Zerdeçal Nedir?
Zerdeçal (Curcuma longa) koyulduğu yemeklere, içeceklere rengini vermesiyle dikkat çeken bir bitkidir. Turuncu-sarı renkli bu baharatın sağlık açısından pek faydası bulunur. Zerdeçalın faydaları konusunu açıklamadan önce “Zerdeçal nedir?” sorusunu cevaplamak doğru olacaktır. Zerdeçal, Hindistan ve Güneydoğu Asya’dan gelen özellikle bu doğu bölgelerde yüzyıllardır mutfakta, kozmetikte, tekstilde ve geleneksel tıpta kullanılan bir baharattır. Altın renkli bu baharat, zencefilgiller ailesinden gelir ve aslında çiçekli bir bitkinin köküdür. İltihap önleyici özelliğiyle öne çıkan zerdeçalın ana maddesi ona rengini de veren kurkumindir.
Zerdeçalın Faydaları
Bir antioksidan deposu olan zerdeçal, potasyum ve demir zenginidir. Anti-bakteriyel, anti-mikrobiyal, anti-inflamatuvar özelliklere sahip zerdeçalın artrit, göz hastalıkları, kanser, Alzheimer ve kalp hastalıkları gibi pek çok hastalıkta etkili olduğu bilinir. Ancak zerdeçalı takviye gıda olarak değil, baharat olarak yiyecek ve içeceklerinizle tüketmeye özen gösterin. Zerdeçalın faydaları şöyle açıklanabilir:
İnflamasyonun Önüne Geçer
İnflamasyon; bakteri, virüs ve yaralanmaların neden olduğu hasarları onardığı ve zararlı istilacılarla savaştığı için aslında vücuda yararlı bir süreçtir. Ancak iltihap süresinin uzaması ve kronik hale gelmesi, özellikle kalp hastalıkları ve kanser gibi durumlarda büyük sorun teşkil etmesi anlamına gelir. Zerdeçalın içeriğindeki kurkumin, vücuttaki inflamatuvar süresinin uzamasının önüne geçer. Ayrıca iltihaplanmayı başlatan kimyasalların önüne geçer. Kurkuminin artrirt, pankreatit ve bazı mide rahatsızlıklarını hafiflettiğine dair araştırmalar sürüyor.
Ağrı Kesici Etki Görür
Kurkumin artrit hastalığında şişliğin ve eklem ağrılarının azalmasını sağlar. Ayrıca artrit ilaçlarının yan etkilerini azaltabilir. Zerdeçal ayrıca diz osteoartriti (eklem kireçlenmesi) ağrılarında da etkilidir. Eklemleri hedef alıp gözler, akciğerler, cilt, kalp, damarlara yayılabilen kronik iltihabi hastalık romatoid artrit tedavisinde destekleyici olabilir.
Karaciğer Fonksiyonlarını İyileştirir
Zerdeçal, güçlü antioksidan içeriği sayesinde karaciğeri toksinlerden koruyabilir. Bu özellikle diyabet veya yine uzun süreli ilaç kullanan kişilerin karaciğerinde yarattığı tahribatın azaltılmasında destekleyici olabilir. Karaciğerde fazla yağ birikmesini önlemede faydalıdır.
Anti-İnflamatuar Kanser Savaşçısı
Zerdeçalın kanser tedavisinde de yeri olduğu düşünülür. İnflamasyon tümör büyümesiyle yakından ilişkilidir. Araştırmalar kurkuminin kanser üzerindeki etkilerini şöyle gösterir:
- Kanser hücrelerinin yok olmasında destektir.
- Tümörlerde yeni kan damarlarının büyümesini azaltabilir.
- Metastaz yani kanserin yayılmasını engelleyebilir.
Kurkumin gibi anti-inflamatuvar bileşikler, kolorektal kanserler, pankreas, prostat, mide kanseri ve multiple myeloma gibi kanserlerin hem tedavisinde hem de önlenmesinde etkili olabilir.
Kurkumin Diyabet Önleyici
Tip 1 ve tip 2 diyabet hastalığının önlenmesinde ve tedavisinde kurkuminin önemli rol oynadığı araştırmalarla belirtilmiş. Diyabetin neden olduğu diyabetik nöropati hastalığında da etkili olduğu düşünülür. Yine diyabete katkısı bulunan insülin direnci, yüksek kan şekeri ve LDL kolesterol (kötü kolesterol) gibi hiperlipidemi sorunlarının iyileşmesinde yardımcıdır. Zerdeçalın diyabete etkileri araştırılmaya devam ediyor.
Beyin Sağlığını Korur
Nöronların gelişiminde önemli bir role sahip beyin kaynaklı nörotrofik faktör (BDNF) proteini, hafıza ve öğrenmede etkilidir. Depresyon ve Alzheimer gibi hastalıklarda BDNF proteinin azaldığı bilinir. Araştırmalara göre, kurkumin BDNF proteini artırıyor. Bu sayede yaşa bağlı beyin fonksiyonlarının azalmasında ve çeşitli beyin hastalıklarında da yararlı olabileceği düşünülür. Hafıza gelişimine de katkısı olabilir.
Depresyon ile Mücadelede Yardımcı
Zerdeçalın, BDNF seviyesinin artmasında rol oynarak bu sayede antidepresan etkisi yarattığı düşünülür. Araştırmalarda zerdeçalın depresyon tedavisinde etkili olduğu stres ve kaygıyı hafiflettiği belirtiliyor. Kurkumin, ruh sağlığınızı direkt olarak etkileyen serotonin ve dopamin hormonlarında artışı sağlayabilir. Zerdeçal, depresyon için tamamlayıcı bir terapide destek kuvvet olarak yer alabilir.
Kalp Koruyucu
Kurkumin, kalp hastalıklarında kan damarlarındaki endotelin işlevini iyileştirmesiyle bilinir. Endotel disfonksiyon; kan basıncı, kan pıhtılaşması ve diğer faktörlerin düzenlenememesi anlamına gelir. Bir araştırmaya göre, kurkumin kadınlarda menopoz sonrası egzersiz kadar etkilidir. Kurkumin kalp hastalıklarının gelişiminde güce sahip oksidasyon ve inflamasyonun düşürülmesinde yardımcıdır.
Bağışıklık Sistemini Güçlendirebilir
Kurkumin, T ve B hücreleri gibi önemli bağışıklık hücrelerini olumlu yönde etkiler. Kurkumin, sitokin olarak adlandırılan ve inflamatuvar öncü bileşiklerini düşürerek düzenlenmesini sağlar. Vücudumuzun enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olarak antikor tepkimizi artırabilir. Viral enfeksiyonlara karşı koruyucu olabilir. Özellikle Covid’un semptomlarını hafifletebilir. Araştırmalar, saman nezlesinde gibi alerjilerde bile önemli rol oynadığını gösteriyor. Hapşırma, kaşıntı, burun akıntısı ve tıkanıklık gibi saman nezlesi şikayetlerini azaltabilir.
Sindirim Dostu
Zerdeçal, zengin anti-inflamatuvar içeriği sayesinde özellikle şişkinlik, gaz ve inflamatuvar bağırsak hastalıkları gibi durumlarda sindirim sistemine destek olur. Crohn ve irritabl bağırsak sendromu (İBS) hastalıkları için de faydalı olabildiği araştırılıyor. Bazı kişilerde zerdeçal sindirim sorunlarına da neden olabilir.
Erkek Sağlığı İçin de Koruyucu
Enfeksiyonunun neden olduğu erektil disfonksiyon bozukluğunda zerdeçal, güçlü anti-inflamatuvar etkisiyle destekleyici olabilir. Uygulanan medikal tedavinin yanında doktor onayıyla birlikte tüketilebilir.
Zerdeçalın Cilde Faydaları
Zerdeçal egzama, sedef hastalığı ve bazı yaralardaki etkisiyle cildin de dostu kabul edilir. Antioksidan, anti-mikrobiyal ve anti-inflamatuvar gücü zerdeçalın cilt için faydalı olmasının kaynağıdır. Cildin parlamasını sağlar. Antioksidan zengini bu baharattaki kurkuminin yaşlanmayı yavaşlatabileceği düşünülür. Çizgilenme ve kırışıklıkların oluşumunda önleyici olabilir. Ayrıca yeni hücre oluşmasında olumlu bir etkisi vardır.
Zerdeçal Zayıflatır mı?
’de yapılan bir araştırmada, kurkuminin vücut kitle indeksi, kilo, bel çevresi ve leptin seviyelerinde önemli bir düşüş yarattığı belirtilmiş. Metabolik sendromun yönetilmesinde etkili olduğu kanıtlanmıştır.
Zerdeçal Zararlı mı?
- Zerdeçal gibi baharatlar, özellikle hava kirliliği yüksek bölgelerden geldiyse ağır metal içerebilir. Ağır metaller hem böbrekler hem de karaciğer tarafından işlenir. Bu zararlı sonuçlar doğurabilir.
- Mide rahatsızlığı, alerjisi olan kişiler zerdeçalı tolere edemeyebilir. Zerdeçalın yan etkileri bazı kişilerde mide bulantısı, ishal gibi şikayetler olarak görülmüştür. Bazı ilaçlarla etkileşime girebileceğinden doktora danışılmadan tüketilmemelidir.
- Hamileyseniz kurkumin takviyelerini kullanmayınız. Zira kurkumin, östrojen hormonu seviyelerinde değişikliğe neden olabilir. Hamileliği riske atabilir. Ancak zerdeçalı baharat olarak az miktarda tüketebilirsiniz.
- Emziren annelerin de doktoruna danışmadan zerdeçal takviyesi almaması gerekir.
- Demir eksikliği aneminiz varsa bağırsaklarda emilim sorunu yaşanacağından çok miktarda zerdeçal tüketmekten kaçının.
- Safra taşı, safra kanalı tıkanıklığı veya karaciğer rahatsızlığınız varsa zerdeçal safra salgısını arttıracağından tüketmemeniz önemli. Zerdeçal takviyeleri bazı kişilerde böbrek taşına sebep olabilir.
- Kan sulandırıcı, diyabet, reflü ilaçları kullanıyorsanız zerdeçal tüketmeden önce mutlaka doktorunuza danışın.
- Zerdeçal kan pıhtılaşmasını da yavaşlatabilir. Bu da kanama bozukluğu olan kişilerde morarma ve kanama riski yaratabilir. Zerdeçal, ameliyat sırasında ve sonrasında fazla kanamaya neden olabilir. Planlı ameliyatlardan en az 2 hafta önce kullanılıyorsa zerdeçal takviye kullanımının durdurulması önerilir.
- Ayrıca testosteron seviyesini düşürebilen zerdeçal, sperm hareketlerini azaltabilir. Bu da doğurganlığın önündeki bir engeldir.
Zerdeçal Nasıl Tüketilir?
Zerdeçalın faydalarından yararlanmak isteyenler “zerdeçal nasıl kullanılır?” sorusunu merak ederler. Zerdeçal kullanımı Türkiye’de mutfaklarda genellikle yemeklere eklenir. Fırında yaptığınız yemeklere diğer baharat karışımlarıyla birlikte eklenebilir. Özellikle çorbalarınızda bu renkli baharatı kullanabilirsiniz. Soslara ilave edebilirsiniz. Marine malzemeleriyle birlikte tercih edilebilir. Omlet ya da çırpılmış yumurtaya baharat olarak ekleyebilirsiniz. Smoothie, süt, çay, kahve gibi içeceklerle tüketilebilen zerdeçalın karabiber, zeytinyağı, avokado veya yağlı tohumlarla birlikte kullanılmasının kurkumin emilimini artırdığı araştırmalarla kanıtlanmıştır.
Zerdeçalın doğal yollarla alınması önerilir. Ancak zerdeçaldan fayda görmeniz için bu altın renkli baharatı düzenli olarak tüketmelisiniz. Baharat olarak tüketebilirsiniz. Zerdeçal satın aldığınızda serin ve karanlık bir yerde saklayın. Çünkü hava ile temas halinde kalitesini düşer.
Zerdeçalın takviye kapsül olarak kullanılması halinde kesinlikle herhangi bir tedavi için kullanılan diğer ilaçlar kesilmemelidir. Hiçbir diyet takviyesi, ilaçların ve çok yönlü bir diyetin yerini tutamaz. Sağlıksız bir beslenme şekliniz varsa kurkumin takviyesi almak hiçbir işe yaramayacaktır. İlla bir zerdeçal takviyesi alınacaksa bu doza dikkat edilmelidir. Genellikle 8 grama kadar verilebilen zerdeçal takviyesinde gramın üzerine çıkılmaması tavsiye edilir.
Zerdeçal tükettiğinizde vücudunuzun tepkisini gözlemleyin. Herhangi bir aksi durumda hemen zerdeçal takviyesi almayı bırakın.
Zerdeçallı Latte
Zerdeçallı latte için gerekli malzemeler:
- 1 bardak süt (bitkisel, yağsız veya laktozsuz tercih edilebilir)
- 1 çay kaşığı toz zerdeçal
- 1 çay kaşığı bal
- Yarım çay kaşığı toz zencefil
- 1 tutam karabiber
- 1 tutam tarçın
Yapılışı:
- Tüm malzemeleri blender’a koyun ve iyice karıştırın.
- Daha sonra bir tencereye alın ve düşük-orta ateşte ısıtın.
- Kaynatmadan ocaktan alın ve servis edin. Lattenizi köpürmek isterseniz süt köpürtücü kullanabilirsiniz ya da ocakta sürekli karıştırarak köpürtebilirsiniz. Afiyet olsun.
Zerdeçal Çayı
Zerdeçal çayı için gerekli malzemeler:
- Yarım tatlı kaşığı toz zencefil
- Yarım çay kaşığı karabiber
- 2 çorba kaşığı limon suyu
- 2 fincan su
- 1 tatlı kaşığı bal
Yapılışı:
- Bal hariç tüm malzemeleri bir tencereye koyun.
- Çay kaynamaya başlayınca altını kısın ve 10 dakika kadar yavaş yavaş kaynamasını sağlayın.
- Altını kapatın ve çayı soğumaya bırakın.
- Balı ekleyip süzgeçten geçirin. Zerdeçal çayınız içime hazır. Afiyet olsun.