1 МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ Нижегородский государственный университет им. Н.И. Лобачевского А.М. Абидулин Н.И. Аюпова ТУРЦИЯ. ЛИНГВОСТРАНОВЕДЧЕСКИЙ АСПЕКТ Учебное пособие Рекомендовано учебно-методическим отделом ИМОМИ для студентов ННГУ, обучающихся по направлениям подготовки «Международные отношения», «Зарубежное регионоведение» и «Зарубежное регионоведение» Нижний Новгород
2 УДК ББК Абидулин А.М., Аюпова Н.И. ТУРЦИЯ. ЛИНГВОСТРАНОВЕДЧЕСКИЙ АСПЕКТ: Учебное пособие. Нижний Новгород: Нижегородский госуниверситет, с. Рецензент: кандидат филологических наук, доцент А.Р. Рахимова Учебное пособие содержит тексты страноведческого характера, которые дают представление о климате, природных условиях, культуре Турции, крупнейших ее городах и их достопримечательностях. Цель пособия сформировать страноведческую базу знаний о Турции, расширить лексический запас, развить навыки перевода, устной и письменной речи. Материалы пособия предназначены для студентов-бакалавров, обучающихся по направлениям подготовки «международные отношения» и «зарубежное регионоведение», и студентов-магистров, обучающихся по направлению подготовки «зарубежное регионоведение». Ответственный за выпуск: Руководитель учебно-методического отдела ИМОМИ ННГУ кандидат исторических наук, доцент С.В. Бушуева УДК ББК Нижегородский государственный университет им. Н.И. Лобачевского,
3 Содержание 1. Türkiye Cumhuriyeti Genel bilgiler Türkiye bir turizm cenneti Türkiye de bayramlar Türkiye nin İlkleri ve Bilinmeyenleri Türkiye nin iklimi. Bitki örtüsü ve hayvan türleri Türkiye nin en önemli şehirleri İstanbul Türkiye nin kültür başkenti İstanbul un harikaları Ayasofya Sultanahmet Camii Yerebatan Sarnıcı Dolmabahçe Sarayı Topkapı Sarayı Galata Kulesi Kız kulesi Ankara Türkiye nin başkenti İzmir Bursa Antalya Dünya genelinde bilinen ünlü Türk şehirleri Çanakkale Truva
4 Рекомендуемая литература Приложение
5 Предисловие Данное учебное пособие содержит тексты страноведческого характера, которые дают представление о климате, природных условиях, культуре Турции, крупнейших ее городах и их достопримечательностях. Пособие, разделенное на три части, включает двадцать одну тему, каждая из которых представлена как единый обучающий комплекс, и приложение. Основной текст каждой темы сопровождается развернутым словарем, включающим, помимо наиболее употребительной в современном турецком языке лексики, сложные для запоминания устойчивые словосочетания, имена собственные, географические названия и реалии Турции. Для закрепления лексико-грамматического материала темы дается серия упражнений. Упражнения по выявлению верных и неверных утверждений и вопросы направлены на устную активизацию пройденного материала, а задания на перевод с русского на турецкий язык способствуют формированию навыка письменной речи. После каждой темы предлагается задание на основе лексики пройденного материала подготовить текст о своей стране. Цель пособия сформировать страноведческую базу знаний о Турции, расширить лексический запас, развить навыки перевода и устной и письменной речи. Материалы пособия предназначены для студентов-бакалавров, обучающихся по направлениям подготовки «международные отношения» и «зарубежное регионоведение», и студентов-магистров, обучающихся по направлению подготовки «зарубежное регионоведение». 5
6 1. Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) Genel bilgiler Türkiye, Asya ve Avrupa kıtasında toprakları olan 72 (yetmiş iki) milyon nüfuslu laik ve demokratik bir devlettir. Türkiye, üniter parlamenter anayasal cumhuriyettir. Devletin başında Cumhurbaşkanı vardır; yasama görevini halkın oylarıyla seçilen milletvekillerinin bulunduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) yürütür. Şu an Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakanı ise Ahmet Davutoğlu dur.türkiye, Birleşmiş Milletler, NATO, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (EİKÖ), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Avrupa Parlamentosu ve İslam Konferansı Örgütü gibi uluslararası kuruluşların üyesidir. Türkiye, Avrupanın en genç ve dinamik nüfusuna sahip ülkesidir. Nüfusun % 65 i (yüzde altmış beşi) (on beş altmış dört) yaş grubuna girer. Türkiye Cumhuriyeti 29 (yirmi dokuz) Ekim (bin dokuz yüz yirmi üç) te Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulmuştur. O zamandan beri 29 (yirmi dokuz) Ekim Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluş yıl dönümü olarak kutlanır. Türkiye nin başkenti Ankara, (bin dokuz yüz yirmi üç) yılında başkent oldu. Ülkenin en büyük şehirleri İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana ve Antalya dır. Türkiye nin resmi dili Türkçe dir. Ülkede halk arasında Türkçe nin yanında Arnavutça, Arapça, Kürtçe de konuşulur. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının çoğunluğu Müslümandır. Müslümanların büyük bir kısmı ise Sünni mezhebine mensuptur. Ülkenin para birimi Yeni Türk lirası (YTL), milli marşı İstiklal marşı, milli renkleri ise kırmızı ve beyazdır. Türkiye nin üç tarafı denizlerle çevrilidir: Kuzeyinde Karadeniz, güneyinde Akdeniz ve batısında Ege Denizi vardır. Ayrıca bir de iç denizi vardır: Bu Marmara Denizi dir.türkiye nin kıyılarının boyu (sekiz bin iki yüz yetmiş iki) km² (kilometre kare)dir. Bu yüzden Türkiye, bir deniz ülkesi olma özelliğini kazanmıştır. Türkiye de iki deniz boğazı vardır. Bunlardan biri İstanbul Boğazı diğeri ise Çanakkale Boğazı dır. İstanbul ve Çanakkale Boğazları önemli bir deniz yoludur. Boğaziçi Köprüsü, Avrupa ve Asya yı birbirine bağlar. Bu boğazlar ve Marmara denizi, komşu ülkelerle olan ticaret bağlantılarını sağlayan önemli bir yoludur. Türkiye nin çok güzel dağları, ırmakları ve gölleri vardır. Türkiye, dağlık bir ülke sayılır: Kuzeyinde Kuzey Anadolu Dağları, güney, doğu ve güneydoğu kesimlerinde ise Toroslar, doğusunda ise Ağrı Dağı bulunur. Türkiye nin Çukurova, Konya, Harran, Ceylanpınar, Ergene, Büyük Menderes ve Küçük Menderes, Gediz, Çarşamba ve Bafra gibi ovaları vardır. En uzun akarsuyu Kızılırmak (uzunluğu (bin üç yüz elli beş) kilometre), diğer büyük akarsuları ise Yeşilırmak, Fırat, Sakarya, Seyhan, Ceyhan, Cediz ve Dicle sayılabilir. En büyük gölü Van gölü ( (üç bin yedi yüz on üç) km³ (kilometre küp)tür. Atatürk Baraj Gölü ise Türkiye nin en büyük yapay gölüdür. 6
7 Türkiye nin yüz ölçümü (sekiz yüz on dört beş yüz yetmiş sekiz) km² (kilometre kare)dir. Türkiye, Avrupa ile Asya arasında önemli yeri olan bir devlettir.türkiye nin Avrupa da Bulgaristan ve Yunanistan ile, Asya da ise Surye, Irak, İran, Ermenistan ve Gürcistan ile sınırları vardır. Türkiye coğrafi bakımından 7 (yedi) bölgeye ayrılır. Bunlar Karadeniz, Marmara, Ege, Akdeniz, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleridir. Türkiye de 81 (seksen bir) il bulunmaktadır. Büyük şehirler merkez ilçe ve onlar da mahallelere ayrılırlar. Vali, ildeki en üst düzey yöneticidir. İlde devleti ve hükümeti temsil eder. Valiler, İçişleri Bakanlığının önerisi. Bakanlar Kurulunun kararı ve Cumhurbaşkanının onayıyla atanır. Bunun yanısıra ilin seçilmiş bir belediye başkanı vardır. Belediye başkanı şehrin altyapısı, toplu taşıma, sosyal-kültürel faaliyetleri, şehirleşme vb. (ve benzeri) işleriyle uğraşır. En önemli görevi halka hizmettir. Türkiye de iklim şartlarının elverişli olması sebebiyle çeşit çeşit sebze ve meyve yetiştirilir. Ayrıca sanayileşme konusunda da ilerleme kaydeden Türkiye, özellikle tekstil, kimyasal madde üretimi, araba yedek parça üretimi, inşaat malzemesi üretimi ile inşaat yapım sektörü bakımlarından da gelişmiş bir ülkedir. Sözlük akarsu река altyapı инфраструктура Arapça по-арабски, арабский язык Arnavutça по-албански, албанский язык atanmak назначаться Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) Avrupa Parlamentosu ve İslam Konferansı Örgütü Организация Исламская конференция ayrıca кроме того ayrılmak, -(y)a делиться, разделяться bağlamak соединяться Bakan министр bakımından с точки зрения Başbakan премьер-министр başka, -DАn кроме başkan глава, председатель başkent столица başlıca основной batı запад, западный belediye муниципалитет Birleşmiş Milletler (BM) Оганизация Объединенных Наций (ООН) boğaz зд. пролив 7
8получить, приобрести kesim часть, отрезок 8
9
10 uğraşmak заниматься, трудиться uluslararası международный ülke страна üretim yapılmak производиться üye член (организации) vali вали, губернатор, начальник иля/вилайета vatandaş гражданин vb. (ve benzeri) и т.п. (и тому подобное) yapay göl водохранилище yasama законодательная власть yedek parça запасная часть Yeni Türk lirası (YTL) новая турецкая лира yetiştirilmek выращиваться yıl dönümü годовщина, юбилей yol путь, дорога yönetici руководитель yönetim şekli форма правления yürütmek выполнять, исполнять yüz ölçümü площадь Ağrı Dağı Арарат Akdeniz Средиземное море Almanya Германия Anadolu Анатолия Asya Азия Atatürk Baraj Gölü плотина Ататюрка Avrupa Европа Boğaziçi Босфор Bosna Hersek Босния и Герцеговина Bulgaristan Болгария Çanakkale Boğazı пролив Дарданеллы Dicle Тигр Ege Denizi Эгейское море Ermenistan Армения Fırat Евфрат Gürcistan Грузия Irak Ирак İç Anadolu Внутренняя Анатолия İran Иран İstanbul Boğazı Босфор Karadeniz Черное море Yer adları 10
11 Kuzey Anadolu Dağları Понтийские горы Marmara Denizi Мраморное море Mısır Египет Surye Сирия Toroslar Тавр Van gölü озеро Ван Yunanistan Греция Alıştırma 1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Türkiye hangi kıtada yer almaktadır? 2. Türkiye Cumhuriyeti kim tarafından ve ne zaman kuruldu? 3. Türkiye nin yönetim şekli nedir? 4. Ülkenin yönetim biçimi nedir? 5. Türkiye nin başkenti neresidir? 6. Devletin başında kim var? 7. Yasama görevini kim yürütür? 8. Türkiye hangi uluslararası kuruluşların üyesidir? 9. Türkiye nin şu anki Cumhurbaşkanı ve Başbakanı kimlerdir? Türkiye nin en büyük şehirleri ve illeri hangileridir? Türkiye nin komşuları hangileridir? Türkiye kaç nüfuslu bir devlettir? Ülkenin doğasını anlatır mısınız? Türkiye de hangi dillerde konuşuyorlar? Türkiye hangi denizlerle çevrilidir? Türkiye nin hangi deniz boğazları vardır? Türkiye de neler yetiştirilir ve üretimi yapılır? Alıştırma 2. Okuduğunuz parçaya göre aşağıdaki cümlelerden doğru olanın başına D ; yanlış olanın başına Y yazınız. 1. ( ) Türkiye, hem Asya hem de Afrika kıtasında toprakları olan bir ülkedir. 2. ( ) Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili 7 (yedi) bölge ve 81 (seksen bir) ilden oluşmaktadır. 3. ( ) Türkiye de, Türkçe nin yanında Arnavutça, Arapça, Fransızca de konuşulur. 4. ( ) Şimdiki Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakanı ise Ahmet Davutoğlu. 5. ( ) Türkiye nin başkenti İstanbul dur ve (bin dokuz yüz yirmi üç) yılında ülkenin başkenti olmuştur. 6. ( ) Türkiye nin Avrupa da Almanya ve Bosna Hersek ile, Asya da ise Surye, Irak, İran, Mısır ve Gürcistan ile sınırları vardır. 11
12 7. ( ) Ülkenin en büyük şehirleri İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana ve Antalya dır. 8. ( ) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının büyük bir kısmı Müslümandır. 9. ( ) Türkiye nin üç tarafı denizlerle çevrilidir. ( ) Türkiye de çeşit çeşit sebze ve meyve yetiştirilir, tekstil, kimyasal madde üretimi yapılır, inşaat sektörü de çok güçlüdür. Alıştırma 3. Aşağıdaki kelimeleri eşleştiriniz. 1. Vali a. köy 2. Kaymakam b. ilçe funduszeue.infobaşkanı c. il 4. Muhtar d. ülke 5. Dil e. Ankara 6. Başkent f. Cumhuriyet 7. Para birimi g. Avrupa-Asya 8. Yönetim şekli h. Türkçe 9. Kıta i. Lira T.C. nin Kurucusu ı. Mustafa Kemal Atatürk Alıştırma 4. Aşağıdaki cümleleri tercüme ediniz. 1. Наряду с турецким языком в стране разговаривают на арабском, курдском и албанском. 2. Турецкая Республика была основана Мустафой Кемалем Ататюрком 23 октября года. 3. С этого времени 23 октября отмечается годовщина основания Турецкой Республики. 4. Главой государства является президент, а функцию законодательной власти исполняет Великое Национальное Собрание Турции. 5. Большую часть граждан страны составляют мусульмане. 6. Денежная единица Турции - новая турецкая лира, национальный марш Марш независимости, а национальные цвета - красный и белый. 7. Турция является членом таких международных организаций, как Организация объединенных наций, Европарламент, Организация Исламская Конференция, Организация экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) и Всемирная торговая организация (ВТО). 8. Действующим президентом Турецкой Республики является Реджеп Тайип Эрдоган, а премьер-министром Ахмет Давутоглу. 9. Анкара стала столицей Турции в году. Турция граничит с такими государствами, как Греция, Болгария, Ирак, Иран, Грузия, Армения и Сирия. Турция светкое и демократическое государство, парламентско-президентская республика. Турция с трех сторон окружена следующими морями: на севере Черным, на юге Средиземным и на западе Эгейским. Мраморное море является внутренним морем Турции. В Турции есть два морских пролива: Босфор и Дарданеллы. В Турции много красивых 12
13 гор, рек и озер. С географической точки зрения Турцию разделяют на 7 регионов: Черноморский, Мармара, Эгейский, Средиземноморский, Внутренняя Анатолия, Южно-Восточная Анатолия и Восточная Анатолия. В Турции выращиваются самые разнообразные овощи и фрукты, производятся текстиль, химические вещества, а также очень сильный строительный сектор. Ödev. Ülkeniz hakkında, okuduğunuz gibi metin yazar mısınız, sonra onu anlatır mısınız? 13
14 Türkiye bir turizm cenneti Türkiye, hem bir tarım ülkesi hem de bir sanayi ülkesidir. Ayrıca önemli bir turizm ülkesidir. Türkiye, günümüze kadar çok farklı uygarlıkların ve medeniyetlerin yaşadığı tarihi bir ülkedir. Bugüne kadar Anadolu da 26 (yirmi altı) farklı medeniyet kurulmuştur. Anadolu 3 (üç) dünya harikasına ev sahipliği yapmaktadır ve on bin yıllık geçmişin izlerini taşır. Türkiye, tarihi eser bakımından çok zengindir. Bu topraklarda tarihi tapınaklar, hanlar, hamamlar, su sarnıçları, kervan-saraylar, camiler, kiliseler, saraylar, köprüler, su kemerleri, kümbetler ve daha birçok tarihi yapı bulunmaktadır. Türkiye, tarih, kültür ve olağanüstü doğa güzelliklerine sahiptir. Bu özelliklerini günümüze kadar devam ettirebilmiş dünyanın en güzel turizm merkezlerinden biridir. Her gün gelişen ve büyüyen bu modern ülke, hem bölgesinde hem de dünyada barışın, dostluğun ve kardeşliğin gelişmesi için büyük çaba göstermektedir. Türkiye, üç tarafının denizlerle çevrili olması ve dört mevsimin tüm özelliklerinin yaşanmasından dolayı her türlü turizme uygun bir ülkedir. Bu yönüyle her zaman yaşanabildiği yöreleri, yeşil ormanları, kayak sporuna elverişli karlı dağları, masmavi denizleri, güneş sahilleri, kumsalları ve kaplıcaları bakımından da özel, eşsiz bir turizm cennetidir. Dünyanın en şifalı kaplıcaları Türkiye de bulunmaktadır. Ülkenin özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde, yaz turizmi oldukça ileri seviyededir. Karadeniz kıyılarında sınırlı ölçüde yaz turizmi, yüksek yerlerde ise yayla turizmi gelişmiştir. Uygun fiyatlı köy evlerinden pansiyonlara, pahalı tatil köylerine ve uluslararası birinci sınıf otellere kadar pek çok konaklama imkanı vardır. Yaz turizminin en yaygın olduğu tatil beldeleri arasında Antalya, Alanya, Aydın, Muğla, İzmir, Manavgat, Fethiye, Bodrum, Kuşadası gibi merkezler bulunmaktadır. Yayla turizmin en fazla geliştiği yöreler arasında ise Trabzon, Giresun, Rize, Kastamonu, Adana, Bolu ve Abant yer almaktadır. Ülkenin en çok turist çeken şehri Antalya dır. Turistlerin rahatça gelip gitmelerini sağlayan elverişli kara yolları ve hava alanı vardır. Türkiye turizminin ayrılmaz bir parçası Türk mutfağının zenginliği ise ayrı bir özelliktir. O da turistler için çok ilgi çekicidir. Türkiye nin farklı yörelerinde yüzlerce çeşit yemek yapılmakta, tüm bölgelerde ve illerde beslenme kültürü ile yemek çeşitleri büyük farklılıklar göstermektedir. Her yörenin kendine özgü tanınmış kebaplarının yanı sıra, hamur işleri ve sulu yemekleri de çok önemlidir. Bunların yanısıra Türk insanın sıcak ilgisiyle karşılaşan turistler, Türkiye de güzel günler geçirmekte ve memnun bir şekilde ülkelerine dönmektedirler. arasında среди ayrılmaz bir parçası неотъемлемая часть barış мир belde пригород Sözlük 14
15 beslenme kültürü культура питания birinci sınıf otel отель первого класса büyümek расти; büyüyen растущий cami мечеть cennet рай çaba göstermek прилагать усилия dolayı, -DAn из-за чего; в связи с чем dostluk (-ğu) дружба dönmek возвращаться dünya harikası чудо света eşsiz бесподобный, несравненный ev sahipliği yapmak быть в собственности fiyat цена geçirmek проводить gelişmek развиваться; gelişen развивающийся güzellik красота hamam баня hamur işleri мучные изделия han постоялый двор, караван-сарай hava alanı аэродром, аэропорт hem hem de и и her türlü разнообразный ilgi çekmek интересовать, привлекать внимание; ilgi çekici интересный, любопытный imkan возможность iz след kaplıca курорт с минеральными водами kara yolu шоссе kardeşlik (-ği) братство karşılaşmak встречать; karşılaşan встречаемый kayak sporu лыжный спорт, лыжи kervan-saray караван-сарай, постоялый двор kilise церковь konaklama остановка на ночлег köy деревня kumsal песчаный берег kümbet купол masmavi синий-пресиний medeniyet цивилизация, культура memnun bir şekilde довольный merkez центр mevsim время года miras наследство 15
16 olağanüstü исключительный oldukça довольно, в достаточной степени orman лес ölçü размер özgü присущий, характерный, свойственный sahil берег sanayi ülkesi индустриальная страна saray дворец seviye уровень su kemeri акведук su sarnıcı водохранилище sulu yemek первое блюдо şifalı целебный, лечебный tapınak храм, место богослужения tarım ülkesi аграрная страна tarih история, исторический tarihi eserler исторические памятники taşımak носить, нести tatil время отдыха, отпуск tüm полностью, целиком Türk mutfağı турецкая кухня uygarlık цивилизция, культура uygun подходящий ünlü знаменитый, прославленный yanı sıra а также: наряду с этим yapı строение, сооружение yaygın [широко] распространенный yayla яйла, плато, плоскогорье yer almak занимать место yöre окрестность, пригород Alaştırma 1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Türkiye deki en önemli tarih ve turistik yerler hangilerdir? 2. Türkiye nin en ünlü turizm şehirleri hangileridir? 3. Türkiye nin ne tür turizm faaliyetleri vardır? 4. Yaz turizminin en yaygın olduğu tatil beldeleri hangileridir? 5. Ülkenin en çok turist kabul eden şehri hangidir? 6. Türkiye turizminin ayrılmaz bir parçası nedir? 7. Turistler Türkiye deki tatil günlerini nasıl geçirmektedir? 16
17 Alıştırma 2. Okuduğunuz parçaya göre aşağıdaki cümlelerden doğru olanın başına D ; yanlış olanın başına Y yazınız. 1. ( ) Türkiye, dört mevsimin aynı anda yaşanabildiği bir ülkedir. 2. ( ) Türkiye de hem yaz hem de kış turizmi yapılabilmektedir. 3. ( ) Türkiye nin en çok turist kabul eden şehri İzmir dir. 4. ( ) Zengin Türk mutfağı turistlerin ilgisini çekmektedir. 5. ( ) İstanbul, tarihi eserler bakımından çok zengin bir şehirdir. 6. ( ) Türkiye, günümüze kadar çok farklı uygarlıkların ve medeniyetlerin yaşadığı tarihi mirasa sahip bir ülkedir. Alıştırma 3. Aşağıdaki boşlukları okuduğunuz parçaya göre doldurunuz. 1. Türkiye hem Avrupa hem de Asya sında toprakları olan bir ülkedir. 2. Türkiye dünyanın en güzel merkezlerinden biridir. 3. Karadeniz in yüksek kısımlarında turizmi yapılmaktadır. 4. Yaz turizmin en yaygın olduğu beldesi Antalya dır. 5. Zengin Türk turistlerin ilgisini çekmektedir. Alıştırma 4. Aşağıdaki cümleleri tercüme ediniz. 1. До сегодняшнего дня в Анатолии было основано около 26 различных цивилизаций. 2. Самые целебные миниральные воды в мире находятся в Турции. 3. С точки зрения исторических памятников Турция является очень богатой страной. 4. Широко распространенными местами летнего отдыха в Турции являются Анталия, Алания, Айдын, Мугла, Измир, Кушадасы, Бодрум, Фетхие. 5. Туристы, радушно встреченные турками, приятно проводят здесь время и возвращаются в свою страну довольными. 6. Турция, окруженная с трех сторон морями, и, обладающая особенностями четырех времен года, подходит для любого вида туризма. 7. В Турции вы всегда сможете посетить зеленые леса, снежные горы, подходящие для лыжного спорта, синие-пресиние моря, солнечные пляжи, песчаные берега и курорты с минеральными водами. 8. Турция это бесподобный рай для туризма. Ödev. Ülkenizdeki en önemli tarihi ve turistik yerleri anlatır mısınız? 17
18 Türkiye de bayramlar Türkiye de bayramlar dini ve milli bayramlar olarak ikiye ayrılır. Milli bayramlar: 23 (yirmi üç) Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı. 23 Nisan (bin dokuz yüz yirmi) tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin (TBMM) açıldığı günün yıl dönümü olarak kutlanmaya başlamıştır. Bu bayram Atatürk tarafından tüm dünya çocuklarına hediye edilmiştir. Emek ve Dayanışma Günü (1 (bir) Mayıs). 19 (on dokuz) Mayıs Atatürk ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı. 19 Mayıs (bin dokuz yüz on dokuz) tarihi, Anadolu da yeni Türk Devleti nin fiilen temellerinin atıldığı gündür. Bu tarih Türkiye Cumhuriyeti nin başlangıcıdır. Bugün Atatürk tarafından Türkiye gençliğine bir bayram olarak hediye edilmiştir. 30 (otuz) Ağustos Zafer Bayramı. Kurtuluş Savaşı nın sonucunu belirleyen Başkumandan Meydan Savaşı nın 30 Ağustos (bin dokuz yüz yirmi iki) yıl dönemlerinde kutlanan ulusal bayramdır. 29 (yirmi dokuz) Ekim Cumhuriyet Bayramı - Türkiye Cumhuriyeti nin temellerinin atıldığı gündür. Söz konusu bayram günlerinde resmi daireler, özel iş yerleri ve eğitim kurumları tatil edilir. Milli bayramlar resmi törenlerle kutlanır. Tüm okullar, meydanlar süslenir, stadyumlarda etkinlikler düzenlenir, kırmızı-beyaz Türk bayrakları asılır. Her yerde İyi bayramlar ya da Bayramınız kutlu olsun yazılarını görmek mümkündür. Resmi anlamda olmasa da Türkiye de yılbaşı kutlamaları da yapılmaktadır. 31 (otuz bir) Aralık ta Türkler güzel yemekler yapar, evlerine akrabalarını davet eder ve beraber eğlenirler. Son yıllarda Batı kültürünün etkisiyle bazı şehirlerde (İstanbul, İzmir vb. (ve benzeri)) Noel ağaçları süslenir, yılbaşı meydanlarda kutlanır, Yeni Yıl a yaklaşırken geri sayım yapılır, hava-i fişek gösterileri düzenlenir. İnsanlar birbirini Yeni Yılınız kutlu olsun diye tebrik ediyorlar. Türkler Dini Bayram olarak, Ramazan ve Kurban bayramlarını kutlarlar. Bu bayramların kutlama tarihleri Gregoryen takvimine göre her yıl farklı günlere denk gelir. Dini bayramlarda da çevre süslenir ve törenler yapılır. Ramazan Bayramı, oruç tutulan Ramazan ayından sonra kutlanır. İnsanlar bir ay boyunca aydınlık vaktinde oruç tutarlar: Bu süre içerisinde yemek yemez, su vb. (ve benzeri) bir şey içmezler, kötü söz söylemezler. Ramazan Bayramı tüm Dünya da ve Türkiye de çok renkli şekilde yaşanır. Türkiye de büyük camilerin minareleri arasına ışıklı süsler asılır. Bu süslerin adı mahya dır. Mahyalar insanlara oruç ayı sırasında Hoşgeldin Ramazan, Elveda Ramazan gibi farklı mesajlar verir. Eskiden Türkiye de Ramazan ayı boyunca Hacivat ve Karagöz gölge oyunları yapılırdı, halk bu oyunları çok severdi. Bugünlerde de bu karakterler, eskisi kadar olmasa da oruç ayının sembollerinden biridir. Bu anlamda Hacivat ve Karagöz ün figürlerini her yerde görmek mümkündür. Ramazan Bayramı üç gün devam eder. Bu bayramda 18
19 herkes birbirine tatlı, özellikle baklava, şeker ve çikolata ikram eder. Bunun için Ramazan Bayramı nın halk arasındaki diğer adı Şeker Bayramı olarak da bilinir. Ramazan ın, fakir insanların, aç ve açıkta kalanların hallerini anlamak ve ne yaşadıkları hissetmek, empati yapmak gibi manevi yönü vardır. Ramazan ayında insanlar diğer aylarda olmadıkları kadar cömert ve yardımsever olurlar. Ellerinden geldiğince fakirlere yardım ederek onların evlerine yemek götürürler ya da kendi evlerinde iftar verirler. Gerekirse onlara maddi yardımda bulunurlar. Ramazan ayında kırgınlıklar ve düşmanlıklar bir kenara bırakılır. Küs insanlar bu ayda barışırlar. Bu bayramdan iki ay on gün sonra Kurban Bayramı kutlanır. Kurban Bayramı dört gün sürer. Kurban bayramı nda Müslümanlar koyun, dana veya deve gibi hayvanları keserek etlerini fakir insanlara dağıtırlar. Bir kısmını ise bayram ziyaretine gelen misafirlere ikram ederler. Bu bayram yardımlaşmak ve fakirlerin gönlünü almak için önemli bir fırsattır. Bayram ikramları arasında Türkler, genellikle kurban etinden kavurma yaparlar, ayrıca sarma ve börek yaptıkları da görülür. Ramazan ve Kurban Bayramları sevgiyi ve saygıyı amaçlar, aile bayramları olarak kutlanır. Türkler bu iki bayramda yeni elbiseler ve ayakkabılar alırlar, alamayanlara da yardım ederek onların da edinmelerini sağlarlar. Kısacası yardımlaşırlar. Evde güzel yemekler yapar, akraba ve arkadaşlarını ziyaret eder, küçükler büyüklerin ellerini öper, büyükler de onlara para verirler. Herkes birbirine Bayramınız mübarek olsun diyerek, birbirlerinin bayramlarını kutlarlar. Sözlük aç голодный açıkta kalmak= açıkta olmak остаться без работы; всего лишиться, остаться безо всего; быть обделённым чем-то amaç (-cı) цель asılmak быть повешенным, вешаться Atatürk ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı Праздник молодежи и спорта aydınlık vakti светлое время суток Bayramınız kutlu olsun! Поздравляю Вас с праздником! baklava пахлава barış мир başkumandan главнокомандующий başlangıç (-cı) начало bayrak (-ğı) флаг bayram праздник Bayramınız mübarek olsun! Счастливого праздника! (традиционное поздравление с религиозным праздником) belirlemek поясняться, показываться, становиться ясным biri, -DAn один из 19
20 bir kenara bırakmak отложить в сторону; bir kenara bırakılmak откладываться в сторону börek (-ği) пирог cömert щедрый Cumhuriyet Bayramı День Турецкой Республики çikolata шоколад dağıtmak раздавать daire зд.
21 iftar вечерняя трапеза в дни рамазана ikram etmek угощать İyi bayramlar! Хороших праздников! Сладкий праздник (другое название праздника разговения по окончании месяца Рамазана) tarih зд. дата tebrik etmek поздравлять temelini atmak заложить основу; temellerini atılıyor закладывается основа tören торжество, церемония ulusal национальный 21
Daha göster
5
Оглавление İçindekiler Sayfa
Сделаете ли? ………………………………………………………………………… 77
Делай! Делайте! …………………………………………………………………….. 78
Просьба. Согласие. Отказ ………………………………………………………….. 80
Могу делать …………………………………………………………………………. 81
Могу ли я делать? ………………………………………………………………… 83
Телефон ………………………………………………………………………………84
Я должен делать …………………………………………………………………….. 85
Сделаю-ка я …………………………………………………………………………. 86
Если сделаю …………………………………………………………………………. 88
Делать – заставлять делать ………………………………………………………… 90
В банке ………………………………………………………………………………. 92
Одевать – одеваться ………………………………………………………………… 93
Делать – быть сделанным ………………………………………………………….. 94
Понимать – взаимопонимать ………………………………………………………. 95
Делать – делающий ………………………………………………………………… 95
Делать – сделавший ………………………………………………………………… 96
Делать – тот, который сделает …………………………………………………….. 97
Делать – делая ………………………………………………………………………. 98
Делать – сделав …………………………………………………………………… 99
Делать – делаю – делал …………………………………………………………….. 99
Что? – Какой? ………………………………………………………………………..
Без-, бес- ……………………………………………………………………………..
Кто? Что? – Как? Когда? ……………………………………………………………
Что? – Где? Откуда? Куда? …………………………………………………………
Стол – столик ………………………………………………………………………..
Рыба – рыбак ………………………………………………………………………
С кем? Чем? ………………………………………………………………………….
Здесь. Там ……………………………………………………………………………
Связь слов и предложений ………………………………………………………….
Порядок слов в предложении ………………………………………………………
В ресторане …………………………………………………………………………..
Визит …………………………………………………………………………………
В гастрономе ………………………………………………………………………
В магазине …………………………………………………………………………
В поликлинике ………………………………………………………………………
Гостиница ……………………………………………………………………………
Аэропорт ……………………………………………………………………………..
Таможня ……………………………………………………………………………
Часто употребляемые выражения ………………………………………………….
Вывески. Объявления ……………………………………………………………….
Пословицы …………………………………………………………………………
Из Омара Хайяма ……………………………………………………………………
Турецко-русский словарь …………………………………………………………
6
ПРЕДИСЛОВИЕ
7
В этом отношении для русского турецкий язык значительно легче французского
или английского языка.
8
ТУРЕЦКИЙ АЛФАВИТ
Буквы русского Передача
алфавита, звучания слов
Буквы турецкого Примеры
обозначающие буквами Перевод
алфавита турецких слов
приблизительно русского
те же звуки алфавита
Aa а ad ад имя
Bb б baba бабá отец
Cc дж cam джам стекло
Çç ч çam чам сосна
Dd д dam дам крыша
Ee э el эль рука
Ff ф feda федá жертва
Gg г gece геджé ночь
Ğğ без звука dağ даа гора
Hh х hedef хэдэф цель
Iı ы ısı ысы тепло
İi и iç ич внутренность
Jj ж jet uçağı жет учаы реактивный самолет
Kk к kafa кафа голова
Ll л laf лаф разговор
Mm м madde маддэ вещество
Nn н nem нэм влага
Oo о oda ода комната
Öö ё öğle ёйлэ полдень
Pp п plân плáн план
Rr р renk рэнк цвет
Ss с saat саат час
Şş ш şaka шака шутка
Tt т taç таш камень
Uu у uçak учак самолет
Üü ю ülke юлькэ страна
Vv в vatan ватан родина
Yy й yol йол дорога
Zz з zaman замáн время
9
10
Буквы турецкого алфавита
и произношение обозначаемых ими звуков
С → ДЖ
Ç→Ч
Е→Э
I→Ы
11
Ş→Ш
Y→Й
Ё → YÖ
Ю → YÜ
Например:
Например:
13
Yıldız Йылдыз Звезда
Bulut Булут Облако
Deniz Дэниз Море
Hava Хавá Воздух
Nehir Нэхир Река
Orman Ормáн Лес
Şehir Шэхир Город
Sokak Сокáк Улица
Ev Эв Дом
Kapı Капы Дверь
Kilit Килит Замок
Anahtar Анахтáр Ключ
Merdiven Мэрдивэн Лестница
Oda Ода Комната
Döşeme Дёшэмэ Пол
Tavan Тавáн Потолок
Duvar Дувáр Стена
Pencere Пэнджэрэ Окно
Perde Пэрдэ Штора
Halı Халы Ковер
Masa Масá Стол
Sandalye Сандáлйэ Стул
Karyola Карйóла Кровать
Yatak Ятáк Постель
Battaniye Баттанийэ Одеяло
Yastık Ястык Подушка
Çarşaf Чаршáф Простыня
Mutfak Мутфáк Кухня
Dolap Долáп Шкаф
Banyo Бáньо Ванна
Ayna Айнá Зеркало
Sabun Сабун Мыло
Ударение в словах
Например:
14
В названиях городов или географических мест ударение обычно делается на
первом слоге в двусложных словах и на втором слоге в трехсложных словах.
Например:
Упражнение 2.
Например:
Например:
ot → otu → ota трава … траву … траве
koç → koçu → koça баран … барана … барану
15
Сколько? Kaç?
ноль sıfır сыфыр
один bir бир
два iki ики
три üç юч
четыре dört дёрт
пять beş бэш
шесть altı алты
семь yedi еди
восемь sekiz сэкиз
девять dokuz докуз
десять on он
одиннадцать on bir он бир
двенадцать on iki он ики
тринадцать on üç он юч
четырнадцать on dört он дёрт
пятнадцать on beş он бэш
двадцать yirmi йирми
двадцать один yirmi bir йирми бир
тридцать otuz отуз
сорок kırk кырк
пятьдесят elli элли
шестьдесят altmış алтмыш
семьдесят yetmiş етмиш
восемьдесят seksen сэксэн
девяносто doksan доксан
сто yüz юз
тысяча bin бин
миллион milyon мильён
половина yarım ярым
одна треть üçte bir ючтэ бир
одна шестая altıda bir алтыда бир
одна десятая onda bir онда бир
одна сотая yüzde bir юзде бир
две трети üçte iki ючтэ ики
один процент yüzde bir юздэ бир
сто процентов yüzde yüz юздэ юэ
Который? Kaçıncı?
первый birinci биринджи
второй ikinci икинджи
третий üçüncü ючюнджю
четвертый dördüncü дёрдюнджю
пятый beşinci бэшинджи
шестой altıncı алтынджи
седьмой yedinci единджи
восьмой sekizinci сэкизинджи
девятый dokuzuncu докузунджи
десятый onuncu онунджу
одиннадцатый onbirinci онбиринджи
двенадцатый onikinci оникинджи
двадцатый yirminci йирминджи
16
сотый yüzüncü юзюнджю
17
Время Zaman
год sene, yıl сэнэ, йыл
месяц ay ай
неделя hafta хафта
день gün гюн
ночь gece гэджэ
час saat саат
минута dakika дакика
секунда saniye санийэ
утро sabah сабах
вечер akşam акшам
вчера dün дюн
сегодня bugün бугюн
завтра yarın ярын
Дни недели
воскресенье pazar пазар
понедельник pazartesi пазартэси
вторник salı салы
среда çarşamba чаршамба
четверг perşembe пэршэмбэ
пятница cuma джума
суббота cumartesi джумартэси
Месяцы
январь Ocak оджак
февраль Şubat шубат
март Mart март
апрель Nisan нисан
май Mayıs майыс
июнь Haziran хазиран
июль Temmuz теммуз
август Ağustos аустос
сентябрь Eylül эйлюль
октябрь Ekim эким
ноябрь Kasım касым
декабрь Aralık аралык
Времена года
весна bahar, ilkbahar бахар, илькбахар
лето yaz яз
осень sonbahar, güz сонбахар, гюз
зима kış кыш
18
Сколько времени? Saat kaç?
Два часа Saat iki
Десять тридцать On otuz
Девять тридцать Dokuz otuz
Половина десятого Dokuz buçuk
Одиннадцать сорок пять On bir kirk beş
Без четверти двенадцать On ikiye çeyrek var
Когда? Ne zaman?
Когда ты приехал? Ne zaman geldin?
Я приехал вчера. Dün geldim.
Когда вы уезжаете? Ne zaman gideceksiniz?
Не сегодня, завтра уеду. Bugün değil: yarın gideceğim.
Сегодня какой день недели? Bugün haftanın hangi günü?
Пятница. Cuma günü.
Сейчас какой месяц? Şimdi hangi aydayız?
Январь. Ocak.
Сейчас какой года? Şimdi hangi yıldayız?
Тысяча девятьсот девяносто восьмой год Bin dokuz yün doksan sekiz.
Например:
птица – птицы kuş – kuşlar
деревня – деревни köy – köyler
зима – зимы kış – kışlar
врач – врачи doktor – doktorlar
пол – полы döşeme – döşemeler
дело – дела iş – işler
дом – дома ev – evler
поле – поля tarla – tarlalar
19
Последняя гласная в слове
единственного числа
- e, - i, - ü, - ö - a, - ı, o, - u
Окончание множественного
числа - ler - lar
Ответы:
Например:
Ответы:
1. – dır 2. – dir 3. – dır 4. – tir 5. – tir 6. – dur 7. – dür
8. – tur 9. – tır – tır – dır – tur – dur – dur
21
Я учитель. Ben öğretmenim
В русском языке ответы на вопрос «Кто я?», «Кто ты?», «Кто он?» могут
отличаться лишь первым словом.
Например:
Учитель öğretmen
Служащий memur
Последняя
e, i a, ı o, u ö, ü
гласная
Ben - (y) im - (y) ım - (y) um - (y) üm
Sen - sin - sın - sun - sün
- dir - dır - dur - dür
O
- tir - tır - tur - tür
Biz - (y) iz - (y) ız - (y) uz - (y) üz
Siz - siniz - sınız - sunuz - sünüz
- dirler - dırlar - durlar - dürler
Onlar
- tirler - tırlar - turlar - türler
22
Если слово заканчивается гласной, а окончание начинается гласной, то между
этими двумя гласными ставится буква «y».
В турецком языке слова не различаются по родам (мужской, женский, средний),
местоимение «o» соответствует русским «он», «она», «оно».
При ответах на вопросы «Кто он?», «Кто они?» окончания начинаются с – d или t
в зависимости от последней буквы в слове: после ç, f, h, k, t, p, s, ş ставится t, в
остальных случаях d.
При отрицательной форме ответа на вопросы типа «Кто вы?», «Кто он?», «Кто
они?» определяющее слово не изменяется, все изменения происходят в слове –
отрицании değil.
Например:
Ответы:
Например:
24
Изменение частицы mı в зависимости от последней гласной в слове и от лица и
числа этого слова представлены в следующей таблице:
Последняя
- a -, - ı - - e -, - i - - o -, - u - - ö -, - ü -
гласная
Ben mıyım miyim muyum müyüm
Sen mısın misin musun müsün
O mı mi mu mü
Biz mıyız miyiz muyuz müyüz
Siz mısınız misiniz musunuz müsünüz
Onlar mı mi mu mü
Ответы:
1. mısınız 2. ım 3. mı 4. değildir 5. mi
6. değildirler 7. misiniz 8. yim 9. mısınız değilim
mü değildir misiniz yiz
Учитель Öğretmen
Я был учителем. Ben öğretmendim.
Ты был учителем. Sen öğretmendin.
Он был учителем. O öğretmendi.
Мы были учителями. Biz öğretmendik.
Вы были учителем. Siz öğretmendiniz.
Они были учителями. Onlar öğretmendiler.
Рыбак Balıkçı
Я был рыбаком. Ben balıkçıydım.
Ты был рыбаком. Sen balıkçıydın.
Он был рыбаком. O balıkçıydı.
Мы были рыбаками. Biz balıkçıydık.
Вы были рыбаками. Siz balıkçıydınız.
Они были рыбаками. Onlar balıkçıydılar.
Последняя
e, i a, ı o, u ö, ü
гласная
Ben - dim, - tim - dım, - tım - dum, - tum - düm, - tüm
Sen - din, - tin - dın, - tın - dun, - tun - dün, - tün
O - di, -ti - dı, - tı - du, tu - dü, - tü
Biz - dik, - tik - dık, - tık - duk, - tuk - dük, - tük
Siz - diniz, - tiniz - dınız, - tınız - dunuz, - tunuz - dünüz, - tünüz
Onlar - diler, - tiler - dılar, - tılar - dular, - tular - düler, - tüler
Ответы:
26
1. ydım 2. tun 3. ydi 4. tu 5. ydunuz 6. ydılar
27
В утверждениях отрицательной формы изменяющимся является только слово
değil.
Изменение отрицания değil в прошедшем времени представлены в таблице.
Например:
Рыбак Balıkçı
Ответы:
Например:
Спортсмен Sporcu
Я был ли спортсменом? Ben sporcu mu idim?
Ты был ли спортсменом? Sen sporcu mu idin?
Он был ли спортсменом? O sporcu mu idi?
Мы были ли спортсменами? Biz sporcu mu idik?
Вы были ли спортсменами? Siz sporcu mu idiniz?
Они были ли спортсменами? Onlar sporcu mu idiler?
28
Сестра Kız kardeş
Последняя
- e, - i - a, - ı - o, - u - ö, - ü
гласная
Ben mi mı mu mü idim
Sen mi mı mu mü idin
O mi mı mu mü idi
Biz mi mı mu mü idik
Siz mi mı mu mü idiniz
Onlar mi mı mu mü idiler
Ответы:
29
Мой, твой, его… Benim, senin, onun
Например:
Отец. Baba.
Школа. Okul
Лицо. Yüz
Глаза. Gözler
30
К именам собственным окончания не добавляются. Например:
Ответы:
1. um 2. ım 3. un 4. ın 5. in 6. si 7. sı
8. ımız 9. miz ımız unuz iniz ünüz
31
Указание принадлежности предмета может осуществляться в турецком языке и
только добавлением окончаний.
Например:
Например:
ç → c, k → ğ, t → d, p→b
kitap
yurt
sözlük
Ответы:
Если слово должно служить ответом на вопросы Кого? Что? (Kimi? Neyi?) и
обозначает предмет, который ищут, которым хотят обладать, который используют, то
к исходной форме слова добавляется окончание i (ı, u, ü). В словах, оканчивающихся
согласной, перед окончанием ставится буква y. В собственных именах отделяется
знаком разделения.
33
Например.
Последняя гласная e, i a, ı o, u ö, ü
34
7. Что продаете? Neyi satıyorsunuz?
Продаю дом. (Ev) satıyorum.
8. Кого вызываете? Kimi arıyorsunuz?
Я вызываю Айше. (Ayşe) arıyorum.
9. Кого ты выбираешь? Kimi beğeniyorsun?
Я выбираю Хандан. (Handan) beğeniyorum.
Кого ты видишь? Kimi görüyorsun?
Я вижу брата. (Kardeş) görüyorum.
Ответы:
1. yu 2. i 3. yı 4. u 5. ü
6. i 7. i 8. ‘yi 9. ‘ı i
Последняя гласная e, i, ö, ü a, ı, o, u
Например.
35
Hikmet → Hikmet’e Хикмет → Хикмету
36
Упражнение Определите необходимые окончания к словам в скобках.
Куда? Nereye?
Ответы:
1. ‘a 2. ‘ya 3. e 4. e 5. ya 6. ‘a 7. a 8. ‘e
Когда? Ne zaman?
37
После гласных a, ı, o, u e, i, ö, ü
Слово заканчивается на ç, f, h, k, p, s, ş, t - ta - te
В остальных случаях - da - de
Например:
Упражнение
38
4. Где находится твой брат? Kardeşin nerede bulunuyor?
Мой брат находится в деревне. Kardeşim (köy) bulunuyor.
5. Когда ты уезжаешь в Россию. Rusya’ya ne zaman gideceksin?
Я уезжаю в июле. (Haziran) gideceğim.
6. Когда он пришел домой? Ne zaman eve geldi?
Он пришел в шесть часов. Saat (altı) geldi.
Ответы:
1. de 2. ‘da 3. de 4. de 5. da 6. da
Ne? Nereden?
39
Упражнение Определите необходимые окончания к словам в скобках.
Ответы:
Если слово должно служить ответом на вопросы Кого? Чего? Kimin? Neyin? и
обозначать объект, которому принадлежит что-то или частью которого является что-
то, обозначенное следующим словом, то к исходной форме слова добавляется
окончание - ın, - in, - un, ün. Если слово кончается гласной, то перед окончанием
ставится буква n или y.
Например:
Например:
40
Окончание определяется последней гласной в исходном слове по правилу,
представленному таблицей.
Последняя гласная a, ı e, i o, u ö, ü
Ответы:
Например:
Последняя гласная a, ı e, i o, u ö, ü
Например:
Последняя гласная
Вопрос a ı o u e i ö ü
Кто? Что?
- - - - - - - -
Kim? Ne?
Кого? Что?
ı ı u u i i ü ü
Kimi? Neyi?
Кому? Куда?
a a a a e e e e
Kime? Nereye?
У кого? Где?
da da da da de de de de
Kimde? Nerede?
От кого? Откуда?
dan dan dan dan den den den den
Kimden? Nereden?
Кого? Чего?
ın ın un un in in ün ün
Kimin? Neyin?
Последняя гласная
a ı o u e i ö ü
Вопрос
Кто? Что? стекло девочка рука лед дом работа озеро лицо
Kim? Ne? cam kız kol buz ev iş göl yüz
Кого? Что? стекло девочку руку лед дом работу озеро лицо
Kimi? Neyi? camı kızı kolu buzu evi işi gölü yüzü
Кому? Куда? к стеклу девочке в руку в лед в дом на работу к озеру к лицу
Kime? Nereye? cama kıza kola buza eve işe göle yüze
У кого? Где? на стекле у девочки на руке на льду в доме на работе на озере на лице
Kimde? Nerede? camda kızda kolda buzda evde işte gölde yüzde
От кого? Откуда? от стекла от девочки из руки из льда из дома с работы из озера с лица
Kimden? Nereden? camdan kızdan koldan buzdan evden işten gölden yüzden
Кого? Чего? стекла девочки руки льда дома работы озера лица
Kimin? Neyin? camın kızın kolun buzun evin işin gölün yüzün
43
44
Если предмет определяется двумя словами, то изменяющееся окончание в
турецком языке получает только второе слово.
Например:
Упражнение
Человек. Adam.
45
Школа. Okul.
Собака. Köpek
Ответы:
Упражнение
Ev. Дом.
Ответы:
46
Я, меня, мне Ben, beni, bana
Турецкие слова ben, sen, o, biz, siz, onlar (я, ты, он, мы, вы, они) изменяются в
зависимости от вопроса, на который они должны отвечать.
Правила их изменений представлены в таблице.
Кто? я ты он мы вы они
Kim? ben sen o biz siz onlar
Кого? меня тебя его нас вас их
Kimi? beni seni onu bizi sizi onları
Кому? мне тебе ему нам вам им
Kime? bana sana ona bize size onlara
У кого? у меня у тебя у него у нас у вас у них
Kimde? bende sende onda bizde sizde onlarda
От кого? от меня от тебя от него от нас от вас от них
Kimden? benden senden ondan bizden sizden onlardan
Чей? мой твой его наш ваш их
Kimin? benim senin onun bizim sizin onların
Как? по-моему по-твоему по-его по-нашему по-вашему по-их
Kimce? bence sence onca bizce sizce onlarca
Ответы:
48
Упражнение Определите пропущенные слова в переводе с турецкого на
русский язык.
Ответы:
Например:
Кто? мой отец твой отец его отец наш отец ваш отец их отец
Kim? babam baban babası babamız babanız babaları
Кого? моего отца твоего отца его отца нашего отца вашего отца их отца
Kimi? babamı babanı babasını babamızı babanızı babalarını
Кому? моему отцу твоему отцу его отцу нашему отцу вашему отцу их отцу
Kime? babama babana babasına babamıza babanıza babalarına
У кого? у моего отца у твоего отца у его отца у нашего отца у вашего отца у их отца
Kimde? babamda babanda babasında babamızda babanızda babalarında
От кого? от моего отца от твоего отца от его отца от нашего отца от вашего отца от их отца
Kimden? babamdan babandan babasından babamızdan babanızdan babalarından
Кого? моего отца твоего отца его отца нашего отца вашего отца их отца
Kimin? babamın babanın babasının babamızın babanızın babalarının
49
Что? мой дом твой дом его дом наш дом ваш дом их дом
Ne? evim evin evi evimiz eviniz evleri
Что? мой дом твой дом его дом наш дом ваш дом их дом
Neyi? evimi evini evini evimizi evinizi evlerini
К чему? к моему дому к твоему дому к его дому к нашему дому к вашему дому к их дому
Neye? evime evine evine evimize evinize evlerine
Где? в моем доме в твоем доме в его доме в нашем доме в вашем доме в их доме
Nerede? evimde evinde evinde evimizde evinizde evlerinde
Откуда? из моего дома из твоего дома из его дома из нашего дома из вашего дома из их дома
Nereden? evimden evinden evinden evimizden evinizden evlerinden
Чего?? моего дома твоего дома его дома нашего дома вашего дома их дома
Neyin? evimin evinin evinin evimizin evinizin evlerinin
Ответы:
Ответы:
50
Семья. Родственники.
отец baba
мать, мама anne, ana
сын oğul
дочь kız
дед, дедушка büyükbaba, dede
бабка, бабушка büyükanne, nine
внук erkek torun
внучка kız torun
брат erkek kardeş
сестра kız kardeş
дядя (брат отца) amca
дядя (брат матери) dayı
тетя, тетка (сестра отца) hala
тетя, тетка (сестра матери) teyze
муж, супруг koca, eş
жена, супруга karı, eş, hanım
свояк (брат жены) kayınbirader
свояченица (сестра жены) baldız
золовка (сестра мужа) görümce
деверь (брат мужа) kayınbirader
зять (муж дочери) damat
зять (муж сестры) enişte
невестка (жена сына) gelin
невестка (жена брата) yenge
свекор (отец мужа) kayınpeder
свекровь (мать мужа) kayınvalide
тесть (отец жены) kayınpeder
теща (мать жены) kayınvalide
племянник erkek yeğen
племянница kız yeğen
родители ana baba
ребенок çocuk
дитя yavru
сват dünür
сватья dünür
Человек. İnsan
Ответы:
1. Benim bir oğlum ve bir kızım var.
2. Onun babası, annesi, büyükbabası ve de büyükannesi var.
3. Onların kız ve erkek torunları var.
52
4. Eşimin kız kardeşi benim baldızımdır.
5. Babamın erkek kardeşi benim amcamdır.
6. Annemin kız kardeşi benim teyzemdir.
7. Babamın kız kardeşi benim halamdır.
8. Annemin erkek kardeşi dayımdır.
9. Kızımın eşi benim damadımdır.
Oğlumun eşi benim gelinimdir.
Какой? Nasıl?
Например:
Например:
53
temiz temiz – tertemiz чистый-чистый – совершенно чистый
çabuk çabuk – çarçabuk быстрый-быстрый – очень быстрый
çıplak çıplak – çırçıplak голый-голый – совсем голый
Ответы:
Упражнение
54
Ответы:
Например:
Больной. Hasta.
Маленький.
Например:
55
Правило изменения окончаний в словах, определяющих качества предметов,
представлено в таблице. Буква «y» ставится пеед окончанием в случае необходимости
разделения двух гласных.
После гласных a, ı e, i o, u ö, ü
Ben - (y)ım - (y)im - (y)um -(y)üm
Sen - sın - sin - sun - sün
O - - - -
Biz - (y)ız - (y)iz - (y)uz - (y)üz
Siz - sınız - siniz - sunuz - sünüz
Onlar - lar - ler - lar - ler
Упражнение
Ответы:
56
Белый – Черный Beyaz - siyah
Цвет Renk
Вкус Tat
Сладкий tatlı
Кислый ekşi
Соленый tuzlu
Горький acı
Вкусный lezzetli
Приятный hoş
Ответы:
1. Д 2. Е 3. З 4. Б 5. В 6. Ж 7. Г 8. А
Ответы:
1. mı 2. misin 3. mısınız 4. mı
62
yıkmak разрушать
63
Сейчас что делаю? Şimdi ne yapıyorum?
Ben - yorum
Sen - yorsun
O - yor
Biz - yoruz
Siz - yorsunuz
Onlar - yorlar
Последняя -e- -a- -o- -ö-
гласная -i- -ı- -u- -ü-
Разделительная
-i- -ı- -u- -ü-
гласная
başlamak – başlıyorum
temizlemek – temizliyorum
говорить konuşmak
понимать anlamak
64
Есть. Yemek.
Я ем Ben yiyorum
Ты ешь Sen yiyorsun
Он ест O yiyor
Мы едим Biz yiyoruz
Вы едите Siz yiyorsunuz
Они едят Onlar yiyorlar
Например:
Для выражения отрицания действия пред – yor ставится частица – mı, - mi, - mu,
- mü в соответствии с последней гласной в слове:
Последняя гласная - e -, - i - - a -, - ı - - o -, - u - - ö -, - ü -
Отрицание - mi - - mı - - mu - - mü -
Например:
Знать Bilmek
Ответы:
Например:
Знать Bilmek
Хотеть İstemek
67
Ответы:
Например:
После согласных
После гласных односложная многосложная
основа основа
- a, - ı, - e, - i,
- a, - ı - e, - i - o, - u - ö, - ü - a, - ı - e, - i - o, - u - ö, - ü
- o, - u - ö, - ü
Ben - rım - rim - rum - rüm - arım - erim - ırım - irim - urum - ürüm
Sen - rsın - rsin - rsun - rsün - arsın - ersin - ırsın - irsin - ursun - ürsün
O -r -r -r -r - ar - er - ır - ir - ur - ür
Biz - rız - riz - ruz - rüz - arız - eriz - ırız - iriz - uruz - ürüz
Siz - rsınız - rsiniz - rsunuz - rsünüz - arsınız - ersiniz - ırsınız - irsiniz - ursunuz - ürsünüz
Onlar - rlar - rler - rlar - rler - arlar - erler - ırlar - irler - urlar - ürler
68
Исключение: слова с односложной основой almak (alır), bilmek (bilir), bulmak
(bulur), denmek (denir), durmak (durur), gelmek (gelir), görmek (görür), kalmak (kalır),
olmak (olur), ölmek (ölür), sanmak (sanır), varmak (varır), vermek (verir), vurmak
(vurur), yenmek (yenir) изменяются как слова с многосложной основой.
Прибывать Gelmek
Работать Çalışmak
Смотреть Bakmak
Стоять Durmak
69
Читать Okumak
Знать Bilmek
Пить İçmek
Есть Yemek
Я ем Ben ye-r-im
Ты ешь Sen ye-r-sin
Он ест O ye-r
Мы едим Biz ye-r-iz
Вы едите Siz ye-r-siniz
Они едят Onlar ye-r-lere
70
Для выражения отрицания постоянно совершающегося вместо - r -, - ir -, - ar - и
т.д. между основой слова и личным окончанием ставится - me -, - mez – или - ma -, -
maz – по следующим правилам:
- e -, - i -, - ü -, - ö - - a -, - ı -, - o -, - u -
Ben - me-m - ma-m
Sen - mez-sin - maz-sın
O - mez - maz
Biz - me-y-iz - ma-y-ız
Siz - mez-siniz - maz-sınız
Onlar - mez-ler - maz-lar
Работать Çalışmak
Я не работаю Ben çalış-ma-m
Ты не работаешь Sen çalış-maz-sın
Он не работает O çalış-maz
Мы не работаем Biz çalış-ma-y-ız
Вы не работаете Siz çalış-maz-sınız
Они не работают Onlar çalış-maz-lar
Смотреть Bakmak
Я не смотрю Ben bak-ma-m
Ты не смотришь Sen bak-maz-sın
Он не смотрит O bak-maz
Мы не смотрим Biz bak-ma-y-ız
Вы не смотрите Siz bak-maz-sınız
Они не смотрят Onlar bak-maz-lar
Стоят Durmak
Я не стою Ben dur-ma-m
Ты не стоишь Sen dur-maz-sın
Он не стоит O dur-maz
Мы не смотрим Biz dur-ma-y-ız
Вы не смотрите Siz dur-maz-sınız
Они не смотрят Onlar dur-maz-lar
Читать Okumak
Я не читаю Ben oku-ma-m
Ты не читаешь Sen oku-maz-sın
Он не читает O oku-maz
Мы не читаем Biz oku-ma-y-ız
Вы не читаете Siz oku-maz-sınız
Они не читают Onlar oku-maz-lar
71
Благодарить Teşekkür etmek
Есть Yemek
Я не ем Ben ye-me-m
Ты не ешь Sen ye-mez-sin
Он не ест O ye-mez
Мы не едим Biz ye-me-y-iz
Вы не едите Siz ye-mez-siniz
Они не едят Onlar ye-mez-ler
На базаре
Перед нашим домом есть площадь. Evimin önünde bir meydan var.
На этой площади каждый четверг бывает Bu meydanda her perşembe günü pazar
базар. (kurulmak).
На базаре продаются всевозможные Pazarda her türlü sebze ve de meyve
фрукты и овощи. (satmak)
Зимой и летом на базар привозят Kışın ve yazın patates, domates, kabak,
картофель, помидоры, тыквы, лук, soğan, salatalık, havuç, elma, muz,
огурцы, морковь, яблоки, бананы, portakal, ceviz ve daha çok seyler
апельсины, орехи и многое другое. (getirmek).
На базар приходят много людей. Bir çok insan bu pazara (gelmek).
Они любят базар, потому что там овощи Onlar bu pazarı (sevmek). Çünkü orada
и фрукты бывают совсем свежие и meyve ve sebze her zaman taptaze ve ucaz
дешевые. (olmak).
Ответы:
73
- a -, - ı - - e -, - i - - o -, - u - - ö -, - ü -
Ben mıyım miyim muyum müyüm
Sen mısın misin musun müsün
O mı mi mu mü
Biz mıyız miyiz muyuz müyüz
Siz mısınız misiniz musunuz müsünüz
Onlar mı mi mı mi
Каждое утро я…
Каждое утро в 8 часов я просыпаюсь (1), встаю (2), бреюсь (3), умываюсь (4) и
одеваюсь (5). Жена готовит (6) завтрак. Мы завтракаем (7) и пьем (8) чай. После
этого я ухожу (9) на работу. Там до обеда работаю (10).
В полдень ты обедаешь ли (11)?
По вечерам вы смотрите (12) телевизор?
Вы любите ли (13) кофе?
Он курит ли (14)?
Ответы:
Сказать Demek
Взять Almak
Быть Olmak
Я ел Ben ye-di-m
Ты ел Sen ye-di-n
Он ел O ye-di
Мы ели Biz ye-di-k
Вы ели Siz ye-di-niz
Они ели Onlar ye-di-ler
После гласной a, o, u, ı e, i, ö, ü
Отрицание ma me
Взять Almak
Быть Olmak
Хотеть İstemek
76
Упражнение Завершите перевод.
Ответы:
Здравствуйте! Merhaba!
Доброе утро! Günaydın!
Добрый день! İyi günler!
Добрый вечер! İyi akşamlar!
Спокойной ночи! İyi geceler!
Как дела? Nasılsınız?
Спасибо, все хорошо. Teşekkür ederim, iyiyim.
Как вы поживаете? Siz nasılsınız?
Добро пожаловать. Hoş geldiniz.
Рад видеть вас в добром здоровье. Hoş bulduk.
Спасибо, и у меня все в порядке. Teşekkür ederim. Ben de iyiyim.
Как настроение? Keyfiniz nasıl?
Неплохое. Fena değil.
Не случилось ли несчастье? Kaza oldu mu?
Нет, все в порядке. Hayır, her şey yolunda.
Не грустите ли вы? Canınız sıkılıyor mu?
Нет, не грущу. Hayır, canım sıkılmıyorum.
Дела идут нормально? İşler yolunda mı.
Да, все в порядке. Evet, her şey yolunda.
Нет ли на душе тревоги? İçinde bir üzüntü yok mu?
Немного есть. Biraz var.
Как ваше здоровье? Sıhhatiniz nasıl?
Удовлетворительно. Orta.
Возможно Вы очень устали? Belki çok yoruldunuz?
Вам нужно отдохнуть. Dinlenmeye ihtiyacınız var.
До свидания! (Счастливо оставаться!) Hoşça kalın!
Счастливого пути! Güle güle!
Счастливого пути! İyi yolculuklar!
До встречи! Görüşürüz!
Желаю успехов! Başarılar dilerim.
Всем от меня привет! Benden herkese selâm söyleyin!
Прощайте! Elveda!
До свидания. Allaha ısmarladık.
Всего хорошего. İyi günler.
До завтра. Yarın görüşmek üzere.
77
Знакомство Tanışma
После гласных e, i a, ı o, u ö, ü
78
Например:
Хотеть İstemek
Брать Almak
Читать Okumak
Например:
Понимать Anlamak
Ответы:
Если в конце основы слова находится гласная, после нее ставится буква «y».
Если личное окончание начинается с гласной - acak изменяется на - acağ, - ecek
на - eceğ.
Быть Olmak
Просить Dilemek
Понимать Anlamak
Замерзать Donmak
81
Для отрицания действия в будущем после основы слова, выражающего действие,
ставится отрицание - me, - ma по общему правилу.
Быть Olmak
Говорить Konuşmak
Просить Dilemek
Понимать Anlamak
Приезжать Gelmek
Ответы:
Ответы:
83
Делай! Делайте! Yap! Yapın! Yapınnz!
после гласных e, i a, ı o, u ö, ü
Sen - - - -
O - sin - sın - sun - sün
Biz - (y)elim - (y)alım - (y)alım - (y)elim
- (y)in - (y)ın - (y)un - (y)ün
Siz
- (y)iniz - (y)ınız -(y)unuz - (y)ünüz
Onlar - sinler - sınlar - sunlar - sünler
Говорить Konuşmak
Просить Dilemek
Верить İnanmak
Ты будь Sen ol
Он пусть будет O ol-sun
Мы давайте будем Biz ol-alım
Вы будете Siz ol-un, ol-unuz
Они пусть будут Onlar ol-sunlar
Писать Yazmak
Например:
Например:
Говорить Konuşmak
Спи! Uyu!
Проснись! Uyan!
Не делайте ошибки! Hata yapmayın!
Не грустите! Kederlenmeyin!
Не торопи меня! Sıkıştırma beni!
Не забудь! Unutma!
86
Упражнение Завершите перевод.
Ответы:
Например:
Например:
87
Брать Almak
Брать Almak
Приходить Gelmek
Communication Technologies is considered to be an effective method for the elimination of the development gap between countries and disparities and inequalities between individuals. This idea is accepted by all scholars of the information society. Information and communication technologies can be used as a means to poor people, who is exposed to social exclusion, make their voices heard. It is also observed that the people socialized over time, increased the quality and level of sharing and found efficient and entertaining communication possibilities with people who they don’t know. Because of that, it has a vital importance of information and communication technologies. Because it allows people take steps from social exclusion to social inclusion. The studies done by Goodman on South Africa, by Jensen on China and by Bhavnani on Thailand, Indonesia and Malaysia shows that new media helps to reduce impact of poverty and breaks the cycle of poverty. It has also been obtained successful results in breaking the cycle of poverty when new media Technologies are provided in India, Brazil and Nepal. The aim of this study is to examine how the poverty information can be reduced and how people living in poverty can be get out of this cycle by providing information and communication technologies. It will first attempt to define new media explaining poverty information. The impact of these tools on cycle of poverty will be shown. As a result, it will be analyzed how information technologies contribute to fight against poverty by country examples.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası