Bütçe Doğrusunun Eğimi

(Budget line) iktisat’ta tüketici Dengesi Teorisinde kullanılan bir geometrik araç. Tüketicinin belirli geliriyle, iki tü ketim malından piyasada satın alabileceği çeşitli bileşimleri gösteren bir doğrudur. Koordinat eksenlerinden birinde malların birinin, diğerinde ötekinin miktarları gösterildiğinde, bütçe doğrusu iki ekseni kesen düz bir doğru biçiminde olur. Grafikte dikey eksende a malı, yatay eksende B malı gösterilmiştir. A’ nın fiyatı Pa, B’ nin fiyatı Pb ve tüketicinin geliri M ile gösterilsin. Bu durumda bütçe doğrusunun dikey ekseni kestiği nokta, tüketicinin tüm geliri ile satın alabileceği A malı miktarını (M/PJ gösterir. Doğru üzerindeki her nokta ise belirli geliri ile her iki maldan birlikte satın alabileceği çeşitli bileşimleri ifade eder. Basit bir matematikle bu ilişki şöyle gösterilebilir: M = PaA 4- PbB. Yani her maldan satmalman miktarın omalın fiyatıyla çarpımının toplamı, tüketicinin bütçe gelirine eşittir. Diğer yandan geometrik olarak bütçe doğrusunun eğimi iki malın fiyatlarıarasındaki oranı gösterir. Buna göre, bir malın fiyatındaki bir ucuzlama karşısında bütçe doğrusu o malın gösterildiği eksende dışa doğru genişler. Çünkü belirli miktar gelirle o maldan daha fazla satmahnabilecektir. Nitekim grafikte B malının fiyatının düşmesi dolayısıyla, bütçe doğrusunun yatay eksen üzerinde dışa doğru açildığı gösterilmektedir. Bunun aksine, eğer fiyatlar değişmeden tüketicinin geliri artmış olsaydı, bütçe doğrusu ilk şekline paralel olarak dışa doğru kaymış olurdu. Doğruların paralel olması fiyat oranlarının değişmesinin sonucudur.

Bütçe doğrusu, kişinin bütçesiyle sınırlıdır. Bu nedenle bütçenin altında ve üstünde kalan durumlar hakkında yorum yapabilmek mümkün değildir.

Bütçe Doğrusu Nedir, Nasıl Çizilir?

Bir kimsenin belirlenen dönemler arasında alışveriş yapabileceği iki mal hakkında yorum yapılabilmesine bütçe doğrusu denir. Genellikte grafiğin x ve y eksenlerinde alınabilecek malların miktarları belirlenir. Ardından bu iki noktanın üzerinden geçen doğru birleştirilerek bütçe doğrusu elde edilir.

Bütçe Doğrusu Eğimi Neyi Gösterir?

Çizilen bütçe doğrusundan alınan eğim, tüketicinin bir malı daha fazla alabilmesi için diğer maldan hangi oranda vazgeçmesi gerektiğini gösterir. Yani, iki malın farklı şekillerde nasıl alınabileceği anlatılır. Gelirin değişimi, malların fiyatlarının aynı şekilde değişmesi, gelir sabitken yalnızca bir malın fiyatının değişmesi eğimin artmasına ya da azalmasına neden olabilir.