Osmanlı Tren Istasyonu Medine

OSMANLI TREN İSTASYONU

HİCAZ DEMİRYOLU TARİHİ

    Haremeyn’de her adımda bir Osmanlı eserine rastlamak mümkündür. Camilerde sadece ad değiştiren Suudiler diğer eserlerde tahripten başka bir şey yapmamışlar. Mekke’de ki kışla ve kalenin mahzunluğu Medine&#;de bin beter şekliyle cereyan etmiş.

   Haremeyn Türk eserleri ve izleriyle doludur. Arafat yönünden Mekke’ye girişte Osmanlı kışlası , Şimdi yerinde otel yükselen Osmanlı Ecyad kalesi, II. Abdülhamid Han’ın döşettiği Arabistan demiryolunun sona erdiği yerde aynı sultan tarafından yaptırılan Haydarpaşa garının benzeri Medine Tren İstasyonu ve buradaki Amberiye&#;de denilen Türk Camii, Kanûnî Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan’ın katkısı bulunan Arafat ile Mekke arasındaki su bendleri, ( arabayla giderken zaman, zaman kalıntılarına rastladık ) zamanın tahribatına sabırla karşı koyuyorlar. Bütün bunlar Türklerin mukaddes topraklara, Allah’ın Habibine ve İslâm dinine sevgisinin bağlılığının tezahürleridir. Zamanımızda ise Türk mimarlarının eseri camiiler, yollar, tüneller vs. Haremeyn’in bütün çehresini değiştirmiş ve yenilemiştir.

           Osmanlı tren istasyonunun önündeki Amberiye Camii.

   Sultan II. Abdülhamit tarafından yıl önce Anadolu’nun hiçbir köşesinde demiryolu yokken Peygamberimize hürmetinden dolayı Medine’ye kadar söz konusu yolu yaptıran Abdülhamit Han, trenin şehre girişinde Peygamberimiz (sallallahu vesellem)’i rahatsız etmemesi için rayların yanına keçe döşetmiş. Yıllardır sahipsiz kalan ve üzerinde ‘Emirel Mü’minin Abdülhamid Han ’ yazan rayların orijinalleri eğlence merkezi haline gelecek istasyonun yeni raylarında da kullanılmış. İstasyon Mescid–i Nebevi’nin 2 kilometre güneyinde yer alıyor.

     ’lü yılların başında yaptırılan ve Peygamber Efendimiz’in (sallallahu vesellem) kabrinin bulunduğu Mescid–i Nebevi’nin yanı başına kadar getirdiği demiryolu tam anlamıyla sahipsiz kalmış.

Amberiye camiinin hemen karşısında yer alan İstasyon demir perde ile çevrilmiş. Hemen girişin sağına doğru derme çatma kulübeler var.

    İstasyon restore ediliyor. Suudi Arabistan hükümetinin 2 sene önce aldığı kararla aslına uygun restorasyonu yapılan Medine İstasyonu bitme aşamasına gelmiş. Önceki yıllarda metruk hali ve çürümeye terk edilmiş görüntüsüyle akıllara kazınan Medine İstasyonu’nda özellikle son bir yıl içinde çok yoğun bir çalışma yapılmış. İstasyon binasından raylarına, gül suyu depolarından bahçesinin ağaçlandırmasına ve mescidine kadar birçok işlem bitme noktasına gelmiş. 

Zamanın İstanbul belediye başkanı R. Tayyip Erdoğan&#;ın katkıları Medine Belediyesinin maddi yardımıyla&#;

  Tayyip Erdoğan İstanbul Belediye Başkanı iken buralara gelmiş. Buranın viraneliğini görünce kardeş belediye olduğu Medine Belediyesinden burayı restore etmek için izin istemiş. Medine Belediye Başkanı da &#; madem kardeşiz, kardeş kardeşe iş yapınca para almaz. Madem kardeşiz burayı biz yaparız &#; demiş ve restorasyona başlamışlar.

  Raylardaki tarihe göre yılında II. Abdülhamit tarafından inşa edilen istasyonda dolaşıyoruz. Bir kenara atılmış eski bir lokomotif görüyoruz. Dile gelse kim bilir neler anlatacak. Yeşillendirilmiş ve yeni kameriyeler ve oturma yerleri yapılmış. Minyatür bir treninde sefer yaptığı, istersek bineceğimiz söyleniyor. Ancak ikindi namazına yetişmemiz gerektiğini söyleyerek vaktimizin olmadığını söylüyoruz.

İstasyon, aslına uygun olarak tadilat ve tamirattan geçiriliyor. Bu istasyonun tarihi geçmişi, amacı, ifa ettiği misyon tekrar gün yüzüne çıkartılmaya çalışılıyor. Böylece damarında Osmanlı kanı, yüreğinde Osmanlı ruhu dolaşanların işlenerek gelenlerin kırık kalpleri tedavi edilebilir

Mescidi SUKYA

 Mescidi Sukya&#;nın gar sınırını çevreleyen duvar örülmeden önceki hali

Gar duvarları örülünce garın içinde kalmış.

Medine hicaz Tren garı
Medine Tren garı hakkında çok şeyler yazmaya değer. Hicaz demiryolu denilen hattın son durağı. en son yılında ziyaret ettiğim bu yer gayet bakımsız harabe bir vaziyetteydi. İçerisine girip baktığım zaman yerlerde atılmış raylar eski vagonlar ve metruk vaziyette tren bakım binalarını gördüğüm zaman duygulanmış ve çok hüzünlenmiştim ama bu gün gördüğüm tablo beni mutlu etti çünkü gar restore edilmiş binalar yenilenmiş ve vagonlarda tamir edilmişti. Sorduğumda restorasyonu burada iş yapan müteahhitler tarafından yapıldığı söylendi. Fakat bu kadar büyük bir resterosyonu onların yapabileceği konusunda tereddütlerim var. Her kim yaptıysa da Allah razı olsun diyorum. Çünkü böyle bir restorasyonu oranın yönetiminin yapacağını da zannetmiyorum. Çünkü zaten islam tarihinin önemli eserlerini dahi yıkan ve hiç vefa duygusu sergilemeyen bu günkü Suudi yönetimi Peygamber efendimizin bulunduğu ravza ve Kabenin bulunduğu Mekke’deki haremi şerif haricindeki binalar ve eserlere sahip çıkmadığı gibi yıkmışlardır. Bu gün oraları ziyaret eden müslüman kardeşlerimiz, tarihten dokular bulacağın zannetmesinler. Çünkü oralar yok olmuş ve hala da genişletme ve otel yapma adı altında tarihi evler ve yapılar maalesef yıkılmakta.
 Ecdadımız Osmanlı, Medine’ye ve Mekke’ye özel bir önem vermiş ve burada birçok köprü camii mescid yol yapmışlardır. Hatta hicaz demir yolu Medine yakınlarına gelince terinin ray atlaması sırasında oluşacak gürültüden, Rasulullahın manevi huzuru sesten rahatsız olmasın düşüncesiyle rayların altına keçe koymuşlar ve sesi asgariye indirmişlerdir.

  Ama maalesef bu gün o eserlerden çoğu yıkıma uğramış ve tahrip olmuştur. İnşallah bundan sonra hükümetlerimiz nezdinde girişimde bulunulur da kalan bir kaç tanesi restore edilerek yaşatılır.

Medine tren garının uzaktan görünüşü

Garın giriş kapısı
Ecdadımız yaptığı eserlere, bir kitabe ve tuğrasını koymayı ihmal etmezdi. Fakat bu gün görüyoruz ki kitabe yeri boş, muhtemelen yerinden çıkartılmış, belkide üstteki yuvarlak alanda da tuğramız bulunmaktaydı, fakat o da kıyımdan nasibini almış,

  Tabi bu durumu görünce kızmakla üzülmek arasında bir duyguya kapıldımsa da;  Cumhuriyetimizin kurulduğu yıllar ve tek partili dönemlerde bu tuğra ve tarihi Osmanlı eserlerinin nasıl kıyıma uğradığını.   Osmanlı tuğralarının tarihi eserlerin çoğunda nasıl kazındığını hatırlayınca kendimizin tarihi eserlere yaptığı bu ihaneti başkalarının da yapması herhalde çok olmasa gerek diye düşündüm.

Tren bakım atölyeleri

Bu resim garın restorasyondan önceki durumunu göstermekte,

restorasyondan sonra

O zamanki stimli trenlerin su ihtiyacı için su doldurma depoları

Restore edilmiş trenler

Restore edilmiş bir vagon,

Tren istasyonu

Mescidi SUKYA

Medine tren garı içinde yer alan bu mescid Rasullullah zamanında Bedir savaşına giderken bu kuyunun yanında bir süre konaklamış ve Mekke&#;nin bereketli kılındığı gibi Medinenin de Ashabına bereketli kılınması duasını burada yaptığından ötürü, Hz. Ömer. Ra. da yağmur duası için burayı tercih etmiştir. Daha sonraları bu yere hürmeten Osmanlı tarzında üç kubbeli küçük bir mescid yapılmıştır ve bu gün gar sınırları içinde kalmıştır. Mescidi Sukya&#;nın gar sınırını çevreleyen duvar örülmeden önceki hali

Gar duvarları örülünce garın içinde kalmış,

Mescid-i Amberiye
Tren garının hemen yanında yer alan bu mescid, Trenle yolculuk yapacakların namazlarını kılabilmeleri için yapılmış olup buram, buram Osmanlı kokmaktadır.

funduszeue.info Habeşi (R.a.) camii
Bilali Habeşi R.a. anısına yaptırılan mesciddir

Hz. Osman (R.a) Camii
Hz Osman Ra. Evinin bulunduğu yere itafen yapılan mesciddir. Hurma halinin hemen karşısında yer almaktadır.

Mescid-i Gamame
Rasullullahın bayram namazlarını kıldırdığı ve bazen de yağmur duası için kullanılan ve Medine’ye gelen kafilelerin konakladığı menaha adlı bu yer musalla (Namazgâh) haline getirildi. Rasullullahın bayram namazı ve yağmur duası yatığı zaman kendilerine burada bir bulutun gölgelemesi sebebiyle burada yapılan mescide bu ad verilmiştir Sultan Abdülmecid tarafından yeniden inşaa edilen mescid Yılında kapsamlı bir onarımdan geçmişse de bu gün hala Osmanlı mimari tarzına korumaktadır

Mescid-i funduszeue.infoir (R.A) Cami
Yine ayın musallada yer alan funduszeue.infoir R.a. burada bayram namazı kıldırdığı için bu adı almıştır. İlk Ömer funduszeue.infoülaziz tarafından inşaa edilen mescid Sultan ikinci Mahmut tarafından yenilenmiş olup bu gün gayet bakımsız bir halde olması beni derinden üzdü. Kapısında Osmanlı tuğrası ve kitabesinde Osmanlıya ait yazıların olması beni o günlere götürdü. Fakat ne yazık ki buraya ziyarete gelen turistler ve ne yazık ki kendini bilmez Türk hacıları, duvarlarına ve açığa çıkan tahtalarının üzerlerine ne anlama gelecekse kendilerinin memleket ve adlarını yazarak ayrı bir saygısızlıkta bulunmuşlar. Bizler tarihe ve ecdadımızın yaptığı eserlere sahip çıkıp korumazsak, bu gün dahi Osmanlıya hepsi olmasa da bazıları dostça hisler beslememekte ve bunu eserlerine sahip çıkmamakla gösteriyorlar.

  Buradan yetkililer sesimi duyar mı bilmem ama bu camiyi restore edip hem tarihimize sahip çıkmış olur ve hem de Türk hacılarına karşı burada devletlerinin olduğunu ve eserlerine sahip çıktığını gösterebilirler.

Osmanlı tuğra ve kitabesi

Hz. Ali (R.A)Camii
Hz. Ali R.a Medine musallasında namaz kıldırdığı yere itafen yapılan mesciddir. İlk defa Ömer funduszeue.infoülaziz tarafından yapılmış olup &#;da eski tarzına benzer bir şekilde yeniden inşaa edilmiştir.

FOTOĞRAFLAR YILINDA ÇEKİLMİŞTİR

yılında yapımına başlanan ve ’de Medine’ye ulaşan Hicaz Demiryolu ile Medine-İstanbul arasında bağlantı kurulmuştur. I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti’nin bölgeden çekilmesinin ardından Hicaz Demiryolu âtıl hale gelmiştir.

Bugün yeniden canlandırılmaya çalışılan Hicaz Demiryolunun son durağı olan Medine’deki istasyon binasıyla yanındaki Osmanlı tarzı cami hâlâ ayaktadır.

Sultan Abdülhamit’in rüyası olan Hicaz Demiryolu&#;nun yapımına yüzyılda başlandı.

Hac yolculuğu kısalmış ve daha konforlu hale gelmişti

Tüm engellemelere rağmen yaklaşık 6 bin kilometrelik raylar Müslüman toplumların da maddi katkısıyla birkaç yılda döşendi. İstanbul’dan başlayan ve yaklaşık 2 ay süren zorlu Hac yolculuğu hem güne düştü hem de daha konforlu hale geldi.

Raylar Mekke’ye uzanacaktı ancak ilk etap yani Medine’ye kadar olan kısım tamamlanabildi.

Sultan Abdülhamit’in tahttan indirilmesiyle proje önce kesintiye uğradı. Ardından da Osmanlı’nın bölgeden çekilmesiyle raylar sökülerek İstanbul ile kurulan bağlar kesildi. Bu nedenle İstanbul &#; Medine tren seferleri sadece birkaç yıl yapılabildi.

Rahatsızlık vermemek için raylara keçe döşendi

Demiryolunda her şey düşünülmüş, en ince ayrıntısına kadar hesap edilmişti. Medine Tren İstasyonu’na birkaç kilometre kala lokomotifin gürültüsüyle Hazreti Muhammed&#;in ruhaniyeti rahatsız olmasın diye raylara keçe döşenmişti. Aynı zamanda istasyona inen yolcuların da namaz kılması ve dinlenmesi düşünülerek istasyonun hemen yanı başında cennetmekan Sultan Abdulhamit Han&#;ın adını taşıyan Hamidiye Camii yaptırılmıştı. Kesme taştan yapılan Hamidiye Camii, her şeyiyle Osmanlı mimarisinin tipik örneklerinden birini temsil ediyor.

Hicaz Demiryolu hizmete açıldıktan sonra Şam-Medine arasında karşılıklı seferler yapılmaya başlanır. Yalnız Hac dönemine mahsus olmak kaydı ile gidiş-geliş için tek bilet alınır. Daha önce Şam ve Medine arası 40 gün iken Hicaz Demiryolu&#;nun inşaası ile bu mesafe 3 güne iner. senesinde ise demiryolu hattı kilometreye ulaşır.

Hicaz Demiryolu, 1. Dünya Savaşı&#;na kadar oldukça fonksiyonel bir şekilde İslam dünyasına hizmet verir. Şam&#;dan Amman&#;a her gün, yine Şam&#;dan Medine&#;ye ise haftanın 3 günü seferler yapılır. Pazartesi, Çarşamba ve Cumartesi sabah Şam&#;dan kalkan trenler, 4. gün öğleden sonra Medine&#;ye varır. Haftada 1 gün Şam ve Hayfa&#;dan hareket eden yemekli ve yataklı ekspres seferin treni ise 48 saatte Medine&#;de olur. Yılda 16 bin Hacı, bu demiryolunu kullanarak 72 saat süren Şam-Medine yolculuğunu 2 liraya gerçekleştirir.

İngiliz Yazar R. Tourret &#;Hicaz Demiryolu&#; adlı kitabında; &#;Dünyada belki de borçsuz, faiz ödemesi olmayan ve tamamlandığında kara geçmiş tek demiryolu Hicaz Demiryolu&#;&#;dur diyerek hayretlerini gizleyemez.

Mukaddes topraklara gitmek isteyen Müslümanların aylar süren Hac yolculuğu dikkate alındığında bu proje, ayrı bir önem taşımaktadır. Zira, Hac için Şam&#;dan çıkan bir yolcu, yaklaşık 40 günde Medine-i Münevvere&#;ye, 50 günde de Mekke-i Mükerreme&#;ye ancak varabilmektedir. Tabii bu yorucu ve uzun yolculuğu; bulaşıcı hastalık riski, kum fırtınaları, susuzluk ve bedevi saldırıları ile seyahat için harcanan paralar da iyice güçleştirmektedir. İşte Hicaz Demiryolu bu olumsuzlukları ortadan kaldıracak, Hac yolculuğunu gidişli-dönüşlü 8 güne indirecek, masrafları azalacaktır. Yani, Hicaz Demiryolu birnevi Süveyş Kanalı görevini yürütecektir. Cidde&#;de kurulacak bir hat ile deniz yoluyla dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen Hacı adaylarının Mekke ve Medine&#;ye taşınmaları daha kolay olacaktır.

Mit dem Laden des Videos akzeptieren Sie die Datenschutzerklärung von YouTube.
Mehr erfahren

Video laden

PGRpdiBjbGFzcz0nYXZpYS1pZnJhbWUtd3JhcCc+PGlmcmFtZSB0aXRsZT0iTWVkaW5hIFN0YXRpb24vTWVkaW5lIElzdGFzeW9udSIgd2lkdGg9IjE1MDAiIGhlaWdodD0iODQ0IiBzcmM9Imh0dHBzOi8vd3d3LnlvdXR1YmUtbm9jb29raWUuY29tL2VtYmVkL3JBcHFSTTlaaVVVP2ZlYXR1cmU9b2VtYmVkIiBmcmFtZWJvcmRlcj0iMCIgYWxsb3c9ImFjY2VsZXJvbWV0ZXI7IGF1dG9wbGF5OyBjbGlwYm9hcmQtd3JpdGU7IGVuY3J5cHRlZC1tZWRpYTsgZ3lyb3Njb3BlOyBwaWN0dXJlLWluLXBpY3R1cmUiIGFsbG93ZnVsbHNjcmVlbj48L2lmcmFtZT48L2Rpdj4=

1. Dünya Savaşı&#;ndan ardından patlak veren Hicaz isyanı ile, Mekke-Cidde ve Medine-Mekke hatları bitirilemeyerek yarım kalır. Arap Yarımadası&#;nda meydana gelen karışıklık ve isyanlardan sonra Osmanlı&#;nın aldığı bütün tedbirler, hattın güvenliği için yeterli olmaz. Ve Hicaz Demiryolu sivil ulaşıma, sonra da Hac seferlerine kapatılır. Artık 26 Mart tarihinde posta treninden sonra Medine&#;ye başka bir tren gelmez. Ekim &#;de Medine dışındaki bütün Arap toprakları düşmanların eline geçer. Mondros Mütarekesi&#;nin ardından da Osmanlı Devleti&#;nin Hicaz Demiryolu ve Arabistan toprakları ile irtibatı kesilir.

Bir zamanlar yolculara hizmet veren istasyon şimdi müze

Hamidiye Camii, günümüze kadar kullanılsa da istasyon uzunca bir süre bakımsız şekilde atıl kaldı. Ancak Türkiye’nin de girişimleriyle ’li yılların başında müzeye dönüştürüldü.

Müzede el yazması Kur’an-ı Kerimler, Medine tarihini yansıtan eserler ve Hazreti Muhammed&#;in döneminden kalma objeler yer alıyor.

Müzede sergilenen eserler arasında, sahabe içinde en iyi ok atan Sa&#;d bin Ebi Vakkas’ın yayı da var.

Mit dem Laden der Karte akzeptieren Sie die Datenschutzerklärung von Google.
Mehr erfahren

Karte laden

PGlmcmFtZSBsb2FkaW5nPSJsYXp5IiBzcmM9Imh0dHBzOi8vd3d3Lmdvb2dsZS5jb20vbWFwcy9lbWJlZD9wYj0hMW0xNCExbTghMW0zITFkMTgxNS44NDQ3NTk1NDEyNzQ3ITJkMzkuNjAyMjM4MSEzZDI0LjQ2MTU1NTEhM20yITFpMTAyNCEyaTc2OCE0ZjEzLjEhM20zITFtMiExczB4MCUzQTB4ZjlkNmQ1MjViY2NmYWNmNSEyejJZWFlxdGl0MllFZzJLZlpoTm1GMktfWml0bUcyS2tnMktmWmhObUYyWWJaaU5peDJLa28ySzNaZzltSTJZWFppaWshNWUwITNtMiExc2RlITJzZGUhNHYxNTk2NzI1ODk2OTc5ITVtMiExc2RlITJzZGUiIHdpZHRoPSI2MDAiIGhlaWdodD0iNDUwIiBmcmFtZWJvcmRlcj0iMCIgc3R5bGU9ImJvcmRlcjowOyIgYWxsb3dmdWxsc2NyZWVuPSIiIGFyaWEtaGlkZGVuPSJmYWxzZSIgdGFiaW5kZXg9IjAiPjwvaWZyYW1lPg==

Yapımına yüzyılda başlanan Hicaz Demiryolunun son durağı olan Medine Tren İstasyonu, Sultan II. Abdülhamit tarafından Medine’de yaptırılan anıt eserlerden biridir.

Tüm engellemelere rağmen yaklaşık 6 bin kilometrelik raylar Müslüman toplumların da maddi katkısıyla birkaç yılda döşendi. İstanbul’dan başlayan ve yaklaşık 2 ay süren zorlu Hac yolculuğu hem güne düştü hem de daha konforlu hale geldi. Raylar Mekke’ye uzanacaktı ancak ilk etap yani Medine’ye kadar olan kısım tamamlanabildi.

Hicaz Demiryolunun son durağı olan Medine Garı, Sultan II. Abdülhamit tarafından Medine’de yaptırılan anıt eserlerden biridir. Sevgili Peygamberimizin (s.a.v.) ruhaniyeti rahatsız olmasın diye gar binası Medine şehir girişine yapılmıştır ve trenden inenlerin yönü Ravza istikametidir. Böylece trenden inenler ilk önce Rasûlullah Efendimizin (s.a.v.) Kabr-i Şeriflerini görecekler ve onu selâmlayacaklardır. Ayrıca gürültü çıkarmasın diye Medine’ye giren raylara keçe döşenmiştir. Hicaz Demiryolu projesi Sultan II. Abdülhamid’in en büyük hayali idi. Kutsal topraklara giden hacıların, çöl yollarında aylarca süren yolculuklarının kolaylaşması ve hacıların daha güvenli bir şekilde hacca gidip gelebilmesi amacıyla yapılmıştır.

Ayrıca Osmanlının bu bölgelerdeki denetiminin sağlanması, bölgeye gidecek askerlerin ulaşımının kolaylaşması ve bu bölgenin ekonomik gücünün yükseltilmesi öncelikli hedeflerdir. Yapımına yılında başlanan ve toplam uzunluğu km olan bu yolun km’lik Şam-Medine arasına öncelik verilmiştir. Hicaz demiryolu inşaatında çalışan işçilerle teknik elemanlar yalnızca Müslümanlardan seçilmişti. Ayrıca ray ve benzeri malzemeler İstanbul tersanelerinde üretilmiş, traversler ise Toros ve Amanos dağlarındaki ağaçlardan yapılmıştır. Issız, çorak, susuz ve kumlu çöllerde iklim şartları ile mücadele eden askerlerimiz, aynı zamanda demiryolu yapılmasına karşı çıkan ve engellemeye çalışan eşkıya ile mücadele etmiş ve bu uğurda pek çok şehit vermişlerdi.

Hicaz Demiryolunda yılında Amman’a, yılında Maan’a, yılında Hayfa’ya, yılında Medayin Salih’e ve yılında Medine İstasyonuna ulaştı. II. Abdülhamid Han, demiryolu hattı mukaddes belde Medine’ye ulaşınca, Rasûlullah’ın rûhaniyeti gürültüden rahatsız olmasın diye raylara keçe döşenmesini istemiştir.

Sultan Abdülhamit’in tahttan indirilmesiyle proje önce kesintiye uğradı. Ardından da Osmanlı’nın bölgeden çekilmesiyle raylar sökülerek İstanbul ile kurulan bağlar kesildi. Bu nedenle İstanbul &#; Medine tren seferleri sadece birkaç yıl yapılabildi.

istasyona inen yolcuların da namaz kılması ve dinlenmesi düşünülerek istasyonun hemen yanı başında cennetmekan Sultan Abdulhamit Han&#;ın adını taşıyan Hamidiye Camii , günümüze kadar kullanılsa da istasyon uzunca bir süre bakımsız şekilde atıl kaldı. Ancak Türkiye’nin de girişimleriyle ’li yılların başında müzeye dönüştürüldü.

Müzede el yazması Kur’an-ı Kerimler, Medine tarihini yansıtan eserler ve Hazreti Muhammed&#;in döneminden kalma objeler yer alıyor. Müzede sergilenen eserler arasında, sahabe içinde en iyi ok atan Sa&#;d bin Ebi Vakkas’ın yayı da var.

Bu slayt gösterisi için JavaScript gerekir.