Modernist Anlatım Teknikleri

Dergi:  

MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi

DOI:  

/mjss

Özet:

At the beginning of the twentieth century, modernist writers turned away from the traditional representative expression of reality, with new experimental narrative techniques to the inner worlds of characters and to the inner thinking flows. The narrative techniques used in modern English literature are presented by authors in both similar and different forms, giving each author the original writing technique and method. This study, using a comparative method, provides a synthesis by studying the types of narrative techniques that Woolf and Joyce, the two most important original authors of the modern novel, use. With Woolf’s sensitive, circular and curved female narrative and Joyce’s limited pointing signs, the rational, linear and cinematic narrative is an example of this distinction. Also, Woolf's existence narrative technique is both similar and separated with Joyce's manifestation (epiphany) technique. Both writers also reveal the spiritual experiences of the characters, the emotions and the flow of consciousness, with their narratives, which are flowing as a river in a different style, style and method, forward and back in a single day. In this context, this article aims to compare the similarities and differences in the writing techniques of Virginia Woolf and James Joyce, two leading writers who are skillfully using modern narrative techniques such as conscious flow, internal monologue, free indirect speech, manifestation (epiphany), moments of existence.

Anahtar Kelimeler:

 Dünyadaki tüm değerler, anlayışlar ve kurallar insana mutluluk getirmemiş aksine yıkıma uğratmıştır. Bu nedenle de eskiye karşı olan sanatçılar da yeni olanı savunmuşlardır.

 Modernist Roman Nedir?

  yüzyılın ilk çeyreğinde yaşanan aydınlanma ile birlikte demokraside de yaşanan gelişmelerle başlayan modernizm akımı, I. ve II. Dünya Savaşı ile birlikte büyük bir yıkıma uğrayan insanlık üzerindeki olumsuzluklardan beslenerek güçlenen bir akımdır. Klasik bir romanda çok düz ve basit bir anlatım bulunurken modernist romanın anlatımı kullanılan yeni anlatım teknikleri ile çok karmaşık bir hale gelmiştir.

 Modernizm, bütün dünyada yankılar uyandıran bir sanat ve edebiyat akımıdır. “Modernizm’i kısaca “geleneksel olanı reddetme tavrı” şeklinde de tanımlayabilir ve bu bağlamda modernizmi benimseyen romancıların ve hikayeci yerleşik ve geleneksel roman anlayışını reddediyorlar.

 Modernist Roman Özellikleri Nelerdir?

Modernist romanlarda ise, neden ve sonuç ilişkisi tamamen ortadan kalkmıştır.

Roman, en baştan başlamak ya da belirli bir sonla bitmek zorunda da değildir. Yazar, insan dışındaki dünyayı yalın ve çok sade bir şekilde yansıtmaktan kaçınır. Aynı zamanda geleneksel anlatımın dışına çıkar ve yer yer alegorik anlatımlardan da yararlanır.

Sözcüklerin de çağrışım gücünden faydalanarak şiirsel bir dil kullanır.

İnsan, karmaşık bir varlık olarak ele alınır.

Bireysel ve toplumsal huzursuzluk geniş bir şekilde işlenir.

Bireysellik ve bireyin kozmik yalnızlığını ele alır.

İnsanın geleneklere karşı olan isyanı ve toplumdan kaçışı ele alınır.

Modernizmi esas alan eserlerde geleneksel bir anlatım ile ve yapı da reddedilmiştir.

Alegorik bir anlatıma önem verilmiş olup düşünce, duygu ve davranışları ile insanın karmaşık bir varlık olduğu kabul edilmiştir. İnsan hayatının huzursuzluk üzerine kurulu olduğu düşünülmüş olup, kişinin toplumla ve bunalımlarına çatışmalarına yer verilmiştir. Aynı zamanda roman ve hikayelerde çağrışıma çok yer verilmiş olup, şiirsel bir anlatım benimsenmiştir.

Modern Romanın Temsilcileri

 Modernist yazarların en önemli temsilcileri, Albert Camus, Franz Kafka, J. P. Sartre‘ın yaptığı varoluşçuluktan da etkilendikleri görülür. Bu akım kişinin kendi özünü bulması gerektiğini, özgür olmanın çok önemli olduğunu, kişinin geleceğini kendisinin vermiş olduğu kararların oluşturduğunu ve bu nedenle de kişinin kendini sorgulaması gerektiğini savunur.

Modernizm, bütün dünyada yankılar uyandırmış bir sanat- edebiyat akımıdır. &#;Modernizm&#;i kısaca &#;geleneksel olanı reddetme tavrı&#; olarak tanımlayabilir; bu bağlamda modernizmi benimseyen hikâyeci ve romancıların geleneksel ve yerleşik roman anlayışını reddettiklerini söyleyebiliriz.

Modernizmin doğuşunda I. ve II. Dünya Savaşlarının insanlık üzerindeki yıkıcı etkileri büyük rol oynamıştır. İnsan, yaşadığı dünyada hep açılarıyla baş başa kalmış ve yalnızlıktan kurtulamamıştır. Öyleyse insanın bu durumunu anlatmak gerekir. Modernist yazar, gerçekten, düşten, bilinç ve bilinçaltından birer tutam alarak hepsini beraberce yoğurur ve hikâyesini biçimlendirir.

Yine modernist yazarlar, geleneksel romancıların aksine kişilerin iç dünyalarını romanlarına katmayı ve &#;dün-bugün-yarın&#;dan oluşan zaman zincirini kırmayı hedeflerler. Artık yolculukları &#;dış&#;a değil &#;iç&#;e yöneliktir. Karakterlerin anılarını ve bilgilerini, kafalarından neler geçtiğini, dillerinden dökülmeyip kalplerine gömdüklerini okuyucuya aktarabilmek için bilinç akışı, iç konuşma ve iç diyalog gibi teknikler kullanırlar.

Sinemadan aldıkları geriye dönüş (flashback) tekniği ile de katı zaman zincirini kırmayı amaçlarlar. Bu teknikler sayesinde okuyucu, hem karakterler hakkında daha doğru bilgiler edinir hem de bugünün durup geçmişin araya girmesiyle iç içe geçmiş zaman ve olaylardan oluşan bir hikâye okur.

Modernist romanlarda neden-sonuç ilişkisi ortadan kalkmıştır. Roman , en baştan başlamak veya belirli bir sonla bitmek zorunda değildir. Yazar, insar dışındaki dünyayı yalın biçimde yansıtmaktan kaçınır; geleneksel anlatımın dışına çıkar, yer yer alegorik anlatımdan yararlanır, sözcüklerin çağrışım gücünden yararlanarak şiirsel bir dil kullanır.

&#;Modernizm&#;i esas alan eserlerde;

• İnsan, karmaşık bir varlık olarak sunulur.
• Bireysellik ve bireyin kozmik yalnızlığı anlatılır.
• Bireysel ve toplumsal huzursuzluk geniş biçimde işlenir.
• İnsanın geleneklere isyanı ve toplumdan kaçış ele alınır.

Edebiyatımızda modernizm anlayışına yakın duran yazarlar şunlardır:

• Sait Faik Abasıyanık,
• Haldun Taner,
• Yusuf Atılgan,
• Vüsat O. Bener,
• Bilge Karasu,
• Nezihe Meriç,
• Attila İlhan,
• Adalet Ağaoğlu,
• Ferit Edgü,
• Rasim Özdenören,
• Füruzan,
• Oğuz Atay,
• Orhan Pamuk ,
• Adalet Ağaoğlu.

Modernizm, geleneksel olanı yeni olana tabi kılma tavrı, yerleşik ve alışılmış olanı yeni ortaya çıkana uydurma eğilimi olarak tanımlanabilir. Modernizmle birlikte özellikle gerçeklerin göründükleri gibi olmadığı, yerleşik kurallara ve toplumun bayağılığına isyan düşüncesi ağırlık kazanmıştır.

Modernizmi esas alan eserlerde geleneksel anlatım ve yapı reddedilmiştir. Alegorik anlatıma önem verilmiş; duygu, düşünce ve davranışlarıyla insanın karmaşık bir varlık olduğu kabul edilmiştir. Bireyin hayatının huzursuzluk üzerine kurulduğu düşünülmüş, kişinin bunalımlarına ve toplumla çatışmalarına yer verilmiştir. Ayrıca roman ve hikayelerde çağrışıma çok yer verilmiş, şiirsel bir anlatım benimsenmiştir.

Modernist yazarların temsilciliğini Franz Kafka, Albert Camus, J. P. Sartre&#;ın yaptığı varoluşçuluktan etkilendikleri görülür. Bu akım bireyin kendi özünü bulması gerektiğini, hür olmanın son derece önemli olduğunu, kişinin geleceğini kendisinin verdiği kararların oluşturduğunu ve bu yüzden bireyin kendini sorgulaması gerektiğini savunur. Burjuva toplumuna karşı isyancı yaklaşımı destekleyen varoluşçuluk, eserlerde özellikle küçük burjuva aydınının ruhsal bunalımlarının işlenmesine neden olmuştur. Modernist edebiyat bu yüzden &#;bunalım edebiyatı&#; olarak da adlandırılmıştır.

Sait Faik Abasıyanık: 

İlk hikaye kitabı &#;Semaver&#;den sonra &#;den sonraki eserlerinde bireye ve onun iç dünyasına eğilmiştir. Özellikle &#;Alemdağda Var Bir Yılan&#; adlı eseri gerçeküstücü özellikler taşıyan öykü kitaplarından biridir. Eserlerinde küçük ve sıradan insanların yaşamını, ada ve deniz insanlarını, tabiat güzelliklerini anlatmıştır. Konu ve olaydan çok yaşanan anları aktarmaya önem verir.

Diğer eserleri: Sarnıç, Son Kuşlar, Mahalle Kahvesi, Havada Bulut.

Çehov tarzı öykücülüyle Sait Faik&#;in yanında Memduh Şevket Esendal&#;ı da unutmamak gerekir. (Ayaşlı ve Kiracıları, Mendil Altında, Vassaf Bey, Otlakçı)

Oğuz Atay:

İlk romanı &#;Tutunamayanlar&#;da küçük burjuva dünyasına ironiyle yaklaştı. Kitapta olaylar, küçük burjuva dünyasının değerlerinden ölümüne nefret eden bir gencin, kendisini öldürmesiyle noktalanır. Bu eserinde yenilikçi ve çağdaş Batı romanının bazı tekniklerinden ustaca yararlandı. İç konuşma, bilinç akışı, düşler ve değişik söylemlerden oluşan metinler düzleminde karmaşık bir gerçeklik kurdu. Romanın içinde dağılmış ayrıntı, gözlem ve çağrışımlar, bütüne egemen olan bilinçli bir kurgunun öğeleridir. Öykü kitapları &#;Tehlikeli Oyunlar&#; ve &#;Korkuyu Beklerken&#;de de psikolojik çözümlemelere ağırlık verdi. &#;Bir Bilim Adamının Romanı&#; adlı eserinde ise Prof. Dr. Mustafa İnan&#;ın hayatını anlattı.

Orhan Pamuk: 

İlk romanı Cevdet Bey ve Oğulları &#;nda Orhan Pamuk Nişantaşı&#;nda yaşayan bir ailenin üç kuşak boyunca yaşadıklarını bir tarihsel kurgu içerisinde ele aldı. Tüccar Cevdet Bey&#;den başlayarak torunlarına uzanan üç kuşağın yaşadıkları, batılılaşma gayretleri, İstanbul yaşamı&#; Nişantaşı&#;nın burjuvadan bir ailesinin düşünceleri, yaşam biçimi romanda değerlendirilmiştir.

Yazarın ikinci kitabı Sessiz Ev ismini taşıyor. Sessiz Ev dikkatli okunduğunda Cevdet Bey ve Oğulları romanının bir devamı olarak görülebilir. Kitaptaki olayların akışı Cevdet Bey ve Oğulları ile örtüşmektedir. Yine bir postmodern toplum yapısı çizen Pamuk bu kitabında da bir ailenin yaşamını ve düşüncelerini kendine özgü melankolik üslubuyla anlattı.

Pamuk&#;un tarihi romancılığa ve Benim Adım Kırmızı kitabına adımı sayılan ilk tarihi romanı Beyaz Kale ile geniş bir okuyucu kitlesine ulaştı. Osmanlı döneminde geçen kitapta yüzyılda esir alınan bir Venedikli ile bir Osmanlı asilzadesinin arasındaki ilişkiler çok iyi bir kurgu ile anlatılır. Roman Türkiye&#;de olduğu gibi Avrupa&#;da da Pamuk romancılığının duyulmasını sağladı. Kitap taşıdığı tarihsel ve bilimsel incelemeleri ile de önemli bir adım atmıştır Orhan Pamuk&#;un romancılığında. Ve yazarın en önemli ve ünlü kitabı kabul edilen Kara Kitap. Kitabın gerek kurgusu gerekse konu anlatımı Orhan Pamuk romancılığında yeni bir boyut açtı.

Postmodern romancılığı tarihsel romancılıkla kaynaştırmaya çalışan Pamuk kitabında İstanbul&#;a yer verdi yine. Şehirde yaşanan olayları kendi olay örgüsüyle dile getiren Pamuk&#;un bu romanı üzerine inceleme kitapları da yazıldı.

Orhan Pamuk&#;un en çok popüler olan ve onu en tanınmış yazarlar kategorisine sokan kitabı şüphe yok ki yılında basımı yapılan Yeni Hayat&#;tır.

Yazarın yılında çıkan kitabı Benim Adım Kırmızı adını taşımaktadır. Beyaz Kale gibi bir tarihi-polisiye roman özelliği taşıyan roman büyük ses getirdi. Kitabın kurgusu ve kahramanlarının yaşadığı olayları anlatımdaki başarı Orhan Pamuk&#;un kitapları arasında ayrı bir yer kazandı. Yazar kitabında Osmanlı Hat sanatının inceliklerine de yer verdi.

Orhan Pamuk&#;un Kar isimli kitabı yılında yayınlandı. Bu romanında Pamuk İstanbul dışına adım attı ve kitabında Doğu illerine yer verdi. Kar kitabı, Pamuk&#;un politik bir romanı olarak tanımlanmaktadır. Pamuk&#;un diğer kitabı ise bir anı kitap özelliğini taşıyor. İstanbul (Hatıralar ve Şehir) kitabı ile Pamuk İstanbul&#;u ve çocukluğunda yaşadıklarını akıcı bir dille anlattı.

yılında Nobel Edebiyat Ödülünü aldı. Son kitabı ise &#;Masumiyet Müzesi&#; adını taşır.

Yusuf Atılgan bir yalnızlığın bunalımlarını anlattığı &#;Anayurt Oteli&#; adlı eseri de Tutunamayanlar romanına teknik özellikleri yönüyle benzer.

&#;den sonra eser veren birçok yazar eserlerinde modernizmin etkisiyle yeni teknikleri kullanmışlardır. &#;Bir Düğün Gecesi&#; adlı romanıyla Adalet Ağaoğlu&#;nu, fantastik bir özellik taşıyan &#;Kılavuz&#; adlı romanıyla Bilge Karasu&#;yu, dedektif romanının bir çeşit parodisi olan &#;Bir Cinayet Romanı&#; adlı eseriyle Pınar Kür&#;ü, &#;Alagün Çocukları&#; adlı romanıyla Nezihe Meriç&#;i, &#;Parasız Yatılı&#; adlı öykü kitabıyla Füruzan&#;ı sayabiliriz.

Ayrıca bakınız:

EDEBİYAT/KÜLTÜR/SANAT/FİKİR AKIMLARI