Elişi Kağıdı Ile Kolaj Çalışması Nasıl Yapılır

KONU: KOLAJ TEKNİĞİ

SINIF:10.SINIFLAR

İÇERİK:Renkli resim uygulamalarından  biri olan kolaj tekniği hakkında bilgi  ve bu tekniğin uygulanışına dair adım adım uygulama aşamalarını içermektedir.

SÜRE: 2 DERS SAATİ

SÜREÇ:

• Ön test ile öğrencilerin pastel boya tekniğine dair ön bilgileri ölçülecek
• Power point sunum ile konu ile ilgili bilgiler örgencilere aktarılacak
• Yerli ve yabancı sanatçı eserlerinden örnekler verilecek
• Son test ile konu tekrarı yapılacak
• Adım adım uygulama çalışması yapılacak

HEDEFLER

• Kolaj tekniğini tanımlayabilme(bilişsel alan)
• Kolaj tekniğinin özelliklerini kavrayabilme (bilişsel)
• Kolaj tekniğini kullanan sanatçıları ve eserlerini tanıyabilme (bilişsel )
• Kolaj tekniğini resim çalışmalarında kullanabilme(bilişsel –psiko motor)

YÖNTEM : POWER POİNT SUNUM ÖNTEST SONTEST UYGULAMA ÇALIŞMASI

ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME

ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II

KAZANIMLAR

Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler;

1. Kolaj tekniğini kullanan sanatçıları ve eserlerini tanır.
2. Kolaj tekniğini resim çalışmalarında kullanır.

AMAÇ: Kolaj tekniğinin kavranıp; öğrencilerin kendi özgün çalışmalarını ortaya koyabilmelerini amaçlanmaktadır.

Gerekçe: Renkli resim teknilerinden birisi olan Kolaj tekniği ile  resim çalışmalarında  farklı yeni bir dili keşfetmek.

Araç ve gereçler

Atık dantel örgü KUMAŞ vb.

Parşomen kagıdı

Makas

Tutkal

25*35 tuval

Atık metal eşyalar

Kurutulmuş bitkiler

A3 Boyutunda siyah beyaz fotoğraf çıktısı

Beyaz akrilik boya

Fırça

                                                            ÖN TEST

ADI :

SOYADI:

SINIFI:

NUMARA:

                                                             SORULAR

• Hangisi Kolaj tekniği ile yapılmıştır.

A) B)

C)     D)

2)  Kolaj tekniği ile yapılan eserleri diğer çalışmalardan ayıran en belirgin özellik nedir yazınız?

KOLAJ TEKNİĞİ

Kolaj, önceden hazırlanan değişik bileşenlerin uygulayan kişinin yada sanatçının kendi yorumuyla bir kompozisyon oluşturacak biçimde bir araya getirilmesine denmektedir.Resim çalışmalarında daha önceleri de kullanılan, fakat modern kültürün pop art olarak değerlendirdiği farklı çalışmaların popüler hale gelmesiyle adından söz ettirmektedir.İstenilen herhangi bir yüzeyin çeşitli resimlerle kaplanması da kolaj çalışmasına bir örnek olabilir. Bu çalışmada fotoğrafa ilave değişik malzemeler de kaplanabilir. Mesela bir gazete kupürü ya da bir köşe yazısı bu işi görebilir. Kolaj çalışmalarında el işi kağıtları da sıkça kullanılmaktadır. Renkli el işi kağıtlarının farklı ebatlarda ve değişik formlarda kesilmesi, bunların yapıştırıcı ile herhangi bir yüzeye yapıştırılmasıyla özgün bir kolaj çalışması elde edilebilir.

Sanat kelimesi dendiği zaman akla gelen ilk sanatlardan birisi olan resim sanatında, birçok farklı yöntem, teknik ve tür bulunmaktadır. Bunlardan birisi de kolajdır.

Resim sanatı içerisinde kullanılan bir kavram olan kolaj, son yıllarda ortaya çıkmış olan modern kültürle birlikte kendini ayrıcalıklı bir konuma sürüklemiş ve oldukça büyük bir ilgi görmeye başlamıştır. Modern kültür tarafından kolaj kavramı pop-art diye de nitelendirilmektedir. Resim sanatında kullanılan kolaj çalışmalarında önceden hazırlanmış olan farklı yapıda bileşenlerin olması gerekmektedir. Bu farklı bileşenler sanatçı tarafından yorumlanarak kompozisyon oluşabilecek bir biçimde bir araya getirilir. Kolaj kavramı, bu şekilde icra edilmektedir.

Kolajın yapılış şekline bakıldığında, aslında günümüzde hayatın çoğu alanında kolaj çalışmalarıyla karşılaşılmasının mümkün olduğu ortaya çıkmaktadır. Öyle ki, farklı fotoğraflarla bir yüzey kaplansa dahi bu çalışma bir kolaj çalışmasını ifade eder. Kolaj çalışmasının asıl bileşeni fotoğraftır. Fakat sanatçının arzusuna göre çalışmada çok farklı materyaller de kullanılabilmektedir. Bu duruma örnek verilecek olunursa eğer, bazı kolaj çalışmalarının yanında fotoğrafın dışında gazetelerden kesilmiş olan köşe yazıları ve denemeler dahi bulunabilmektedir.

Kolaj çalışmalarını okulda öğrenciler de gerçekleştirirler. Burada kullanılan materyal ise, fotoğraftan başka el işi kağıtlarıdır. Materyal ve süslenmek istenen yüzey her ne olursa olsun, kişinin kompozisyon ve de uyum anlayışına göre şekillenebilen kolaj çalışmalarından bu işte uzman olmayan kişiler dahi muhteşem özgün çalışmalar oluşturabilmektedir. Yani kolaj yapım çalışmaları kişinin hayal gücüne göre şekillenebilen çalışmalardır.

Kolaj kavramının hayatın içerisinde kullanıldığı alan oldukça geniştir. Öyle ki dantel örtülerinde, defter ve kitap kaplamalarında, masa süslemelerinde, duvar saatlerinde, sadıkların kapaklarında ve tuval çalışmalarında kolaj çalışmaları kullanılmaktadır. Son yıllarda yaşanılan modern hayatla birlikte kolaj çalışmaları bayanların gözdesi olan topuklu ayakkabılarda ve son yıllarda popülerliği artan bayan taytlarında ve  bayan çantalarında da oldukça fazla kullanılmaktadır. Kolaj çalışmasının yapılabilmesi için ne belirli bir yüzey, ne de belirli bir materyal gerekir. Bu konuda kişi sadece hayal gücünün doğrultuları çerçevesinde kolaj çalışmaları yapabilir. Resim sanatında kullanılan bu kavrama, aslında bir süsleme sanatı olarak bakılabilir.

Kolaj, aksesuar yapımlarında da kullanılan bir tekniktir. Kolaj tekniğiyle süslenen bazı objeler, bazen bir sanat eseri de olabilmektedir. Bu özgünlüğe bağlı bir durumdur. Kolaj çalışmalarında kullanılacak olan resimler bazen kesilerek kullanılır bazen de bütün şekilde. Aynı zamanda sanatçı bu çalışmada boya da kullanırlar. Bazen yüzey önceden boyanır ve resimler ufak boşluklarla yapıştırılır. Arkada kalan boya ise fon görüntüsü olur.

Kolaj çalışmalarının alanı ve kullanılacak materyalleri o kadar geniştir ki kolaj, kara kalem çalışmalarıyla bir arada kullanılabilmektedir. Kolaj çalışmalarında kara kalem uygulanırsa resim çok boyutlu bit hale gelir. Kolaj çalışması yapılacak olan kağıdın bir tarafında kara kalem çalışması yapılırken, diğer tarafta ise kolaj çalışması yapılabilir. Bu tür yapılan uygulamalar özellikle resim sanatında oldukça değerli bir yapıda olan soyut resim kavramında kendine geniş bir yer edinir. Kara kalemle ortak bir çalışmayla yapılan kolaj çalışmaları kara kalem çizimlerinin hayal gücünün sınırlarını zorlayabilen görsellere dönüşebilmektedir.

Kolaj çalışmaları modern sanat içerisinde oldukça büyük ilgi gören bir tekniktir. Bunun nedeni ise, bu çalışmaların malzeme ve alan konusunda oldukça fazla özgürlükler sunması, ayrıca sanatçıların hayal gücünün esere çok daha kolay yansıtılmasıdır. Bu konuda bir diğer nokta da, bu çalışmaların fotoğrafla ilgilenen kişilerin de ilgisini çekmektedir. Çünkü kolaj çalışmalarının ana malzemesi fotoğraftır. Tüm bu özellikleri nedeniyle kolaj çalışmaları modern dünya içerisinde görsel sanat anlamında kendini ayrıcalıklı bir konuma sürüklemiş olan bir kavramı ifade etmektedir.

KOLAJIN TARİHİ ÜZERİNE NOTLAR

“Kolaj” veya  “Kağıt Kolajı” kağıt ve çeşitli objeleri yapıştırarak bir yüzey oluşturmaktır. Bu yüzey oluşturulurken amaç, en sıradan objelerle bile sanatı yaratıcı bir çalışma haline dönüştürebilmektir. Bir kolaj, kendiliğinden ve özgür bir dışa vurum alabileceği gibi kontrollü bir düşüncenin resmedilerek ifade edilmesi de olabilir. “Collage” terimi Fransızca “coller”, tutturma, yapıştırma sözcüğünden gelmektedir. Tutturma ya da yapıştırma ile bir resim oluşturma yeni bir teknik değildir. Herkes, yakın geçmişinde cam altına koyduğu resimleri ya da bir yerlere yapıştırdığı, hatıra resimlerini bilir. Bunlar gibi yapıştırma nesnelerinin daima yaygınlığı olmasına karşın, genelde halk sanatına, güzel sanatlardan – bazı istisnalar dışında – daha yakın olmuşlardır.

1. Yüzyılda İtalyan ressam Crivelli, gerçek bir altın anahtarı, Madonna ve Çocuğu resmine, gerçek bir iple tutturmuştur. 1899’da başka bir İtalyan sanatçı Mancini, metal bir klarnet anahtarını, küçük cam parçalarını, bir yıldız parçasını, yağlıboya çalışmasında sunmuştur.

Carlo Crivelli                                Francesco Mancini

Bu yüzyılın başında iki ressam, Georges Braque ve Pablo Picasso, yapıştırma tekniklerini, bu kritik dönemde, tasarladıkları resmin problemlerini gidermek amacıyla kullanmışlardır. Bu devrimci kullanım, bu iki sanatçının kolaj tekniğinin yaratıcıları olarak güçlü kılmıştır.

Kaynak : Collage a Complete Guide for Artists Judith A. Levy (Çeviren Dilek Birdinç Kutzli)

Kurt Schwitters (1887-1948)

On parmağında on marifet olan Alman sanatçı; resim, heykel, edebiyat, müzik ve tipografi alanlarında işler üretmiştir. Önce Dışavurumculuk ve Kübizm’le ilgilenir, ardından 1918’de Hannover’da Merz olarak isimlendirdiği kendi Dada akımını yaratır. Schwitters’in kolajları ve çöplerden topladığı hurdaları kullanarak tuvaller üzerinde ürettiği montajlar daha sonra tuval yüzeyinden taşarak enstalasyonun ilk örneklerine dönüşecektir.

Eileen Agar (1899-1991)

Buenos Aires’te, Amerikalı bir anne ve İskoç babadan dünyaya gelir. 1911’de Londra’ya taşınan Agar, Londra ve Paris’te sanat eğitimi alır. Sürrealist Andre Breton ve Paul Eluard ile tanıştıktan sonra yeni materyallere ilgi duyar; fotoğraf çekmeye, kolajlar üretmeye başlar. Eserleri pek çok surrealist sergide yer alır. 1960’tan sonra Taşist (Tachist) eserler üretmeye başlar.

Annegret Soltau (1946-…)

Viyana ve Hamburg’da sanat eğitimi alan Alman sanatçı Soltau’nun işlerinin esas referans noktası 1970 ve 1980’lerin feminist sanatıdır. Kendi vücudunun fotomontajları ve üzerinden siyah iplikle dikilmiş kolajları en tanınan işleridir. Sanatçı, beden formları üzerinde oynadığı işleriyle ilgili, “Eşit parçalar olarak gördüğüm vücut ve ruhun birleşmesi için işlerimdeki bedensel değişikliklerin entegrasyonuyla ilgileniyorum” demiştir.

CEREN BÜLBÜL DİJİTAL KOLAJ

BURHAN DOGANÇAY

1929’da İstanbul’da doğan Burhan Doğançay sanat eğitimini ilk olarak iki tanınmış Türk ressamından, babası Adil Doğançay ve Arif Kaptan’dan aldı. Yüksek eğitimini Paris Üniversite’sinde sürdüren Doğançay, burada ekonomi doktorasını tamamladı. Paris’te okuduğu dönemde, L’Académie de la Grande Chaumière’de resim çalışmalarına katıldı. 1962 yılında onu New York’a götüren kısa süreli diplomatik kariyerinin ardından 1964’de kendini tamamen sanata adamaya karar verdi ve New York’a yerleşti. Kolaj tekniğiyle çalışmayı tercih eden Doğançay’ın duvarlardan derlediği poster ve nesneler, eserlerinin ana malzemesini oluşturur. Bunların bir kısmı fümaj(yanmakta olan bir mumla elde edilen karartma etkisi) tekniğiyle bir ölçüde yoğunlaştırılmıştır. Doğançay farklı dizilerde duvarları yeniden yaratır ve bunları eserlerine kattığı kapılar, renkler, duvar yazıları, ya da nesnelerle ilişkilendirir. 1970 ve 80ler’de kent duvarlarına getirdiği yorum, onun alamet-i farikası haline gelen Ribbons (Kurdeleler) dizisine dönüşmüştür. Kolajlarını yaptığı ilan panosu parçalarının aksine, bu dizide yer alan eserler temiz kağıt şeritlerinden ve bunların kaligrafik olarak biçimlendirilmiş gölgelerinden oluşmaktadır. Üç boyutlu maketlerden ortaya çıkan bu dizi, daha sonraları sanatçının alükobond ve aliminyum gölge heykellere yönelmesine de yol açmıştır.

ROLLİNG YELLOW                                    TWO PLUS  ONE   70×47 cm

                     SON TEST

ADI:

SOYADI:

SINIFI:

NUMARA:

  SORULAR

• Kolaj tekniğini kısaca anlatınız?

• Kolaj tekniğinde çalışan yerli ve yabancı sanatçılardan iki tanesini eserleri ile birlikte yazınız?

Kolaj tekniğini diğer  renkli resim uygulamalarında ayıran  en belirgin özellik nedir açıklayınız?

ADI:

SOYADI:

SINIFI:

NUMARA:

BETİMLEME SORULARI

• Eserdeki ana tema nedir ?
• Orada ne görüyor sunuz ?
• Hangi araç gereçler kullanılmıştır.?
• Eser hangi teknikle yapılmıştır?

ÇÖZÜMLEME SORULARI

• Işık ve renk değerleri nasıl oluşturulmuş?
• Eserde biçimler nasıl düzenlenmiş?

YORUMLAMA SORULARI

• Eserin ana teması nedir?
• Sanatçı bu eseri neden yapmış olabilir?
• Sanat eserinde farklı anlamlar taşıyan semboller olabilir mi?
• Eserin izleyenlere anlatmak istediği özel bir mesaj olabilir mi?
• Bu çalışma bugün insanlara ne ifade ediyor olabilir?
• Bu çalışma o günün insanları için ne ifade ediyor olabilir?

YARGI SORULARI

• Bu eser güzel midir .niçin?
• Sizce bu eser tarihi eser değeri taşır mı?
• Bu eserden hoşlandınız mı niçin?

ESTETİK SORULARI

• Bu yapıt güzel mi? Neden?
• Sizce bu yapıta estetik değer katan özellikler nelerdir?

SANAT TARİHİ SORULARI

ADI:

SOYADI:

SINIFI:

NUMARA:

• Eser hangi tarihte kim tarafından yapılmıştır?

Uygulama faliyeti :  KOLAJ (POTRE FOTOĞRAF ÇALIŞMASI)

1. Fotoğrafımızın kompozisyonumuzda nasıl olmasını istiyorsak planladığımız şekilde kenarlarından kesip tual üzerinde geleceği yeri kara kalemle çiziyoruz.

2) Parşomen kağıdını tual üzerine tutkal sürerek değişik formlarda buruşturarak yapıştırıyoruz.

şekil 3

şekil 4

şekil 5

şekil 6

şekil 7

3)Tasarladığımız kompozisyonumuza göre şekil 8-9-10 olduğu gibi objelerimzi sırasıyla yaıştırıyoruz.

şekil 8

4)Yapıştırdıgımız tüm objeleri beyaz akrilik boya ile boyuyoruz.

şekil 9

5)Kuru bitkilerimizi  tutkallıyoruz. Tualimize kurgumuza göre yapıştırıyoruz.

şekil 10

şekil 11

şekil 12

şekil 13

şekil 14 Kolajımızı tasarladığımız şekilde sırasıyla objelerimizi tual üzerine dengeli bir şekilde sırasıyla yapıştırarak kolajımızı tamamlıyoruz.

ÖĞRETMENİN HAZIRLIĞI

• Dersle ilgili gerekli güvenlik ve temizlik önlemlerini alır.
• Bir hafta öncesinden gerekli malzeme listesi öğrencilere bildirilir.
• Kolaj tekniği hakkında bilgi toplanması ve örnekler getirmesi istenir
• Testler öğrenci mevcudu kadar  derse girmeden önce çoğaltılır.
• Bu ders sürecinde kullanılacak olan değerlendirme ölçütleri hazırlanır ve ders öncesinde öğrencilerle paylaşılmalıdır.
• Sınıf ortamı anlatım için gerekiyorsa düzenlenmelidir.

Öğrencinin hazırlığı

• Derse eksiz malzeme ile zamanında gelmelidir.
• Kolaj  tekniği ile ilgili bilgi ve örnekler bularak  derse konuya dair hazırlıklı gelmelidir.

                                               Güdüleme

• Sunum hazırlamak
• Soru cevap tekniği ile öğrencilerin derse katılımlarını sağlamak
• Sanatçılardan örnekler göstermek
• Çalışmaların sergilenmesi

                                                ÖZ DEĞERLENDİRME

ADI SOYADI:

SINIF:

NUMRASI:

TARİH:

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız

becerileriEvetve Hayırkutucuklarına(X)işareti koyarak kontrol ediniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1.Bilgilerinizi gözden geçirdiniz mi? (  )

2.Malzemeyi temin ettiniz mi? (  )

3.Kompozisyonun kağıda yerleştirme planını yaptınız mı? (  )

4.KOLAJ tekniğinin kurallarına uygun olarak çalışabildiniz mi?( )

5.Çalışmanıza  ara vermeden çalıştınız mı? (  )

6.Temizlik ve düzene dikkat ettiniz mi? (  )

7.Zamanı verimli kullanmaya dikkat ettiniz mi? (  )

8.Çalışmanızdan  memnun kaldınız mı? (  )

Bu çalışmada neler yaptım:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmada en çok zorlandığım yerler:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Çalışmayı tekrar yapsam şu şekilde yapardım:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ÖĞRENCİ ÜRÜN DEĞERLENDİRME FORMU

Öğrencinin

adı ve soyadı:

Sınıf: Nu.:

Yönerge: Aşağıdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduğunu göz önüne alarak

dosyayı değerlendiriniz.

ÖLÇÜTLER                                                                                  DERECELER

1——–2———3——-4——–5

1. Çalışmanın tamamlanmış olması
2. Çalışmadaki özgünlük
3. Çalışmanın amaca uygunluğu
4. Çalışmanın doğruluğu
5. Çalışmanın düzenliliği
6. Harcanan çabaları gösterme
7. Yaratıcılığı gösterme
8. Öğrencinin gelişimini gösterme
9. Kendini değerlendirme

Yorumlar/Öneriler……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Fotoğrafçılık ve resim sanatıyla ilgili çok sayıda terim bulunmaktadır. Ayrıca bu iki sanat dalının çeşitli alt dalları da merakla araştırılan konular arasındadır. Resim sanatıyla ilgilenenler farklı tür ve teknikler uygularken son yıllardaki yeni bir resim akımı olan kolaj yöntemi de popülerliğini artırmıştır. Modern kültürdeki diğer adı pop-art olan kolaj, farklı resim ve objelerin bir araya getirilerek oluşturulduğu resim türüdür. Gündelik yaşamda pek çok kolaj resmine şahitlik edebilirsiniz. Genelde fotoğraflar üzerinde etkili olan bu yöntemde denemeler veya köşe yazıları da işleme tabii tutulabilir.

Kolaj Nedir?

Fransızcadaki ‘coller’ sözcüğünden türeyen kolaj, yapıştırmak anlamına gelir. Türlü malzemelerin bir yüzeye yapıştırılmasıyla yapılan bu işlemde kumaş, dergi resimleri, önemsiz postalar ya da bir fotoğraf üzerinde de uygulamalar yapılabilir. Tercih edilen yüzey genellikle kanvas ya da kağıtlardır. Aslında iki boyutlu bir sanattan çok daha fazlasını sunan kolaj yaparken dikkat edilmesi gereken bazı durumlar söz konusudur.

Kolaj Nasıl Yapılır?

Kolaj çalışması öğrencilerin de yapabileceği uygulamalar arasındadır. Bir çeşit materyal süsleme sanatı olan kolaj, el işi kağıtları ya da fotoğraf kullanılarak da uygulanabilir. Kolaj yapacak kişi ne kadar amatör olursa olsun, hayal gücünü kullanarak çok güzel eserler oluşturabilir.

Gündelik yaşamda geniş bir alanda kullanılan kolaj, kitap veya defter kaplamalarının yanı sıra duvar saatleri, dantel örtüleri veya tuval çalışmalarında tercih edilebilir. Modern hayat ile iç içe olan kolaj uygulamalarında belirlenmiş bir materyal veya alan yoktur. Bu yüzden takı tasarım gibi işlerde de kolaj çalışmalarına sıklıkla rastlanılmaktadır. Tamamen bireyin hayal gücüne bağlı olarak ortaya çıkarılan bu çalışmalar için önceden zemini boyayabilir ya da çalışmadan sonra zemini boyayarak harika bir eser oluşturabilirsiniz.

Kolaj Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kolaj yaparken öncelikle doğru yüzey seçilmelidir. Yapıştırıcı kullanımı fazla olacağı için tercih edilecek kağıdın kalın olması önerilir. Kolajın yüzeyi olarak boş resim çerçevesi, tuval ya da kartın da tercih edilebilir. Kolaj yaparken dikkat edilmesi gerekenler sırasıyla şu şekilde olacaktır;

• İlk aşamada yüzeye yapıştırılacak malzemeler toplanır.
• Kolajın oluşması için hayal gücünden yararlanılması gerekir. Bu aşamada oyun kartları, kürdan, ip, tohumlar, bant, yapboz parçaları, kurdele ya da baharat tercih edebilirsiniz.
• Yapıştırıcı kullanımı da bu aşamada çok önemlidir. Aslında kolaj projeleri için tek bir yapıştırıcı türü bulunmuyor. Bu yüzden malzeme seçimine göre yapıştırıcı tercihi yapmanız doğru olacaktır.
• Yapıştırma işleminden önce kolaj malzemelerini yüzeyin üzerinde planlayabilirsiniz. Talep edenler doğrudan da yapıştırma yaparak çalışmalarına başlayabilir. Tercih edeceğiniz malzemeleri farklı boyut ve şekillerde kesmek için maket bıçağı ya da makastan faydalanmanız yeterlidir.

Kolaj çalışmalarından sonra ortaya çıkan eserler tamamen özgündür. Bu yüzden herhangi bir konuyu ele alabilir veya çevrenizdeki bir unsuru da kolaj çalışmasına dahil edebilirsiniz.