15 Osmanlı Padişahı
I. Mustafa kimdir? I. Mustafa d&#;nemi olayları ve 1. Mustafa'nın hayatı
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
Osmanlı Devletinin padişahı olan I. Mustafa, tıpkı Fatih Sultan Mehmet gibi iki kez tahta çıkmıştır. İlk saltanatı sadece 3 ay sürdü. Tam adı Mustafa Bin Mehmet'tir. Osmanlı kaynaklarında Şehzade Mustafa ismiyle bilinir. I. Mustafa kimdir, padişahlık yaptığı dönemde hangi olaylar yaşandı? Merak edenler için detaylı bir şekilde araştırdık.
Mustafa Bin Mehmet, aynı zamanda İslam halifesidir. Babası III. Mehmet'tir. Bazı kaynaklarda Handan Sultan annesi olarak gösterilse de bu konuda kesin bir malumat yoktur.
- Mustafa Kimdir?
- Mustafa, I. Ahmed'i yerine geçmiş Osmanlı padişahıdır. I. Ahmed'i padişah olduğu dönemde, yaklaşık 15 yıl boyunca bir odada kilitli tutuldu ve esir hayatı yaşadı. Bu durum şehzade Mustafa'nın psikolojisini olumsuz etkiledi. Akli melekeleri yerinde olmayan padişah son derece sinirli bir yapıya sahipti. Birinci Mustafa, Osmanlı tarihinde eşi ve çocuğu olmayan tek padişahtır. Aynı zamanda lalalar tarafından eğitilmeyen tek padişah olarak kayıtlara geçmiştir. Bunun nedeni psikolojisinin yerinde olmamasıdır. Saray erkanınca kaleme alınan birçok eserde, I. Mustafa'nın havuzdaki balıklara para attığı ve gerekçe olarak ''onların da ihtiyacı var'' dediğini öne sürülmüştür.
Birçok kaynakta adı ''Deli Mustafa'' ve ''Mustafa-yı Evvel'' olarak geçer. Devlet meseleleriyle ilgilenmemiş ve hiçbir zaman padişah olmak istememiştir. Yeniçerilerin baskısı ve desteğiyle iki kez tahta çıksa da, devleti yönetenler arka planda yer alan Yeniçeriler olmuştur. Sinirli bir yapıya sahip olmasına karşın birçok kaynakta 1. Mustafa'nın hassas bir kişiliğe sahip olduğu belirtilir. Dine ve sanata ilgi duyan padişahın akıl sağlığının yerinde olduğu iddia edilmiştir. Bazı tarihçilere göre 1. Mustafa'nın deli gibi gösterilmesi, taht kavgalarının bir parçasıydı.
- Mustafa'nın tahtta kaldığı yaklaşık 2 yıllık dönemde, Osmanlı Devleti hem siyasi hem de kültürel açıdan en verimsiz zamanlarından birini yaşamıştır. Buna padişahın rahatsızlığı ve ülkede yaşanan iç karışıklıklar neden olmuştur.
- Mustafa Dönemi Olayları
- Mustafa padişah olmadan önce kardeşi 1. Ahmet, Osmanlı Devletinde önemli bir değişikliğe imza attı. Taht savaşlarını ve iç karışıklıkları önlemek amacıyla Ekber ve Erşed sistemini getirdi. Bu sistemle birlikte Osmanlı yönetimine, padişah öldükten sonra yerine en büyük ve olgun oğlunun tahta geçme şartı getirildi. Osmanlı Devleti bu dönemde Duraklama Dönemine girmiş ve düşman ülkelere karşı güç kaybetmişti. Ekber ve Erşed sisteminin en büyük getirisi I. Mustafa'ya oldu. Bu tarihten önce boğdurulan veliahtların aksine O, sarayın bir odasında tutuldu.
- Mustafa, adına hutbe okutulduğunda ve kendisine biat edildiğinde, öncelikli olarak hapisteki herkesin salınmasını emretti. Yaklaşık olarak 15 yıl süren hapis hayatı, bu kararı vermesinde etkili oldu. Psikolojik rahatsızlığında amcası II. Osman'ın katledilişinin de payı büyüktür. Halk, II. Osman'ın öldürülmesinden I. Mustafa'yı sorumlu tuttu. Çıkan ayaklanmanın sonucunda Davut Paşa suçlu bulundu ve asıldı.
- Mustafa'nın Hayatı
- Mustafa yılında Manisa'da dünyaya geldi. Abisi I. Ahmet tahtta kaldığı süre içerisinde bir odada mahsur tutuldu. Buna Osmanlı'da ''Kafes hayatı'' denmektedir. İlk kez 22 Kasım tarihinde tahta çıktı. 26 Şubat tarihinde yerine II. Osman geçti. Yeniçeriler, bu dönem içerisinde Osmanlı Sarayındaki dengeleri değiştirecek birçok eyleme imza atmıştır. Bu eylemlerin sonucunda II. Osman tahttan indirildi ve I. Mustafa, bir kez daha padişah oldu. İkinci saltanat dönemi 19 Mayıs tarihinde başladı ve 10 Eylül tarihinde sona erdi.
15 yıl daha yaşayan 1. Mustafa, geçirdiği sara krizi sonucu vefat etti. Padişahın cenazesi 20 Ocak tarihinde Ayasofya Cami'ne defnedildi.
Sultan II. Mustafa
Sultân II. Mustafa, IV. Mehmed’in Emetüllah Gülnûş Sultân’dan yılında dünyaya gelen oğludur. Amcası II. Ahmed’in vefatının duyar duymaz, Edirne’deki Veliahd Dâiresinden Hünkâr Dâiresine gelerek tahta oturmuş ve kendisine bî’at etmeleri için devlet adamlarını çağırmıştır (Şubat ). IV. Murad’dan sonra gelen Osmanlı Padişahları içinde en liyakatlisi, en âlimi ve en kültürlüsü idi. Vâlide Sultân’ın da devlet işlerine karışmayarak kendini hayır hizmetlerine vermesi onun için iyi bir imkândı. Sakız Adasının geriye alınışını göremeden vefat eden amcasının intikamını, kalyonlar kaptanı Mezomorta Hüseyin Paşa eliyle tahta çıktığı ay aldı ve Sakız Adasından Venediklileri kovdu. II. Mustafa&#;nın ilk icraatı Elmas Mehmed Paşa&#;yı sadrazamlığa ve hocası eski Şeyhülislâm Feyzullah Efendi&#;yi de Şeyhülislâmlığa getirmek oldu.
Bazı devlet erkânının karşı çıkmasına rağmen Avusturya üzerine çıktığı 1. Seferde, Lipve, Lügoş ve Şebeş Kaleleri feth olunarak Temeşvar’a kadar gelindi (Aralık ). Çevresindekilerin ısrarıyla İstanbul’a dönüldü. Ancak düşman durmuyordu. Açık denizlere inmeyi hedef edinen Rus Çarı Büyük Petro, Azak önüne kadar geldi. Osmanlı ordusunun kahramanca müdafaasına ve Çar Petro’yu geri çekilmeye mecbur bırakmalarına rağmen, 1 yıl sonra tekrar hücum etti ve Azak, Ruslar tarafından işgal edildi. Bu işgal İstanbul’u hüzne gark etti. Nisan yılında II. Mustafa 2. Sefer-i Hümâyuna çıktı ve Olaş Meydan Muharebesinde Avusturya Kralı Kral Elektör yenildi ve kaçtı. Bu zaferin ardından II. Mustafa tekrar Edirne’ye döndü.
Ancak II. Mustafa’nın katıldığı 3. Avusturya seferinde, karşısında Savoie prensi Mareşal Eugen vardı. Kara Mustafa Paşa ile Viyana önünde genç bir subay olarak savaşan bu komutanın komutasındaki Avusturya kuvvetleri, Macaristan’ın güneyinde yer alan Zenta’da Osmanlı ordusu ile karşılaştı. Maalesef Eylül yılında Padişahın baş komutan olduğu bir Osmanlı ordusu, tarihinde ilk defa, ’e yakın şehid vererek ve Padişah’ın canını da zor kurtararak mağlubiyet acısını tattı. Hatta bu zaferin şımarıklığı ile aynı prens bir ay sonra Bosnasaray’a hücum etti ve burayı harabeye çevirdi.
İslâm âlemi, İran da dahil olmak üzere, Osmanlı ordusunun bu mağlubiyeti sebebiyle kan ağlıyordu. Ancak düşman da kendinden emin değildi. Venedikliler, Hanya’yı muhasara altına almalarına ve Bosna-Hersek cephesinde Osmanlı Devleti’ni rahatsız etmelerine rağmen, Mora’yı kaybedecekleri korkusuyla Viyana’yı sulh için teşvik ediyorlardı. Lehistan bütün gayretiyle Kamaniçe’yi almak için uğraşıyordı. Ruslar ise, Azak Kalesini almakla yetinmiyorlar ve açık denize inmek için daha da ileri gidiyorlardı. İşte böyle bir havada, Osmanlı Sadrazamı Amca-zâde Hüseyin Paşa ve Reisül-Küttâb (Dışişleri Bakanı) Râmi Mehmed Efendi’nin gayretleriyle, Belgrad’ın 65 km kuzeybatısında yer alan Karlofça’da, Avrupa’daki üstünlüğün Osmanlı Devleti’nden Avrupalı Devletlere geçtiğini ortaya koyan ve Osmanlı Devleti’nin gerileme devrini başlatan ilk andlaşma imzalandı (Karlofça Andlaşması, ). Andlaşma Avusturya, Venedik ve Polonya ile devam eden 15 yıllık ve Rusya ile devam eden 9 yıllık savaşa son veriyordu; ancak Macaristan tamamen Avusturya’ya; Mora Venediklilere, Kamaniçe merkezli Podolya Eyâleti Lehlere ve yılında yapılan ilave İstanbul Andlaşması ile de Azak Ruslara teslim ediliyordu. Karadeniz Osmanlı Gölü olmaktan çıkmış ve Avrupa’daki hâkimiyet tamamen kaybedilmişti. Üç devletle 25 yıllık sulh andlaşması imzalanırken Rusya ile sadece üç yıllık mütâreke imzalanmıştı. Bunu İstanbul Andlaşması tamamlamıştır. Osmanlı Padişahı artık Avrupalı devlet başkanlarına sen değil, siz diyecekti. Buna rağmen 15 yıldır devam eden felâket yılları da sona ermişti.
Savaş sıkıntılarından kurtulan Osmanlı idaresi, iç problemleri çözebilmek için bir dizi reforma girişti. Yeni sınırlar kontrol altına alındı. Devletin müesseseleri yeniden tanzim olunmaya başlandı. Devlet idaresinde Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin etkisi görülmeye başlandı. Onun tezkiyesiyle sulh andlaşmasının mürahhası Rami Efendi, önce vezirliğe ve sonra da sadrazamlığa getirildi. Fakat onun da Feyzullah Efendi ile arası açıldı; azli için uğraştı, ancak muvaffak olamadı. Feyzullah Efendi, âlim, müstakim ve değerli bir insan olmasına rağmen, yakınlarını devlet idaresinde belli makamlara getirmesi ve bu noktadaki hırsı onu milletin gözünden düşürdü. Divan-ı Hümâyun, bir nevi Feyzullah-zâdeler Divanı haline geldi. Padişah’ın yarım asırdır İstanbul yerine Edirne’de oturması da merkezde bazı rahatsızlıklar meydana getiriyordu. Bu iki temel sebep 1. Edirne Vak’ası diye bilinen ayaklanmanın meydana gelmesine sebep oldu. İstanbul&#;da kıyam eden kadar cebeci Edirne&#;ye gelinceye kadar &#;i buldular ve Ağustos tarihinde Padişah’ı tahttan indirdiler. Aksi sesler duyulsa da kardeşi III. Ahmed’i tahta geçirdiler. II. Mustafa ise, hal’ından 4 ay sonra kederinden vefat etti.
Hocaları Hafız Osman Efendi, Feyzullah Efendi ve Hoca-zâde Mehmed Efendi gibi âlimlerden ders alarak yetişen II. Mustafa, hattât, şair ve büyük bir İslâm âlimi idi. Fiilen sefere çıkan son Osmanlı Padişahı oldu. Hal’ edilmesinin baş sebeplerinden olan Şeyhülislâm Feyzullah Efendi ise, çok büyük hakaretlere maruz bırakıldıktan sonra katl olunmuş ve cesedi de Tunca Nehrine atılmıştır (Eylül ).
Osmanlı hareminde beraber karı-koca hayatı yaşadıkları ve ancak genellikle çocuk sahibi olmadıkları câriyeler demek olan ikbal müessesesi, II. Mustafa’dan itibaren başlamıştır. İkballer çocuk doğurdukları zaman çoğunlukla Kadın Efendi olmuşlar ve bazan da nikâh akdi ile zevce haline getirilmişlerdir.
Osmanlı Devleti, bütün bu menfiliklere rağmen, yine de dünyada bir numaralı güçlü devlet idi ve onu yine Müslüman bir devlet olan Timuroğullarının Hindistan’da devam ettirdikleri devlet takip ediyordu.
ZEVCELERİ: KADIN EFENDİLERİ: 1- Âlî-cenâb Baş Haseki. 2-Şeh-süvâr Vâlide Sultân; 4. Haseki ve III. Osman’ın annesi. 3- Sâliha Sebkatî Vâlide Sultân; Câriyelerden ve I. Mahmûd’un annesi. 4- Hümâ Şah Haseki. 5- Afîfe Haseki. 6- Hatice Haseki. İKBALLERİ: 7- Hafsa Sultân; Üçüncü Haseki olduğu söyleniyorsa da Kadın Efendi olması kuvvetle muhtemeldir. 8- Hanife Hâtun; İkinci veya Üçüncü İkbaldir. 9- Fatma Şahin Hâtûn. ÇOCUKLARI: 1-Şehzâde Sultân Mahmûd I. 2-Şehzâde Sultân Osman III. 3-Şehzâde Murad. 4-Şehzâde Mehmed. 5-Şehzâde Süleyman. 6-Şehzâde Hüseyin. 7-Şehzâde Selim. 8-Şehzâde Ali. 9- Safiyye Sultân. Ayşe Sultân. Emetüllah Sultân. Şehzâde Hasan Hân. Zeyneb Sultân. Rukıyye Sultân .
Enteresan Durumlar Sonucunda Hayatını Kaybeden 15 Osmanlı Padişahı
Sağlık
Hastalıklar
Enteresan Durumlar Sonucunda Hayatını Kaybeden 15 Osmanlı Padişahı
Dünyada yıl varlığını sürdürmüş olan Osmanlı İmparatorluğu'ndan birçok padişah geçmiştir. Bunların arasında en ilginç ölüme sahip olan padişahları derledik. Keyifli okumalar!
1. I. Murad (Tahtta kaldığı yıllar: – )
2. I. Bayezid – Yıldırım Bayezid (Tahtta kaldığı yıllar: – )
3. I. Mehmed (Mehmed Çelebi) (Tahtta kaldığı yıllar: – )
4. Fatih Sultan Mehmed (Tahtta kaldığı yıllar: – )
5. Yavuz Sultan Selim (Tahtta kaldığı yıllar: – )
6. Kanunî Sultan Süleyman (Tahtta kaldığı yıllar: – )
7. II. Selim (Sarı Selim) (Tahtta kaldığı yıllar: – )
8. III. Mehmed (Tahtta kaldığı yıllar: – )
9. I. Mustafa (Tahtta kaldığı yıllar: – / – )
II. Osman (Genç Osman) (Tahtta kaldığı yıllar: – )
I. İbrahim (Tahtta kaldığı yıllar: – )
III. Ahmed (Tahtta kaldığı yıllar: – )
I. Abdülhamid (Tahtta kaldığı yıllar: – )
Abdülaziz (Tahtta kaldığı yıllar: – )
II. Abdülhamid (Tahtta kaldığı yıllar: – )
Bu içerikler de ilginizi çekebilir;
Yorumlar ve Emojiler Aşağıda
Genç Osman'ın isyancılar tarafından öldürülmesiyle I. Mustafa tekrar tahta çıktı. Bu sırada sultan II. Osman’ın veziriazam Kara Davud Paşa tarafından şehit ettirilmesi büyük karışıklıklara sebep oldu. İkinci saltanatı sırasında Veli olarak anıldı.[1]
I. Mustafa, Davut Paşa’yı azletti ancak isyanlar durmadı. İstanbul’da oluşan karışıklıklar ve Anadolu’da meydana gelen isyanlar, Osmanlı Devleti’nin başında devlet işlerinden anlayan ve bunu yapmak isteyen bir padişahın bulunmasını gerekli kılıyordu.
I. Mustafa 1,5 yıl daha hüküm sürdükten sonra Şeyhülislâm Fatih Efendi ve devlet erkânı, I. Mustafa’nın yerine yeğeni Şehzade Murad'ın tahta geçmesi konusunda karara vardı. Akıl sağlığı bozuk olduğu için 10 Eylül tarihinde şeyhülislam'ın fetvası ile tekrar tahttan indirilip yerine 11 yaşındaki diğer yeğeni ve Kösem Sultan'ın oğlu olan IV. Murad geçirildi.[9] I. Mustafa, annesinin ve kızlar ağasının özendirmelerine rağmen kadınlara ilgi ve alaka duymamış ve çocuğu olmamıştır.[10]