6 Sınıf Metin Türleri Konu Anlatımı

Metinler, şiirler gibi uyak ve ahenge bağlı kalmadan, direk yazıya dökülüyorlar. Bilgi, duygu ve düşüncelerin yansıtılması ve aktarılması bakımından önemlidirler.  Bu yazımızda sizlere 6. Sınıfta işlenen metin türlerinden bahsettik.

Söyleşi

Yazarın gündelik olaylarla ilgili düşüncelerini anlattığı yazılardır. İçten bir üslubu ve okuyucuyla sohbet eder gibi bir havası vardır.

Özelikleri

» Üslup, oldukça samimidir.
» İlgi çeken konular ele alınır.
» Okuyucuya soru sorularak karşılıklı konuşma havasına girilir.
» Yazar, anlattıklarını kanıtlamak zorunda değildir.

Hikaye

Olmuş veya olabilecek olayları belli bir plan çerçevesi içinde yer ve zamana bağlı olarak anlatan yazı türüne hikâye (öykü) denir.

Özelikleri

» Hikayede olaylar sınırlıdır, uzun uzun anlatılmaz.
» Genellikle tek bir olay anlatılır ve anlatım yoğun bir şekilde yapılır.
» Bu nedenle hikâyelerin anlatımı kısa ve özlüdür, kahraman kadrosu sınırlıdır.
» Serim (giriş), düğüm (gelişme) ve çözüm (sonuç) bölümlerinden oluşur.

Hikâyeler dört unsuru içinde barındıracak biçimde kurgulanır:

Olay: Hikayede kahramanların başından geçen yaşantılardır. Gerçek ya da gerçeğe yakın olaylar biçiminde karşımıza çıkar.

Kişiler: Olayın oluşmasında etkili olan ya da olayı yaşayan kahramanlardır. Olaylar kahramanların başından geçer. Hikâyedeki olay gerçek ya da gerçeğe yakın olacağı için hikâyelerde kahraman olarak insanlar vardır.

Yer: Olayın yaşandığı çevre veya mekândır. Olaylar bu çevrede ya da bu yerde geçer.

Zaman: Olayın yaşandığı dönem, gün, mevsim ya da günün belli bir anıdır. Hikâyelerde zaman çoğunlukla belli olmakla birlikte bazı hikâyelerde zaman unsuru söylenmeyebilir.

Hikâyelerin planı da diğer yazı türlerinde olduğu gibi üç bölümden oluşur:

Serim: Hikâyenin giriş bölümüdür. Bu bölümde olayın geçtiği çevre, kişiler tanıtılarak olaya giriş yapılır.
Düğüm: Hikâyenin bütün yönleriyle anlatıldığı en geniş bölümdür.
Çözüm: Hikâyenin sonuç bölümüdür. Olayların bir sonuca bağlanarak giderildiği bölümdür.

Masal

Hayali karakterlerin yer aldığı olağanüstü olayları, yer ve zaman unsurlarını belirtmeden anlatan bir türdür.

Özelikleri

» Masallar çoğunlukla sözlü kültür içinde yaşar.
» Ama yazıya geçirilmiş masallar da vardır.
» Masalların başında tekerleme söylenir. Tekerleme, kalıplaşmış sözlerden oluşan bir giriştir.
» Masalların amacı ders vermektir. Bu nedenle eğitici bir yöne sahiptir.
» Masalların sonu her zaman mutlu biter ve sonunda iyiler kazanır.
» Masal kahramanları çoğunlukla gerçek hayatta göremeyeceğimiz türden olağan dışı varlıklardır.

Fabl

İnsan dışındaki varlıklara, insanlara ait özellikler verilerek onların başından geçen olayların anlatıldığı, sonunda ders verme amacı güden kısa yazılardır.

Fabl türünde Ezop ve La Fontaine (Lafonten) en çok ürün veren sanatçılardır.

Günlük

Düzenli bir biçimde yazılan, tarih atılan günlük notlara, bir yazarın yaşamı boyunca günü gününe yazdığı yazılara günlük denir.

Özelikleri

» Olaylar, tarih de belirtilerek günü gününe yazılır.
» Yaşanan olaylar ya da izlenimler kaleme alınır.
» Samimi bir dille ve birinci kişi ağzından yazılır.

Anı

Gerçek hayatta yaşanmış ve insanların hayatında iz bırakan olayların belli bir süre geçtikten sonra anlatıldığı yazı türüdür. Yazar, kendi başından geçen ya da başkasının yaşadığı olayları kendi bakış açısından yansıtır.

Özellikleri

»Kişinin yaşadığı ya da bizzat tanık olduğu ele alınır.
»Olayın yaşanmasından sonra belli bir süre geçmelidir.
»Yaşanan olay etkileyici ya da kişinin yaşamında iz bırakır nitelikte olmalıdır.
»Geçmişe ışık tutar ve tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkıda bulunur.

Gezi Yazısı

İnsanların gezip gördükleri yerleri, bu yerlerle ilgili izlenimlerini, duygu ve düşüncelerini anlattıkları yazılardır.

Özelikleri

» Gezilen yerlerle ilgili izlenimler edebî bir üslupla anlatır.
» Yazar, iyi bir gözlemcidir.
» Duygu ve düşüncelere yer verilebilir.

Biyografi, Otobiyografi

Tanınmış, eserler yazmış, ün bırakmış kişileri tanıtmak amacıyla yazılan yazılara biyografidenir.

Özellikleri

»Üçüncü kişi ağzıyla anlatılır.
»Kişinin hayatı, kronolojik bir sıra ile verilir.

Örnek:

Mehmet Akif Ersoy 1873 yılının Aralık ayında İstanbul’da, Fatih ilçesinin Karagümrük semtinde Sarıgüzel Mahallesi’nde dünyaya geldi. Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) ulusal marşı olan İstiklâl Marşı’nın yazarıdır. “Vatan Şairi” ve “Millî Şair” unvanları ile anılır. İstiklâl Marşı’nın yanı sıra Çanakkale Destanı, Bülbül ve 1911-1933 yılları arasında yayımladığı yedi şiir kitabındaki şiirleri bir araya getiren Safahat en önemli eserlerindendir. II. Meşrutiyet döneminden itibaren Sırat-ı Müstakim (daha sonraki adıyla Sebilü’r-Reşad) dergisinin başyazarlığını yapmıştır. Kurtuluş Savaşı sırasında milletvekili olarak 1. TBMM’de yer almıştır. 27 Aralık 1936  yılında vefat etti . Eserleri:  Safahat, Süleymaniye Kürsüsünde, Hakkın Sesleri, Fatih Kürsüsünde, Hatıralar, Asım, Görgeler…

Kişinin kendi hayatını tanıtmak amacıyla yazdığı yazılara otobiyografi denir.

Özellikleri

»Kaynak olarak kişi kendisini ve aile büyüklerinden aldığı bilgiyi kullanır.
»Birinci kişinin ağzıyla anlatılır.

Örnek:

Merhaba,
Ben Ayşe .1995 yılında Konya’da doğdum. Şu anda 13 yaşındayım. Boyum 1.50 kilom 35 kgdır. Annemin adı Berna, babamın adı ise Onur’dur. Annem hemşire, babam ise mühendistir. Peyami Safa İlköğretim Okulu’nun 6/G sınıfında okuyorum.

Fotoğraf çekmeyi, kitap okumayı ve müzik dinlemeyi çok seviyorum. En çok sevdiğim yemekler pizza ve hamburgerdir. Hobilerim; bisiklet sürmek, üzmek, ders çalışmak, alışveriş yapmak, buz pateni yapmak ve kayak yapmaktır. Fobilerim ise böcekler ve hırsızlardır.

Benim 2 tane kedim vardır.1.si Pamuk,2.si Kömür ‘dür. Pop tarzı müzik dinlerim.

Tiyatro

Günlük hayattan alınan çeşitli olayların sahnede oyuncular tarafından seyircilere canlandırılması için oluşturulan metinlerdir. Çoğunlukla karşılıklı konuşmalar biçiminde kaleme alınır. Sahne, dekor ve oyuncuların yapacakları hareketler de tiyatro metinlerinde yer alır.

Haber Metni

Toplumu ilgilendiren güncel olay veya durumların, halka duyurulması amacıyla hazırlanan yazı türüne haber yazısı denir.

Özelikleri

» Haber yazılarında temel ilke nesnelliktir.
» Bir haber yazısı 5N1K (kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin?) sorularına cevap vermelidir.
» Haber; ilginç, yeni, doğru ve önemli olmalıdır.

6.sınıf müfredatında yer alan metin türleri / yazı türlerinin özelliklerini ve örneklerini bu sayfada bulabilirsiniz.

Düz Yazı Türleri

Duygu ve düşüncelerin, uyak ve ahenk olmadan cümlelerle anlatıldığı yazılardır.

 >  Düz yazı türleri; olay, düşünce (fikir) ve bildirme yazıları olmak üzere üçe ayrılır:

1. Olay Yazıları

Bir olayın, yer ve zaman belirtilerek, kahramanların çevresinde kurgulanmasına olay yazıları denir. Olay yazılarında genellikle öyküleyici anlatım tekniğini kullanılır. Özellikle romanlarda betimleyici anlatıma da sık sık başvurulur.

1.1. Fabl (Öykünce)

İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insan özelliği verilerek başlarından geçen olayların insanlara ibret dersi verecek şekilde anlatıldığı kısa yazılara fabl denir.
 >  Sonunda ders verme amacı güden yazılardır.
 >  Genellikle hayvanlar ve bitkiler konuşturulur.
 >  Fabl kahramanları insanlar gibi düşünür, insanlar gibi konuşur ve tıpkı insanlar gibi davranır.
 >  Dünyanın en ünlü fabl yazarları Ezop, La Fontaine ve Beydeba’dır.

1.2. Hikâye (Öykü)

Olmuş veya olabilecek olayları belli bir plan çerçevesi içinde yer ve zamana bağlı olarak anlatan yazı türüne hikâye (öykü) denir.
 >  Yaşanmış ya da yaşanabilir olaylar anlatılır.
 >  Dar bir zaman dilimini kapsar.
 >  Olayla ilgili yer ve zaman bellidir.
 >  Romana göre kısa eserlerdir.
 >  Karakter sayısı azdır.
 >  Serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur.
 >  Kısa soluklu eserlerdir.
 >  Olay, başlangıçtan sonra doğru giden bir olayın bir anlık parçasıdır.

1.3. Anı (Hatıra)

Yaşanmış olayların, üzerinden zaman geçtikten sonra yazıldığı yazı türüne anı (hatıra) denir.
 >  Bir kişinin yaşadığı veya tanık olduğu olaylar anlatılır.
 >  Yazar, olayları kendi bakış açısından anlatır
 >  Geçmişe ışık tutar.
 >   Tarihsel olayların öğrenilmesine katkıda bulunur.

1.4. Tiyatro

Dram, komedi, trajedi gibi sahnede oynanmak üzere yazılan edebiyat türlerinin ortak adına tiyatro denir. Ayrıca yazılan eserlerin sahnede oynanmasına ya da bu tür eserlerin oynandığı binaya da tiyatro denir.
 >  Genellikle oynanmak için yazılır. Okunmak için yazılan tiyatro türleri de vardır.
 >  Olayları oluş hâlinde gösterir.
 >  Konuşma ve eyleme dayanan bir türdür.
 >  İnsana ders vermek, onu düşündürmek onu yorum yapmaya yönlendirmek amacı taşır.
 >  Tiyatronun unsurları: “Yazar, eser, oyun ve seyirci”dir.
 >  Tiyatronun temel ögeleri: “Olay, yer, zaman ve kişiler”dir.

Tiyatro Terimleri

Opera: Orkestra eşliğinde söylenen, tüm sözleri bestelenmiş oyun.
Operet: Yergi içerikli, konuşmalı ve şarkılı bölümleri birbirini izleyen hafif eğlenceli oyun.
Vodvil(Entrika komedisi): Yalnızca güldürme amacı güden, karmaşık olaylar ve yanlış anlamalar üzerine kurulan, beklenmedik bir şekilde biten komedi türüdür.
Pandomim(mim): Sessiz hareketler, jestler, yüz ifadeleri ve kostümler yoluyla duyguları, düşünceleri anlatmaya yarayan tiyatro çeşididir.
Suflör: Tiyatroda, kuliste bulunarak oyunculara sözlerini fısıltıyla söyleyip hatırlatan yardımcı.
Temsil: Bir tiyatro eserinin oynanması.
Diyalog: Kişilerin karşılıklı konuşmaları.
Monolog: Bir kişinin tek başına konuşması.
Kulis: Sahne arkası.
Fars: Toplumdaki düzensizlikleri alaylı anlatımla yeren, daha çok halk zevkini okşayan kaba güldürü.
Feeri: Kişileri melek, cin, peri…olan sahnelenmiş masal. Bu türde halk efsanelerinden yararlanılır.
Skeç: Kısa yazılmış, güldürme amaçlı oyun.
Melodram: Bestelenmiş dramdır.
Kabare: Güncel, toplumsal konuları eleştirel bir tavırla yansıtan, izleyici ile içlidışlı olunan oyunlardır.
Drama: Bir tiyatro metninin oyuncular tarafından sahnede canlandırılmasıdır.
Dublör: Tiyatro ve sinemada bir rolün yedek oyuncusudur.
Fasıl: Bölüm, tiyatroda perdenin karşılığıdır.
Jest: Sanatçının bütün hareketlerine verilen ad.
Mimik: Kaş, göz, yüz hareketleriyle bir duygu ve düşüncenin anlatılmasıdır.
Mizansen: Oyuncuların sahnedeki hareketlerine denir.
Rejisör: Bir piyesi sahneye koyan kişidir.
Sahne: Oyunun her bölümüne verilen ad.
Senaryo: Bir oyunun ve filmin bütün ayrıntılarıyla yazıldığı metindir.

2. Bildirme Yazıları

Bir bilgiyi iletmek; bir yeri, kişiyi veya ürünü tanıtmak; istek ve şikayette bulunmak amacıyla yazılan metinlere bildirme yazıları denir.

2.1. Gezi Yazısı (Seyahatname)

Gezilip görülen yerlerin ve o yerlerle ilgili izlenimlerin anlatıldığı yazılara gezi yazısı denir.
 >  Gezilip görülen yerler edebî bir üslupla anlatılır.
 >  Yazarın duygu ve düşüncelerini içerebilir.
 >  Gözlem gücüne dayanır.
 >  Anlatılanlar gerçektir, hayal ürünü değildir.

2.2. Mektup

Bir düşünce, duygu veya dileğin iletilmesi amacıyla yazılan yazılara mektup denir.

Mektup Yazarken Uyulması Gereken Kurallar

Tarih: Kâğıdın sağ üst köşesine, hitapla aynı sıraya yazılır. Tarihten önce mektubun yazıldığı yer yazılır.

Hitap: Hitap mektubun başlığıdır. Hitap bir iki sözcükten uzun olmamalı, aradaki sevgi, saygı, içtenlik derecesi bu bir iki sözcükte toplanmış olmalıdır. Hitaptan sonra virgül (,) işareti koymayı unutmamak gerekir.

Giriş: Mektubun yazılış nedeni bu bölümde belirtilir. Giriş birkaç cümleliktir.

Gelişme: Mektubun söyleşi bölümüdür. Verilecek haberler, sorulacak sorular bu bölümde yer alır.

Sonuç: Bu bölümde mektup yazılan kimsenin ve tanıyorsak o ailedekilerin durumu, sağlığı sorulur. Kendi durumumuzdan haber veriler. İyi dileklerle mektup bitirilir. Mektubun sağ alt köşesine ad, soyad yazılıp imzalanır. Kâğıt özenle katlanıp zarfa konularak zarf kapatılır.

2.3. Haber

Belli bir zaman içerisinde geçen olayları anında okuyucuya bildiren gazete yazılarına haber denir. Gazetelerde haber toplayan kişilere muhabir denir.
 >  Haber yazılarında temel ilke nesnelliktir.
 >  Bir haber yazısı 5N1K (kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin?) sorularına cevap vermelidir.
 >  Haber; ilginç, yeni, doğru ve önemli olmalıdır.

3. Düşünce (Fikir) Yazıları

Bir toplumu; sosyal, siyasal, bilimsel vb. konularda düşündürmek amacıyla fikri temelleri olan, bir kısmı kişisel düşünceler olurken bir kısmı ispatlanmış gerçeklere dayanarak yazılan yazılara düşünce yazıları denir. Düşünce yazılarında açıklayıcı ve tartışmacı anlatım teknikleri çokça kullanılır. Fikri alt yapısı olan türler olması sebebiyle de düşünceyi geliştirme yollarından sayısal verilerden yararlanma, tanık gösterme, örneklendirme ve karşılaştırmalara sık sık başvurulur.