSETMEK
Разговаривать Neyden Dün arabalardan
(о чем-то, о ком- (от чего) bahsettik.
то) Kimden Biz de tam senden
(от кого) bahsediyorduk!

75 BAKMAK
Смотреть Neye Şu yeşil arabaya
(чему) bakıyordum.

Kime Öğretmen birden bana

25
 Нажимать Neye Şu düğmeye basarsan
(чему) kapı açılır.
Исполняться Neye Lokman bugün beş
(сколько-то лет) (чему) yaşına bastı.
Наполнять Neyi Bizim bodrumu su
(что-в.п.) bastı.
Накачивать Neye Ön lâstiğe biraz hava
(чему) basmamız lazım.
80 BASTIRMAK
Подавлять Neyi Polis isyanı
(что-в.п.) bastıramadı.
Нажимать Nsz. Olayı çözmemiz için
(со стороны yukardan bastırıyorlar.
руководства)
Нагрянуть Nsz. O saatte misafirler
bastırınca çok
şaşırdık.
Издать Neyi İlk kitabını bastırmak
(что-в.п.) için çok çalıştı.
Начинаться Ne (что) Öğleden sonra birden
yağmur bastırdı.
Подавлять Neyi Heyecanını bastırmak
(что-в.п.) için şarkı söylüyordu.
Одолеть (о сне) Ne (что) Yemekten sonra uyku
bastırdı.
Наступить Ne (что) O gelene kadar
karanlık bastırdı.
Nsz. İkinci yarı bizim
takım çok bastırdı
ama gol atamadı.
81 BAŞARMAK
Завершать с Nsz. Korkma! Sen
успехом başarırsın.

26
 Neyi Bu işi ancak sen
(что-в.п.) başarırsın.
82 BAŞLAMAK
Начинать Neye Bugün yeni bir
(чему) konuya başladık.
Начинаться Nsz. Dersler saat sekizde
başlıyor.
Наступать Nsz. Artık kış başladı.
(о времени года)
83 BAŞLATMAK
Дать старт Neyi Hakem maçı erken
(что-в.п.) başlattı.
84 BAŞVURMAK
Обращаться Nereye İki ay önce bir
(куда) fabrikaya başvurdu.
Kime Zam için müdüre
(кому) başvurmalısın.
Прибегнуть Neye Seninle tanışabilmek
(к способу, (чему) için bu yola
методу) başvurdum.
85 BATIRMAK
Топить Neyi Düşmanlar iki
(что-в.п.) gemimizi batırdılar.
Воткнуть Neyi Bıçağı yavaşça
(что-в.п.) tereyağına batırdı.
Запачкать Neyi Bütün elbiselerini
(что-в.п.) batırmışsın.
Разорять Neyi Bütün sermayesini bir
(что-в.п.) yılda batırdı.
Сунуть Neyi Çocuk birden elini
(что-в.п.) boyaya batırdı.
86 BATMAK
Тонуть Nsz. Titanik yirminci
yüzyılda battı.

27
 Воткнуться Nereye Elime iğne battı.
(куда)
Садиться Nsz. Güneş saat yedide
(солнце) batıyor.
Застрять Nereye Araba birden çamura
(куда) battı.
Обанкротиться Nsz. Bu krizde bir çok
şirket ve banka battı.
87 BAYATLAMAK
Зачерстветь Nsz. Ekmek bayatlamış.
Устаревать Nsz. Bu haber artık
bayatladı.
88 BAYILMAK
Лишиться чувств Nsz. Genç kız birden
bayıldı.
Обожать Neye Ben bu tatlıya
(чему) bayılıyorum.
Потерять Neyden Bugün açlıktan az
сознание (от чего) daha bayılacaktım.
89 BECERMEK
Справляться Neyi Bu işi ancak o
(что-в.п.) becerebilir.
90 BEĞENMEK
Нравиться Neyi Bu şarkıyı beğendim.
(что-в.п.)
Neyi Senin bu davranışını
(что-в.п.) herkes çok beğendi.
Выбирать Neyi Bu gömleklerden
(что-в.п.) birini beğen.
91 BEKLEMEK
Ждать Ne (что) İki saattir otobüs
bekliyorum.
Kimi Dünden beri seni
(кого-в.п.) bekliyorum.

28
 Ожидать Kimden Bunu senden
(от кого) beklemezdim.
92 BENZEMEK
Походить Neye Arabanın rengi şu
(чему) masanın rengine
benziyordu.
Kime Bu çocuk babasına
(кому) benziyor
93 BESLEMEK
Кормить Kimi O anda kadın çocuğu
(кого-в.п.) besliyordu.
Разводить Ne (что) Benim ailem de koyun
besliyor.
Держать Ne (что) Evde kedi, köpek
beslemek tehlikeli
olabilir.
Укреплять Nsz. Eski evi iki yanından
beslemek istiyorlardı.
Питать чувства Ne (что) Nedense bana karşı iyi
duygular beslemiyor.
94 BEZMEK
Надоедать Neyden Artık futbol
(от чего) oynamaktan da
bezdik.
Kimden Senin bu kötü
(от кого) arkadaşlarından
bezdim.
95 BIKMAK
Надоедать Neyden Yürümekten bıktım.
(от чего)
Neyden Senin bu kötü
(от чего) alışkanlıklarından
bıktım.

29
96 BIRAKMAK
Бросать Neyi Babam sigarayı
(что-в.п.) bıraktı.
Оставлять Kime Çocuğu anneme
(кому) bıraktık.
Neyi Ben kitabı masaya
(что-в.п.) bıraktım.
Отпускать Neyi Jale birden ipi bıraktı.
(что-в.п.)
Kimi Öğretmen bizi beş
(кого-в.п.) dakika erken bıraktı.
Перенести Neyi İkinci toplantıyı
(что-в.п.) gelecek haftaya
bırakalım.
Оставить Neyi Artık fotoğrafçılığı
(о профессии) (что-в.п.) bıraktım.
Отпустить Ne (что) Bu sene sakal
(усы, бороду) bırakmak istiyorum.
(не) Сдать Nerede Matematikçi on kişiyi
(экзамен) (где) sınıfta bırakmış.
Отдавать Neyi Bu ayakkabıyı son
(по какой-то (что-в.п.) olarak kaça
цене) bırakırsınız?
97 BİÇMEK
Разрубить Kimi Kılıç adamı ikiye
(кого-в.п.) biçmişti.
Кроить Neyi Terzi benim verdiğim
(что-в.п.) kumaşı yanlış biçmiş.
Жать, косить Neyi Siz ekinleri ne zaman
(что-в.п.) biçersiniz?
Определять цену, Neye Antika bir eşyaya
оценивать (чему) değer biçmek zordur.

30
98 BİLDİRMEK
Сообщать Neyi Ben onun
(что-в.п.) gelmeyeceğini
bildirmek istemiştim.
Kime Bu durumu müdür
(кому) beye bildirmeliyiz.
99 BİLGİLENDİRMEK
Оповещать, Kimi Daha sonra bu konuda
просвещать (кого-в.п.) beni bilgilendirirsiniz.
100 BİLMEK
Знать Neyi Ben bu konuyu
(что-в.п.) bilmiyorum.
Уметь Ne (что) Arkadaşım Rusça
bilmiyor.
Считать (думать) Kimi Biz seni dost
(кого-в.п.) biliyorduk!
101 BİNMEK
Садиться Neye Dün uçağa bindi ve
(о транспорте, (чему) gitti.
лифте)
Садиться Neye Sen ata binmeyi
(о животных) (чему) biliyor musun?
102 BİRİKTİRMEK
Копить Ne (что) Ev almak için para
biriktiriyormuş.
Собирать, Ne (что) Ben de küçükken pul
коллекционирова biriktiriyordum.
ть
103 BİRLEŞMEK
Соединяться Nsz. İki yol burada
birleşiyor.
Объединяться Nsz. İki parti seçimi
kazanmak için
birleştiler.

31
 Объединяться Neyle “As” dergisi, “Sis”
(с чем) dergisiyle birleşmiş.
Сходиться, быть Nsz. Bazı konularda
сходным fikirlerimiz birleşiyor.
104 BİRLEŞTİRMEK
Объединить Neyi Biz de iki odayı
(что-в.п.) birleştirdik.
Neyle Biz de salonla küçük
(с чем) odayı birleştirdik.
Neyi İki şirket güçlerini
(что-в.п.) birleşrirdiler.
105 BİTİRMEK
Заканчивать Neyi Ben bu kitabı bitirdim.
(что-в.п.)
106 BİTMEK
Заканчиваться Nsz. Dersler saat beşte
bitiyor.
107 BOĞMAK
Утопить Kimi Arkadaşları onu suda
(кого-в.п.) boğmak istemişler.
Связать Neyi Çuvalın ağzını bir iple
(что-в.п.) boğduk.
Завалить, Kimi Tatilden gelince bizi
осыпать (кого-в.п.) hediyeye boğdu.
Neye Tatilden gelince bizi
(чему) hediyeye boğdu.
Душить Kimi Bu sıcaklar beni
(кого-в.п.) boğuyor.
108 BOĞULMAK
Тонуть Nsz. Ayşe’nin kardeşi
boğulmuş.
Nsz. Dün bizim köpek
boğuldu.

32
 Nerede Merâl’in kardeşi gölde
(где) boğulmuş.
Отравиться Neyden Az daha dumandan
(дымом) (от чего) boğulacaktık.
109 BOĞUŞMAK
Схватиться Nsz. Sokak köpekleri her
zamanki gibi
boğuşuyorlardı.
Ссориться Kiminle Dün Ercan’la Şamil
(с кем) yine boğuşmuşlar.
110 BOMBALAMAK
Бомбить Nereyi Askerler şehri
(что-в.п. о bombalamaya
месте) başladılar.
111 BORÇLANMAK
Задолжать Kime Sedat’a 50 bin lira
(кому) borçlandım.
Nereye Bu ay markete çok
(куда) borçlandık.
112 BOŞALMAK
Опустеть Nsz. Bizim üstümüzdeki
daire boşaldı.
Опустеть Nsz. Buzdolabı iki günde
boşaldı.
Не сдержаться Nsz. Ben konuyu açınca
birden boşalıverdi,
hemen ağlamaya
başladı.
113 BOŞALTMAK
Освободить Neyi Kiracılar evi yarın
(что-в.п.) boşaltacaklar.
Высыпать, Nereye Patatesleri bu sepete
выливать (куда) boşalt.

33
 Эвакуировать Neyi Çabuk bu binayı
(что-в.п.) boşaltın.
114 BOŞANMAK
Развестись Nsz. İki yıl önce boşanmış.
Kimden İki yıl önce
(от кого) kocasından boşanmış.
Хлынуть Nsz. Vurur vurmaz
çocuğun burnundan
kan boşandı.
115 BOYAMAK
Красить, Neyi Dün kapıyı boyadık.
накрасить (что-в.п.)
Neyi Genç kız önce
(что-в.п.) dudaklarını boyadı.
116 BOZDURMAK
Разменять Ne (что) Ben de dün para
bozdurdum.
117 BOZMAK
Сломать Neyi Said bizim
(что-в.п.) televizyonu bozmuş.
Разменивать Ne (что) On milyon lirayı
(деньги) bozabilir misiniz?
Вредить Neyi Salçalı yemek midemi
(что-в.п.) bozdu.
Помять Neyi Koltuğun örtüsünü
(что-в.п.) bozmayın.
118 BOZULMAK
Сломаться Nsz. Bizim televizyon
bozuldu.
Портиться Nsz. Dün akşamki yemek
bozulmuş.

34
119 BOZUŞMAK
Рассориться Kiminle Geçen gün Gazi’yle
(с кем) bozuştuk, artık
konuşmuyoruz.
120 BÖLMEK
Делить Neyi Otuzu altıya böl.
(что-в.п.)
Neyi Ekmeği üçe böl.
(что-в.п.)
121 BÖLÜŞMEK
Делиться Neyi Bir ekmeği beş kişi
(что-в.п.) bölüştük.
Kiminle Bu ekmeği siz
(с кем) Tarkan’la bölüşün.
122 BULMAK
Найти Ne (что) Bu problemi çözmek
için yeni bir yol
buldum.
Neyi Kalemimi buldum.
(что-в.п.)
Kimi Dün seni bulamadım,
(кого-в.п.) neredeydin?
Изобретать, Neyi Elektriği Edison
открывать (что-в.п.) bulmuştur.
123 BULUNMAK
Находиться Ne (что) Nihayet bu hastalığa
bir çare bulundu.
Находиться Nsz. Ben de beş yıl kadar
Paris’te bulundum.
Иметься в Ne (что) Bu dükkanda her şey
наличии bulunur.
124 BULUŞMAK
Встречаться Kiminle Yarın Meryem’le
(с кем) buluşacağız.

35
125 BUNALMAK
Сильно скучать Nsz. Ben de buralarda
bunaldım.
Задыхаться Neyden Dün sıcaktan çok
(от чего) bunaldık.
126 BUNALTMAK
Понуд. от Nsz. Bu sıcaklar beni
задыхаться bunaltıyorlar.
Надоедать Neyle O da bazen sorularıyla
(с чем) insanı bunaltıyor.
127 BUNAMAK
Выживать из ума Nsz. Yaşlı adam artık
bunamıştı.
128 BURKMAK
Вывихнуть, Neyi Top oynarken bileğini
подвернуть (что-в.п.) burkmuş.
129 BURUŞMAK
Мяться Nsz. Çok oturmaktan
pantolonum buruştu.
Морщиниться Nsz. Belli bir yaştan sonra
cildimiz buruşuyor.
Сводить (о рте) Nsz. Gök hurmadan sonra
ağzım buruştu.
130 BURUŞTURMAK
Мять Neyi Dikkat et,
(что-в.п.) pantolonunu
buruşturma.
Комкать, мять Neyi Benim verdiğim
(что-в.п.) kağıdı buruşturup attı.
131 BUYURMAK
Приказать Neyi- Fatih, bana burayı
Kime temizlememi buyurdu.
(что-в.п.-
кому)

36
 Сказать Ne (что) Bir şey mi
buyurdunuz efendim?
Проходить, Nsz. Lütfen önden
следовать buyurunuz.
Пожаловать, Nereye Lütfen salona
входить (куда) buyurun.
Позволить Nsz. Müsaade buyurursanız
biz gidelim artık.
132 BÜKMEK
Скрутить Neyi Çocuk birden kolumu
(что-в.п.) büktü.
Согнуть Neyi Adam kocaman
(что-в.п.) demiri bükmüş.
Сгибать Neyi Yaşlandık, artık
(что-в.п.) dizlerimi
bükemiyorum.
Свернуть, скатать Neyi Halıları büküp
(что-в.п.) kaldırın.
Сучить (нитки) Ne (что) İhtiyar kadın ipek
bükerek geçimini
sağlıyordu.
133 BÜYÜLEMEK
Околдовать, Kimi Kocakarı genç
очаровать, (кого-в.п.) prensesi büyülemişti.
обворожить
Очаровать, Ne-Kimi Adamın konuşmaları
околдовать (что- beni büyüledi.
кого-в.п.)
134 BÜYÜMEK
Расти Nsz. Çocuklar bu yaştan
sonra çok hızlı
büyüyorlar.
Nsz. Bizim kedinin
yavruları büyüdüler.

37
 Nsz. Bahçedeki domatesler
henüz büyümemişler.
Вырасти Nsz. Said bugün bir yaş
daha büyüdü.
Перерасти Nsz. Sokaktaki kavga
(о драке) birden büyüdü.
Разрастись Nsz. İstanbul çok hızlı
büyüyor.
135 BÜYÜTMEK
Расширять Neyi Ben de artık işi biraz
(что-в.п.) büyütmeyi
düşünüyorum.
Воспитывать Kimi Biz çocuklarımızı
(кого-в.п.) böyle büyütmedik.
Увеличить Neyi Bu resmi biraz daha
(что-в.п.) büyütmeniz lazım.
Преувеличивать Neyi Bence sen bu olayı
(что-в.п.) biraz büyütüyorsun.
136 CANLANDIRMAK
Оживлять Kimi Bu filmde, bir kız
(кого-в.п.) ölüleri canlandırıyor.
Возрождать Neyi Bu yeni kararlar
(что-в.п.) ekonomiyi biraz
canlandıracaktır.
Играть роль Kimi Aktör, bu filmde
(кого-в.п.) zengin bir iş adamını
canlandırıyor.
137 CAYMAK (VAZGEÇMEK)
Передумать Neyden Zehra, evi satmaktan
(от чего) caymış.
138 CESARET ETMEK
Осмелиться, Neye Ben olsaydım böyle
решиться (чему) bir şeye cesaret
edemezdim.

38
139 CEVAP VERMEK
Поддаваться Neye Hasta, tedaviye cevap
(чему) vermeye başladı.
Отвечать Neye Niçin telefonlara
(чему) cevap vermiyorsunuz?
Отвечать Neye Bu kitap bizim
(чему) gereksinimlerimize
cevap vermiyor.
140 CEVAPLAMAK (YANITLAMAK)
Отвечать, давать Neyi Aşağıdaki soruları
ответ (что-в.п.) cevaplayınız.
141 CEZALANDIRMAK
Наказывать Kimi Çocukları
(кого-в.п.) cezalandırmak doğru
mu?
142 CİLÂLAMAK
Полировать Neyi Sıraları yeniden
(что-в.п.) cilâlamamız lazım.
143 CİLTLEMEK
Переплетать Neyi Bu kitabı da
(что-в.п.) ciltleyelim mi?
144 ÇAĞIRMAK
Звать Kimi Öğretmen seni
(кого-в.п.) çağırıyor.
Пригласить Neye Betül bizi akşam
(Nereye) yemeğine çağırıyor.
чему
(куда)
145 ÇALIŞMAK
Работать Nerede Bekir fabrikada
(где) çalışıyor.
Nsz. Tuncay şimdi
çalışıyor.

39
 Nsz. Bizim buzdolabı
çalışmıyor.
Учить уроки Nsz. İlker ders çalışıyor.
Стараться Neye Bilâl Türkçe
(чему) öğrenmeye çalışıyor.
146 ÇALMAK
Красть Ne (что) Bu adam bir ayda
sekiz araba çalmış.
Neyi Hırsız bankadaki
(что-в.п.) bütün paraları çalmış.
Звонить Nsz. Telefon çalıyor,
(о телефоне, bakabilir misin?
звонке)
Играть (на муз. Ne (что) Şenay çok iyi gitar
инструменте) çalıyor.
147 ÇARPMAK
Врезаться Neye Taksi birden otobüse
(чему) çarptı.
Сбить Kime Dün Osman’a bir
(кому) araba çarpmış.
Kime Mert koşarken bir
(кому) çocuğa çarptı.
Ударить, задеть Neye Biraz önce kolumu
(чему) masaya çarptım.
Neye Erol masaya çarptı.
(чему)
Биться Nsz. Hastanın kalbi çok
hızlı çarpıyordu.
Захлопнуться Nsz. Rüzgârdan kapı çarptı.
Умножать Neyi- Sekizi beşle
Neyle çarpacaksın.
(что-в.п.,
с чем)

40
148 ÇATLAMAK
Лопаться Nsz. Kahvaltıda bütün
bardaklar çatladı.
Трескаться Nsz. Soğuktan ellerim
çatladı.
Мучаться, Neyden Vedat da
страдать (от чего) kıskançlıktan çatlıyor.
149 ÇEKİLMEK
Уйти, Ne (что) Kenara çekilmek
отойти isterken düştüm.
Высохнуть Nsz. Gölün bütün suyu
çekilmişti.
Уходить Nereye Akşam olunca herkes
(куда) evine çekildi.
Быть удаленным Nereden Son anda takımlardan
(откуда) biri yarışmadan
çekildi.
Уединиться Nereye Yaşlanınca küçük bir
(куда) köye çekildi.
Отступать Nsz. O gün düşman
çekilmeye başladı.
150 ÇEKİNMEK
Стесняться, Kimden Selim senden çok
робеть (от кого) çekiniyor.
Побаиваться Kimden Bu çocuk sadece
(от кого) babasından çekiniyor.
151 ÇEKİŞMEK
Спорить, Kime Haber vermediğim
пререкаться (кому) için babam bana çok
çekişti.
Бороться Nsz. İki takımda birincilik
için çekişiyor.

41
152 ÇEKİŞTİRMEK
Теребить, дергать Neyi Evladım, paltomu
(что-в.п.) çekiştirip durma.
Сплетничать, Kimi Ayşe de her zaman
злословить, (кого-в.п.) komşularını çekiştirir.
судачить
153 ÇEKMEK
Выхватить Neyi Birden elimdeki kitabı
(что-в.п.) çekti.
Черпать Ne (что) Dün kuyudan beş
kova su çektik.
Снять (деньги) Ne (что) Yarın bankadan para
çekeceğim.
Тянуть Nereden Fuat beni kolumdan
(откуда) çekti.
Nereden Köpek adamı
(откуда) paçasından çekiyordu.
Буксировать Neyi Vinç kenardaki
(что-в.п.) arabaları çekiyordu.
Повесить Ne (что) Araya bir örtü çektik.
(шторы)
Достать Ne (что) Adam polise silâh
(об оружии) çekti.
Вдыхать (içine ~) Nereye Önce temiz havayı
(куда) içine çekti.
Впитать Neyi Pilâv suyunu çekmiş.
(что-в.п.)
Остановиться Nereye Lütfen arabanızı
(на обочине) (куда) kenara çeker misiniz?
Испытывать Ne (что) Fatma çok zorluk
(трудности) çekti.
Задернуть Neyi Perdeleri çeker
(что-в.п.) misiniz?

42
 Переписать Neyi Bu yazıyı temize
(что-в.п.) çeker misiniz?
Подводить (глаза) Ne (что) Genç kız gözlerine
sürme çekmişti.
Снимать фильм Ne (что) Şu anda yeni bir film
çekiyoruz.
Фотографировать Ne (что) O çok iyi fotoğraf
çeker.
Телеграфировать Ne (что) Dün anneme telgraf
(telegraf ~) çektim.
Походить Kime Bu çocuğun cimriliği
(кому) sana çekmiş.
Состоять Nsz. Bu yıl şubat yirmi
dokuz çekiyor.
Сесть (об одежде) Nsz. Bu pantolon yıkanınca
çeker.
Вырвать (о зубах) Neyi Doktor üç dişimi
(что-в.п.) birden çekti.
Опошлить Neye Sen de her şeyi kötüye
(kötüye ~) (чему) çekiyorsun.
Допрашивать Neye Polisler onu da
(чему) sorguya çektiler.
Вздохнуть (of ~) Ne (что) Of çekme, faydası
olmaz.
154 ÇEKTİRMEK
Вытащить, Neyi Sabahleyin dişimi
удалять, (что-в.п.) çektirdim.
выдернуть
Создавать Kime Bu çocuk ailesine çok
проблемы для (кому) çektirdi.
кого-то
Понуд. от Nsz. Dün on iki tane
фотографировать vesikalık fotoğraf
çektirdim.

43
155 ÇEVİRMEK
Вертеть Neyi Elindeki kalemi
(что-в.п.) durmadan çeviriyordu.
Поворачивать Neyi Şu masayı biraz
(что-в.п.) çevirelim.
Листать, Neyi Kitabın sayfalarını
переворачивать (что-в.п.) çok hızlı çeviriyorsun.
Задумать Ne (что) Galiba yine sen tuhaf
işler çeviriyorsun!
Переделать Neye Eski bir sarayı otele
(чему) çevirmişler.
Переводить Neyi Bu kitabı çevirmek
(что-в.п.) çok zamanımı aldı.
Обносить Neyle Bahçeyi duvarla
(забором) (с чем) çevirdiler.
Направлять Kime Polis silahını birden
(оружие) (кому) bana çevirdi.
156 ÇIKARMAK
Доставать Ne Çantasından bir kalem
(что) çıkardı.
Увольнять Nereden Patron beni işten
(откуда) çıkardı.
Разуваться, Neyi Ayakkabılarını burada
снимать (обувь) (что-в.п.) çıkarabilirsin.
Снимать Neyi İstersen paltonu
(одежду) (что-в.п.) çıkarma.
(не) Узнавать Kimi Bunu tanıyorum ama
(кого-в.п.) sağdakini
çıkaramadım.
Резаться (о зубах) Ne (что) Bu çocuk diş
çıkarıyor.
Срываться Kimden Başkasına kızmış
(от кого) öfkesini benden
çıkarıyor.

44
 Наслаждаться Neyi Şu denizin keyfini
(keyfi ~) (что-в.п.) çıkaralım.
Рвать (тошнить) Neyi Çocuk bütün
(что-в.п.) yediklerini çıkardı.
Выводить пятно Neyi Bu deterjan bu lekeyi
(что-в.п.) çıkarır mı?
Выпускать Ne (что) Yeni bir dergi
(книгу) çıkarmak istiyorum.
Затевать (драку) Ne (что) Bu çocuk her zaman
kavga çıkarıyor.
Заносить Nereye Bütün eşyaları beşinci
(наверх), (куда) kata çıkardık.
поднимать
Вычитать Neyden- Elli sekizden kırk
Neyi dokuzu
(отчего- çıkaracaksınız.
что-в.п.)
157 ÇIKMAK
Выходить Nereden Ben şimdi sınıftan
(откуда) çıktım.
Дать (идею) Kimden Bu fikir Tolga’dan
(от кого) çıktı.
Увольняться Nereden Abim yeni işinden de
(откуда) çıkmış.
Производить Ne (что) Beş kilo sütten bir kilo
( из чего-то) yağ çıkar.
(не) Решить Neyden Bu toplantıdan da
(от чего) birşey çıkmadı.
Выходить Nereden Hapishaneden yeni
(откуда) çıkmış.
Оставаться Ne (что) Herşeyi hesapladık
(в долгу) ben borçlu çıktım.
Вычитать Ne (что) Yirmi sekizden beş
çıkınca kaç kalır?

45
Появиться Nereye Biz geziyorduk birden
(куда) karşımıza çıktı.
Сваливаться Nereden Bu ayakkabı her
(об обуви и (откуда) zaman ayağımdan
украшениях) çıkıyor.
Карабкаться Nereye Sen bu ağaca çıkabilir
(куда) misin?
Подниматься Nereye İki dakikada altıncı
(куда) kata çıktı.
Вспыхнуть Nsz. Sars hastalığı bir yıl
(об эпидемии) önce çıktı.
Выиграть Ne Ona piyangodan bir
(в лотерее) (что) araba çıktı.
Отправляться Nereye Yarın akşam yola
(куда) çıkacağız.
Отстираться Nsz. Gömleğimdeki leke
çıktı.
Вести (о дороге) Nereye Bu sokak nereye
(куда) çıkıyor?
Уходить Neye İki gün önce tatile
(в отпуск) (чему) çıktı.
Идти Neye Pazar günü alış verişe
(за покупками) (чему) çıkabiliriz.
Созреть Nsz. İki hafta sonra çilek
çıkar.
Разразиться Nsz. Birden çok büyük bir
(о буре) fırtına çıktı.
Выпускаться Nsz. Yeni bir dergi çıkmış.
(о книге)
Оказаться Nsz. Dün aldığımız elmalar
çürük çıktı.
Исполняться Nsz. Bak, benim dediğim
çıktı!

46
 Шуметь (ses ~) Nsz. Bu sınıfta en çok
senin sesin çıkıyor.
Отлететь Nsz. Bu bisikletin tekeri
çıkmış.
158 ÇILDIRMAK
Сходить с ума, Nsz. Zavallı adam o
терять голову olaydan sonra çıldırdı.
Беситься, Nsz. Bu haberi duyunca
приходить в sinirinden çıldırdı.
бешенство
159 ÇILDIRTMAK
Свести с ума Kimi Bu çocuk bir gün beni
(кого-в.п.) çıldırtacak.
Ne (что) Bu adamın hareketleri
beni çıldırtıyor.
160 ÇİĞNEMEK
Жевать Ne (что) Sabahtan beri sakız
çiğniyor.
Топтать Neyi Çocuk bütün çimleri
(что-в.п.) çiğnemiş.
Пренебрегать, Neyi Sen kuralları
игнорировать (что-в.п.) çiğniyorsun.
161 ÇİZMEK
Рисовать Ne (что) Önce güzel bir uçak
çiz.
Подчеркнуть Neyi Konunun hatlarını
(что-в.п.) çizmek lazım.
Царапать Ne (что) Dikenler elimi çizdi.
Начертить Ne (что) Bir üçgen, iki kare
çiziniz.
162 ÇOĞALMAK
Увеличиться Nsz. Kulübe katılmak
isteyenler çoğaldı.

47
163 ÇÖZMEK
Решать Neyi Bu problemi çözebilir
(что-в.п.) misin?
Развязывать Neyi Önce şu sandalyedeki
(что-в.п.) ipi çözelim.
Разгадать Ne (что) Boş zamanlarımda
(кроссворд) bulmaca çözerim.
164 ÇÜRÜMEK
Сгнить Nsz. Dolaptaki bütün
sebzeler çürümüş.
Износиться Nsz. Arabanın kaportası
çürümüş.
Сгнить Nsz. Üç dişim çürümüş.
165 DAĞILMAK
Рассыпаться Nsz. Elimdeki boncuklar
birden her yere
dağıldılar.
Разрушаться Nsz. O olaydan sonra bütün
aile dağıldı.
166 DAĞITMAK
Раздавать Ne (что) Herkese hediyeler
dağıtırdı.
Neyi Bugünkü gazeteleri de
(что-в.п.) dağıttım.
Приводить в Neyi Sakın odanı dağıtma,
беспорядок (что-в.п.) daha yeni topladım!
167 DALMAK
Нырять Neye Çocuk birden suya
(чему) daldı.
Скрыться Nereye Adam kalabalığa dalıp
(куда) kayboldu.
168 DAMLAMAK
Капать Ne (что) Tavandan devamlı su
damlıyor.

48
 Nereye Bütün sular masaya
(куда) damlıyordu.
169 DAMLATMAK
Капать Nereye-Ne Yere su
(куда-что) damlatıyorsun.
Закапать Nereye-Ne Gözlerime damla
(куда-что) damlatmam lazım.
170 DANIŞMAK
Советоваться, Neyi-Kime Bence bu konuyu bir
обсуждать (что-в.п.- bilene danışmalısın.
кому)
171 DANS ETMEK
Танцевать Neyle Muratın en sevdiği
(с чем) müzikle dans
ediyorlar.
Танцевать Kiminle Benimle dans eder
(с кем) misiniz?
172 DARILMAK
Обижаться Kime Özay bana darılmış.
(кому)
173 DAVET ETMEK
Приглашать Kimi Ben sadece Zeynep’i
(кого-в.п.) davet ettim.
Nereye Songül’ü bize davet
(куда) ettim.
Neye Yüksel’i akşam
(чему) yemeğine davet ettim.
174 DAVRANMAK
Действовать, Kime Büyüklere saygılı
вести себя (кому) davranmalıyız.
Доставать Neye Adam birden silâhına
(чему) davrandı.

49
175 DAYAMAK
Опирать, Neyi- Merdiveni ağaca
прислонить Nereye dayadılar.
(что-в.п.-
куда)
Опереться Neyi-Kime Sırtını ona dayamakla
(что-в.п.- kurtulucağını sanma.
кому)
Наставить Neyi- Polis, tabancayı
(об оружии) Nereye adamın başına dayadı.
(что-в.п.-
куда)
176 DAYANIŞMAK
Проявлять Nsz. Bizim dayanışmamız
солидарность lazım.
177 DAYANMAK
Опираться Neye Adam duvara
(чему) dayanmıştı.
Выдержать Nsz. Bu ayakkabı bana iki
yıl dayanır.
Терпеть Neye Bu çocuk bu soğuğa
(чему) dayanamaz.
Nsz. Lütfen, biraz daha
dayan şimdi ambulans
gelecek.
Хватать Nsz. Bu para bize sadece
on gün dayanır.
Ссылаться Neye Sen neye dayanarak
(чему) böyle söyledin?
178 DEFETMEK
Прогонять Kimi- Beni odasından
Nereden defetti.
(кого-в.п.-
откуда)

50
 Отталкивать, Kimi Adamı defetmeye
прогонять (кого-в.п.) çalıştım ama olmadı.
179 DEFNETMEK
Хоронить, Kimi- Dün ünlü şarkıcı
погребать Nereye “Şebnem”i
(кого-в.п.- Zincirlikuyu
куда) mezarlığına
defnettiler.
180 DEĞDİRMEK
Понуд. от Neyi-Kime Elini bana değdirdi.
касаться (что-в.п.-
кому)
Задевать Neyi- Sakın, bidonları bir
Nereye yere değdirme.
(что-в.п.-
куда)
181 DEĞERLENDİRMEK
Оценивать Neyi Bu imkanı
(что-в.п.) değerlendirmelisin.
182 DEĞİNMEK
Касаться Neye Mithat Bey önemli bir
(чему) konuya değindi.
Касаться Neye Dün toplantıda bu tür
(чему) konulara hiç
değinmedik.
183 DEĞİŞMEK
Изменяться Nsz. Çocuğun yüzü birden
değişti.
Nsz. Öğleden sonra hava
değişti.
Nsz. Sen çok değişmişsin.
Nsz. Çok yıkanmaktan
gömleğin rengi
değişti.

51
184 DEĞİŞTİRMEK
Переставить, Neyi Haydi, şu odayı biraz
изменять (что-в.п.) değiştirelim.
Поменять Neyi Şimdi oturduğu evi
(что-в.п.) değiştirmek istiyor.
Neyi İlyas yeşil arabasını
(что-в.п.) değiştirmiş.
Neyi Bu para geçmez bunu
(что-в.п.) değiştir.
Neyi Bu gömlek defolu
(что-в.п.) bunu değiştir.
Менять (тему) Neyi Lütfen konuyu
(что-в.п.) değiştirme!
Разменять Ne (что) Benim para
(деньги) değiştirmem lâzım.
185 DEĞMEK
Касаться Nereye Masanın örtüsü yere
(куда) değiyordu.
Nereye Birden eli elime
(куда) değdi.
186 DEKLÂRE ETMEK
Декларировать Neyi Değerli eşyalarınızı
(что-в.п.) deklâre etmelisiniz.
187 DEKORE ETMEK
Украшать, Neyi Mağazayı yeniden
оформлять (что-в.п.) dekore etmeye karar
verdik.
188 DELİNMEK
Порваться,прохуд Nsz. Marketten çıkarken
иться paket birden delindi.
189 DELİRMEK
Сходить с ума, Nsz. Kadın, o olaydan
помешаться sonra delirdi.

52
 Выйти из себя, Neyden Adam sinirden
вспылить (от чего) delirmişti.
190 DELİRTMEK
Свести с ума Kimi Bu çocuk bir gün beni
(кого-в.п.) delirtecek.
Вывести из себя Neyden O gün beni sinirimden
(от чего) delirtti.
191 DELMEK
Свернуть Neyi Bu matkap bu duvarı
(что-в.п.) delmez.
Делать дырку, Neyi Hırsızlar tel örgüyü
дырявить (что-в.п.) delmişler.
192 DEMEK
Означать, значить Nsz. Hoşgörü, insanları
sevmek demektir.
Nsz. Masa, Rusça ne
demek?
Говорить Kime Ben sana diyorum.
(кому)
Сказать Neye Sen buna ne dersin?
(чему)
(не) Иметь Nsz. Büyük, küçük demez
значения herkesle arkadaş
olurdu.
(не) Думать Ne (что) Sakın dışarıya
çıkayım deme, hasta
olursun!
193 DEMLEMEK
Заваривать Neyi Sen çayı demle, biz
(что-в.п.) şimdi geliyoruz.
194 DENEMEK
Попробовать Neyi Ben hızlı yazmayı
(что-в.п.) denedim ama olmadı.

53
 Neyi Ben bu tatlıyı
(что-в.п.) denedim ama hiç
beğenmedim.
195 DENETLEMEK
Наблюдать, Nereyi Dün belediyeden
контролировать, (что-в.п. о bizim iş yerini
проверять месте) denetlemeye geldiler.
Наблюдать, Kimi Yeni müdür yarın bizi
контролировать, (кого-в.п.) denetlemeye
проверять gelecekmiş.
196 DEPOLAMAK
Хранить Ne (что) Adam on yıllık sigara
depolamış.
197 DERECELENDİRMEK
Оценивать Kimi Öğrencileri
(кого-в.п.) derecelendirmek
kolay değil.
Распределять, Neyi Arabaları kendi
классифи- (что-в.п.) aralarında şöyle
цировать derecelendirebiliriz...
198 DERTLEŞMEK
Жаловаться, Kiminle İnsan herkesle
сетовать (с кем) dertleşemez.
199 DESTEKLEMEK
Поддерживать Kimi Bu konuda biz her
(кого-в.п.) zaman seni
destekliyoruz.
Поддерживать Neyi Sen bizden
(что-в.п.) inanmadığımız bir
projeyi
desteklememizi
istiyorsun.

54
 Подпирать, Neyi- Arka duvarı kolonlarla
укреплять Neyle destekleyebiliriz.
(что-в.п.-
с чем)
200 DEVİRMEK
Валить, сгибать Neyi Rüzgar bütün ağaçları
(что-в.п.) devirmişti.
Опрокинуть Neyi Kedi bir sürahi sütü
(что-в.п.) devirdi.
Свергать, Neyi Ülke içindeki bazı
низлагать (что-в.п.) gruplar hükümeti
devirmek istiyorlardı.
Выпить залпом Neyi Çocuk bir dikişte bir
(что-в.п.) litre suyu devirdi.
Заканчивать Nsz. Her hafta bir kitap
(разг.) deviriyor.
201 DEVRİLMEK
Повалиться, Ne (что) Bütün ağaçlar
рухнуть devrilmişti.
Опрокинуться Ne (что) Kedinin çarpmasıyla
sürahi devrildi.
Быть свергнутым Ne (что) Kısa bir süre sonra bu
hükümette devrildi.
202 DİKELMEK
Торчать, стоять Nerede Niye orada
неподвижно (где) dikeliyorsun, içeri gel.
Стоять Nerede Adam bir saattir
неподвижно, (где) durağın önünde
торчать dikeliyordu.
203 DİKKAT ETMEK
Обращать Neye Burada bazı konulara
внимание (чему) dikkat etmek
gerekiyor.

55
 Быть Kime Şu adama dikkat et, ne
внимательным, (кому) yapacağı belli olmaz.
осторожным
Заметить Nsz. Ben dikkat ettim, her
akşam geç geliyor.
204 DİKMEK
Сажать Ne (что) Bu sene bahçeye
sadece çiçek diktim.
Шить Neyi Gömleğimin yakası
(что-в.п.) sökülmüş diker misin?
Ne (что) İstersen sana bir takım
elbise dikeyim?
Строить, ставить Ne (что) Sen buraya bir direk
dik.
Ne (что) Şimdi iki ayda bir
apartman dikiyorlar.
205 DİLEMEK
Желать Ne (что) İmtihanda hepinize
başarılar dilerim.
206 DİLENMEK
Просить Nsz. Yaşlı kadın dilenmek
милостыню, zorunda kalmıştı.
побираться
Выпрашивать, Kimden- Kimseyi dinlemiyor
клянчить Ne sonra da bizden
(от кого- yardım dileniyor.
что)
207 DİLİMLEMEK
Резать на кусочки Neyi Ekmeği dilimleyelim
(что-в.п.) mi?
208 DİNLEMEK
Слушать Kimi Evet arkadaşlar, sizi
(кого-в.п.) dinliyorum.

56
 Ne (что) Boş zamanlarımda
müzik dinliyorum.
Neyi Doktor kalbimi
(что-в.п.) dinledi, bir şeyim
yokmuş.
Слушаться Neyi Annenin ve babanın
(birinin sözünü ~) (что-в.п.) sözünü dinlemelisin!
209 DİNLENMEK
Отдыхать Nsz. Yarın biraz
dinlenecekmiş.
Nerede İki gün evde
(где) dinleneceğim.
210 DİNMEK
Прекращаться Nsz. Abisi öldükten sonra
dinmedi göz yaşı.
Прекратиться, Nsz. Şiddetli kar yağışı
утихать öğleden sonra dindi.
Прекратиться Nsz. Ne zaman dinecek bu
çocuğun sesi?
Проходить, Nsz. O gün başımın ağrısı
ослабляться bir türlü dinmedi.
211 DİRENMEK
Упираться, Nsz. İndirim yapmamak
упрямиться, için çok direndi.
настаивать на
своем
Nsz. Kapıdaki görevli bizi
Упираться, içeri almamak için
упрямиться, çok direndi.
настаивать на
своем
212 DİRETMEK
Упираться, Nsz. Okula gideceğim diye
упорствовать çok diretti.

57
 Упираться, Nsz. Onu işe almam için
упорствовать çok diretti.
213 DİZİLMEK
Выстраиваться в Nsz. Askerler sıraya
ряд, строиться dizildi.
Быть нанизанным Nsz. Bütün boncuklar ipe
dizilmişti.
214 DİZMEK
Нанизывать Neyi- Boncukları bu ipe
Nereye dizeceksin.
(что-в.п.-
куда)
Ставить, Neyi- Kitapları şu rafa
оасполагать в ряд Nereye dizelim.
(что-в.п.-
куда)
215 DOĞMAK
Рождаться Nsz. Ben bin dokuz yüz
ellide doğdum.
Вставать (солнце) Nsz. Sabah saat altıda
güneş doğuyor.
216 DOĞRAMAK
Разрезать Neyi Sen domatesleri
(что-в.п.) doğra.
Разрубить Kimi Filmde adam insanları
(кого-в.п.) doğruyordu.
217 DOĞRULMAK
Выпрямляться Nsz. Bu çivi bir daha
doğrulmaz.
Подниматься, Nsz. Adam bizi görünce
вставать doğruldu, ceketini
ilikledi.

58
218 DOĞRULTMAK
Выпрямить Neyi Sen şu çivileri doğrult.
(что-в.п.)
Направить Neyi Adam birden silahı
(что-в.п.) bana doğrulttu.
219 DOKUMAK
Ткать Ne (что) Bu köyün kızları çok
iyi halı dokuyorlar.
220 DOKUNDURMAK
Понуд. от Neyi Sakın! elini hiçbir
дотрагиваться (что-в.п.) şeye dokundurma.
Уколоть (словом) Nsz Nusret, laf
dokundurmayı çok
sever.
221 DOKUNMAK
Трогать, Neye Lütfen tablolara
прикасаться (чему) dokunmayın!
Kime Tanju’ya bir
(кому) dokundum, hemen
düştü.
Задевать (честь) Neye Ne oldu, gururuna mı
(чему) dokundu?
Вредить Nsz. Balık bana
dokunuyor.
Делать Nsz. Zamanında bana onun
(добро, зло) çok iyiliği dokundu.
Быть сотканным Nsz. Bu halı İstanbul’da
dokunmuş.
222 DOLANDIRMAK
Обманывать Kimi Bu adam herkesi
(кого-в.п.) dolandırıyor.
223 DOLANMAK
Обвиваться Nereye Bahçedeki sarmaşık
(куда) duvara dolanmıştı.

59
 Кружить, бродить Nerede Akşama kadar evin
вокруг (где) etrafında dolandı.
Обматываться, Nsz. Karanlıkta ayağıma
обвиваться bir şeyler dolandı.
Путаться под Nsz. Çocuklar ayağımızın
ногами altında dolanıyorlar.
Распространяться Nsz. Sonra bu hikaye
dillerde dolanmaya
başlamış.
224 DOLAŞMAK
Гулять Nerede Dün biraz parkta
(где) dolaştık.
Kiminle Arkadaşlarla biraz
(с кем) dolaşabilir miyiz?
Кататься Neyle İstersen bugün de
(с чем) sandalla dolaşalım.
Путаться Nsz. Bu ipler birbirine
(birbirine ~) dolaşmış.
Бродить (искать) Nsz. Orayı bulmak için çok
dolaştık.
Течь (по чему-то) Nerede Kan damarlarımızda
(где) dolaşır.
225 DOLAŞTIRMAK
Водить, возить Kimi Taksici bizi boş yere
(кого-в.п.) tam iki saat dolaştırdı.
Прогулять, Kime-Neyi Halit bana şehri
показать (город) (кому- dolaştırdı.
что-в.п.)
Выгуливать Neyi Sabahları köpeğimi
(что-в.п.) dolaştırıyorum.
Запутывать Neyi Bizim küçük oğlan
(что-в.п.) bütün ipi dolaştırmış.

60
226 DOLDURMAK
Заполнять Neyi Mutfaktaki bütün
(что-в.п.) bidonları doldurdum.
Neyi Lütfen bu anketi
(что-в.п.) doldurun!
Исполняться Neyi Fatih şubatta altısını
(сколько-то лет) (что-в.п.) dolduruyor.
Заряжать Neyi Adam silahını
(что-в.п.) doldurdu ve
beklemeye başladı.
227 DOLMAK
Заполняться Nsz. Bütün bidonlar doldu.
Наполняться Nereye Bütün su odaya doldu.
(куда)
Истекать Nsz. Sayın yarışmacılar
(о времени) süreniz doldu.
228 DONATMAK
Украшать, Neyi- Odayı çiçeklerle
декорировать Neyle donatmış.
(что-в.п.-
с чем)
Сервировать Neyi- Masayı en güzel
Neyle yemeklerle
(что-в.п.- donatmıştı.
с чем)
Украшать Neyi- Bütün şehri
Neyle bayraklarla donattılar.
(что-в.п.-
с чем)
229 DONDURMAK
Заморозить Neyi Bu yılki soğuk bütün
(что-в.п.) ağaçları dondurdu.
Заставлять Kimi Bu soğuk insanı
мерзнуть (кого-в.п.) donduruyor.

61
 Заморозить Neyi Adamın bütün banka
(перен.) (что-в.п.) hesaplarını
dondurmuşlar.
230 DONMAK
Замерзать Nsz. Yaşlı adam soğuktan
donmuştu.
Nsz. Bu soğukta bütün
meyveler donar.
231 DOYMAK
Наедаться Nsz. Teşekkür ederim, ben
doydum.
(не) Уставать Neye Galiba bu çocuk
(чему) hiçbir zaman oyuna
doymayacak.
232 DOYURMAK
Кормить Kimi Bebeği biraz önce
(кого-в.п.) doyurdum.
Neyi Köpek yavrularını
(что-в.п.) sırayla doyuruyordu.
233 DÖKMEK
Разлить, пролить, Neyi Bu suyu sen mi
налить (что-в.п.) döktün?
Nereye Bir bardak suyu yere
(куда) döktü.
Вылить, Nereye Tabakta kalanları çöpe
выбрасывать (куда) dök.
Сбрасывать Neyi Sonbaharda ağaçlar
(что-в.п.) yapraklarını dökerler.
Обливать, Nereye Çocuk yemeği üzerine
пачкать (куда) döktü.
Заливать Nereye Buraya beton
(куда) dökmeliyiz.

62
234 DÖKÜLMEK
Разлиться Nereye Birden su yere
(куда) döküldü..
Падать Nsz. Sonbaharda ağaçların
(о листьях) yaprakları dökülür.
Впадать Nereye Volga nehri
(куда) Karadeniz’e mi
dökülüyor?
235 DÖNDÜRMEK
Вращать, вертеть Neyi Bu mekanizma da
(что-в.п.) çarkları döndürüyor.
Заставить Kimi Telefon etti beni de
вернуться, (кого-в.п.) yarı yoldan döndürdü.
возвращать
Возвращать Kimi Küçük kızı kapıdan
(кого-в.п.) boş döndürmek
istemiyordu.
236 DÖNMEK
Вертеться Nsz. Dünya dönüyor.
Повернуться Kime Öğretmen bana döndü
(кому) ve: “Sen git” dedi.
Возвращаться Nereye Saat dörtte eve döndü.
(куда)
Nereye İşten eve dönerken
(куда) onu gördüm.
Вернуться Nereden Tatilden dönerken
(откуда) kaza yapmışlar.
Nereye Yarın eve dönüyorlar.
(куда)
Повернуться Neyi Bana sırtını dönmüştü.
(что-в.п.)
Повернуть Nereye Araba birden sağa
(куда) dönüp kayboldu.

63
 Превратиться Neye Burası hababam
(чему) sınıfına dönmüştü.
237 DÖNÜŞMEK
Меняться, Neye Narın yeşil rengi
принимать (чему) zamanla kırmızıya
другой вид dönüşüyor.
Превращаться Neye Dev, istediği an bir
(чему) fareye
dönüşebiliyordu.
238 DÖŞEMEK
Стлать, застилать Nereye-Ne Yerlere halı döşedik.
(куда-что)
Облицовывать Nereye Duvara fayans
(куда) döşedik.
Обставить Neyi Yeni daireyi baştan
(мебелью) (что-в.п.) sona döşedik.
239 DÖVMEK
Бить Kimi Dün bazı çocuklar
(кого-в.п.) kardeşimi dövmüşler.
Ударяться о берег Neyi Dalgalar kıyıyı
(что-в.п.) dövüyorlardı.
Ковать Ne (что) Demirciler demir
dövüyor.
240 DÖVÜŞMEK
Драться Kiminle Dün İbrahim’le
(с кем) dövüştük.
241 DUA ETMEK
Молиться Kime Bize verdiği her şey
(кому) için tanrımıza dua
etmeliyiz.
Молиться Nsz. Bu işimin olması için
her gün dua ediyorum.

64
 Молиться (в знак Kime Zavallı kadın,
благодарности) (кому) yardımlarımızdan
dolayı bize çok dua
etti.
242 DURAKLAMAK
Приостанав- Nsz. Bu ara işlerimiz
ливаться durakladı.
Nsz. Adam beni görünce
önce biraz durakladı.
243 DURDURMAK
Останавливать Ne (что)Biz de hemen bir taksi
durdurduk.
Останавливать, Kimi Dün yine beni trafik
задержать (кого-в.п.) polisi durdurdu.
Прерывать, Neyi Amerika uzay
прекращать (что-в.п.) çalışmalarını
durdurdu.
244 DURGUNLAŞMAK
Успокаиваться, Nsz. Dalgalar kesildi, göl
становиться durgunlaştı.
неподвижным,
утихать
Успокаиваться, Nsz. Jale, o olaydan sonra
становиться çok durgunlaştı.
вялым,
задумчивым
245 DURMAK
Останавливаться Nsz. Adam birden durdu ve
bana çok sert baktı.
Nsz. Araba tam önümde
durdu.
Nerede Orada birkaç gün
(где) durduktan sonra geri
döndü.

65
 Вставать Nsz. İkinci motor da durdu.
Стоять Nerede Ayakta durma, şöyle
(где) geç!
Стоять (о делах) Nsz. Daha bütün işlerimiz
duruyor, yarına
bitirmeliyiz.
Nsz. A-Sen yeşil arabayı
sattın mı? B-Yok,
duruyor.
Прекращаться, Nsz. Dün gece yağmur hiç
переставать durmadı.
246 DURULAMAK
Ополаскивать Neyi Bulaşıkları
(что-в.п.) sabunladıktan sonra
durularsın.
247 DUYGULANMAK
Быть тронутым Nsz. Öğretmen, bu olay
karşısında çok
duygulandı.
248 DUYMAK
Услышать Neyi Biraz önceki
(что-в.п.) gürültüyü duydun mu?
Слышать Kimi Ben seni hiç
(кого-в.п.) duymuyorum.
249 DUYULMAK
Слышаться, быть Nsz. Bu haber duyulursa
услышанным çok kötü olur.
Слышаться, быть Nsz. Yan odadan bütün
услышанным konuştuklarınız
duyuluyordu.
250 DUYURMAK
Сообщать, Neyi-Kime Bu haberi bütün
распространять (что-в.п.- öğrencilere
кому) duyurmamız lazım.

66
 Сообщать Neyi Sınav tarihini
(что-в.п.) duyurmak gerekiyor.
251 DÜĞMELEMEK
Застегивать на Neyi Çocuk gömleğin
пуговицы (что-в.п.) kolunu
düğmeleyemiyordu.
252 DÜĞÜMLEMEK
Завязывать узлом Neyi Bağladıktan sonra
(что-в.п.) ipleri çok sıkı
düğümlemişler
253 DÜŞLEMEK
Neyi Ben de onunla
Мечтать, грезить (что-в.п.) tanışacağım günü
düşlüyorum.
254 DÜŞMEK
Упасть Nereye Adam ikinci kattan
(куда) yere düştü.
Nereden Ağaçtan düştüm.
(откуда)
Nsz. Futbol oynarken
düşmüş.
Nerede Bahçede düşmüş.
(где)
Быть Kime Bunu söylemek bana
вынужденным (кому) düştü.
что-то делать
Предчувствовать Ne (что) Birden içime bir
(korku ~) korku düştü.
Излишне Neye Siz bu çocuğun üstüne
заботиться (чему) fazla düşüyorsunuz.
Быть в Kime Orada bana sadece
безвыходном (кому) susmak düştü.
положении

67
 Доставаться Kime Mirastan bana sadece
(кому) iki daire düştü.
Упасть (о курсе) Nsz. Dün dolar yine düştü.
Распадаться Nsz. Bu hükümet de
(правительство) yakında düşer.
Упасть Nsz. İçerideki ısı gittikçe
düşüyor.
255 DÜŞÜNMEK
Думать Neyi Yarın kitap okumayı
(что-в.п.) düşünüyorum.
Kimi Şu anda annemi
(кого-в.п.) düşünüyorum.
256 DÜŞÜRMEK
Уронить Nereye Bütün kitapları yere
(куда) düşürdü.
Kimi Abim, ben küçükken
(кого-в.п.) beni elinden yere
düşürmüş.
257 DÜZELMEK
Быть Nsz. Tamirattan sonra
приведенным в yollar biraz düzeldi.
порядок,
улучшиться
Наладиться, Nsz. Ne zaman bu işler
поправиться düzelecek?
Улучшиться, Nsz. Artık havalar da
наладиться düzeldi.
Улучшиться, Nsz. Hastanın sağlığı
наладиться, düzelmeye başladı.
поправиться
258 DÜZELTMEK
Поправлять, Neyi Adam kırışmış
убирать (что-в.п.) pantolonunu düzeltti.

68
 Neyi Ben yatağımı
(что-в.п.) düzelttim.
Прибраться Neyi Çocuklar odanızı biraz
(что-в.п.) düzeltin!
Исправить Neyi Ben sonra yanlışları
(что-в.п.) düzeltirim.
259 DÜZENLEMEK
Организовать Ne (что) Çok güzel bir parti
düzenledik.
Переставить, Neyi Bu odayı yeniden
обустроить (что-в.п.) düzenlememiz lazım.
260 EĞİLMEK
Наклониться, Nsz. Bahçenin demir
склониться korkulukları eğilmiş.
Наклониться Nsz. Çocuk eğilip yerden
parayı aldı.
Обратиться, Neye Sizin bu konulara
уделять внимание (чему) eğilmeniz lazım.
261 EĞİTMEK
Обучать Kimi İnsanları eğitmek çok
(кого-в.п.) kutsal bir görevdir.
Дрессировать Neyi Hayvanları eğitmek
(что-в.п.) çok zor.
262 EĞLENDİRMEK
Развлекать, Kimi Palyanço çocukları
веселить (кого-в.п.) çok güzel
eğlendiriyordu.
263 EĞLENMEK
Развлекаться, Nerede Dün piknikte çok
хорошо (весело) (где) eğlendik.
проводить время Kiminle Dün arkadaşlarla iyi
(с кем) eğlendik.

69
264 EĞMEK
Наклонить Neyi Bizi görünce başını
(что-в.п.) önüne eğdi.
Согнуть Neyi Çocuk bütün çatalları
(что-в.п.) eğmiş.
265 EKLEMEK
Добавлять Nereye-Ne Eve yeni bir oda daha
(куда-что) ekledik.
Наращить, Nereye-Ne Bunun ucuna küçük
надставлять, (куда-что) bir parça ekleyelim.
присоединять
Добавлять Nereye-Ne Salataya biraz daha
(куда-что) soğan ekleyelim.
266 EKMEK
Сеять Nereye-Ne Bu yıl tarlaya mısır
(куда-что) ekeceğiz.
Посыпать (солью) Nereye-Ne Salataya biraz daha
(куда-что) tuz ekin.
Обманывать, Kimi Murat dün yine beni
избавляться (кого-в.п.) ekti.
267 EKSİLMEK
Уменьшаться, Nsz. Bir baktım,
убывать çekmecedeki para
eksilmiş.
Уменьшаться, Nsz. Bu dünyanın derdi hiç
убывать eksilmez.
268 EKŞİMEK
Киснуть, Nsz. Dün yaptığımız ayran
становиться ekşimiş.
кислым
Киснуть, Nsz. Mahzendeki şıralar
становиться ekşimiş.
кислым

70
 Прокиснуть Nsz. Dolaptaki bütün
yemekler ekşimiş.
Расстроиться (о Nsz. İki gündür midem
желудке) ekşiyor.
Не оставлять в Nsz. Bu adam da başımıza
покое ekşidi.
269 EL KOYMAK
Конфисковать Neye Bütün mal varlığına el
(чему) koymuşlar.
270 ELEMEK
Просеять Neyi Yeni unu bir daha
(что-в.п.) elemek lazım.
Отсеять, отбирать Kimi Mülakatta birçok
(кого-в.п.) kişiyi elediler.
Отбирать, Neyi- O takımı da kupadan
выбирать Nereden elediler.
(что-в.п.-
откуда)
271 ELENMEK
Быть Nsz. Ambardaki buğdaylar
разобранным, elendi.
выбранным
Быть Nereden Bazı takımlar
отобранным, (откуда) yarışmadan elendiler.
выбранным
Быть отсеянным Nsz. Ali de mülakatta
elenmiş.
272 ELEŞTİRMEK
Критиковать Kimi Sen her zaman herkesi
(кого-в.п.) eleştiriyorsun.
Neyi Sen de her filmi
(что-в.п.) eleştiriyorsun.

71
273 ELLEMEK
Касаться руками, Neyi Kitapları ellemeyin.
трогать (что-в.п.)
274 EMANET ETMEK
Вверять, Kime Bütün kitaplarımı
доверять, сдавать (кому) Bilâl’e emanet ettim.
на хранение
275 EMEKLEMEK
Ползать Nsz. Çocuk iki yaşında
olmasına rağmen
halen emekliyordu.
276 EMİN OLMAK
Быть уверенным Neyden Onun geleceğinden
(от чего) emin olmalıyız.
Neyden Korkma onu
(от чего) bulacağız, bundan
emin olabilirsin!
Доверять Kimden Serkan’dan emin
(от кого) olabilirsin.
277 EMRETMEK
Приказывать Kime Sen bana
(кому) emredemezsin.
278 ENDİŞELENMEK (ENDİŞE ETMEK)
Беспокоиться Neyden Senin geleceğinden
(от чего) endişeleniyorum.
Nsz. Ben senin için
endişeleniyorum.
Nsz. Ben zaten bu yüzden
endişeleniyorum.
279 ENGELLEMEK
Препятствовать Neyi Benim mesleğimde
(что-в.п.) ilerlememi Salih
engelledi.

72
280 ERİMEK
Растворяться, Nsz. Şeker, sıcak çayda
таять daha hızlı erir.
Плавиться Nsz. Altın da belli bir
ısıdan sonra erir.
Растаять (перен.) Neyden Kadın, oğlunun
(от чего) hasretinden erimişti.
Уменьшаться, Nsz. Bütün birikimimiz bir
таять (о деньгах) ayda eridi.
281 ERİŞMEK
Достигать Neye Herkes isteğine
(чему) erişmek ister.
Добираться Nereye Köye akşam üzeri
(куда) eriştik.
Достигать, Neye Hele o güne bir
добираться (чему) erişelim, o zaman
bakarız.
282 ERİTMEK
Понуд. от таять Neyi Güneş karları eritiyor.
(что-в.п.)
Плавить Neyi Demiri kızgın ateşte
(что-в.п.) eritiyorlar.
Топить Neyi Önce tereyağını
(что-в.п.) eritiyorsun.
Израсходовать Neyi Bütün mirası iki yılda
(что-в.п.) eritti.
283 ESKİMEK
Изнашиваться, Nsz. Üstündeki bütün
ветшать elbiseler eskimişti.
Устаревать Nsz. Artık bu şarkılar
eskidi.
284 ESKİTMEK
Изнашивать Neyi Yeni aldığımız
(что-в.п.) ayakkabıyı eskitmiş.

73
285 ESMEK
Дуть Nsz. Dün akşam çok
şiddetli rüzgar
esiyordu.
Взбрести в Nsz. Birden aklıma esti,
голову seni görmeye geldim.
286 ESNEMEK
Зевать Nsz. Adam ikide birde
esniyordu.
Растягиваться, Nsz. Bu ayakkabı zamanla
разнашиваться esner.
287 EŞLİK ETMEK
Сопровождать Kime Yarınki gezide bana
(кому) eşlik eder misin?
Аккомпанировать Kime Ünlü şarkıcıya büyük
(кому) bir orkestra eşlik etti.
288 EŞLEŞTİRMEK
Понуд. от Neyi Aşağıdaki kelimeleri
становиться (что-в.п.) eşleştiriniz.
одинаковым,
соединяться в
пару
289 ETKİLEMEK
Впечатлять, Kimi Onun konuşmaları
производить (кого-в.п.) beni çok etkiledi.
впечатление
Оказывать Kimi Ünlü yazar,
воздействие, (кого-в.п.) kendisinden sonraki
влиять birçok yazarı
etkilemiştir.
290 ETKİLENMEK
Оказываться под Kimden Ben de küçükken
воздействием, (от кого) öğretmenimden çok
влиянием etkilenmiştim.

74
 Оказываться под Neyden Çocuklar bu tür
впечатлением (от чего) hareketlerden çok
çabuk etkilenirler.
291 EVLENDİRMEK
Выдавать замуж Kimi Geçen hafta Kezban’ı
(кого-в.п.) evlendirmişler.
Сочетать браком, Kimi- Ayla’yı Kadir’le
женить Kiminle evlendirdiler.
(кого-в.п.-
с кем)
292 EVLENMEK
Жениться, выйти Kiminle Hüseyin Gönül’le
замуж (с кем) evlendi.
293 EZBERLEMEK
Выучить, Neyi Ben sadece bu şiiri
вызубрить (что-в.п.) ezberledim.
294 EZİLMEK
Быть Nsz. Bütün domatesler
раздавленным ezilmişler.
Болеть Nsz. Midem eziliyor.
(от голода)
295 EZMEK
Задавить Kimi Araba genç kızı
(кого-в.п.) ezmişti.
Neyi Araba köpeği ezmiş.
(что-в.п.)
Раздавить Neyi Köpek bahçedeki
(что-в.п.) bütün domatesleri
ezmiş.
296 FAYDALANMAK
Воспользоваться Neyden Bu eski arabalardan
(от чего) faydalanabiliriz.
Использовать Kimden Bu çocuktan çok
(от кого) faydalanabiliriz.

75
297 FEDA ETMEK
Жертвовать Neyi Ben bütün varlığımı
(что-в.п.) onun için feda ettim.
Отдать жизнь, Neyi Ben senin için canımı
пожертвовать (что-в.п.) feda ederim.
собой
298 FENALAŞMAK
Ухудшаться Nsz. Durum hergün biraz
daha fenalaşıyor.
Nsz. Hasta birden fenalaştı.
299 FERAHLAMAK
Становиться Nsz. Koltukları çıkarınca
просторным, oda ferahladı.
свобождным
Становиться Nsz. Hasta, ameliyattan
легче sonra biraz ferahladı.
(о состоянии)
Стать легче Nsz. Maddi yönden biraz
ferahlayınca seyahate
çıkacağız.
Развеятся, Nsz. Açık havaya çıkınca
повеселеть biraz ferahladım.
300 FETHETMEK
Завоевывать Nereyi Fatih Sultan Mehmet
(что-в.п. о 1453’te İstanbul’u
месте) fethetti.
Покорять Neyi Ünlü şarkıcı son
(что-в.п.) kasetiyle bütün
gönülleri fethetti.
301 FIRÇALAMAK
Чистить Neyi Dişlerimi günde iki
(что-в.п.) defa fırçalıyorum.
Neyi Ayakkabılarını biraz
(что-в.п.) fırçalasana!

76
 Ругать Kimi Dün babam beni biraz
(кого-в.п.) fırçaladı.
302 FIRLAMAK
Выбежать Nereye Çocuk birden arabanın
(куда) önüne fırladı.
Вылететь Nsz. Kalem elimden fırladı
(о предмете) ve cama çarptı.
Взлететь (о цене) Nsz. Yine fiyatlar fırladı.
303 FIRLATMAK
Метнуть, кинуть Kime Bu çocuk bana taş
(кому) fırlattı.
Швырнуть Nereye Birden elindekileri
(куда) yere fırlattı.
304 FISILDAMAK
Шептать Ne (что) Bana baktı sonra ona
birşeyler fısıldadı.
305 FISILDAŞMAK
Шептаться, Nsz. Kızlar, bana bakıp
шушукаться kendi aralarında
fısıldaşıyorlardı.
Kiminle Arif’le Ramazan bir
(с кем) şeyler fısıldaşıyorlar.
306 FIŞKIRMAK
Бить ключом Nsz. En son darbede
yerden petrol fışkırdı.
Бурно расти Nsz. Bu toprağa ne eksen
fışkırır.
307 GARANTİLEMEK
Обеспечивать Neyi Bu işe girmekle
(что-в.п.) geleceğini garantiledi.
Обеспечивать, Neyi Bizim görevimiz
гарантировать (что-в.п.) ülkenin güvenliğini
garantilemek.

77
308 GECELEMEK
Ночевать Nerede Dün amcamlarda
(где) geceledik.
309 GECİKMEK
Опаздывать Nsz. Bu otobüs her zaman
gecikiyor.
Nereye Yine işe geciktim.
(куда)
310 GEÇİNDİRMEK
Содержать, Nsz. Biz de aile
обеспечить geçindiriyoruz.
средствами к Nsz. Günümüzde ev
существованию geçindirmek çok zor.
311 GEÇİNMEK
Добыть средства Nsz. Yaşlı adam çok zor
к существованию geçiniyordu.
Ладить, Kiminle Haydar hiç kimseyle
уживаться (с кем) geçinemiyor.
Жить за чей-либо Kimden Adem devamlı benden
счет (от кого) geçiniyor.
Считать себя кем- Nsz. İlker de şarkıcı
то, выдавать себя geçiniyor.
за кого-то
312 GEÇ KALMAK
Опаздывать Nsz. Otobüs beş dakika geç
kaldı.
Nsz. Bu adam her zaman
geç kalıyor.
Nereye İşe geç kaldım.
(куда)
313 GEÇİRMEK
Вдевать Neye Önce ipliği iğneye
(чему) geçir.

78
 Провожать Kimi Misafirleri geçirmek
(кого-в.п.) için dışarı çıktı.
Протянуть Nereden Kabloyu masanın
(откуда) altından geçirebiliriz.
Переносить Ne (что) Bundan iki yıl önce
(болезнь) büyük bir hastalık
geçirmiş.
Проводить Ne (что) Beraber çok güzel
vakit geçirdik.
Nerede Bu sene tatilimi
(где) İstanbul’da geçirmek
istiyorum.
314 GEÇMEK
Проходить Nerede Bütün zamanım
(где) okulda geçiyor.
Neyi Evet, bu konuyu
(что-в.п.) geçiyoruz.
Nsz. Saat beşi on geçe
geldi.
Nereye Çabuk hepiniz
(куда) yerinize geçin!
Nereden Volga nehri tam
(откуда) şehrin ortasından
geçiyor.
Nereden O sokaktan geçmek
(откуда) istemiyorum.
Nereden Hergün bu yoldan
(откуда) geçiyor.
Обогнать Kimi Arkamızdaki taksi bizi
(кого-в.п.) geçmek için çok
uğraştı.
Kimi Yarışmada Selma’yı
(кого-в.п.) geçtim.

79
 Заразить, Kime Bu hastalık size de
перекинуться (кому) geçebilir.
Напекать Ne (что) Galiba başıma güneş
(güneş ~) geçti.
Перейти Neyi Bu sene de sınıfımı
(что-в.п.) geçtim.
Использовать Nsz. Artık madenî elli bin
liralar geçmiyor.
315 GELİŞMEK
Расти Nsz. Çocuk bu yaşlarda
çok hızlı gelişir.
Развиваться Nsz. 1950’den sonra ülke
hızla gelişmeye
başladı.
316 GELİŞTİRMEK
Развивать Neyi Bu tür faliyetler
(что-в.п.) insanın beynini
geliştiriyor.
Расширять, Neyi Ömer işini çok
развертывать (что-в.п.) geliştirmiş.
317 GELMEK
Приходить Nereye Yarın bize gelir
(куда) misin?
Nereden İşten geliyorum.
(откуда)
Приближаться Neye Saat üçe geliyor.
(о времени) (чему)
Попасть Kime Topa bir vurdum,
(кому) çocuğa geldi.
Neye Topa bir vurdum,
(чему) cama geldi.
(не) Получить Neyden Bu işten sana fayda
(пользу, вред) (от чего) gelmez.

80
 Ехать Nereden Arkamızdan iki araba
(от чего) geliyor.
Привозиться Nereden Meyve, İstanbul’a
(откуда) Adana’dan gelir.
Быть (полезным) Nsz. Sabahları koşmak çok
iyi geliyor.
Течь (о крови) Nsz. Adamın ağzından kan
geliyordu.
Казаться Nsz. Bana, bu adam bizi
kandırıyormuş gibi
geliyor.
Приехать Neyle İstanbul’dan buraya
(с чем) trenle gelmiş.
318 GENELLEMEK
Обобщать Neyi Bu konuyu
(что-в.п.) genelleyemeyiz.
Neyi-Kime Bu konuyu herkese
(что-в.п.- genelleyemeyiz.
кому)
319 GENİŞLETMEK
Расширять Neyi Geçen yıl bütün
(что-в.п.) yolları genişlettiler.
Neyi Arkadaş çevremizi
(что-в.п.) genişletmeliyiz.
320 GERÇEKLEŞMEK
Сбываться, Nsz. ... ve adamın söylediği
осуществляться, herşey gerçekleşti.
притворяться в Nsz. En sonunda bu
жизнь isteğim de gerçekleşti.
321 GERÇEKLEŞTİRMEK
Притворять в Neyi Adam bütün
жизнь, (что-в.п.) düşüncelerini
осуществлять, gerçekleştirmiş.

81
 реализовывать Neyi Bu projeyi
(что-в.п.) gerçekleştirmek için
çok para lazım.
322 GEREKMEK
Быть Nsz. Önce izin almanız
необходимым, gerekiyor.
надлежать
323 GETİRMEK
Приносить Ne (что) Bana bir bardak su
getirir misin?
Kime O yeşil kitabı yarın
(кому) bana getir.
Ne (что) Sence bu iş para
getirir mi?
324 GEZDİRMEK
Прогуливать Kimi Dün çocukları biraz
(кого-в.п.) gezdirdim.
Выводить гулять Neyi Sabahları köpeğimi
(что-в.п.) gezdiririm.
Показывать Kime Sonra da bana
(кому) fabrikayı gezdirdiler.
Копаться Neyi- Önce elini üst
Nerede çekmecede gezdirdi.
(что-в.п.-
где)
Поливать, Neye Salataya biraz daha
заправлять (чему) yağ gezdir.
Содержать Kimi Sultan, çocuklarını
(кого-в.п.) çok temiz gezdirir.
325 GEZMEK
Гулять Nerede Dün biraz sahilde
(куда) gezdik.
Kiminle Dün arkadaşlarla
(с кем) gezdik.

82
 Осматривать Nereyi Bu sene İstanbul’u
(о месте) (что-в.п. о gezdik.
месте)
Находиться, Ne (что) Bu kitaplar burada ne
делать geziyor?
Ходить (с чем-то) Neyle Hâlen o eski
(с чем) ayakkabılarla geziyor.
326 GICIRDAMAK
Скипеть, Nsz. Salonun kapısı çok
скрежетать gıcırdıyor.
327 GIDIKLAMAK
Щекотать Kimi Abim her zaman beni
(кого-в.п.) gıdıklıyor.
328 GIDIKLANMAK
Боятся щекотки Nsz. Benim babam çok
gıdıklanıyor.
329 GIPTA ETMEK
Завидовать Kime Ben her zaman
(кому) Hüseyin’e gıpta
etmişimdir.
330 GİDERMEK
Устранять Neyi Bazı pürüzleri
(что-в.п.) gidermemiz lazım.
Утолять (о голоде Neyi Açlığımızı biraz
и жажде) (что-в.п.) giderdik.
331 GİRMEK
Заходить Nereye Saat üçte öğretmen
(куда) sınıfa girdi.
Пробираться Nereden Hırsız eve camdan
(откуда) girmiş.
Заносить Nereye Notları henüz
(куда) bilgisayara girmedim.
Пролезать Nsz. Bu kazağın boğazı
dar, kafam girmiyor.

83
 Приступить Neye Ben hemen konuya
(к теме) (чему) girmek istiyorum.
Войти (о войсках) Nereye Bin dokuz yüz kırk
(куда) dörtte Ruslar Berlin’e
girdiler.
Исполняться Neye Oğlum yarın yedi
(о возрасте) (чему) yaşına giriyor.
Поступать Nereye Tıp fakültesine girmek
(куда) istiyorum.
Прихватить Ne (что) Birden mideme bir
(о боли) ağrı girdi.
Вмешаться Neye Sonra biz de kavgaya
(в драку) (чему) girdik.
332 GİTMEK
Уходить Nereye Kemâl eve gitti.
(куда)
Покинуть, Nereden İki ay önce buradan
уходить (откуда) gitti.
Идти Nsz. İşler nasıl gidiyor.
Nsz. Bu yemeğe üç kilo et
gitti.
Nerede Küçük kız yolda
(где) gidiyordu.
Вести (о дороге) Nereye Bu yol İstanbul’a
(куда) gider.
Подходить Neye Bu kravat bu gömleğe
(чему) gitmemiş.
Хватать Nsz. Bu para bize iki ay
gider.
333 GİYDİRMEK
Одевать Kimi İlk önce çocuğu
(кого-в.п.) giydirdi.

84
 Заставить надеть Kime-Neyi Çocuğa montunu
(кому- giydirdi.
что-в.п.)
334 GİYİNMEK
Одеваться Nsz. Çabuk giyin, hemen
çıkıyoruz!
Nereden Her zaman bu
(откуда) dükkândan giyinirim.
335 GİYMEK
Одевать Neyi İstersen montunu giy!
(что-в.п.)
Ne (что) Hergün takım elbise
giyer.
336 GİZLEMEK
Прятать Nereye Bu parayı iyi bir yere
( куда) gizlemelisin.
Скрывать Ne (что) Galiba sen birşeyler
gizliyorsun!
Kimden Bunu bizden
(от кого) gizlemene gerek yok.
337 GÖÇ ETMEK
Переезжать Nsz. Bu olaydan sonra göç
etmişler.
Иммигрировать, Nereye İlk önce Almanya’ya
переселяться (куда) göç etmişler.
Nereden- Almanya’dan da
Nereye Türkiye’ye göç
(откуда- etmişler.
куда)
Летать Nereye Leylekler sonbaharda
(куда) sıcak yerlere göç
ederler.

85
338 GÖMMEK
Хоронить Kimi- Ünlü yazarı buraya
Nereye gömdüler.
(кого-в.п.-
куда)
Прятать в земле Neyi- Devekuşu da bazen
Nereye başını toprağa
(что-в.п.- gömüyor.
куда)
Зарывать, Nereye-Ne Zamanında buraya
закапывать в (куда-что) büyük bir hazine
землю gömmüşler.
339 GÖNDERMEK
Отправить Kime Ben onu sana
(послать) (кому) gönderdim.
Nereye Ben Ayten’i markete
(куда) gönderdim.
Ne (что) Sana İstanbul’dan
güzel bir tablo
gönderirim.
340 GÖREVLENDİRMEK
Поручать, Kimi Bu iş için en iyi
уполномочивать (кого-в.п.) adamımızı
görevlendirdik.
341 GÖRMEK
Видеть Kimi Ben dün Tamer’i
(кого-в.п.) gördüm.
Neyi Bu filmi daha önce
(что-в.п.) görmüştüm.
Ne (что) Dün çok güzel bir
rüya gördüm.
342 GÖRÜNMEK
Быть видным Nsz. Ama yine de alttaki
renk görünüyor.

86
 Показываться Nerede Uzakta bir ev
(где) göründü.
Выглядеть Nsz. Bugün çok halsiz
görünüyorsun.
Казаться Nereden Uçaktan arabalar
(откуда) oyuncak gibi
görünüyor.
Показываться Kime İlk bakışta bana çok
(кому) güzel göründü.
Kime Sen çocuklara bir
(кому) görünsen iyi olur.
343 GÖRÜŞMEK
Видеться Kiminle Dün eski
(встречаться), (с кем) arkadaşlarımla
увидеться görüştüm.
Nsz. Tamam o zaman,
yarın görüşürüz.
344 GÖRÜŞÜLMEK
Быть предметом Nsz. Bu konu gelecek
беседы toplantıda bir daha
görüşülecek.
345 GÖSTERMEK
Показать Kime Şimdi git,
(кому) arkadaşlarına göster!
Neyi Yarın sana yeni
(что-в.п.) arabamı gösteririm.
Kimi Yarın sana o güzel
(кого-в.п.) kızı göstereceğim.
Говорить о том Neyi Bu, senin yalan
… (что-в.п.) söylediğini gösteriyor.
Выглядеть Nsz. Siz yirmi beş yaşında
gösteriyorsunuz.

87
346 GÖTÜRMEK
Отводить Nereye Dün çocukları
(куда) hayvanat bahçesine
götürdüm.
Kime Yarın Cemâl’i doktora
(кому) götüreceğim.
Относить Ne (что) Yarın hastaya yemek
götürmemiz lâzım.
347 GÖZETLEMEK
Следить, Kimi Galiba birileri bizi
шпионить (кого-в.п.) gözetliyor.
348 GÖZLEMEK
Наблюдать, Kimi Çocuğu gözle, sakın
смотреть (кого-в.п.) düşmesin!
Ждать Nsz. Bu adam sadece fırsat
gözlüyor.
Всматриваться, Kimi Bundan sonra biz de
обводить (кого-в.п.) onu gözlemeye
взглядом başladık.
349 GRUPLANDIRMAK
Группировать, Kimi Öğrencileri
делить на группы (кого-в.п.) gruplandırmamız
lazım.
Neyi Oyuncakları da
(что-в.п.) fiyatlarına göre
gruplandırın.
350 GURUR DUYMAK
Гордиться Kiminle Babam benimle gurur
(с кем) duyuyor.
Neyle Mustafa her zaman bu
(с чем) özelliği ile gurur
duyuyor.

88
351 GÜCENDİRMEK
Обижать, Kimi O gün beni çok
расстраивать (кого-в.п.) gücendirdi.
352 GÜÇLENDİRMEK (KUVVETLENDİRMEK)
Укреплять Neyi Ülkeyi bu alanda
(что-в.п.) güçlendirmeliyiz.
Делать сильным Kimi Öğrencilerimizi
(кого-в.п.) matematik de
güçlendirmeliyiz.
353 GÜLDÜRMEK
Смешить, Kimi Levent her zaman bizi
забавлять (кого-в.п.) güldürüyor.
354 GÜLMEK
Улыбаться Nsz. Sen çok gülüyorsun.
(смеяться) Neye Hepimiz bu olaya çok
(чему) güldük.
Смеяться Kime Herkes Murat’a çok
(кому) güldü.
355 GÜNEŞLENMEK
Загорать Nsz. Dün plajda çok iyi
güneşlendik.
356 GÜREŞMEK
Бороться, Nsz. Erhan çok iyi
состязаться güreşiyor.
Kiminle Yarın Erol’la Serkan
(с кем) güreşecek.
357 GÜVENMEK
Доверять Kime Ben her zaman sana
(кому) güveniyorum.
358 HABER VERMEK
Сообщать Kime Bana da Tarık haber
(кому) verdi.

89
359 HABERDAR ETMEK
Известить Kimi Sonra sonuçtan beni
(кого-в.п.) de haberdar eder.
360 HABERLEŞMEK
Сообщать друг Nsz. Arasıra ara beni,
другу о чем-либо haberleşelim.
Kiminle Biz Burak’la
(с кем) çoktandır
haberleşemiyoruz.
361 HAKARET ETMEK
Оскорблять, Kime Bana çok hakaret etti.
унижать (кому)
362 HAK ETMEK
Заслужить Neyi Seyfi bu hediyeyi
(что-в.п.) çoktan hak etti.
363 HALLETMEK
Решить, принять Neyi Lütfen bu meseleyi en
меры (что-в.п.) kısa zamanda hallet.
364 HALLOLMAK
Быть Nsz. O mesele çoktan
разрешенным, halloldu.
улаженным
(о вопросе,
проблеме)
365 HAPSETMEK
Арестовывать, Kimi Daha sonra adamı
сажать под арест (кого-в.п.) hapsettiler.
Запирать, Nereye Adamı evin
держать под (куда) bodrumuna
замком hapsettiler.
366 HARCAMAK
Тратить Ne (что) Bu arabaya çok para
harcadım.

90
 Вложить Ne (что) Babam benim için çok
emek harcadı.
367 HAREKET ETMEK
Отправляться Nereye Tren biraz sonra
(куда) istanbul’a hareket
edecek.
Nereden Otobüs Ankaradan
(откуда) saat 5’te hareket
etmiş.
Двигаться Nsz. Biraz hareket et, hep
böyle yerinde oturma.
Вести себя Nsz. Bu çocuk her zaman
kafasına göre hereket
ediyor.
368 HASTALANMAK
Заболеть Nsz. Geçen hafta da Filiz
hastalanmış.
369 HAŞLAMAK
Варить Neyi Önce patatesleri haşla.
(что-в.п.)
370 HATIRLAMAK
Вспоминать Kimi Dün eski
(кого-в.п.) arkadaşlarımı
hatırladım.
Neyi Şimdi o eski günleri
(что-в.п.) hatırlıyorum.
371 HATIRLATMAK
Напоминать Kime Yarın bana hatırlatın.
(кому)
Neyi Yarın bana bunu da
(что-в.п.) hatırlatın.
372 HAVALANDIRMAK
Освежать, Neyi Bu odayı biraz
проветривать (что-в.п.) havalandırın.

91
373 HAYRET ETMEK
Удивляться, Nsz. Misafirlerin hepsi
изумлятся, hayret etti.
поражаться Neye Bu olaya herkes
(чему) hayret etti.
374 HAZIRLAMAK
Готовить Nereye Öğretmenimiz bizi
(куда) üniversiteye
hazırlıyor.
Neyi Arkadaşlar gezi
(что-в.п.) paralarını hazırlayın.
Neyi Akşam yemeğini
(что-в.п.) hazırladın mı?
Подготовить, Ne (что) Misafirlere çok güzel
приготовить bir program
hazırladık.
375 HEDİYE ETMEK
Дарить Ne Babam gömlek hediye
etti.
Kime Babam bana hediye
(кому) etti.
376 HESAPLAMAK
Подсчитать Neyi Tamirat için kaç para
(что-в.п.) gideceğini
hesaplamalıyız.
377 HESAPLAŞMAK
Рассчитываться Kiminle Biz Kemal’le
друг с другом (с кем) hesaplaştık. Kimsenin
kimseye borcu yok.
Kiminle Bir gün onunla da
(с кем) hesaplaşacağız. Çok
saygısızca davranıyor.

92
378 HEYECANLANDIRMAK
Волновать Kimi Bu haber beni de çok
(кого-в.п.) heyecanlandırdı.
379 HEYECANLANMAK
Волноваться Nsz. Dün çok
heyecanlandım.
Nerede Dün imtihanda çok
(где) heyecanlandım.
380 HIÇKIRMAK
Икать Nsz. Çocuk yemekten
sonra hıçkırmaya
başladı.
381 HIRPALAMAK
Трепать кого-то Kimi O akşam serseriler
(кого-в.п.) beni çok hırpaladılar.
382 HIZLANDIRMAK
Ускорять Neyi Tempoyu biraz
(что-в.п.) hızlandırmalıyız.
383 HIZLANMAK
Набирать Nsz. Otobüs birden
скорость hızlandı.
Усиливаться Nsz. Öğleden sonra yağmur
hızlandı.
384 HİDDETLENMEK
Рассердиться, Nsz O konu açılınca
прийти в ярость hemen hiddetlendi.
Kime O akşam bana çok
(кому) hiddetlendi.
385 HİSSETMEK
Чувствовать Neyi Peki şimdi elimi
(что-в.п.) hissediyor musun?
Nsz. Kendimi çok kötü
hissediyorum.

93
386 HİSSETTİRMEK
Понуд. от Neyi-Kime Kavga ettiğini bize
чувствовать, (что-в.п.- hissettirmemeye
ощущать кому) çalışıyordu.
387 HİTAP ETMEK
Обращаться Kime Adam bana “abi” diye
(кому) hitap ediyordu.
388 HİZMET ETMEK
Оказывать услуги Kime Fabrikamız yirmi
(кому) yıldır halkımıza
hizmet etmekte.
389 HORLAMAK
Храпеть Nsz. Babam her zaman
horluyor.
390 HOŞLANMAK
Нравиться Kimden Bu öğrencilerden çok
(от кого) hoşlandım.
Neyden Ben sadece resimli
(от чего) kitaplardan
hoşlanırım.
391 HÜCUM ETMEK
Атаковать Nsz. Askerler son bir kez
daha hücum ettiler
Штурмовать Nereye Kaleye ikinci defa
(куда) hücum ediyorlardı.
Нападать, Kime Birden dört kişi
набрасываться (кому) üstüme hücum ettiler.
392 HÜRMET ETMEK
Чтить, почитать, Kime Büyüklerimize hürmet
уважать (кому) etmeliyiz.
393 HÜZÜNLENMEK
Грустить, Nsz. Çocuk bu haberi
печалиться duyunca birden
hüzünlendi.

94
394 ILIŞTIRMAK
Разбавлять Nsz. Su çok soğuk, biraz
теплой водой ılıştırın.
395 ISINMAK
Греться, Nsz. Kalorifere yaklaş,
согреться biraz ısınırsın.
Разогреться Nsz. Bu çorba ısınmış.
396 ISIRMAK
Кусать Kimi Birden köpek beni
(кого-в.п.) ısırdı.
Neyi Köpek bacağımı
(что-в.п.) ısırdı.
Откусить Neyden Senin ekmeğinden
(от чего) biraz ısırabilir miyim?
397 ISITMAK
Греть, согреть Neyi Ellerini kaloriferde
(что-в.п.) ısıtabilirsin.
Разогреть Neyi Çorbayı biraz
(что-в.п.) ısıtmalıyız.
398 ISLATMAK
Намочить Neyi Yer ıslakmış,
(что-в.п.) çoraplarımı ıslattım.
Промочить, Kimi Yağmur bizi iyice
намочить (кого-в.п.) ıslattı.
399 ISMARLAMAK
Заказать Ne Çin’deki amcama bir
(что) kitap ısmarladım.
Kime Ben de arkadaşlarıma
(кому) ısmarladım.
400 ISRAR ETMEK
Настаивать Nsz. Kız, kendisini işe
almam için çok ısrar
etti.

95
 Упорствовать Neyde Bu konuda çok ısrar
(у чего) etti.
Настаивать Kime Beraber çalışmamız
(кому) için bana da çok ısrar
etti.
401 IŞIKLANDIRMAK
Освещать Neyi Yeni futbol sahasını
(что-в.п.) ışıklandırmadılar.
402 İCAT ETMEK
Изобретать Neyi Elektriği Edison icat
(что-в.п.) etti.
403 İÇERMEK
Включать Nsz. Bu ilaç zararlı
(в состав) maddeler içeriyor.
404 İÇİRMEK
Понуд. от пить Kime-Ne Kadın, çocuğa
(кому- devamlı meyve suyu
что) içiriyordu.
405 İÇMEK
Пить Ne (что) Biraz su iç, kendine
gelirsin!
Курить (sigara ~) Ne (что) Bu kadar çok sigara
içmemelisin.
Выпивать Ne (что) Bu adam her akşam
(içki ~) içki içer.
406 İDAM ETMEK
Казнить Kimi 1925’te onu idam
(кого-в.п.) ettiler.
407 İDDİA ETMEK
Утверждать, Neyi Adam beş litre süt
настаивать (что-в.п.) içebileceğini iddia
ediyordu.
Neyi Betül, parayı onun
(что-в.п.) çaldığını iddia ediyor.

96
408 İDDİALAŞMAK
Спорить Kiminle Süleyman devamlı
(с кем) benimle iddialaşıyor.
409 İFLAS ETMEK
Обанкротиться, Nsz. Mustafa son işinde de
разориться iflas etmiş.
410 İHANET ETMEK
Изменять Kime En yakın
(кому) arkadaşlarına ihanet
etmiş.
Предавать Neye Vatanına ihanet etmiş.
(чему)
411 İHBAR ETMEK
Уведомлять, Kime Gelir gelmez polise
извещать (кому) ihbar etmiş.
Доносить Kimi Beni polise o ihbar
(кого-в.п.) etti.
412 İHMAL ETMEK
Пренебрегать, Neyi Okulunu ihmal etme.
относиться (что-в.п.)
небрежно Kimi Sakın bu arada aileni
(кого-в.п.) ihmal etme!
413 İHTİYARLAMAK
Стареть, Nsz Babası zaten çoktan
состариться ihtiyarladı.
414 İKRAM ETMEK
Предлагать, Ne (что) Yemekten sonra
угощать meyve ikram ettiler.
Kime Bana da yaş pasta
(кому) ikram etti.
415 İLAÇLAMAK
Опрыскивать Neyi Bütün ağaçları
(что-в.п.) ilaçladık.

97
 Neyi Mutfaktaki böcekleri
(что-в.п.) ilaçladık.
416 İLÂN ETMEK
Объявлять, Neyi Yarışma tarihini ilan
сообщать, (что-в.п.) etmeliyiz.
обнародовать Kime Sınav sonuçlarını
(кому) öğrencilere ilan
etmeliyiz.
417 İLÂVE ETMEK
Добавлять, Neyi Bunu da ilave edin.
дополнять (что-в.п.)
Nereye Bu konuyu da oraya
(куда) ilave edin.
418 İLERLEMEK
Двигаться вперед, Nsz. Otobüs ağır ağır
продвигаться ilerliyordu.
Nsz. Arkadaşlar biraz
ilerleyelim.
Развиваться, Nsz. Teknoloji her gün
прогрессировать biraz daha ilerliyor.
Продвигаться Nereye Arkaya doğru
(куда) ilerleyin.
Спешить Nsz. Saat epey ilerlemişti.
(о часах)
Прогрессировать Nsz. Malesef hastalık
(о болезни) ilerlemiş.
419 İLETMEK
Доставлять, Neyi-Kime Bu paketi amcama
передавать (что-в.п.- iletir misin?
кому)
Отводить, Kimi- Çocuğu okula iletmem
отвозить Nereye lazım.
(кого-в.п.-
куда)

98
 Доставлять Neyi- Elektriği evlere bu
Nereye kablolar iletiyor.
(что-в.п.-
Куда)
Передавать, Neyi Ben selamınızı ilettim.
сообщать (что-в.п.)
420 İLGİLENDİRMEK
Интересовать, Kimi Beni ilgilendirmez,
касаться кого-то (кого-в.п.) kendiniz karar verin.
Ne-Kimi Bu iş sizi
(что-кого- ilgilendirmez.
в.п.)
421 İLGİLENMEK
Обслуживать Kiminle Ben müşterilerle
(с кем) ilgilenirim.
Интересоваться Neyle Banu sporla
(с чем) ilgileniyor.
422 İLİKLEMEK
Застегивать Neyi Çocuk gömleğin
(что-в.п.) düğmelerini
ilikleyemiyordu.
423 İMA ETMEK
Намекать, дать Kime-Ne Adam bana bir şeyler
понять, давать (кому- ima etmeye çalıştı.
знак что)
424 İMAL ETMEK (ÜRETMEK)
Производить, Ne (что) Bu fabrikada ayakkabı
выпускать imal ediyorlar
425 İMRENMEK
Подражать Kime Biz öğretmenimize
(кому) çok imreniyoruz.
426 İMTİHAN (SINAV) ETMEK
Проверять, Kimi Onu işe alabilmek için
испытывать (кого-в.п.) imtihan etmeliyiz.

99
427 İMTİHAN (SINAV) OLMAK
Экзаменоваться, Neyden Yarın matematikten
подвергаться (от чего) imtihan olacağız.
испытанию
428 İMTİHAN (SINAV) VERMEK
Сдавать экзамен Neyi Dün matematik
(что-в.п.) imtihanını veremedim.
429 İMZALAMAK
Подписывать, Neyi En sonunda anlaşmayı
ставить подпись (что-в.п.) imzaladık.
Kiminle Nermin’le bir anlaşma
(с кем) imzaladık.
Neyi Ressam bütün
(что-в.п.) tablolarını
imzalıyordu.
Neyi En son kitabını
(что-в.п.) imzalayıp bana hediye
etti.
430 İNANDIRMAK
Уверять, Kimi Beni inandırmak için
убеждать, (кого-в.п.) çok çalıştı.
уговаривать
Заставлять Neye Bizi bu yalanlara
поверить (понуд. (чему) inandıramazsın.
от верить)
431 İNANMAK
Верить Kime Ben Allah’a
(кому) inanıyorum.
Neye Ben fala inanmam.
(чему)
432 İNAT ETMEK
Упрямиться, Nsz. Kardeşine vermemek
упорствовать, için inat ediyor.
настаивать

100
433 İNATLAŞMAK
Проявлять Kiminle Her zaman bizimle
взаимное (с кем) inatlaşıyor.
упорство
434 İNCELEMEK
Изучать, Neyi Uzun zamandır
исследовать (что-в.п.) Osmanlı tarihini
inceliyor.
435 İNCİNMEK
Ушибиться, Nsz. Dünkü maçta ayağım
подвернуться, incindi.
растянуться
(о ноге)
Обижаться, Nsz. İsmail o gün çok
огорчаться incinmiş.
Чувствовать себя Neyden Onun
задетым (от чего) söylediklerinden ben
de incindim.
436 İNCİTMEK
Ушибить Neyi Dün kolumu incittim.
(что-в.п.)
Ранить Kimi Bak, arkadaşını çok
(перен. знач.) (кого-в.п.) incittin!
437 İNDİRMEK
Спускать, Neyi Eşyaları ikinci kattan
сносить (что-в.п.) birinci kata indirdik.
Снимать Neyi İşçiler bütün eşyaları
(что-в.п.) yarım saatte indirdiler.
Снизить, Neyi Hakim son anda
уменьшить (что-в.п.) cezayı biraz indirdi.
Закрываться Ne (что) Çarşıda bütün esnaflar
kepenk indirmişti.

101
 Разбивать, Neyi Top oynarken bütün
разрушать (что-в.п.) camları aşağı
indirmiş.
Снимать Neyi Kitapları raftan aşağı
(что-в.п.) indirdi.
Спускать Kimi Çocuğu merdivenden
(кого-в.п.) aşağı indiriyordu.
438 İNMEK
Слезать Nereden Otobüsten indim ve
(с траспорта), (откуда) eve gittim.
спускаться Nereden Çabuk merdivenden
(откуда) in.
Nereden Attan inerken ayağımı
(откуда) acıttım.
Пропускать Ne (что) Tekerin havası inmiş.
воздух
439 İPTAL ETMEK
Отменять Neyi Son anda yarışmayı
(что-в.п.)
iptal ettiler.
Аннулировать, Neyi Bir yıl sonra o
расторгать (что-в.п.)
anlaşmayı da iptal
ettiler.
440 İSPAT ETMEK (İSPATLAMAK)
Доказывать Neyi Sen bunu ispat
(что-в.п.) edebilir misin?
Kime Bunu bize ispat etmen
(кому) lazım.
441 İSRAF ETMEK
Тратить, Neyi Bütün parayı israf
транжирить (что-в.п.) etmiş.
442 İSTEMEK
Хотеть Ne (что) Seninle biraz
konuşmak istiyorum.

102
 Neyi Şu yeşil gömleği
(что-в.п.) istiyorum.
Kimi Bu sene Galatasaray
(кого-в.п.) Tuncay’ı istiyor.
443 İSTİFADE ETMEK
Извлекать пользу Neyden Ben bu kitaptan çok
(от чего) istifade ettim.
Kimden Bu konuda Tahsin’den
(от кого) de istifade
edebilirsiniz.
444 İSTİFLEMEK
Упаковывать, Neyi Gece geç saatlere
складывать в (что-в.п.) kadar kutuları
определенном istifledik.
порядке
Рааставлять Nereye Kitaplarını rafa
(куда) istifledi.
Ставить Neyi Bütün malları depoya
(что-в.п.) istiflemiş.
445 İSTİRAHAT ETMEK
Отдыхать Nsz. Eve git, biraz istirahat
et.
446 İŞARETLEMEK
Помечать, делать Neyi Çocuk bütün kitapları
знаки (что-в.п.) işaretlemiş.
447 İŞGAL ETMEK
Захватить, Neyi Sonra askerler o şehri
оккупировать (что-в.п.) de işgal ettiler.
Занимать место Nsz. Sen burada boşuna yer
işgal ediyorsun.
448 İŞİTMEK
Слышать Nsz. Yaşlı adam çok zor
işitiyordu.

103
 Neyi Çocukların seslerini
(что-в.п.) işitmiyorum.
Kimi Sen beni işitiyor
(кого-в.п.) musun?
449 İŞKENCE ETMEK
Мучать, истязать, Kime Adama çok işkence
подвергать (кому) etmişler.
пыткам
450 İŞLEMEK
Выделывать Ne (что) Bakır üstüne değişik
resimler işliyordu.
Работать, Ne (что) O zamanlar bizim
функционировать dükkan iyi işliyordu.
Обрабатывать Neyi Deriyi işleyerek bu
(что-в.п.) şekle getiriyorlar.
Перерабатывать Neyi Hammaddeyi burada
(что-в.п.) işliyorlar.
Вышивать Ne (что) Kumaşa çok güzel
nakışlar işlemiş.
Делать добро Ne (что) Babam da hayır
işlemeyi severdi.
Провиниться Ne (что) Yine büyük bir suç
işledi.
Запасть в душу Nereye Adamın söyledikleri
(куда) ruhuma işledi.
Находиться в Ne (что) Bütün makineler aynı
эксплуатации, anda işliyordu.
работать
Рассматривать Neyi Biz bu konuyu
тему (что-в.п.) işlemedik.
Совершать Ne (что) Bu hatta sadece bu
рейсы, minibüsler işliyor.
курсировать

104
451 İTELEMEK
Толкать, Kimi Otobüse binerken
рассталкивать (кого-в.п.) herkes birbirini
iteliyordu.
452 İTİMAT ETMEK
Доверять, верить, Kime Sedat’a itimat
положиться (кому) edebilirsin.
453 İTİRAZ ETMEK
Возражать, Neye Hemen buna itiraz
перечить, (чему) ettiler.
протестовать Kime O bana itaraz edemez.
(кому)
454 İTMEK
Толкать Neyi Çamura batan arabayı
(что-в.п.) beş kişi birden
itiyordu.
Neyi Pencereyi eliyle iterek
(что-в.п.) açtı.
Отталкивать Nsz. Eksi ve artı kutuplar
birbirini iter.
455 İYİLEŞMEK
Выздоравливать, Nsz. Babam yavaş yavaş
поправляться iyileşiyor.
Зажить Nsz. Ayağımdaki yara
iyileşti.
456 İYİLEŞTİRMEK
Исцелять, Kimi Bu ilaçlar beni
вылечивать (кого-в.п.) iyileştirdi.
Kimi En sonunda o doktor
(кого-в.п.) beni iyileştirdi.
Улучшать, Neyi Buradaki çalışma
совершенствовать (что-в.п.) şartlarını
iyileştirmeliyiz.

105
457 İZAH ETMEK
Освещать, Neyi Bu konuyu bir daha
объяснять, (что-в.п.) izah eder misiniz?
пояснять Kime Ben size bu konuyu
(кому) izah etmiştim.
458 İZLEMEK
Следить Kimi Polisler iki gün
(кого-в.п.) boyunca onları
izlemişlerdi.
Смотреть Ne (что) Çocuk her zaman
televizyon izliyor.
Проводить Ne (что) Müdürünün yanında
değişik bir politika
izliyordu.
459 KABARMAK
Становиться Nsz. Deniz gittikçe
бурным (о море) kabarıyordu.
Увеличиваться Nsz. Bu ay bakkalın hesabı
çok kabarmış.
Надуваться Nsz. Kümesteki tek hindi
(об индюке) durmadan
kabarıyordu.
Отходить, Nsz. Duvarların boyası
отставать kabarmış.
Подниматься Nsz. Hamur kabarmaya
(о тесте) başladı.
Важничать, Nsz. Yarışmada birinci
гордиться olduğu için kabarıyor.
Nsz. Beni küçük görünce
kabarmaya,
diklenmeye başladı.
460 KABUL ETMEK
Соглашаться, Neyi Oğuz bu fikri kabul
принимать (что-в.п.) etmez.

106
 Neyi Bu fotoğrafları kabul
(что-в.п.) etmediler.
461 KABULLENMEK
Принимать, быть Neyi Ben bu durumu
вынужденным (что-в.п.) kabullenemiyorum.
согласиться
462 KAÇINMAK
Избегать, Neyden Bu tür davranışlardan
уклоняться (от чего) kaçınmalısın.
463 KAÇIRMAK
Пропускать Neyi Dün otobüsü
(что-в.п.) kaçırdım.
Украсть Kimi Adamlar küçük
(кого-в.п.) çocuğu kaçırdılar.
Торговать Ne (что) Bu adamlar deniz
незаконно, yoluyla silâh
провозить kaçırıyorlar.
Переедать Neyi Yemeği galiba biraz
(что-в.п.) fazla kaçırdım.
Пропускать Nsz. Ön lastikler hava
(воздух) kaçırıyor.
464 KAÇIŞMAK
Разбегаться Nsz. Çocuklar bizi görünce
kaçıştılar.
465 KAÇMAK
Убежать Nereden Hırsızlar
(откуда) hapishaneden
kaçmışlar.
Kimden Köpek benden
(от кого) kaçıyor.
466 KALDIRILMAK
Быть Nsz.- O kanun yürürlükten
отмененным, Nereden kaldırıldı.
упраздненным ( - откуда)

107
 Быть снятым с Nsz.- Mavi otobüsler
эксплуатации Nereden seferden kaldırılmış.
( - откуда)
Быть Nsz.- Madenî paralar
выведенным из Nereden tedavülden kaldırıldı.
обращения ( - откуда)
Быть отмененным Nsz. Bütün izinler
kaldırılmış.
Быть Nsz.- Kazadan hemen sonra
отправленным в Nereye hastaneye kaldırılmış.
больницу ( - куда)
467 KALDIRMAK
Поднимать Neyi Bilenler elini
(что-в.п.) kaldırsın.
Neyi Adam iki tonluk
(что-в.п.) arabayı kaldırdı.
Kimi Ercan sevincinden
(кого-в.п.) beni havaya kaldırdı.
Убирать Neyi Kitapları masadan
(откуда-то) (что-в.п.) kaldırın.
Neyi Bu sene bu bölümü
(что-в.п.) kaldırmak istiyorlar.
Разбудить Kimi Beni saat dörtte
(кого-в.п.) kaldırın, biraz
dinlenmek istiyorum.
468 KALKIŞMAK
Затевать, Neye Onun böyle bir işe
задумывать, (чему) kalkışacağını hiç
приниматься за düşünmemiştim.
что-либо
469 KALKMAK
Вставать Nereden Oturduğu yerden
(откуда) kalktı ve yaşlı kadına
yer verdi.

108
 Nsz. Her sabah erken
kalkarım.
Уходить Nsz. Misafirler çok çabuk
kalktılar.
Отправляться Nsz. Otobüs saat beşte
kalkıyor.
Набухать Nsz. Bu kapının boyası
kalkmış.
Отклеиваться Nsz. Bütün duvar kağıtları
kalkmış.
Быть Nsz. Madenî elli liralar
недействитель- kalktı artık.
ным
(не) Думать Neye Sakın beni aldatmaya
(чему) kalkma.
470 KALMAK
Оставаться Nerede Emine iki gün
(где) İstanbul’da kaldı.
Kime Arkadaşlar bu iş bize
(кому) kaldı.
Kimde Suzan dün gece bizde
(у кого) kaldı.
Nsz. Yaz tatiline bir hafta
kaldı.
Остаться на Nerede Bu yıl sınıfta kaldı.
второй год (где)
(sınıfta ~)
Доставаться Kimden Bu araba bana
(от кого) babamdan kaldı.
471 KANAMAK
Кровоточить Nsz. Dün parmağım çok
kanadı.

109
472 KANATMAK
Понуд. от Neyi Elimde bir yara çıktı.
кровоточить (что-в.п.) Krem sürerken
kanattım.
473 KANDIRILMAK
Быть обманутым Nsz. O dükkanda bir defa
da ben kandırıldım.
474 KANDIRMAK
Обманывать Kimi Aykut beni de
(кого-в.п.) kandırdı.
475 KANITLAMAK
Доказывать Neyi Sen onun yalan
(что-в.п.) söylediğini
kanıtlayabilir misin?
Kime Bunun doğru
(кому) olduğunu bana
kanıtlayabilir misin?
476 KAPANMAK
Закрываться Nsz. Bu saatte dükkanlar
kapanmıştır.
Запираться Nsz. Bu kapı kapanmıyor.
Прикрывать Nereye Polis hemen çocuğun
(куда) üstüne kapandı.
477 KAPATMAK
Закрывать Neyi Ben kasabın hesabını
(что-в.п.) kapattım.
Neyi Lütfen kapıyı kapat.
(что-в.п.)
Занести Neyi Bütün gece yağan kar
(о снеге) (что-в.п.) yolları kapatmıştı.
Закопать Neyi Bu çukuru
(что-в.п.) kapatmamız lazım.
Закрыть Neyi Lütfen bu konuyu
(что-в.п.) kapatalım.

110
 Отключить Neyi Dün yine bir
(что-в.п.) televizyon kanalını
kapattılar.
Покупать Neyi Defolu malları ucuza
(со скидкой) (что-в.п.) kapattık.
478 KAPILMAK
Увлекаться, Neye Delikanlı kara
влюбляться (чему) sevdaya kapılmıştı.
Поддаваться Neye Ben onun sözlerine
(чему) kapıldım.
Быть Neye Küçük çocuk sonunda
подхваченным (чему) azgın dalgalara
волнами kapıldı.
479 KAPIŞMAK
Набрасываться на Neyi İndirimden sonra
что-либо (что-в.п.) müşteriler hemen
gömlekleri kapışmaya
başladılar.
Схватиться, Kiminle Dün yine Şahin’le
сцепиться, (с кем) kapıştık.
драться
480 KAPLAMAK
Обернуть Neyi Kitaplarımı kaplamam
(что-в.п.) lâzım.
Затягивать Ne (что) Gökyüzünü yine
bulutlar kapladı.
Постелить Neyle Bütün odaları halıyla
(ковер, паркет) (с чем) kapladık.
Покрывать Ne (что) Bütün yolları kar
kaplamıştı.
Наступать Ne (что) Birden ortalığı bir
(о тишине) sessizlik kapladı.

111
481 KAPMAK
Хватать, Neyi Adam birden elimdeki
выхватывать (что-в.п.) paketi kaptı.
Садиться на Neyi Biz en güzel yeri
самое лучшее (что-в.п.) kaptık.
место
Заполучить Kimi Bizim hemen bu
(кого-в.п.) futbolcuyu kapmamız
lazım.
Схватывать на Neyi Çocuk çok akıllı,
лету, быстро (что-в.п.) anlatılanları hemen
усваивать kapıyor.
Простудиться Ne (что) Geçen gün biraz
soğuk kaptım.
482 KAPSAMAK
Охватывать, Neyi İmtihan bütün
заключать, (что-в.п.) konuları kapsıyor.
содержать в себе Kimi Bu kanun sadece lise
(кого-в.п.) öğrencilerini kapsıyor.
483 KAPTIRMAK
Понуд. от Neyi Eşim de geçen hafta
хватать, (что-в.п.) çantasını kaptırmış.
выхватывать
Дать увлечь себя, Neye Kendini televizyona
втянуться во что- (чему) kaptırmış, hiç ders
либо çalışmıyor.
484 KARALAMAK
Зачеркнуть, Neyi Kitabın her yerini
начеркать (что-в.п.) karalamış.
Neyi Kompozisyondaki
(что-в.п.) yanlışları karalamıştı
485 KARAR VERMEK
Решать Neye Bu kitabı bitirmeye
(что-то делать) (чему) karar verdim.

112
486 KARARLAŞTIRMAK
Решать, Nsz. Biz böyle
принимать kararlaştırmamıştık.
решение, Kiminle Biz sizinle böyle
договариваться (с кем) kararlaştırmamıştık.
Neyi Bu hafta pikniğe
(что-в.п.) gitmeyi
kararlaştırmıştık.
487 KARARMAK
Темнеть, Nsz. Buralarda hava çok
смеркаться geç kararıyordu.
Меркнуть, Nsz. O beni terk edince
гаснуть bütün dünyam karardı.
Сойти с ума от Nsz. Adamın gözü
злости kararmış, hiç kimseyi
dinlemiyor.
Потемнеть в Nsz. Ayağa kalkmak
глазах isterken birden
gözlerimin önü
karardı ve düştüm.
488 KÂR ETMEK
Получать Nsz. Bu yıl çok iyi kâr
прибыль ettik.
Neyden Son gelen
(от чего) gömleklerden hiç kâr
edemedik.
Быть полезным Kime Benim söylediklerim
(кому) ona hiç kâr etmiyor.
489 KARIŞMAK
Смешаться Nereye Hırsız birden
(куда) kalabalığın arasına
karıştı.

113
 Neye Burada sıcak su ile
(чему) soğuk su birbirine
karışıyor.
Поменяться Nsz. Çantalarımız karıştı
galiba.
Вмешиваться Neye Sen bu işe karışma.
(чему)
490 KARIŞTIRMAK
Мешать Neyi Çorbayı kaynayıncaya
(что-в.п.) kadar karıştırmalısın.
Neyi Önce şeker at sonra
(что-в.п.) çayını karıştır.
Рыться Neyi Birileri benim odamı
(что-в.п.) karıştırmış.
Neyi Bunu eski defterlerimi
(что-в.п.) karıştırırken buldum.
Переключать Neyi Sabahtan beri
(что-в.п.) kanalları
karıştırıyorsun.
Путать Kiminle Afedersiniz, ben sizi
(с кем) başka birisiyle
karıştırdım.
Вмешаться Kimi Lütfen beni bu olaya
(кого-в.п.) karıştırmayın.
491 KARŞILAMAK
Встречать Kimi Misafirleri kapıda
(кого-в.п.) karşılamalıyız.
Хватать, быть Neyi Bu para bizim
достаточным (что-в.п.) ihtiyaçlarımızı
karşılamaz.
492 KARŞILAŞMAK
Встречаться Kiminle Dün Okan’la
(с кем) karşılaştık.

114
 Столкнуться Neyle İkinci defa böyle bir
(с ситуацией) (с чем) olayla karşılaşıyorum.
493 KARŞILAŞTIRMAK
Сравнить Neyi Matematikle tarihi
(что-в.п.) karşılaştırmak doğru
olmaz.
Kimi Sinan’la Yeşim’i
(кого-в.п.) karşılaştırma.
Neyi İki kitabı
(что-в.п.) karşılaştırdım.
494 KASTETMEK
Иметь в виду, Neyi Ben bunu
подразумевать (что-в.п.) kastetmemiştim.
Kimi Ben Ercan’ı
(кого-в.п.) kastetmiştim.
495 KAŞIMAK
Чесать Neyi Çocuk durmadan
(что-в.п.) başını kaşıyordu.
496 KAŞINMAK
Чесаться Nsz. Devamlı elimin içi
kaşınıyor.
497 KATILMAK
Участвовать Neye Ben bu yarışmaya
(чему) katılmıyorum.
Соглашаться, Neye Ben sizin bu fikrinize
быть согласным (чему) katılmıyorum.
Kime Ben Burcu’ya
(кому) katılıyorum.
Разбавить Neye Galiba bu benzine su
(чему) katılmış.
Присоединиться Nerede Öbür grup bize
(где) İstanbul’da katılacak.

115
498 KATLAMAK
Складывать Neyi Şu çamaşırları katlar
(что-в.п.) mısın?
Засучить Neyi Pantolonumun
(что-в.п.) paçalarını katlar
mısın?
499 KATMAK
Разбавить Ne (что) Galiba benzine su
katıyorlar.
Добавить Ne (что) Yemeğe tuz kattın mı?
500 KAVGA ETMEK
Драться Kiminle Dün Cengiz’le kavga
(с кем) ettik.
501 KAVRAMAK
Схватывать на Neyi Çocuk, anlatılanları
лету, быстро (что-в.п.) hemen kavrıyor.
усваивать
502 KAVURMAK
Жарить Neyi Senin getirdiğin etleri
(что-в.п.) kavurduk.
Жечь, иссушать Kimi Çölün sıcaklığı insanı
(кого-в.п.) kavuruyordu.
503 KAVUŞMAK
Встречаться, Kime Nihayet anneme
соединяться (кому) kavuştum.
Достигать Neye Delikanlı en sonunda
(чему) isteğine kavuşmuştu.
504 KAYBETMEK
Потерять Neyi Dün kalemimi
(что-в.п.) kaybettim.
Kimi Çocuk pazarda
(кого-в.п.) annesini kaybetmişti.

116
505 KAYBOLMAK
Потеряться Nsz. Dün kalemim, bugün
defterim kayboldu.
Nsz. Komşumuzun küçük
oğlu kaybolmuş.
506 KAYDETMEK
Записать Neyi Sen şu hesapları da
(что-в.п.) deftere kaydet.
Kimi Salih’i bizim okula
(кого-в.п.) kaydetmediler.
Ne (что) Bu teyp ses
kaydediyor.
Neye Bu kasete
(чему) kaydedebiliriz.
507 KAYDIRMAK
Переносить Kimi Çocukları yokuştan
(кого-в.п.) aşağı kaydırıyordu.
Сдвигать Neyi Sayfayı kaydırmışsın.
(что-в.п.)
508 KAYDOLMAK
Записаться Nereye Ben de iki hafta önce
(куда) bu kursa kaydoldum.
509 KAYIRMAK
Заботиться о ком- Kimi Annem her zaman
либо (кого-в.п.) kardeşimi kayırıyor.
Защищать Kimi Mert, devamlı
(кого-в.п.) fakirleri kayırırdı.
510 KAYMAK
Скользить, Nerede Çocuklar buzlu yolda
кататься (где) kayıyorlardı.
Nereden Yokuştan aşağı
(откуда) kayıyorduk.
Выскользнуть Nereden Birden bardak
(откуда) elimden kayıverdi.

117
 Поскользнуться Nsz. Ayağım kaydı,
düştüm.
511 KAYNAMAK
Кипеть Nsz. Su kaynamış, fırını
kapatabilirsin.
512 KAYNATMAK
Кипятить, Ne (что) Önce su
вскипятить kaynatmalıyız.
Сварить Neyi Şu demirleri birbirine
(металл) (что-в.п.) kaynat.
513 KAZANDIRMAK
Давать Nsz.-Kime Bu iş bana çok
возможность ( - кому) kazandırdı.
выиграть, Ne-Kime Bu bize çok zaman
получить (что- kazandıracak.
прибыль кому)
514 KAZANMAK
Сдать (экзамен) Neyi Üniversite imtihanını
(что-в.п.) kazandım.
Выиграть Ne (что) Piyangodan bir araba
(победить) kazanmış.
Neyi Bu yarışmayı
(что-в.п.) kazanmalıyım.
Neyi Bu davayı
(что-в.п.) kazanmamız lâzım.
Приобрести Ne (что) Burada çok iyi
( друга) arkadaşlar kazandım.
Заработать Ne (что) Bu işten çok para
kazanacağız.
515 KAZMAK
Вырыть Ne (что) Şuraya bir çukur
(выкопать) kazalım.

118
516 KEFİL OLMAK
Ручаться, Kime Ben Cüneyt’e kefil
поручаться (кому) olmam.
517 KEKELEMEK
Заикаться Nsz. Çocuk biraz
kekeliyordu.
518 KESİNLEŞMEK
Окончательно Nsz. Toplantının saati
определяться, kesinleşti.
устанавливаться
519 KESİŞMEK
Пересекаться Nsz.- İki çizgi belli bir
Nerede noktada kesişiyorlar.
( - где)
Nsz.- Yollarımız burada bir
Nerede daha kesişti.
( - где)
520 KESMEK
Резать Neyi Sen şu karpuzu kes.
(что-в.п.)
Порезать Neyi Traş olurken yüzümü
(что-в.п.) kestim.
Стричь (saç ~) Neyi Bu berber de saçımı
(что-в.п.) güzel kesemedi.
Спилить Neyi Ormandaki bütün
(что-в.п.) ağaçları kesmişler.
Зарезать Ne (что) Ben tavuk bile
kesemem.
Отключить Neyi Yine suları kestiler.
(что-в.п.)
Замедлять Neyi Rüzgâr topun hızını
(что-в.п.) kesiyor.
Перекрыть Neyi Trafik polisleri yolu
(что-в.п.) kesmişlerdi.

119
 Уменьшать Neyi Çay harareti keser.
(что-в.п.)
Вырезать Neyi Bu filmdeki bazı
(что-в.п.) sahneleri kesmişler.
Прекратить Neyi Kes şu gürültüyü!
(что-в.п.)
521 KEŞFETMEK
Открыть Neyi Amerika’yı Kristof
(что-в.п.) Kolomb keşfetti.
522 KIMILDAMAK
Шевелиться, Nsz. Sakın kımıldama,
двигаться sırtında böcek var!
Nsz. Kımıldamayın,
çekiyorum.
523 KIMILDATMAK
Шевелить, Neyi Başını kımıldatma!
двигать (что-в.п.)